Waarom niet met andere
reformatorische kerken?
Synode voor fusie met
Christian Ref Church
Joodse
Anne
kranten tentoongesteld in
Frank-huis in Amsterdam
Ds. Peale leidt Reformed Church
UIT BELOOFDE LAND
Een ivoord voor vandaag
Universiteiten
in Amerika
zonder leiding
Van gereformeerde zijde hervormd document belicht
Uw probleem
is het
onze..
Verklaring is zeer
helder geschreven
PALESTINA
Christus vocht niet tegen de doodzoals wij dat doen. Die dood
zien we als een vijand. We doen alles wat we kunnen om ons
tegen hem te verzetten. We strijden, tot onze laatste adem
tocht. Maar Christus vernedert Zich en „is gehoorzaam ge
worden tot de dood".
Let op dat woord: gehoorzaam geworden". God had de mens
gewaarschuwd: „Ten dage dat gij daarvan eet, zult ge zeker
sterven". De dood was de consequentie van ongehoorzaamheid.
De waarschuwing heejt de mens echter niet weerhouden om
ongehoorzaam te worden.
En die ongehoorzaamheid is er nog. Ons verzet tegen de dood
is een verzet tegen de gevolgen van onze ongehoorzaamheid.
Zolang wij niet durven te erkennen dat we met de rug naar
God toegekeerd .staan, zo lang kunnen we de dood niet aan
vaarden. Want de dood aanvaarden wil eigenlijk zeggen: „God,
u hebt gelijk gehad. U had het bij het rechte end".
Maar daarom kan Christus niet leven, zoals wij mensen
leven. Er is in Hem geen verzet tegen de dood. Er is angst in
Gethsemane, ja, maar daar roept Hij ook uit: Niet Mijn wil
maar Uw wil geschiede. Er is volkomen gehoorzaamheid. Nu
Hij in de gestalte van de mens is binnengetreden, gaat hij vrij
willig in gehoorzaamheid aan God de weg van die mens. En
dus is er verschil tussen ons mensen en de Mens Christus
Jezus. Wij zijn van nature God ongehoorzaam. Hij is Zijn
Vader gehoorzaam.
Daarom moeten wij nu reeds vooruitgrijpen op de woorden
van de volgende week. Het blijft niet bij de dood. Omdat Hij
gehoorzaam was heeft God Hem uitermate verhoogd. De val
wordt hersteld. De dood wordt leven. De demonische geschie
denis van de mens wordt weer goddelijke historie. Er is toch
hoop.
We lezen vandaag: Zacharia 4 1-14.
We lezen morgen: Zacharia 8 1-13.
ZATERDAG 28 JUNI 1969
(Van onze kerkredactie)
NEW YORK De minst geliefde
baan in Amerika is op het ogenblik
die van president (wij zeggen rector
magnificus) van een universiteit of
hogeschool. Ongeveer zeventig instel
lingen voor hoger onderwijs moeten
het op het ogenblik zonder leiding
stellen, omdat de president het bijltje
erbij heeft neergelegd.
Volgens het blad „Chronicle of
Higher Education" is één van de be
langrijkste oorzaken op ogenblik de
tegenstelling tussen studenten, staf
en senaat. Het blad vindt de situatie
bijzonder gevaarlijk voor de toe
komst van het hoger onderwijs, om
dat op deze wijze de knapste koppen
verloren gaan.
De Chronicle citeert Douglas M.
Knight, de president van Duke Uni
versity die onlangs is afgetreden. Hij
zei dat hij „de zware en soms woeste
eisen, die een dergelijke functie
stelt" niet verantwoord acht voor een
gezond gezinsleven
In september zullen ongeveer 200
hogescholen het studiejaar beginnen
zonder president. In vele gevallen
heeft ook de studentendekaan de on
derwijsinstelling de rug toegekeerd.
MADRID De Spaanse politie
heeft Herminio Da Palma Inacia, lei
der van de clandestiene Portugese
verzetsbeweging Luar gearresteerd.
Hij ontsnapte vorige maand uit een
gevangenis uit Oporto, enkele uren
voordat een rechtbank hem tot 15
jaar gevangenisstraf veroordeelde.
