VERSPEELDE
KONINKRIJK
EDWARD KENNEDY
IN EEN NACHT EEN
en
MAROKKO
de gouden kip
Tekst en foto's
van Ger Stolk
door J. den Boef
1
ZATERDAG 2 AUGUSTUS 1969
V*
Hangt er een verschrikkelijke vervloeking boven al de
Kennedy's? Deze vraag werd gesteld door senator Edward
Kennedy, de man die voorbestemd leek, de volgende president
van de Verenigde Staten te worden. Na het ongeluk, waarbij
de 28-jarige secretaresse Mary Jo Kopechne om het leven
In 1937 werd een foto gemaakt van de familie Kennedy, toen deze
nog voltallig was. Op het ene deel van de foto (boven) zit Patricia (toen
13) op de leuning van de stoel van vader Joe. Achter haar staat John
(20). Aan de voeten van haar vader zit Jean (9) en achter haar Eunice (16).
Op het andere deel van de familiefoto (onder) ziet men achter mevrouw
Rose Kennedy (geheel rechts zittend) Joe jr. (22). Naast hem staat
Rosemary (19). De 17-jarige Kathleen zit aan haar linkerzijde. Links
van Kathleen staat Robert (12) en helemaal vooraan zit Ted (Edward), de
vijfjarige benjamin van het gezin.
kwam, heeft hij nog meer reden, zich dat af te vragen. Vooral
omdat hij tot een familie behoort, die zich tot taak heeft
gesteld, de top te bereiken. En Edward moet het werk afmaken,
dat zijn broers John en Robert in Dallas (1963) en Los Angeles
(1968) uit handen werd geschoten.
Edward Kennedy
Joan Kennedy
Douaneformaliteiten nemen
nauwelijks tijd in beslag. Want
Marokko heeft het „moeilijk
doen" afgezworen. Het weet dat
de mark, de franc, en de gulden
bij het bezoek van de Westeu
ropeaan rijkelijk in het dorre,
veelal onherbergzame land zal
achterblijven.
Het weet ook dat toerisme
een middel 'kan zijn om in de
schreeuwende armoede, de on
voorstelbaar grote werke
loosheid te kunnen voorzien.
Een druppel op een gloeiende
plaat? Misschien. Feit is even
wel dat Hassan Deux de bevol
king van zijn land met de re
gelmaat van de klok voorhoudt,
dat toerisme een zegen voor het
land 'kan zijn.
Een tijdelijk redmiddel dat
de achterstand op Europa, vol
gens insiders op ruim honderd
jaar geschat, tenminste niet nog
groter doet worden. Daarom
maakt Marokko zich op om de
toerist gastvrij te ontvangen.
Het prille begin is daarmc i
reeds gemaakt. Aan de boorden
van de aanrollende Atlantische
Oceaan ligt terrein braak,
bouwt men koortsachtig aan
hotels.
Marokko bevindt zich aan de
vooravond van een nieuwe ont
wikkeling. Het heeft iets noor
delijker, in Zuid-Spanje, de
kunst afgekeken hoe die gouden
kip, die toerist heet, het best,
op de snelste manier ook van
de veren ontdaan wordt. Het is
aarzelend begonnen met het
winstbrengende toerisme. Nog
niet op de minder nette manier
waarop dat in Spanje gebeurt.
Rustig aan nog, niet té overdre
ven. Het weet dat het typisch
Marokkaanse karakter er terrein
door zal verliezen.
Ook wat dat betreft heeft
men erfvijand Spanje als voor
beeld. Daar immers werd de
Flamencodans en het Andalu-
sische lied steeds meer uitge
bannen voor beatkelders en
schetterende nachtclubs. Maar
de Marokkaan weet ook, dat
wil men de achterstand met
Europa niet groter laten wor
den, men concessies zal moeten
doen, of zo ge wilt water in de
wijn.
