IJSLANDoefenterrein
voor de maanreisigers
Wellicht nog deze eeuw
mens op planeet Mars
longeren Nat. Ballet in
première Iris Smitt
oRuimte-polis
jyoor de drie
astronauten
symfonisch werk
in klassieke
dansstijl
Opiumschuivers
gepakt in Breda
Prof. dr. ir. J. Coops
overleden
Zeeman krijgt vier
maanden voor
vechten aan boord
Anderhalf jaar
geëist tegen
hoofdredacteur
Honduras
wil bestand
De maan wordt duur betaald
waar komt
het mannetjel
op de maan?|
[ky^niet
|in de lucht!
f5,25
DONDERDAG 17 JULI 1969
DOOR J. H. KRUIZINGA
REYKJAVIK, maandag Wie per vliegtuig IJsland nadert krjjgt bij de
landing het gevoel op de maan te arriveren. Dat idee verdwijnt zodra
Reykjavik in het zicht komt: een stad met moderne huizen, brede autowegen
en een hoge betonnen kerk in aanbouw.
Wie echter het binnenland intrekt en een tocht over dit fascinerende eiland, vol vul
kanen en kraters, gletsjers en geijsers maakt, denkt onwillekeurig waar aan de re
cente maanfoto's terug.
Het was dan ook niet vreemd, dat in 1965 en 1967 een aantal Amerikaanse astronau
ten naar IJsland kwam. om zich op de toekomstige maanlanding voor te bereiden.
Voor dit doel kozen zij een plek aan de voet van de Askja, de vulkaan aan de rand van
de grootste gletsjer van Europa: de Vatnajökull (8000 vierkante kilometer).
Deze vulkaan werkte voor het laatst in 1961 en de toen veroorzaakte lavastroom
vormde een ideaal oord voor de Amerikaanse maanreizigers. De krater van deze vul
kaan is identiek aan die waarbij de huidige stronauten hopen te landen.
Hoewel zij in Noord-Amerika (o.a. in Origon. Orizona en New Mexico) reeds be
paalde onderzoekingen hadden gedaan, vonden zü op IJsland het meest ideale
maanoppervlak.
in andere landen met vulkanische uitbarstingen wordt de lava door de hogere tem-
ïperaturen direct overwoekerd door bepaalde planten- en mossoorten. Maar op de hoog
gelegen kratervelden op IJsland komt bijna geen begroeiing voor. Hoewel er hier en
indaar een bepaalde mossoort gedijt, blijft, de lava eeuwenlang bijna geheel onbegroeid.
De eerste groep astronauten vertrokken per vliegtuig van Reykjavik naar een vlieg
veld dicht bij de Askja aangelegd. Zij werden vergezeld door journalisten en foto
grafen. De laatsten vonden het alleen
erg jaVnmer, dat de austronauten hun
ruimtepakken hadden thuisgelaten.
Ze zagen er als „gewone" mensen uit
en waren bijna niet van de mee
gekomen IJslanders te onderscheiden.
Begeleid door IJslandse gidsen on
derzochten de Amerikanen de om
geving, vooral bij de krater en de
hellingen van de Askja.
Zij verzamelden lava en vulkani
sche as dat voor onderzoek naar
Amerika werd gezonden.
elc
ATHENE Gisteren heeft een
Griekse verzekeringsmaatschappij de
eerste ruimte-polis afgesloten op de
evens van de bemanning van de
Apollo-11.
De drie astronauten zijn elk verze-
itri kerd voor een bedrag van 10.000 dol
lar bij de Aspis-Pronoia verzekerings-
atschappij, die als een symbolisch
;eschenk de premies zelf heeft be
taald.
De „Astropolis" dekt, volgens de
ojiresident van de maatschappij,
igressie van buitenaardse of mense-
ijke wezens in de ruimte, zelfmoord
j >f poging daartoe, oorlog van welke
Aard ook, gevoerd op aarde of in de
uimte.
Ie Amerikaanse astronauten oefen-
len op het maanlandschapvan
IJsland.
Dr. Gudmunder Sigvaldson, de
beste geoloog van IJsland, vertelde
mij dat zijn gasten verrukt waren
over het landschap en dat zij nu een
nog betere voorstelling van het maan
oppervlak hadden gekregen.
Dr .Alfred Chidester, een Ameri
kaanse geoloog was al even enthou
siast en zei: „We hadden IJsland veel
eerder moeten bezoeken, dan waren
we nu al op de maan geweest!"