BEROEPINGSWERK
NED. HERV. KERK
Beroepen te Zegveld: G. C. Kunz,
kandidaat te Delft, die tevens be
roepen werd te Schoonrewoerd en te
Polsbroek en Vlist; door de generale
synode als predikant voor bijzondere
werkzaamheden ten dienste van het
Nederlands Bijgelgenootsehap: W. C.
Verstoep te Assen.
Aangenomen naar Den Bommel: J.
Ouwendijk, kandidaat te Soesterberg,
die bedankte voor Waspik en Mete
ren.
Beroepbaar gesteld: kandidate mej.
drs. C. I. R. Glas, Van Tuyllweg 23,
Velsen.
GEREF. KERKEN (Vvrügem.)
Bedankt voor Kampen (scriba J.
Bos): G. v. d. Bink te Eindhoven;
voor Houwerzijl: B. de Vos te Ten
Boer.
CHRIST. GEREF. KERKEN
Beroepen te Schiedam: R. van Beek,
kandidaat te Ede.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen te Hellevoetsluis: R. Boo
gaard. kandidaat te Nisse.
Beroepbaar gesteld de volgende
kandidaten: R. Boogaard, Palmboom-
weg 1, Nisse, Zeeland; J. Mol, Buiten-
dams 150 te Hardinxveld-Giessen-
dam; Th. van Stuyvenberg, Burg.
Vonklaan 4 te Bodegraven.
Brieven die niet rijn voorzien
van naam en adres kunnen ulet ln
behandeilnc worden eenomen. Ge-
belmhoudlne U verzekerd. Vragen
die niet onderling met elkaar ln
verband staan moeten In afzonder
lijke brieven worden gesteld. Per
brief dient een gulden aan postze
gels te worden Ingesloten.
Vraag: Een erf is belast met de
erfdienstbaarheid: recht van over
gang ten behoeve van twee andere
percelen. Nu legt de gemeente bin
nen afzienbare tijd een aardgaslei
ding aan ten behoeve van die twee
percelen. De bewoner van het be
laste erf wenst geen aardgasleiding.
Is hij verplicht toestemming te ge
ven tot aanleg van de leidingen voor
de twee andere pèrcelen via, zijn
erf? De gemeenschappelijke dole-
ring loopt over zijn erf.
Antwoord: In de Nederlandse Ju
risprudentie van 24 mei j.L is een
vonnis gepubliceerd (no. 214 van de
rechtbank van Assen, dd. 19 au
gustus 1968) waarin werd verklaard
dat een recht van uitweg ook het
recht inhoudt om buizen of leidin
gen aan te leggen. Dit vonnis kan
van invloed zijn op de rechten van
de eigenaar van een perceel dat met
een erfdienstbaarheid van overgang
is belast.
Vraag: Een man is jaren geleden
voor de "weede maal getrouwd. Hij
heeft drie kinderen uit het eerste
huwelijk. Voor zijn tweede huwelijk
was hij al zijn huisraad door een
bombardement kwijtgeraakt. Het
echtpaar heeft ook wat geld op de
spaarbank. Hoe gaat het nu als een
van de echtgenoten overlijdt?
Antwoord: Als de vrouw sterft,
dié kennelijk geen kinderen heeft,
wordt de man de enige erfgenaam,
tenzij zij een testament maakt.
Sterft de man en laat hij geen testa
ment n3, dan heeft de vrouw in dit
geval recht op de helft plus een
kindsdeel van de inboedel omdat de
ze staande het tweede huwelijk ver
worven is. Hetzelfde geldt voor het
spaargeld indien dit in het tweede
huwelijk verworven is. Is het door de
man meegebracht ten huwelijk dan
heeft ze recht op een kindsdeel, is
het door haar meegebracht, de helft
plus oen kindsdeel.
Vraag: Onze bramenstruik gaf de
eerste aren grote, gave vruchten.
De laatste jaren bloeit hij wel heel
druk. naar in de eerste vruchten
zijn altijd wormpjes en ze zijn ge
deeltelijk verdroogd. Wat er later al
komt tot de allerlaatste toe, is weer
gaaf en groot.
Antwoord: De struik is aangetast
door larven (wormpjes) van de fram-
bozenkever (byturus lomentasus),
die ook vyormstekigheid van frambo
zen veroorzaakt Dat de latere
vruchten weer gaaf zijn, is te dan
ken aan het feit dat er van deze
kevertjes maar één generatie per zo
mer voorkomt.
