OUDEREN: GA VOOROP
BIJ VERNIEUWING VAN
ONZE UNIVERSITEITEN
Buitenbeentjes
in 't binnenland
KAN ALLEEN DE MENS SPREKEN?
Prof. dr. H. A. Brasz: Het is de hoogste tijd
-ï
Wonderlijke
plaatsnamen
bijlage van
het kwartet
li 1
2ATERDAS 21 JUNI 1949
Waarschijnlijk is de Tweede Wereldoorlog er de oorzaak van
dat maatschappelijke structuurveranderingen op allerlei ni
veaus sterk zijn vertraagd. In feite is er na 1945 alleen ge
restaureerd en daar zijn velen redelijk tevreden mee. Niet alzo
studenten, althans een stevige kern van deze categorie. Die
kern heeft hoge idealen hogere dan menige oudere in zijn
jeugd beleeft de hele maatschappij als nogal drukkend en
wil daar kritisch over nadenken. Om te beginnen geldt dat het
universitaire leven. Volkomen gerechtvaardigd. Het is een ge
zond verschijnsel dat er generaties komen, die zich principieel
Eerst willen ze zich con-
jcentreren op het mens
beeld. Dan zich afvragen:
wat volgt daaruit voor mijn
wetenschapsbeoefening? Om
van daaruit tenslotte te
kunnen concluderen wat in
de (universitaire) samen
leving niet meer klopt met
dat mensbeeld, hetgeen dus
zou moeten worden veran
derd. Hun theorie van
sociale verandering is, met
andere woorden, heel prin
cipieel en instrumenteel.
Persoonlijk meen ik, dat met
name een Vrije Universiteit dit
alles positief zal moeten ont
vangen. Het begin is er. Demo
cratisering en inspraak zijn al
thans woorden, die er herhaal
delijk worden gehoord. Men is
het ook wel algemeen over
eens hoe een en ander zou moe-
en worden verwerkelijkt. Via
et experiment van onderop, op
de lagere niveaus: de afdelin-
[en. de secties.
Wellicht is het instructief om
iver het experiment op een van
lagere niveaus, waarbij ook
betrokken ben, de soci-
ial-culturele sub-faculteit aan
1 VU, eens iets te vertellen.
Voor het slagen van elk in-
!r menselijk experiment is
ïrste voorwaarde, dat men el-
gaan afvragen: is de restauratie van de vooroorlogse maat
schappij nu wel zo goed? Voor ouderen zit er bovendien het
beschamende element in, dat deze studenten daarbij erg con
sequent willen zijn. Zelfs eerste- en tweedejaars voelen veelal
aan: eerst moet ik daar en daar eens grondig studie van gaan
maken om dan met wat ik heb gevonden ook onmiddellijk de
geesten te beïnvloeden, de mensen te veranderen. Ze zijn niet
tevreden met het uitbrengen van mooie rapporten, die zo ge
makkelijk in de een of andere la verdwijnen. Ze plegen bij
voorkeur de mens te verontrusten en wel op normatieve wijze.
aar als volledige partners aan
vaardt. Dat is in de universitai-
wereld niet altijd even ge-
iakkelijk. „De" moderne stu-
lent, voorzover men daarvan
;an spreken, heeft een heel ei-
levensstijl, anderssoortig
de conventionele. Samen
>rmen ze een eigen subgroep,
iet een eigen subcultuur.
[Daarbij deze kanttekening:
extreme verhalen, van
:uele uitspattingen af tot dat
zouden stinken, moet men
lar rustig met een schouder-
thalen voorbijgaan. Want
•rkelijk, het zijn heel normale
insen van deze tijd, die er
;ht op hebben als volwassenen
worden geaccepteerd.