Ook in de zomer van 1967 arri
veerde een groep van 25 man (waar
onder 18 astronauten)), onder leiding
van Neil Armstrong. Hij vloog in
1966 met de Gemini 8 enkele malen
om de aarde, als voorbereiding voor
de maanvluchten. Deze groep bleef
langer dan die in 1965 op IJsland.
Zij waren vergezeld van enkele
maanspecialisten, bij wie het njet
idei
ROTTERDAM Ouverture van
is Smitt op de Symfonie no. 4 K19
in Mozart, een première voor Nc-
irland. woensdagavond in het open-
chttheater Dijkzigt gebracht door
jongerengroep van Het Nationale
jallet.
;Die jongerengroep, die niet eens zo
g geleden voor het eerst in het
nbaar optrad, heeft haar bestaans-
cht verzekerd. Zij is een ensemble
in jongere leden van Het Nationale
allet, die klaar staan om straks
lenvallende plaatsen in te nemen,
eze groep kan op allerlei plaatsen
>treden waar het grote ensemble
an Het Nationale Ballet niet kan
omen en novendien biedt zij moge-
jkheden aan jonge choreografen om
aarmee hun werken te brengen.
Iris Smitt. reeds enige jaren be-
ïnd als danseres van Het Nationale
allet. heeft nu met deze jongeren-
roep haar Ouverture uitgebracht.
Ouverture is zoals de begeleidende
uziek doet verwachten, een symfo-
isch muziekballet, geheel in
lassiek- academische stijl Betrekke-
jk weinig gecompliceerd, aantrekke-
jk voor de toeschouwers en geen
uitensporige eisen stellend aan de
ansers. al heeft Iris Smitt met deze
ouziek het zichzelf zowel als de dan-
eis ook niet gemakkelijk gemaakt.
Ouverture eist goede afwerking.
I discipline en zorgvuldigheid en het is
daarom een heel goed ballet voor de
jongerengroep, die terdege de puntjes
j op de i moe' zetten om het boeiend
I voor het publiek te brengen.
Iris Smitt heeft niet alleen de cho-
reografie maar ook de costumering
van haar ballet verzorgd. Klassieke
tutu's in t^re tinten groen, eenvou
dig, getuigend var goede smaak en
heel goed tegen de donkergroene bos-
achtergrond van het openluchttheater
uitkomend.
HANS W. LEDEBOER
BREDA De Bredase recherche j
heeft gisteren vier jonge mannen en
een meisje gearresteerd op ver den- I
king van gebruik en vermoedelijk
ook verhandelen van opium en has-
jiesj. De arrestaties werden verricht
bij invallen in een tweetal pensions
in Breda. Men vond een balletje
opium, drie ons hasjiesj, enkele le- j
pels met opiumaanslag en een injec
tiespuit.
Later op de dag werden nog vijf
jongens en een meisje gearresteerd. I
I Zij kwamen op beide adressen om
j verdovende middelen in te kopen. De j
rechercheurs, die daar de hele dag
op post hadden gezeten, behoefden
de klanten slechts in te rekenen.
De leeftijden van alle gearresteer
den liggen tussen de 16 en de 27 jaar.
i i
ging om afstand- en snelheidsbereke
ning, maar om de aard van het IJs
landse vulkaanlandschap.
Zij kregen „hoog" bezoek: de mi
nister-president van IJsland, dr. As-
geirsson en de Amerikaanse ambas
sadeur deelden een nacht de tent met
de astronauten. Deze reden na hun
werk op ponny's, speelden een voet
balwedstrijd op de maan (zoals Arm
strong het uitdrukte) en zij oefenden
zich in zweefvliegen, wat voor som
migen van het gezelschap een open
baring betekende. Zij schepten ieder
60 pond aarde op en overtuigden er
zich van dat ze de juiste grondsoort
meenamen. Dat zal immers op de
maan ook gebeuren.
Het is niet waarschijnlijk, dal de
astronauten nogmaals een onderzoek
op IJsland zullen instellen. Want het
echte maanlandschap hoopt men nu
te bereiken. Mocht dit gelukken, dan
zullen de eerste maanmannen onge
twijfeld terugdenken aan hun ver
blijf op IJsland.
Het gevolg van hun onderzoek op
dit eiland in de Atlantische oceaan
was de aanleg van een eenbaans-
weg dwars over dit vulkanische
landschap.
Wij hebben daar een dankbaar ge
bruik van gemaakt; we vertoefden
op dezelfde hoogvlakte waar eens
Armstrong en zijn
collega's zich op de
maan waanden. Het
was er ijzig koud en
de wind blies over
dit verlaten gebied.