Zodra de kevertjes beginnen te
vreten, spuiten met 150 ml d.d.t. 25
pet. of 100 g d.d.t. 50 pet. per 100 1
water cf stuiven met d.d.t. stuif 5
pet. Om de bijen niet te schaden
moet u spuiten op een tijdstip dat
de bijen weer binnen zijn, dus
's avonds Herhaal het een of meer
malen om de acht of tien dagen.
Wanneer u de wormpjes niet be
strijdt, ^'ordt de plaag elk jaar gro
ter.
Vraag: In 1965 kreeg ik een uitke
ring van ƒ1144 per jaar. Hoe hoog
moet die uitkering zijn indien dit
bedrag waardevast is?
Antwoord: De waardedaling van
het geld is niet precies aan te geven.
Voor 1965 t/m 1968 was het gebrui
kelijk daarvoor 4 pet. per jaar te
berekenen. Dit jaar zijn de prijsstij
gingen veel hoger, naar ons gevoel
rond 7 pet. Daar het bovendien om
percentages op percentages gaat,
mag men een gelijkwaardige uitke
ring zeker op 20 pet. hoger stellen,
dus ongeveer 1375.
Verbetering: In ons antwoord be
treffende de soorten en prijzen van
klarinetten schreven we „bas-klari
net". dit moet zijn: bes-klarinet. Een
bas-klarinet is alleen maar een
Instrument voor een beroepsmusicus
ln een groot orkest. Deze is onge
veer een meter langer en driemaal
duurde»-
KAMPEN De vorige week heeft deze krant een brede weer
gave gegeven van het document, waarin de hervormde synode zich
heeft uitgesproken over haar verhouding tot Rome. De synode heeft
dit stuk met 37 tegen 11 stemmen aanvaard. Deze aanvaardirig ge
schiedde echter onder bepaalde voorwaarden. De synode heeft zich
niet met alle uitlatingen in het stuk akkoord verklaard, doch alleen
met „de strekking en de grote lijnen". Ook moet de eindredactie
nog worden vastgesteld. Naast veel waardering is er ook kritiek
geuit en men heeft besloten deze zoveel mogelijk in de eindredactie
te verwerken. We zijn dus nog niet helemaal zeker wat er uiteinde
lijk uit de bus zal komen, al zullen „strekking en grote lijnen" wel
blijven, wat ze zijn.
Ook zal het stuk niet uitgaan als een „herderlijk schrijven" welke
term te zwaar werd geacht. Aan de eindredacteuren is de keus ge
laten tussen „richtlijnen", „overwegingen" of, naar een suggestie
van ds. Landman, „oriëntatie en appel".
(Van onze kerkredactie)
NEW BRUNSWICK, New
Jersey De Hervormde Kerk
van Amerika en de Christian
Reformed Church z(jn de Her
vormde Kerk van Nederland en
de Gereformeerde Kerken voor.
Zij gaan praten over fusie. De
synode van de Hervormde Kerk,
die gehouden werd in New
Brunswick, aanvaardde een der
gelijk voorstel zonder discussie
en zonder moeite. Het was een
van de weinige besluiten die
unaniem genomen werden door
een synode die overigens bitter
verdeeld was.
Een van de oorzaken van de onder
linge verdeeldheid was wel dat de
fusie met de zuidelijke presbyteria
nen niet doorgaat. Terwijl de 22
oostelijke classes voor die fusie stem
den, weigerden de 23 classes van het
Midden-Westen, de staten rondom
het Michigan-meer dus, mee te gaan.
Het was duidelijk dat de synodale
commissie de plaatselijke gemeenten
te ver voor was.
Toch is het opmerkelijk dat de
besprekingen met de Christian Refor
med Church zo vlot goedgekeurd
werden, want de oostelijke hervorm
den waren veel liever in zee gegaan
met de Cocu. Dat is de commissie die
is ingesteld door de grootste pro
testantse kerken van Amerika (met
uitzondering van de machtige zuide
lijke baptisten) om tot één pro
testantse kerk te komen, die 8e
episcopaalse, lutherse, methodistische
en presbyteriaanse tradities zal om
vatten.