Marokko is echter ook een
andere mening toegedaan. Het
geeft zich er rekenschap van
dat daartoe nog hele rissen
moeilijkheden overwonnen die
nen te worden. De allergrootste
is wellicht de mentaliteit van
de muzelman. Bij het bezoek
aan de oude stad, de alom be
kende Kasbah, stuit de Westeu
ropeaan op een muur van wan
trouwen en afkeer. Het laatste
woord zou men zelfs voor haat,
stille sluimerende haat, kunnen
vervangen. De Islam en de door
Niets wijst er op, dat Edwatd
Kennedy van plan is, zich uit
de politiek terug te trekken. Er
wordt wel beweerd, dat hij
geen ambities meer heeft voor
de presidentsverkiezingen van
1972. Dat is echter nauwelijks
interessant. Want volgend jaar
moet hij in de staat Massa
chusetts zijn senaatszetel ver
dedigen. Als- hij er dan in
slaagt een nieuwe reputatie op
te bouwen, is nog van alles mo
gelijk.
Kennedy heeft het geluk, dat
zijn Democratische partij als
gevolg van de verloren verkie
zingen van vorig jaar belang
heeft bij zijn politieke terug
keer. Hij is al van het begin
van dit jaar een sterk samen
bindend element in de partij
igeweest. En zelfs een te
genstander als de verslagen vi
ce-president Humphrey heeft
er bij hem op aangedrongen
zijn positie in de senaat niet
prijs te geven.
Nu is dit laatste geen pro
bleem. Kennedy heeft het aan
zijn kiezers in de staat Massa
chusetts overgelaten uit te ma
ken, of hij zijn zetel ter
beschikking moet stellen. De
uitslag stond echter tevoren
vast. Want de sympathie voor
de zwaargetroffen familie Ken
nedy is nog bijzonder groot en
het medeleven met de onfor
tuinlijke senator en zijn vrouw
Joan, die haar vierde kind in
februari verwacht, kon niet an
ders dan talrijke sympathiebe
tuigingen opleveren.
James Reston schrijft in de
International Herald Tribune,
'dat hij het beroep van Kennedy
op de kiezers van Massa
chusetts niet fair vindt. Zij
hebben alleen de lezing van de
senator over wat er gebeurde.
Er is veel onopgehelderd geble
ven, ook na de rede voor de tv.
Door op advies van familie
vrienden en in overleg met de
autoriteiten „schuld" te beken
nen, onttrok hij zich aan een
gerechtelijk onderzoek, dat de
ware feiten aan het licht had
kunnen brengen.
En Reston vraagt zich dan
ook af, of niet aan de kiezers
van Massachusetts, maar aan
de senator zelf moet worden
de Koran nog aangewakkerde
campagne tegen de witte
Christenhond is daaraan niet
vreemd.
De Marokkaanse autoriteiten
beseffen dat volkomen, geven
dit zelfs ruiterlijk toe. Men
geeft zich er evenwel ook re
kenschap van dat zoiets, na ja
ren, na eeuwen, niet op slag of
stoot veranderd kan worden.
De toerist in de kasbah ziet
de klok, gelijk in de stripverha
len, terug gezet Ver terug zelfs,
zo ongeveer naar de late middel
eeuwen. De gezellige Vlaamse,
die tijdens de van Malaga vijf
uur durende bootreis zo vol was
van plezante gebeurtenissen,
krijgt tranen in de ogen wan
neer ze moeders met hun zuige
lingen op de arm, de eigen
moedermelk hoort aanprijzen.
Gehurkt zittend wijst een on
gesluierde vrouw zich op de
borst en maakt het bekende in
ternationale gebaar met de vin
gers.
Tussen de volgers die de ex-
cursiegroep als een zwerm
lastige insecten, bedelend om
zwermt ontdekt ze tenslotte
overgelaten, of hij vrede kan
hebben met zijn eigen lezing
over wat voor en na het onge
luk is gebeurd. In een hoofdar
tikel noemt het blad Kennedy
ongeschikt voor het Witte Huis,
omdat daar niet over leven en
dood van één mens, maar dat
van miljoenen mensen wordt
beslist.