Toch was net de
moeite waard om het
Armstrong na (e kun-
n enzeggen: „Het is
precies de maan hier.'"
Jammer genoeg
kunnen de IJslanders,
die sinds I960 tele
visie hebben, de lan
ding op de maan niet
zien. Want in de
maand juli zijn er op
IJsland geen uitzen
dingen Het per
soneel is dan met
vakantie!
Misschien naar
Nederland, waar
ze wel de maan
landing kunnen
aanschouwen,'1 een
gebeurtenis waar
hun landgenoten
een steentje (van
lava) toe hebben
bijgedragen.
ZEIST Vorige week vrijdag is op
75-jarige leeftijd overleden prof. dr.
ir. Jan Coops, emeritus-hoogleraar in
de scheikunde aan de Vrije Universi
teit te Amsterdam. Zijn begrafenis
heeft inmiddels in stilte plaats gehad.
Prof. Coops verwierf internationale
bekendheid door zijn (zeer nauwkeu
rige onderzoekingen ip het gebied van
de thermo-chemie en de organische i
scheikunde, die bovendien resulteer
den in vele praktische toepassingen,
waarop octrooi werd verleend.
Prof. Coops werd in 1929 de eerste
hoogleraar in de (toen nieuwe facul
teit der wis- en natuurkunde aan de
VU. Reeds in 1930 stichtte hij (met
zeer krappe geldmiddelen) in de De
Lairessestraat een laboratorium, dat
vele jaren het modernste van Neder
land was.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog
nam prof. Coops deel aan het verzet
tegen de Duitse bezetting. Dit bracht
hem ruim anderhalf jaar in gevan
genschap.
Nixou; geen toezicht
op lonen en prijzen
WASHINGTON Het Witte Huis
heeft gisteravond meegedeeld dat pre
sident Nixon onder de huidige om
standigheden niet van plan Is toe
zicht op lonen en prijzen in te stellen
om aan de inflatie in de VS het
hoofd te bieden.
De verklaring is waarschijnlijk be
doeld als tegenwicht voor de opmer
king van minister van financiën Da
vid Kennedy, dat mogelijk toezicht
zou moeten worden overwogen als
het congres niet akkoord zou gaan
met de verlenging van de toeslag op
de inkomstenbelasting en de inflatie
daardoor zou voortduren.
IJsland heeft een oppervlakte van
ruim honderdduizend vierkante kilo
meter (drie keer zo groot als Neder
land) en telt 190.000 inwoners. Reyk
javik, de hoofdstad, heeft 77.000 in
woners. IJsland is, hoewel het geen
leger en geen vloot heeft, toch lid
van de NAVO.
ROTTERDAM Wegens zware
mishandeling heeft de rechtbank
dinsdagmiddag de 38-jarige Portu
gese matroos Francisco R. veroor
deeld tot vier maanden gevangenis
straf met aftrek van voorarrest (an
derhalve maand).
De Portugees sloeg op 27 april van
dit jaar aan boord van het in de
Noorse haven Sauda liggende Neder
landse m.s. Waardrecht een Spaanse
collega met een zwaar stuk mangaan-
erts tegen de grond. De Spaanse ma
troos liep zware verwondingen op en
moest geruime tijd in een Noors zie
kenhuis behandeld worden. De vecht
partij was 'voortgekomen uit eeri al
lang slepend conflict tussen de Span
jaard en de Portugees, waarbij het
slachtoffer zich diverse malen laat
dunkend en discriminerend over de
Portugees had uitgelaten. Tijdens de
behandeling van de zaak. veertien
dagen geleden, wist Francisco R. zich
niets meer van het gebeurde te her
inneren. „Als getuigen zeggen dat ik
geslagen heb dan zal het wel waar
zijn", zo zei hij.
Onlusten in Willemstad
WILLEMSTAD Tegen de hoofd
redacteur van het Antilliaanse week
blad Vito, Stanley Brown, is ander
half jaar gevangenisstraf met aftrek
van voorarrest geëist wegens zijn aan
deel in de grootscheepse stakingsac
tie op 30 mei. die uitliep op onlusten
en grote vernielingen in Willemstad.
Hij wordt beschuldigd in zijn blad
te hebben gezinspeeld op het ver
wekken van oproer en brandstichting,
terwijl hem voorts opruiing tegen
het openbaar gezag en bedreiging ten
laste werd gelegd.