Een voorstel om deel te gaan uit
maken van die besprekingen haalde
het niet. Het werd afgestemd met 130
tegen 103 stemmen. De verliezers na
men het niet en meenden dat er ver
keerd geteld was. Het gevolg was dat
er moest worden overgestemd. Toen
werd het voorstel met 133 tegen 126
stemmen afgewezen. Kennelijk leg
den de hervormden die bredere oecu
menische contacten wensten zich
neer bij het feit dat voorlopig geke
ken zal worden naar de kleinere
Christian Reformed Church.
TEGENSTELLING
Maar de hele gang van zaken be
vorderde de goede stemming op de
synode niet. Nog nimmer is de te
genstelling tussen de oostelijke en de
westelijke staten zo duidelijk aan het
licht gekomen. Er zijn theologische
verschillen. De oostelijke staten, met
het seminarium van New Brunswick
in New Jersey stellen zich altijd wat
vrijer sommigen zeggen „vrijzinni
ger" op dan de staten van het
Midden-Westen die in Holland, Mi
chigan. hun seminarium hebben en
theologisch veel conservatiever zijn.
Maar er zijn ook sociale verschil
len. Hoewel de overgrote meerder
heid van de leden van Nederlandse
afkomst is, zijn de leden uit de ooste
lijke staten er trots op dat zij
afstammen van emigranten uit de ze
ventiende eeuw. De leden uit de
westelijke staten stammen hoofdza
kelijk af van emigranten uit de vori
ge eeuw, die sterk beïnvloed waren
door het Nederlandse Reveil en de
Afscheiding. De Nederlandse kerk
geschiedenis laat nog steeds zijn in
vloed voelen.
Op een gegeven ogenblik stonden
de beide groepen zo fel tegenover
elkaar dat ds. Harald J. Schut een
voorstel indiende om .de, kerk maar, te
vérkavelen. Hij stelde voor de Her-
vormde Kerk van Amerika te ontbin
den. Het plan was waarschijnlijk niet
serieus maar als schokthérapie be
doeld om de beide groepen aan het
denken te zetten. Dat lukte.
VERZOENING
Na een langdurige discussie werd
besloten om een commissie in het
leven te roepen, die moet streven
naar verzoening tussen de oostelijke
en de westelijke partij. De commissie
kreeg tienduizend dollar toegewezen
om dit te proberen.
Pas toen James Forman, de mili
tante neger, met zijn eisen kwam,
sloten de rijen zich. Hij eiste dat de
Reformed Church of America haar
boeken opende opdat iedereen kon
zien hoe rijk (of arm) ze is. Tevens
eiste hij een grote geldelijke bijdrage
om een negerdrukkerij en -uitgeverij
te starten.
Hij kreeg echter de wind van vo
ren toen de negerpredikant Levin
West het woord vroeg. Deze beet
Forman toe: „Je probeert niet een
doodsteek toe te brengen aan de
kerk, maar aan het gehele democra
tische proces. Je houdt niemand voor
de gek."
Uiteindelijk aanvaarde de synode
een resolutie, waarin gezegd werd,
dat Forman de kerk terecht gewezen
heeft op het gevaar van valse trots
en haar zonde tegen Amerikaanse
minderheidsgroepen. Maar de synode
verwierp met de sterkste nadruk alle
negereisen, omdat ze ontsprongen
aan een valse „ideologie opzet en
taktiek."
DR.PEALE
Aan het slot van de synode leek de
kloof tussen oost en west helemaal
overbrugd. Een van de laatste daden
is altijd de verkiezing van een nieu
we praeses die het moderamen in het
komend jaar leidt. Met algemene
stemmen werd ds. Norman Vincent
Peale gekozen, de predikant van de
Marble Collegiate Church in New
York, de man ook die het beroemde
boek schreef: „De kracht van het
positieve denken."
Ds. Peale is 71 jaar oud. maar nog
altijd even in trek als predikant als
jaren geleden. Hij vertelde dat de
gemeente waarin hij indertijd voor
het eerst tot predikant bevestigd
werd een methodistische gemeente
zeker zo innerlijk verdeeld was als
de Reformed Church.
„Ik zal doen wat ik toen deed",
vervolgde hij, „ik zal de liefde predi
ken. Als we de liefde zouden kunnen
injecteren in onze kerk, zouden alle
tegenstellingen spoedig verzoend
zijn."