"TJE Kennedy-dynastie be-
gon ongeveer een eeuw na
dat voorvader Patrick uit het
arme Ierland zijn geluk in de
nieuwe wereld ging beproeven.
Hij strandde in Boston, waar de
Ierse wijk in die dagen geen
beste naam had. Niettemin
slaagde zijn zoon Patrick
Joseph er in, de familie enig
aanzien te geven via de drank
handel. Van hem kregen de
Kennedy's ook de belangstelling
voor het politieke leven mee.
De basis voor de Kenne
dy-dynastie werd echter gelegd
door Joseph Patrick, de onder
nemende zoon van Patrick
Joseph, die al in zijn jeugd
overal geld aan verdiende. Na
de middelbare school ging hij
naar de Harvarduniversiteit.
Voor iemand van Iers katholieke
afkomst was dat in die dagen
nog iets bijzonders. Vervolgens
ging hij in het zakenleven mil
joenen verdienen.
Hij was intussen getrouwd
met de intelligente dochter van.
de burgemeester van Boston,
Rose Fitzgerald, die hij op Har
vard had leren kennen. De oude
Fitzgerald had heel wat bezwa
ren gemaakt tegen een huwe
lijk met de zoon van een
drankhandelaar, maar Rose
luisterde niet naar de raad van
haar vader en zij trok tenslotte
aan het langste eind.
Spoedig was Joe Kennedy een
invloedrijk man in Wall Street,
in de drankhandel, bij de film
industrie en de commerciële
radio. Voordat een kuisheids-
veldtocht de filmindustrie in
grote moeilijkheden bracht,
trok hij zich uit dit wereldje
terug. Ook keerde hij de beurs
de rug toe, voordat de krach
van 1929 kwam..,.
Zijn afkomst bleef hem ech
ter 'achtervolgen. Vertwijfeld
heeft hij wel eens uitgeroepen,
ook een aantal jochies met kaal
geschoren hoofden. Op de sche
del komen merkwaardig uitge
beten lichte plekken voor. Bij
navraag blijken de kinderen als
gevolg van luizen van het haar
te zijn ontdaan.
Inmiddels volgt de groep de
richtlijnen van de Marokkaanse
gids angstvallig op. Die luiden
letterlijk: Blijf goed bij elkaar.
Houd je voorganger in het oog.
Laat je niet afleiden door
straatventers, zorg er voor dat
je niet alleen achterblijft. Da
mes, doe de hengsels van de tas
om de schouder. Houdt die tas
voor-de zekerheid ook met bei
de handen vast."
Het klinkt allesbehalve aan
moedigend. Het blijkt evenwel
lichtelijk overdreven. Jazeker,
vanuit de stegen en twee meter
brede straten wordt de ex-
cursiegroep door duizenden al
dan niet gesluierde donkere
ogen gade geslagen. Het geeft
je tenslotte het gevoel een be
zienswaardigheid te zijn. Bij
nader inzien is dat misschien
ook wel zo. Want de man van
Marokko blijkt openlijk
wat hij eigenlijk nog meer
moest doen om als een echte
Amerikaan aanvaard te wor
den. Zijn grote kans kreeg hij
toen president Roosevelt hem
tot ambassadeur in Engeland
benoemde. Londen was toen de
belangrijkste diplomatieke post.
Daar maakte Joe Kennedy de
grote fout, Roosevelt te advise
ren, buiten de Tweede Wereld
oorlog te blijven, omdat naar
zijn mening Hitler-Duitsland
toch niet meer verslagen kon
worden. Roosevelt luisterde
niet. Kennedy heeft toen over
wogen, zelf naar het presi
dentschap te dingen om te
voorkomen, dat Amerika zich
weer in de Europese zaken zou
mengen.