Browns advocaat, mr. Luidens, be
pleitte vrijspraak voor zijn cliënt. De
rechter doet over twee weken uit
spraak.
Brown staat op de kandidatenlijst
van de Nieuwe Antilliaanse partij
„Arbeidersfront en bevrijding 30 mei
1969" voor de vervroegde verkiezin
gen van 5 september a.s. Lijstaan
voerder is de vakbondsleider Wilson
Godett, die bij de onlusten gewond
raakte. De partij wil afschaffing van
het Koninkrijksstatuut en algehele
onafhankelijkheid.
In zijn krant had Stanley Brown
geregeld de vraag gesteld: Waar
wordt de eerste brand aangestoken.
Geen belastingverlaging
niet-commerciële films
DEN HAAG De regering is niet
van plan de vermakelijkheidsbelas
ting op filmvoorstellingen van niet-
commerciële filmorganisaties te ver
lagen. Minister Beernink van binnen
landse zaken deelt dit mee op vragen
van het Tweede-Kamerlid Kieit (ar).
Deze had het een schrijnende tegen-
ling genoemd dat de leden van de
commerciële bioscoopbond driekwart
van de over 1969 te betalen verma
kelijkheidsbelasting zal worden terug
betaald.
De minister wijst erop dat een aan
tal gemeentelijke verordeningen tot
heffing van vermakelijkheidsbelasting
een lager percentage kent voor films
met een cultureel karakter. Daarnaast
ontvangen niet-commerciële filmorga
nisaties vaak subsidie.
WASHINGTON El Salvador heeft
laten weten dat men akkoord gaat
met een staakt-het-vuren in de oor
log met Honducas, op voorwaarde dat
de veiligheid van de Salvadoriaanse
burgers in Honduras wordt gewaar
borgd. Honduras heeft al eerder in
gestemd met een bestand, waartoe de
raad van de organisatie van Ameri
kaanse staten de twee landen had
aangespoord.
Intussen blijven de berichten van
het strijdtoneel, tegenstrijdig. De
troepen van El Salvador dringen
steeds dieper Honduras binnen.
'Tanks en legei'r
eenheden rukken op het ogenblik
naar Tegucigalpa, de hoofdstad van
Honduras en volgens onbevestigde
berichten wordt rondom de stad Na-
caome (170 km van de hoofdstad) he
vig gevochten. Deze stad zou thans in
handen zijn van El Salvador, maar
Hondurese autoriteiten hebben dit
pertinent ontkend.
De grensstad Nueva Octoepeque
zou eveneens door de Salvadoreense
troepen zijn veroverd.
In de Hondurese hoofdstad heeft
de regering een beroep gedaan op de
burgerbevolking zich gereed te hou
den voor de komende strijd. „Beslis
sende uren naderen voor de toekomst
van ons land", aldus het rege
ringscommuniqué.
Beide strijdende partijen hebben
de Veiligheidsraad van de VN inmid
dels in kennis gesteld van het gewa
pend conflict. Ze hebben echter niet
om een bijeenkomst van de raad ge
vraagd. Secretaris-generaal Thant
heeft op beide landen een beroep ge
daan hun geschillen langs vreedzame
weg te regelen.
De minister van buitenlandse
zaken van Honduras. Carias Castillo,
heeft tegenover een Mexicaans
persbureau verklaard dat aan Hon
durese zijde reeds meer dan 1000
personen in de oorlog met El Salva
dor zijn omgekomen.
Het weer in Enropa
Nog een kwestie van minuten: de drie Apollonisten, van voor naar achter
Neil Armstrong, Mike Collins en Ed Aldrin, op weg naar de Saturnus-
raket. Drie pioniers in de voorhoede van de trek naar de kosmos.
weer
max.L
gist.
n.sl.
Amsterdam
h.bew.
30
0
Brussel
geh.bew.
31
0
Frankfon
l.bew.
31
0
Genève
onbew.
30
0
Innsbruck
onbew.
29
0
Kopenhagen
h.bew.
22
0
Locarnc
onbew.
27
0
Londen
h.bew.
32
0
Luxemburg
l.bew.
30
0
Maand
onbew.
36
0
Maiorca
onbew.
31.
0
Müncben
onbew.
28
0
Nici-
onbew.
26
0
Parijs
geh.bew.
30
0
Rom»
onbew.
27
0
Wenen
26
0
Zürlch
onbew.