NIET KNIPPEN
In zijn laatste toespraak vertelde
hij het verhaal van een oude rechter
die een echtscheiding moest uitspre
ken. Hij had de oorspronkelijke hu
welijksfoto laten opzoeken en stelde
voor die door te knippen.
„Kunt u zich voorstellen", zei ds.
Peale, „dat we een schaar nemen en
de Hervormde Kerk van Amerika
doormidden knippen? Natuurlijk zijn
er verschillen onder ons. Dat is best.
Maar onze betere natuur moet de
overhand krijgen. We moeten de foto
niet doorknippen."
Nog geen twintig jaar geleden
heeft de hervormde synode zich
eveneens uitgesproken over haar ver
houding tot „Rome". Het verschil
tussen haar houding toen en nu is
niet gering. In 1950 heeft men niet
geaarzeld aan het synodaal geschrift
het gezag van een „herderlijk schrij
ven" te geven. Ook was de omvang
van de „verklaring" toen ongeveer
het dubbele van het ontwerp van nu.
Het belangrijkste verschil ligt echter
in het karakter van beide uitspraken.
Het .nerdelijk schrijven" van 1950
diende zich aan als „een nieuwe be
zinning op de grote vragen, waarin
de kerken van de Reformatie nog
altijd om des Evangelies wil Rome
moeten tegenstaan". Het geschrift
was vooral antithetisch gesteld. Het
geluid, dat de hervormde synode nu
laat horen, ademt echter een andere
geest.
Ook nu worden bestaande verschil
len niet verdoezeld. De teneur van de
nieuwe verklaring is echter niet meer
antithetisch, doch verzoenend: -„De
kerken van de Reformatie en de
Rooms-Katholieke Kerk mogen el
kaar in deze dagen ontmoeten als
gemeenschappen, die van dezelfde
belofte leven en dezelfde toekomst te-
tegemoet gaan.
Opruimen
In bijzondere mate is het nu onze
taak de stenen, op te ruimen, die de
weg tot elkaar zouden kunnen
versperren en uit te praten, wat ons
verhindert onze eenheid nadrukke
lijker dan tot nu tot mogelijk geacht
werd, uchtbaar te maken" (pag.4).
Aan het verzoek van deze krant om
als gereformeerde mijn mening te ge
ven over deze jongste verklaring van
de hervormde synode wil ik gaarne
voldoen.
Samen met prof. Bronkhorst, een
van de opstellers van deze verkla
ring, heb ik als vertegenwoordiger
van de Gereformeerde Kerken alle
vergaderingen van het pastoraal con
cilie met vele commissievergade
ringen bijgewoond en bovendien als
adviseur van het deputaatschap Ro
me-Reformatie geparticipeerd aan
vele gesprekken met rooms-katholie-
ke theologen over wederzijdse doop-
erkenning, gemengde huwelijken
enz.
Het heeft me in voortdurend en
direct contact gebracht met de be
langrijke verschuivingen, die zich in
leer en leven van de Rooms-Katho
lieke Kerk voordoen en die de voor
naamste achtergrond vormen van de
ze nieuwe, geheel anders getinte ver
klaring van de hervormde synode
over haar verhouding tot Rome. Ik
wil mijn mening in een aantal pun
ten saamvatten.
1. De eerste vraag, die na het
lezen van het stuk bij me opk-
kwam, was: waarom is er geen poging
gedaan «amen met andere reformato
rische Kerken tot een uitspraak te
komen. Het is een vaak gepropageer
de oecumenische stelregel dat men
niet apart moet doen wat men samen
zou kunnen doen. Was de mogelijk
heid daartoe hier niet aanwezig?
Ik weet, dat het gesprek tussen
kerken niet steeds vlot verloopt en
niemand kan zeggen of men op dit
punt tot een positieve gemeenschap
pelijke verklaring had kunnen ko
men. Maar de poging had gewaagd
kunnen worden. Binnen de hervorm
de synode is de reactie ook niet een
parig geweest, maar men streeft er
naar de kntiek in een eindredactie te
verwerken. Men had dezelfde metho
de ook :n een gesprek met andere
reformatorische kerken kunnen vol
gen.
Persoonlijk ben ik van mening dat
een positief resultaat mogelijk was
geweest, indien al niet op alle onder
delen, dan toch wat de „strekking en
de grote lijnen" betreft. Bij zo'n posi
tief resultaat zou de eenheid van de
Reformatie tegenover Rome beter
aan het licht zijn gekomen.