Zijn opzet mislukte. Aange
zien hij zich zowel in Londen
als Washington onmogelijk had
gemaakt, werd hij ontslagen.
geïnteresseerd in de geminiede
Westerse vrouw. Zoveel bloot
been is volgens de Koran im
mers uit den boze. De Marok
kaan laat zich, zo blijkt, zich
het buitenkansje niet ontgaan.
Want verboden vruchten sma
ken zoet Hij kijkt om en loopt
soms honderden meters met de
groep mee.
Wat de vrouwelijke bevolking
betreft, ook hier is de Westerse
invloed reeds duidelijk te mer
ken. Het aantal vrouwen dat
niet gesluierd blijkt, is namelijk
vrij groot. Opvallend is verder
dat ook de vrouw belangstelling
heeft voor de Euro pea anse man.
Dit is destemeer opvallend om
dat de vrouw volgens de Koran
niet het recht heeft naar een
man om te zien. I'k betrap zelfs
een paar donkere ogen op een
uitdagende lach. Wanneer ik
verrast terug grijns, slaat een
ongesluierde schoonheid de
ogen evenwel neer.
De positie van de Mohamme
daanse vrouw laat zich mis
schien ook wel met het volgen
de illustreren. In de lounge van
het hotel offreer ik mijn reisge
noten, vier meisjes, een sigaret.
Een gedienstige Moorse bedien
de schiet ijlings toe om het ge
zelschap van vuur te voorzien.
Wanneer hij mij de aansteker
als eerste voorhoudt, verzoek ik
hem de dames eerst te bevuren.
De man, die goed Engels en
Frans spreekt, schudt evenwel
het hoofd. Dan begrijp ik dat er
niets anders op zit. Na mijn ex-
Zijn politieke carrière was jam
merlijk mislukt. Maar hij gaf
niet op. Zijn zonen zouden stee-
ven naar wat voor hem zelf on
bereikbaar was geworden. En
zo werd het gezin van Joe het
voorbeeld' van een Ierse familie,
die zich wilde laten gelden en
daarin zou slagen door de rijk
dom van de vader en de intel
lectuele en representatieve
kwaliteiten van de moeder.
Er waren vier zoons en vijf
dochters. De oudste zoon, Joe.
maakte er na verloop van tijd
geen geheim van, dat hij presi
dent wilde worden. De Tweede
Wereldoorlog haalde echter een
streep door de plannen van zijn
vader. Tijdens een gevaarlijke
vlucht boven het Kanaal, waar
voor hij zich vrijwillig had ge
meld, kwam hij in september
1944 om het leven.
De dood' van Joe was niet de
cuus aan de meisjes rook ik als
eerste.
Hoe reageert de man in de
straat verder op de nieuwe ge
beurtenissen? Een toerist schiet
graag overal foto's van. Dat is
bekend. Hij kijkt er
waarschijnlijk het hele jaar
niet meer naar om. Maar over
het algemeen viert de burger
lijke gedachte alom hoogtij, al
les te kieken wat maar
enigszins mogelijk is. Zo ook in
de kasbah van Tanger. De toe
rist zal hier evenwel opnieuw
op de mentaliteit van de muzel
man stuiten.
Want dan blijkt dat de Ma
rokkaan verschrikkelijk bijge
lovig is. Het bijgeloof wil dat
hij, die eenmaal gefotografeerd
is, zijn ziel kwijt is, omdat die
met de foto meegaat. Wanneer
de Europeaan zijn camera dan
ook instelt, verbergt de muzel
man het gezicht achter de han
den. Als enige remedie blijft
dan over, het uit de hand foto
graferen. Het op de bonne fooi
afknippen, daarbij dan maar
afwachtend wat er op het nega
tief staat.
Verder is het opvallend dat
het oudere gedeelte van de be
volking de toerist veel gereser
veerder ontvangt dan de jeugd.