30
0
Negerleider ds. Ralph Albernathy, ook uitgenodigd de Apollolancering bij te
wonen, maakte van deze gelegenheid gebruik tegen de hem al te buiten
sporige uilgaven voor de ruimtevaartprogramma's te demonstreren met een
bord: het kost 12 dollar per dag om een astronaut te voeden, we zouden voor
acht een hongerend kind kunnen voeden. Achter hem Hosea Williams. Overi
gens was ds. Albernathy vol lof over de maanreis.
WASHINGTON De Ameri
kaanse vice-president Spiro Ag-
new heeft gepleit voor samen
werking met de Sow jetunie en
andere landen bij de verkenning-
van de ruimte. Volgens hem zou
dan nog deze eeuw een mens op
de planeet Mars kunnen worden
gebracht.
De vice-president zei dit gisteren
tijdens een persconferentiei op Kaap
Kennedy, waar hij samen met oud
president Johnson de lancering van
de Apollo-11 had bijgewoond. Presi- f
dent Nixon volgde het verloop van
de vlucht via de televisie in het Witte j
Huis
De president heeft bekendgemaakt I
dat hij zondag als het ruimtevaartuig
zich gereed maakt voor de landing op
de maan in het Witte Huis een bij
zondere godsdienstoefening zal hou
den die ook door de astronaut Frank
Borman zal worden bijgewoond.
Intussen hebben de protestantse en
SCHEMA VAM DE APOLLO (Cc :ab-.c:s3.55m*- r~ b" 2~ - -y-:-)
koop een Falk maankaart!
enkele andere kerken die aangesloten
zijn by de Amerikaanse raad van
kerken hun gelovigen opgeroepen te
bidden voor het welslagen van de
maanreis en de behouden terugkeer
van de astronauten.
Conversatie
In tegenstelling tot de amusante
opmerkingen van hun voorgangers
onderhielden de astronauten slechts
een zakelijke, technische conversa
tie met de vluchtleiding in Houston.
Woordvoerders in Houston waren
even zakelijk. Hoewel alles tot nu
toe uitstekend verlopen is, hebben de
volgende stadia van de vlucht hun
eigen risico's en gevaren, waar
schuwde Rocco Petrone. da NASA-
functionaris, onder wie de lancering
ressorteert.
De derde trap van de Saturnus-
raket, die de Apollo heeft afgestoten
om uit de baan om de aarde in de
juiste koers naar de maan te komen,
zal in een baan om de zon gaan cir
kelen. De cabine heeft nu neus aan
neus vastgemaakt aan de maansloep.
Alle manoeuvres zijn zonder haperen
verlopen, zodat het complete maan-
schip nu koers heeft gezet naar de
maan.
Brandstof
In de loop van vandaag gingen
Armstrong en Aldrin de maansloep
binnen om de apparatuur te contro
leren. Collins meldde dat de koppe
ling goed was verlopen, maar dat hij
wat meer brandstof had verbruikt
dan tijdens de repetities op aarde.
I De extra brandstof moest worden
I gebruikt om de maansloep en de ca-
I bine, die in plaats van de verwachte
l 20 meter 30 meter uit elkaar waren
gedreven, weer bij elkaar te bren
gen. Na de koppeling werd de tun
nel tussen beide vaartuigen onder
druk gezet om er zeker van te zijn
dat de verbinding in orde was. De
astronauten haalden vervolgens het
luik tussen de capsule en de tunnel
weg om te controleren of beide vaar
tuigen goed aan elkaar waren vast-
gegrcndeld.
Het eerste niet-technische com
mentaar van de Apollo-astronauten
kwam een half uur na de lancering
door de luidsprekers. Een van hen
merkte toen op: „Een mooie dag
slechts een paar onweersbuien daar
beneden, dat is alles."
Het drietal is kennelijk veel kal
mer dan bij vorige reizen in de ruim
te. De hartslag van Armstrong was
tijdens de lanceringsperiode 110,, die
van Collins 99 en van Aldrin 88. ver
geleken met resp. 146. 125 en 110 bij
hun eerste reizen met de Gemini.
Gebleken is dat naar schatting 52
miljoen mensen in de hele wereld de
start van de Apollo op de tv hebben
gezien. Verwacht wordt dat één op de
vier aardbewoners één of meer repor
tages van de acht dagen durende
maanreis zal zien, dat is meer dan
voor elke andere gebeurtenis in de
geschiedenis, aldus een woordvoerder
van de Amerikaanse omroep-
maatschappij ABC. die de Apot-
lo-programma's in het buitenland
distribueert.