Helder
2. Ik acht de verklaring haast voor
beeldig wat taal en stijl betreft. Zij
is zo helder geschreven dat ook het
meest eenvoudige gemeentelid haar
kan begrijpen. Ze geeft ook een dui
delijk bee'd van wat er in deze jaren
in de Riioms-Katholieke Kerk aan
het veranderen is.
Het zegt ook wel iets dat zeventien
leidende rooms-katholieke figuren
hebben verklaard het beeld van hun
kerk in dit stuk te herkennen. Men
mag de verklaring dan ook zien als
een waardevolle oriëntering in het
huidige Nederlands katholicisme, die
tot meer en beter onderling begrip
tussen de kerken kan dienen.
3. De verklaring geeft ook een
waardering van de verschuivin
gen bij „Rome". Zij luistert bijzonder
naar de Nieuwe Katechismus, die de
sanctie van het Nederlands episco
paat heeft. Zii komt daarbij tot een
mildere beoordeling van verschil
lende facetten van Romes leer en le
ven.
Terecht. We mogen dankbaar zijn
voor meerdere oecumenische open
heid, voor een groeiende belangstel
ling in de bijbel, voor vernieuwing in
de liturgie, zich o.a. openbarend in
het gebruik van de volkstaal en een
sterkere accentuering van de predi
king, voor de wederzijdse erkenning
van elkanders doop en kerk-zijn. We
stemmen gaarne in met de waarde
rende en soms van blijde verrassing
getuigende woorden, die de hervorm
de synode hieraan heeft gewijd.
4. De verklaring heeft echter ook
kritiek. Hoewel de optimistische
toon overheerst, blijven de bedenkin
gen toch niet achterwege. Ik acht dit
een gunstig aspect. Een oecumenisch
Mislukte aanslag
president Guinea
DAKAR Een 24-jarige man
heeft dinsdag een aanslag gepleegd
op president Sekoe Toe ré van Gui
nea. Hij heeft geen letsel opgelopen.
De dader werd door de menigte ge
lyncht.
(Van een medewerker
AMSTERDAM Dc re
dactie van het joodse
maandblad Benei Teimon
dat omstreeks 1925 ver
scheen in plan-zuid in
Amsterdam, is beslist mei
van humor gespeend ge
weest. ,J2n Abram trok
steeds verder Zuidwaarts"
stond als tekst onder de ti
tel van het blad en immers
het kwam in het zuidelijke
stadsdeel uit.
Benei Teimon bestaat
niet meer. Het hangt nu op
een tentoonstelling over de
joodse pers in Nederland en Duitsland tussen 1674
en 1940 in het Anne Frankhuis in Amsterdam.
Enige honderden joodse periodieken uit beide
landen zijn daar te bezichtigen en uiteraard te le
zen. Er zijn nagenoeg geen joodse kranten die voor
de oorlog bestonden die na de oorlog zijn herver-
schenen. In Nederland maakt het Nieuw Israëlie-
tisch Weekblad daarop een uitzondering. Dat is
dan ook het oudste opinieweekblad van ons land.
Te bezichtigen èn te lezen, want anders mist men
deze zin: ,J4a het afspringen der onderhandelingen
I ran die verschillende combinatiën zijn wij opge
staan met het regt van vaderschap en hebben ons
kind teruggenomen
Kind
Dat kind dan was het Nederlandsch Israëlie-
tisch Nieuws- en Advertentieblad, waar in de re
dactie een ruzie uitbrak, hetgeen tot oprichting
leidde van het Israëlietisch Weekblad. De oor-
OPüAAN VIM WET I
NEDËSAAhSDSCU
OPBOUVCONDS
KEREN-PAJit£OC>"
spronkelijke redactie was hier niet mee te vreden
en stichtte met „het regt van vaderschap" liet
Weekblad voor Israëlieten. Het is in de joodse
perswereld van ons land bepaald niet altijd rustig
toegegaan. De naam van een krant „Het Zweepje"
spreekt boekdelen.
De eerste krant in Nederland uitgegeven ver
scheen al in 1675 en was de in het Spaans gestelde
Gazeta de Amsterdam, een krant met vrijwel uit
sluitend handelsberichten.