Nu dan de gang van zaken
de inspraak in onze sub-fa-
Iteit. Oorspronkelijk waren
(besturende) vergaderingen
zaak van hoogleraren. Daar
'amen enkele jaren geleden
alle wetenschappelijke me-
■erkers bij, wat gewoon be
werkte omdat hoogleraren
it alle details kunnen weten.
|Er was toen democratisering
alle betaalde medewer-
Maar een jaar geleden be-
een groep studenten zich
ior het bestuur van de sub-fa-
ilteit te interesseren. Zij we-
n, met name bij de regeling
in de studie, niet alleen man
i's aan, maar stelden ook
trscheidene goede alternatie-
in. Het spontane initiatief van
subfaculteitsvergadering was
en: laten wij doorgaan en nu
ik de democratisering voor
udenten proberen te realise-
n.
Het voorstel was: stuur een
ntal vertegenwoordigers uit
llie kring naar de vergade-
ng, waar ze mee kunnen pra-
n, beslissen en verantwoorde-
kheid dragen op voet van ge
kheid. Dat voorstel hebben de
identen niet geaccepteerd. Ze
deneerden: alles goed en wel,
aar wij zijn niet in staat
ensen aan te wijzen, die de
hele belanghebbende studen-
ngroep kan vertegenwoordi-
n. Dat is voor ons een volsla-
n onmogelijkheid.
Van hun kant verklaarbaar,
ker als men weet, dat de stu
ntenmaatschappij het re-
esentatieve stelsel niet als zo
nzelfsprekend kan aanvaar-
n.
Wat is het geval? Er zijn bij-
nder veel studenten, die hun
idie zonder meer passief on-
"gaan. Grof geschat zijn er
i de 700 VU-studenten in on-
sub-faculteit hoogstens 100,
1 actief willen deelnemen aan
denken over de bestuurlijke
ilematiek van onderwijs en
irzoek. De andere 600 heb-
hun vrijetijdsbesteding el-
ondergebracht.
kon de democratisering
ir de studenten tenslotte op
ig komen nadat door allen
'aarde spelregels voor het
inwerken waren opgesteld,
kwamen de vertegenwoordi-
der studenten er toch, aan-
'ezen door de studentenvere-
ig. Een van de spelregels
It in, dat er een publieke
ine moet zijn, zodat iedere
langstellende student de
subfaculteitsvergadering kan
meemaken.
Maar, al is de impasse door
broken, de ontevredenheid is
gebleven. Er zijn immers die
600, hetgeen met name door de
actieve studenten als een
ontstellende zaak wordt
beschouwd. De wèl actieven op
bestuurlijk gebied ik noem
ze gemakshalve de activisten
doen er alles aan om een uni
versaliteit van mee-denken te
bereiken. Groepsactiviteiten en
interdisciplinaire werken staan
daarom bij hen hoog genoteerd.
Evenzeer een eventuele bezet
tingsaffaire, die samenwerkend
wordt doorgebracht.
Dit middel kan ik goed be-
grijpen als volkomen passend
in hun instrumentale we
tenschapsopvatting, maar daar
om keur ik het nog niet goed.
Integendeel.
Overigens heeft zo'n bezetting
heel wat meer achtergronden.
De kwestie is namelijk veel ge
compliceerder dan vaak wordt
aangenomen. Ik denk daarbij
speciaal aan de reactie van ou
deren op de Studehtendemocra-
tisering. Ouderen, die goed op
de hoogte zijn met de universi
taire situatie, beginnen door
gaans een eindje mee te gaan
met de eisende studenten, ge
ven toe dat er veel veranderen
moet, maar uiten dit op een
nogal gespleten manier.
Goed, ze zijn tolerant, maar
ze zetten zich ook heel sterk af
tegen het andere cultuurpa
troon van de jongeren en tegen
het geweld, dat af en toe de
kop opsteekt in bepaalde situa
ties, terwijl zij naar mijn me
ning beter de consequenties van
dat gelijk geven konden trek
ken. Te weten dat zij, de oude
ren, ook onverkort de leiding
van de studentendemocrati-
sering op zich dienen te nemen
(er zijn genoeg ouderen, die in
actie willen komen).