Het oude vrouwtje, nog meer in
lompen gehuld dan we tot op
dat moment gezien hadden, is
daar een voorbeeld van. Vol
afschuw, vol walgende afkeer
spuwt ze een Amsterdams
meisje tegen de blote benen.
enige slag, die de familie Ken
nedy trof. Niet lang daarna
keerde de tweede zoon, John
Fitzgerald, zwaar gewond uit
het Verre Oosten terug, waar
hij in dienst van de marine aan
de strijd tegen Japan had deel
genomen. De hoop, dat eens een
Kennedy het Witte Huis zou
bereiken, leek voorgoed de bo
dem te zijn ingeslagen. Want in
John zag vader Kennedy geen
toekomstig president.
Voordat John er toch in
slaagde president te worden,
had dochter Kathleen voor een
familiedrama gezorgd door haar
huwelijk met de anglicaanse
markies van Hartington. Dit
bracht verwijdering, ook nadat
de markies was gesneuveld. In
1948 kwam Kathleen zelf bij
een vliegramp in Frankrijk om
het leven. Dochter Rosemary
wordt al vele jaren verpleegd
in een inrichting voor gehandi
capten.
Eunice trouwde met Robert
Sargent Shriver (ambassadeur
te Parijs), Patricia met de ac
teur Peter Lawford (van wie zij
gescheiden is) en Jean met Ste
phen Smith die een deel van
het familievermogen beheert.
Deze drie zusters en de broers
Robert en Edward hadden een
groot aandeel in de overwin
ning, die John in 1960 op de
republikein Richard Nixon be
haalde.
Op 22 november 1963, ruim
drie jaar na zijn verkiezing,
werd Johns werk afgebroken,
toen hij in Dallas werd ver
moord. Robert probeerde vorig
jaar op een nogal aanvechtbare
manier naar het Witte Huis
door te dringen, maar een
moordenaarshand legde hem
het zwijgen op, voordat de
strijd om de kandidatuur van
de Democratische partij was
beslecht.
Edward was toen nog de eni
ge zoon van de oude Joe, die de
top nog kon bereiken. Hij was
altijd de lievelingszoon. Be
weerd wordt, dat zijn vader na
Tanger is een bezienswaar
digheid. Een oude stad waar
van men het bestaan in 1969
niet meer zou vermoeden. Een
bonte aaneenschakeling van in
drukken, van schokkende im
pressies. Van mensen in lom
pen, van samengroepende mu
zelmannen. Een stad die naast
het rijke gedeelte zijn kasbah
kent. Een kasbah vol melancho
lische stegen, stinkend naar be
dorven etensresten en gemar
keerd door bedelende ineen
hurkende figuren in witte lor
ren.
Tanger blijkt een middel
eeuwse stad, in een middel
eeuws land, dat verpauperd
lijkt door de armoede. Zoals
heel Marokko met bittere, bit
tere armoede geconfronteerd is.
De volgende dag, wanneer de
reis naar Tetouan, ruim zestig
kilometer verderop tegen het
Atlasgebergte gaat, tel ik op de
heenweg auto's. Ik kom niet
verder dan zegge en schrijve
acht voertuigen. Wat ik wel zie
is ezels en bijbels aandoende
tafereeltjes van herders met
schapen.
Toch is de Marokkaan niet
van intelligentie gespeend. Het
meest opvallend is het ontwik
kelde gevoel voor vreemde ta
len. De excursiegroep waarin ik
ben ingedeeld, bestaat uit Ne
derlanders en een aantal Bel
gen.
Wanneer we voor de zo
veelste maal geconfronteerd
worden met bedelende jochies
die zielige gebaren maken in de
richting van de mond, zegt één
de dood van John F. aan hem
de voorkeur zou hebben gege
ven om naar het presidentschap
te dingen. Een vliegramp, die
hij ternauwernood overleefde,
schakelde Edward in 1964 ge
ruime tijd uit. Bob kon toen
zijn gang gaan.