Zij werd na enige jaren gevolgd door de twee
maal per week verschijnende jiddisje Dinstagische
oen Fraytagische Koeranten. Het is deze krant
die de „grootmoeder van de joodse pers" wordt.
genoemd. Er zijn in Nederland meer joodse kran
ten verschenen dan bewaard zijn gebleven. Wel is
overgeleverd een citaat uit de 18e-eeuwse Jid
dische wochliche nays ferzayler.
Het geeft weer waar de kranten werden uitge
reikt. en waar het nieuws werd besproken. Dat
was op vrijdagavond, het begin van de Sabbath,
in de synagoge. „Wanneer de mensen op vrijdag
avond uit de synagoge naar huis komen, vragen
hun vrouwen en kinderen, wat er voor nieuws is
in de sjoel en heb je geen krant meegebracht"
(Sjoel is synagoge).
De Wieg
In het 17e-eeuwse Nederland, waar Amsterdam
een centrum was van handel en cultuur, centrum
ook van grote politieke en geestelijke vrijheid,
stond de wieg van de jiddisje pers. Toen in 1796
de Nederlandse joden burgerrechten verkregen,
ontwikkelde zich een felle strijd tussen aanhangers
van de ideeën van de Franse revolutie en de meer
conservatieve gemeenteleden. Het ontlaadde zich
in Diskoersen foen di Naye Kehille (de nieuw
lichters) en de Diskoersen foen di Alte Kehille (het
conservatieve element). Het was het begin van een
taalstrijd, die na 1813 ontstond.
De emancipatoren trachtten het jiddisj te ver
bannen en het Nederlands onder de joden ingang
te doen vinden, De Nederlandsche Israëliet te Den
Haag zou in 1843 het eerste Nederlandstalige
joodse blad. worden. In die tijd ook gingen de
eerste joodse familiebladen verschijnen, later door
buurt- en jeugdbladen gevolgd. Er was zelfs een
Joodsche Stuiversblad, een geïllustreerde krant
met novellen, anekdoten en verhalen. En ook een
joodse tegenhanger van het populaire weekblad
de Prins heeft bestaan, verschijnend onder de naam
de Joodsche Prins.
De joden hadden ook plaatselijke bladen. De
naam, De Joodsche Provinciaal uitkomend in het
Gooi spreekt boekdelen. De opkomst van het zio
nisme in deze eeuw bracht een nieuwe benadering
van het jodendom en gaf de stoot tot vele nieuwe
bladen.
Prof. v. d. Woud
over hervormde
synode-Rome
Prof. dr. C. van der Wou
emeritus hoogleraar in. de ke
geschiedenis en het kerkre
van de theologische hogeschool
Kampen schreef op ons verzt
bi iaaand artikel.
Hij geeft daarin een visie
gereformeerde zijde op de i
klaring, waarin de hervormde i
node zich heeft ui tgesprol
over haar verhouding tot Ro
I gesprek tussen kerken moet in
goede gezindheid worden gevoer
j maar dit houdt in dat men ook op<
en eerlijk zijn bedenkingen uiten ka
en dit 'n christelijke liefde van i
kander kan verdragen. De hervormd
synode heeft bezwaar tegen
hiërarchische structuur van Rom<
kerk, waarbij de scepter rust in
hand van paus en curie en aan
eerste zelfs onfeilbaarheid wordt to
gekend.
Zij is voorts niet gerust of Schri
en traditie nog steeds niet te veel al
zelfstandige openbaringsbronni
naast elkaar worden gesteld. Zij zi<
tenslotte met r.ame in de plaats, d
in het geloofsleven aan Maria worq
toegekend een van de belangrijkst
controverspunten tussen Rome en c
Reformatie.
Weliswaar constateert zij in
Nieuwe katechismus een versoberent
tendens ten aanzien van de Maria
verening, maar zij herinnert daai
tegenover aan de houding van pai<
Paulus VI, die aan Maria een nieuwj
eretitel gaf en zowel het dogma va
haar onbevlekte ontvangenis als d
van haar tenhemelopneming blij
handhaven.