Maar wanneer men het nodi
ge toegeeft en men doet niets,
Prof. dr. H. A. Brasz, hoogleraar
in de bestuurswetenschappen en
de inleiding in het Nederlands
staatsrecht aan de VU, houdt zich
intensief bezig met de democra
tisering aan deze universiteit en
heeft in dit verband al een en
andermaal van zich doen horen. In
bijgaand artikel schetst hij de al
gemene situatie en zet hij uiteen
hoe in de sub-faculteit waaraan hij
verbonden is, gezocht wordt naar
nieuwe bestuursvormen en werk
methoden.
of de reorganisatie verloopt in
rapporten, in allerlei vraagpun
ten en in allerlei abstracties,
dan werkt men juist die ty
pische spanning tussen studen
ten en bestuurders in de hand.
Er zijn dan enerzijds studen
ten, die het niet meer nemen en
zich sterk afzetten tegen alles
wat georganiseerd is en wat op
fluwelen kussens zit En van de
andere kant is er een groep
bestuurders, die het ook niet
goed meer begrijpt, zich ergert
aan de slechte manieren die bij
deze jongeren voor zouden ko
men en bijvoorbeeld ook aan
hun weigering om dingen in
een vertrouwelijke sfeer te
doen (studenten plegen alles zo
gauw mogelijk in de publiciteit
te brengen).
Daar heb je dan de wrijving
tussen twee cultuurpatronen,
welke nu aan universiteiten
heel duidelijk naar voren komt.
Terwijl daarentegen bij een
open, experimentele houding
van een betrekkelijk kleine
groep ouderen, mensen dus, die
de leiding moeten geven, zoveel
te bereiken zou zijn!
Want laten we goed begrij
pen, die democratisering kan
alleen maar geëffectueerd wor
den met medewerking van de
ouderen. Er zijn twee mogelijk
heden. Of men laat zich 'telkens
weer voor het blok zetten, om
vervolgens onder druk allerlei
kleine concessies te doen met
prachtige verhalen daarbij. Of
men stelt zich volledig achter
de democratisering, gaat alles
grondig onder de loep nemen
om dan intensief met een nieu
we vorm van democratie te ex
perimenteren.
Ik dacht dat de tweede moge
lijkheid de goede was. Al was
het alleen maar, omdat de stu
dent van nu inderdaad een vol
wassene is. De voorstelling, dat
hij iemand zou moeten zijn die
(op kosten van de staat!) braaf
het lesje moet leren dat oude
ren voor hem opzeggen, een
toch eigenlijk wel onmondige
knaap, die geen kapsones mag
hebben, is voltooid verleden
tijd.
De mogelijkheden die er op
zijn leeftijd al in de samenle
ving zijn (tal van studenten
hebben een gezin), de verlen
ging van de studieduur, de ver
laging van de kiesgerechtigde
heel belangrijke factor om te
begrijpen waarom hij tot zijn
wens om veranderingen is ge
komen.
Het is dus zonder meer nood
zaak, dat aan de democratise
ring door ouderen meer wordt
gedaan. Ik bedoel: meer hulp
dan tot nu toe van de autoritei
ten, zoals de universiteitsbestu
ren, maar zo langzamerhand
toch ook "-wel meer hulp van
minister Veringa. Het gaat an
ders onherroepelijk te lang du
ren, waardoor de afstand tussen
datgene wat men centraal uit
denkt en dat, wat er nu op de
laagste niveaus van universitei
ten gebeurt, onoverbrugbaar
dreigt te worden.
In onze sub-faculteit gaat de
manier van college geven gron
dig veranderen. Tal van hoor
colleges zijn al afgeschaft en
vervangen door werkcolleges.
In september start een project
groep van eerstejaars, waarin
gepoogd wordt van het begin af
aan de jongelui geïnteresseerd
te laten studeren op onderwer
pen waarvoor ze zelf be
langstelling hebben.
Al deze dingen lopen tenslot
te uit op meer personeel, dus
meer geld. Maar ook op meer
hulp van besturende colleges.
Nogmaals, die hulp kon naar
mijn mening veel groter zijn.