Het is bekend, dat Edward
Robert vorig jaar had afgera
den, aan de presidentsverkie
zingen mee te doen. Deze wilde
echter niet luisteren. Edward
stond toen als gematigd bekend,
ook in zijn kritiek op het Viet-
nambeleid, waarvoor John en
Robert in belangrijke mate
meeverantwoordelijk waren.
Hij maakte naam en de bewe
ring, als zou hij bekwamer zijn
dan zijn broers, leek bewaar
heid te worden.
Uit zijn houding na de moord
aanslag op Robert en uit de
woorden die hij sindsdien
sprak, kwam een vastbesloten
heid naar voren, die leek te
duiden op aanvaarding van de
uitdaging, waarmee ook hij ge
confronteerd zou worden. Twee
weken geleden zette hij daar
zelf echter een heel groot
vraagteken achter, door tien
uur lang te zwijgen over een
döor hem veroorzaakt dodelijk
ongeluk.
Die uren zijn voor hem de
zwaarste van zijn leven geweest
omdat hij zich als geen ander
realiseerde, dat de grote toe
komst, waarvan hij met zijn fa
milie had gedroomd, aan een
zijden draad was komen te
hangen. Het waren echter ook
de beslissende uren van zijn le
ven. Want al is hij pas 37 jaar
en heeft de Kennedyfamilie nog
veel politieke invloed voor
het Amerikaanse presi
dentschap is Edward gewogen
en te licht bevonden.
van de knapen in duidelijk Ne
derlands: „Ajax goed". Ver
wachtingsvol steekt hij de hand
naar voren. Zijn kameraden
met op de gezichten de gedach
te te lezen: van de Nederlander,
die overgezwommen Schot, is
toch niets te verwachten, zijn
inmiddels verder gelopen. De
Ajax-fan „maakt" het intussen.
Een wat dik uitgevallen Amster
dammer grijpt vertederd naai
de portemonnee. Hij ziet zich
even later omzwermd door
schreeuwende jongetjes die al
lemaal wel een dirham of een
peseta willen hebben.
Marokko verlaten brengt
tenslotte, althans voor mijn
persoon, toch een vleugje moei
lijkheden met zich mee. Mijn in
het paspoort vermeld beroep
blijkt de oorzaak daarvan te
zijn. Ik wordt verzocht me bij
de douane te melden. De jour
nalist, zo krijg ik dan te horen
is verplicht zijn beroep bij bin
nenkomst in Marokko te mel
den. Dan ook krijgt hij een gids
mee, die hem vrijwel zeker niet
langs de plaatsen zal leiden die
storend voor de groeiende image
van Marokko als toekomstig
vakantieland zullen zijn.
Dit feit was me onbekend. Ik
steek mijn verhaal driemaal af.
In het Engels. Pas bij de vierde
keer, wanneer ik de taal van
Marianne gebruik, glimlacht de
ambtenaar onder de fez. Ik te
ken een verklaring waarop ik
slechts Marokkaanse letters
ontwaar. Dan mag ik gaan.
Mijn vrouw begroet me (nog)
hartelijker dan normaal
In het verblindende zonlicht van het middaguur lijkt Tanger
een witte sprookjesstad. Een verzameling minuscule huisjes, als
door een reuzehand tegen groene heuvels geplakt. Na de straat
van Gibraltar, waar de stromingen van de Middellandse Zee en
de Atlantische Oceaan rumoerig bijeen komen, waar de moderne
toerist ook geconfronteerd wordt met hoog opspringende bruin
vissen, azend op kombuisafval, is de Ferryboot van Malaga, de
Ibn Batoutan, over een rimpelloze zee Afrika's wateren binnen
gevaren. Marokko noodt, zo blijkt dan, de rijke toerist gastvrij
binnen.