Als gereformeerd protestant heb
voor deze hervormde bedenkingeV
ten volle begrip, al heb ik er ook ee 1
open oog voor dat de hiërarchiscl
structuur der Kerk enigszins wori
verzacht door de meerdere inspraa
die aan leken en lagere geestelijkhei
wordt gegund, en door de iets grote
medezeggenschap en medebesli: |5>
singsbevoegdheid, die via het colleg
aliteitsbeginsel aan het episcopa: s.:
zijn toegezegd
5. Het is opvallend dat de verkl:
ring, wanneer zij spreekt over d
éucharistie, een andere redeneexmi
thode volgt, Hier gaat zij niet, a|ra
onder 4, van de Nieuwe Katechism 1
terug naar de paus. maar juist omgt E;
keerd, van de paus naar de Nieuw
Katechismus. Ondanks het feit dat N
paus in zijn encycliek „Mysteriu Ui
Fidei" (september 1965) de tran
substantiate en het offerkarakti
van de mis blijft handhaven in 8
oude zin, accentueert de hervormt so
verklaring dat de transsubstantiat
in de Nieuwe Katechismus op S|
achtergrond treedt en daar over h< st
offerkarakter van de mis op een an
dere manier wordt gesproken. ri:
Terwijl onder 4 het laatste wool s
aan de naus werd gelaten, domineei o
hier bij de eucharistie de Nieuw
Katechismus. De verklaring kon
daarbij tot de conclusie „dat de be se
rucht geworden woorden uit ant]I'
woord so Heid.Cat. in onze situat s.:
niet rpeer van toepassing zijn" en e
een nieuwe discussie over deze zaa
met Rome mogelijk is. se
Het laatste geloof en hoop ik oo!
Maar ik ben niet zo vlot bereid d ra
bekende woorden uit antw. f
Heid. Cat. „berucht" te noemen. W< A
zouden we dan wel moeten zegge 2o
van het concilie van Trente, waa te
niet slechts één vervloeking klonl zi-
doch de anathemata aan de lopend z9
band werden geproduceerd.
Er dient een christelijk gespre
over deze problemen te komen, waar v.
bij de achtergrond van de soms vag
uitdrukkingen van de Nieuwe Kate
chismus moet worden toegelicht e
duidelijk wordt wat we als authen a-
tiek rooms moeten zien. als er eet„
discrepantie is tussen „Rome" en d
Nieuwe Katechismus. Want de ver et
houding tussen deze laatste twee ij9
een probleem waarvoor noch wij noc
Rome tot nu toe een bevredigend
oplossing hebben gevonden. z|
6. Het laatste typeert de situatie d;
waarin Rome en Reformatie ziel
bevinden. De Kerk is in beweging
Het zou inderdaad onjuist zijn wan 0(
neer we onze houding tegenover Ro
me alleen lieten bepalen door wat i
gezegd le Trente en Vaticanum Ida
Uitspraken van toen zijn nu ii do
discussie gekomen We zijn, naar eer
woord /an wijlen bisschop Bekkers w,
een „volk Gods onderweg". Heide
schijnt ideaal, wanneer we samen
als cén voik Gods onderweg zouden
zijn. in
Maar dan moeten we weten oj 14
welke weg we ons bevinden en waar- w<
heen we onderweg zijn. De hervorm-l11'1
de synode is in dit opzicht niet ge- JJ'
heel zonder zorg. Zij memoreert of
de laatste pagina van haar verkla-18-
ring, dat er onder de rooms-katholie zo,
ken met name bij vele jongeren, „eerjda
vernieuwingsdrang is, waarbij de
grenzen ♦ussen Evangelie en huma- d(i
nisme dreigen te vervagen en z dc
spreekt het als haar overtuiging uilla;
„dat werkelijke samenwerking melni
Rome plaats moet vinden op basii ee
van het Evangelie."
Sommige critici in de hervormd! ||j!
synode hebben de opmerking ge- da
maakt, dat deze waarschuwing tegei ln
verflauwing van de grens tussen da
christendom en humanisme wel wal
achteraan komt en een meer centrale tv
dominerende plaats verdient. Hope- di
lijk zal ze deze in de eindredactie"
ontvangen. Want het heil van Rome f
en Reformatie, van de ene Kerk var JJJ
Jezus Christus hangt enkel en alleen d'.
af van r'eze centrale vraag: Welke
weg zal de Kerk eaan? De weg van
menselijk inzicht, menselijke gewe- ei:
tensbeslissingen? Of de weg van het i.
Evangelie van Jezur Christus. dieA:
heeft gezegd: „IK BEN DE WEG!"