De narigheid is, dat affaires
als het Maagdenhuis en Tilburg
kunnen worden gehanteerd om
allerlei gerechtvaardigde
wensen, die thans in vele on
derdelen van universiteiten aan
het opkomen zijn, op de lange
baan te schuiven. Te weinig
wordt beseft hoezeer dit „stu-
dentengeweld" een negatieve
beeldvorming teweeg kan bren
gen, waardoor noodzakelijke
maatregelen uitblijven.
Daarom heb ik bij deze graag
een poging gedaan om wat ge
nuanceerder voor te lichten.
Zulke voorlichting een we
tenschappelijk onderzoek heeft
het dezer dagen nog weer eens
uitgewezen is hard nodig.
Onlangs circuleerde er in de
wereldpers een aardig bericht
je. Op het station van het
plaatsje Llanfairpwllgwyngyll-
gogerychwyrnddrobwlllantysill-
ogogogoch (58 letters!) in
Wales, werden voor het
eerst perronkaartjes ver
kocht, waarop deze ploats-
naam voluit stond afge
drukt. Tot dusver droegen de
ze kaartjes de algemeen ge
bruikte afkorting Llanfair P.G.
Perronkaartjes kosten normaal
twee pennies, maar die van
Llanfair P.G. kosten drie pen
nies, omdat zij groter zijn. Ze
zijn gemaakt op verzoek van
In ons land heeft de langste aard
rijkskundige plaatsnaam „slechts"
25 letters, .namelijk Gasselterboer-
veenschemond in Drente.
Er bestaan een aantal wonder
lijke plaatsnamen, waarvan velen
van onze lezers misschien nog
nooit hebben gehoord. Mag ik er
een paar voor u noteren? Mis
schien komt u ze op uw trektoch
ten tegen; u zult er echter niet
kunnen overnachten. want een
hotel of Jeugdherberg zult u er
tevergeefs zoeken. Vanzelfspre
kend zijn het geen „wereldste
den" doch ze staan In de aard
rijkskundige woordenboeken als
buurt, gehucht of plaatsnaam ge
noteerd. Sommige hebben officiële
ANWB-borden, anderen zijn niet
zo gemakkelijk te vinden. Maar dat
ze bestaan is een feit.
Ons land heet officieel Neder
land, maar ook de plaatsnaam Ne
derland bestaat, al maakt hij dan
ook deel uit van de gemeente
Steenwijkerwold. Het is een ge
hucht dat zonder dringen gemak
kelijk op één foto kan en het ligt
toeristen, trekkers en souvenir-
jagers.
De volledige naam van het
plaatsje betekent: De kerk van
St Mary in de schaduw van de
witte hazelaar bij een snelle
draaikolk en bij de kerk van
At. Tysillio in de buurt van een
rode groeven.
Toch is dit Engelse plaatsje
geen recordhouder op dit gebied.
In Nieuw-Zeeland, bij Hakes Bay,
ligt een plaatsje, waarvan de naam
75 letters heeft n.l. Taumatawhata-
gihangakoautamateapokaiwhenuada
anakkitanantahuwhakatamahangkao.
Dit woord uit de Moritaal bete
kent: zeer prozaïsche: „Heuvelrug
waar Tamatea de reiziger op zijn
neusfluit voor zijn liefste speelde".
GERYCHWYRNDROBWLLLLAN
Verklarende tekst van het station met de langste naam
(zie ook foto boven)
leeftijd zijn er toch allemaal
voorbeelden van die op deze
volwassenheid duiden. Natuur
lijk, als jongere heb je nog al
lerlei beperkingen, zoals minder
ervaring, misschien te snel een
kritisch oordeel, maar je kunt
je op je 20-ste, 21-ste vandaag
de dag bepaald wel verant
woordelijk voelen voor jezelf.
Tegen deze achtergrond nu
moet men eens de druk
beschouwen waaronder de stu
dent van nu leeft. Zijn afhan
kelijkheid van hoogleraren, van
een steeds groter wordende we
tenschappelijke staf, van het
mechanisme der studietoelagen,
kortom: van een steeds meer
gespecialiseerd universitair ap
paraat. Dan is die druk een
Bij Rolde wonen „Amen-zeggers"
Het staat thans zo goed als ze
ker vast dat apen niet in staat
zijn die geluiden voort te bren
gen, die de mensen gebruiken
om te spreken. Hieruit volgt dat
de mens een klankapparaat be
zit dat uniek is en uitsluitend be
doeld is om te spreken.
Dit staat in tegenstelling tot
een nog overheersende mening
dat de menselijke spraak is ont
wikkeld uit organen bedoeld om
adem te halen en te eten. Veel
natuurkundigen denken nl. nog
steeds dat apen fysisch wel in
staat zijn te spreken, maar de
hersens er voor missen.
Een recent Amerikaans onder
zoek wees uit, dat bijvoorbeeld
chimpansees, hoe geduldig men
het ook probeerde, niet kon wor
den geleerd te praten. Bij dit
onderzoek werden de geluiden
die gorilla's, chimpansees en
rhesusaapjes voortbrachten, ge
analyseerd om het mechanisme
te achterhalen dat deze geluiden
veroorzaakte.
Een van de meest opvallende
resultaten was, dat er geen aan
wijzingen werden gevonden dat
deze dieren hun tong gebruik
ten. Dit is, zoals bekend, voor
de mens noodzakelijk om gelui
den voort te brengen. Men con
stateerde voorts dat de apen zo
iets missen als een keelholte die
gevormd wordt door de achter
kant van de tong en die tijdens
het spreken voortdurend van
vorm verandert.
Dit sluit echter nog niet uit
dat de hogere primaten geen
taal kunnen formeren van de
geluiden die zij voortbrengen.
Maar het is wel onwaarschijn
lijk omdat de taal meer is dan
een eenvoudige code van ge
scheiden klanken.
Experimenten in deze richting
toonden aan dat de manier
waarop de mens geluid hoort,
afhangt van de wijze waarop de
ze zijn voortgebracht. Dit is een
gesloten eenheid. Via de herse
nen worden de verbindingen ge
legd. Wanneer dit waar is, be
tekent de onmogelijkheid voor
apen om dergelijke verbindingen
te leggen, dat zij tot spreken niet
in staat zijn.
Deze interpretatie kan belang
rijke gevolgen hebben voor het
probleem van de ontwikkeling
van de menselijke spraak. Hier
door zou komen vast te staan
dat het spraakcentrum in de
hersenen en het klankapparaat
tezamen zijn ontwikkeld ten be
hoeve van de spraak, aldus de
Amerikaanse onderzoekers.
PAUL VAN LANGSTRAAT
nog altijd benauwend eenzaam in
de dunbevolkte noordwesthoek
van Overijsel.
Nummer Een is niet alleen een
buurt onder Veendam, maar ook
een gehucht onder Hoofdplaat aan
de Westerschelde ten Oosten van
Breskens. U vindt daar trouwens
ook Nummer Zeven, doch voor
Nummer dertien moet u naar
Veendam.
Onder Norg heet een buurt Een
(beroemd geworden door de kap
per), onder Ermelo ligt het gehucht
Drie, en het dorp Acht maakt nu
deel uit van Eindhoven.
Houdt u van Leut, ga dan naar
het dorpje van die naam onder
Ubbergen. Voor Brand kunt u te
recht bij Amersfoort, Dalfsen,
Heerlen en en Udenhout. In Duits
(bij Heerlen) spreekt men vloeiend
Nederlands en die van de Partij
vindt u onder Wittem aan de Geul.
In de Bril (bij Zuidhorn) ligt de
Briltil over het Hoendiep, zoals in
Doodstil (gehucht onder Kantens)
een til ligt over het Boterdiep, ten
zuiden van Uithuizen.
In Kibbelveen (Dr.) staat een
bord van de ANWB doch men
maakt er niet vaker ruzie dan el
ders. De Draaierij moet u bij Wed
de zoeken en de leuken wonen in
Leuken met z'n 550-en vlak bij
Weert.
Morgen i6 een buurt onder
Heerlen en voor Kopstukken moet
u in Onstwedde zijn. De mensen
van Op-de-Straat wonen in huizen
bij Heerlen en er zijn in Klein
Oventje echt wel inwoners die een
elektrische oven hebben, 't Haan
tje vindt u niet alleen onder Sleen.
maar ook onder Rijswijk en bij
Lutten onder Hardenberg.
Spaanhuisken is een gehucht
onder Echt en het Tichelwerk is bij
Stiens te vinden (maar u moet wel
goed zoekenl).
Wat denkt u van De Twee
Straatjes dat bij het Eerste Straat
je (Loon op Zand) ligt. Of gaat u
liever naar de Achterste Steeg (bij
Sevenum)?
De mensen van Hoog Harnasch
(bij Schipluiden) zijn modern ge
kleed. terwijl in Sprokkelbosch (on
der Rosmalen) waarschijnlijk nie
mand meer houtjes voor de kachel
zoekt.
Er is zelfs een hele „wereldreis"
door ons land te maken. Zo ligt
Amerika In de Peel, Egypte bij
Veendam en Frankrijk tussen Har
derwijk en Hierden. Mfsschien zult
u raar kijken als ik u vertel, dat
Moskou bij Hoogeveen. Zürich aan
de Afsluitdijk en Parijs vlak bij
Groningen ligt. Als u "t niet ge
looft. stap dan op de fiets, op de
brommer of in uw auto en we
rijden naar een Andere Wereld
(een gehucht bij Middelstem).
Als u een prentbriefkaart uit Si
berië krijgt, schrik dan niet; uw
familielid is dan niet achter het
IJzeren Gordijn verdwenen, maar
vertoefde in de gelijknamige
plaats, die bij Beilen ligt.
Spitsbergen ligt bij Sappemeer,
Denemarken san de Sloctiterdiep
en Turkije in Zeeuws Vlaanderen.
Aan deze plaats grenzen Polen en
Finland en wilt u een pelgrimsreis
naar Kanaën ondernemen, vaar
dan eenvoudig over naar Schou-
wen-Duiveland.
Waterloo (bij Breskens) heeft
niets met Napoleon te maken,
evenmin als Elba (bij Venhuizen).
U hoeft niet met de Harwichboot
naar Engeland te varen. U kunt er
ook op de fiets komen (bij Olde-
broek).
Vooral Amerikanen zijn er trots
op om hun landgenoten uit Ameri
ka een brief te sturen met een
Nederlandse postzegel er op. De
ze naam is waarschijnlijk van
Duitse oorsprong. Omstreeks 1850
kwamen Duitse iemkers met hun
bijenkorven jaarlijks in De Peel.
De bijen laafden zich dan „am
Erica" op de uitgestrekte heidevel
den.
Voor postzegelverzamelaars is
ons land een vruchtbare vind
plaats. Een Nederlandse postzegel
met het poststempel Moskou i9
zeker niet alledaags.
In tegenstelling tot de dorpen
met de kampioensnamen (58 en 75
letters) bezitten wij plaatsen met
twee letters: As. El. Ra en Ty. Er
wonen mensen in Bik. Bol en Kol
maar ook in Toom, Catsop, Ox-
werd. De Quack en Pieperij (bij
Zuidwolde).
In Koedijk, het Noordhollandse
dorp, liggen inderdaad de koeien
langs de dijk en men zegt. dat de
inwoners de pannekoeken slechts
aan één kant bakken (omdat
slechts aan één kant van de weg
huizen staan).
Voor buitenlanders is de Drie-
vriendenpolder moeilijk te vinden.
Weet u het? Of ligt Fransumer
Voorwerk u beter? Ken u Arend
nest? Ik heb u nu genoeg verteld.
Voordat de boel in 't Honderd 1)
loopt, zeg ik Amen z).
J. H. KRUIZINGA
1) bij Ter Aa; 2) buurt bij Rolde.
t
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe leidse Courant
Dordts Dagklad
