Zenden van troepen geen
gemakkelijk besluit'
RADIOSTATIONS
ONDER CENSUUR
Doodstraf voor
Betoging bij Antillenhuis
zeventien arrestaties
Oppositie: wijzig statuut Debat in tweede Kamer
Schade op Curagao: ca 5 miljard
Geen lof voor
mariniers
Afscheid van
mariniers
Weer onrust in
Zuid-Amerika
Vriendenpolitiek en
lege beloften doen
het nergens en nooit
5
MAANDAG 2 JUNI 1969
(Van onze parlementsredactie)
DEN HAAG De regering zal morgenmiddag in de Tweede Kamer een verklaring afleggen
over de recente onlusten op Curagao en het zenden van een extra-contingent mariniers naar
de Antillen. Zowel de PvdA als de CPN hebben Kamervoorzitter mr. Van Th iel gevraagd
naar aanleiding van deze verklaring een debat te houden.
Vele winkeletalages bezweken al
rinkelend voor het geweld van aller
lei projectielenmaar er waren er
ookdie van meer oproerbestendig
glas waren voorzien, hoewel een
enkel spoor toch nog wel achter
bleef
Bijna alle oppositiepartijen
hebben zich dit weekeinde in
verklaringen tegen het ingrijpen
van Nederlandse mariniers ge
keerd. Het congres van D'66, dat
in Den Haag bijeen was, nam
een motie aan, waarin de partij
zich uitspreekt tegen het mili
taire optreden.
Volgens D'66 behoren Nederlandse
troepen geen taak te hebben bij het
handhaven van de orde op de Neder
landse Antillen en in Suriname. Het
congres verzocht de Tweede-Kamer
fractie met kracht te streven naar
een wijziging van het statuut.
Dat wil ook het bestuur van de
Radikalen. In een verklaring wordt
een grondige herziening van dit sta
tuut noodzakelijk geacht .Volgens de
PPR moet Nederland zich geheel los
maken van de beide rijksdelen
overzee. Om te voorkomen, dat men
ons land zal verdenken van kolonia
listische politiek, zal de regering on
verwijld een initiatief moeten nemen.
..Onbegrijpelijk."
PvdA-fraktieleider drs. Den Uyl
heeft het zenden van 300 man extra
naar de Antillen „onbegrijpelijk" ge
noemd, tenzij ze de andere troepen j
moeten aflossen. Is dat niet het ge
val, dan zal het zenden van meer
mariniers werken als „olie op het
vragen
het partijbestuur, dat het zich voor
morgen duidelijk zal uitspreken over
■w?t zenden van mariniers naar Cu-
ragwo.
Mr. B. W. Biesheuvel heeft zater
dag op het AR- convent in Utrecht
gezegd, dat de uitbarsting in Willem
stad „niet zomaar plotseling is ge
komen". Er broeide al geruime tijd
iets.
De AR-fraktieleider wees op de bij
zonder grote tegenstellingen tussen
arm en rijk en sprak de hoop uit, dat
de Antilliaanse regering van het ge
beurde lering zal trekken. Volgens
de heer Biesheuvel zou deze tegen
stelling meer aandacht van de rege
ring in Willemstad moeten krijgen.
Vice-minister-president drs. J. A.
niers naar de Antillen zullen worden
i gezonden, of het zou ter vervanging
moeten zijn. (Hij verklaarde zaterdag-
avond voor de televisie, dat het zen-
j den van troepen „geen gemakkelijk
I besluit" was geweest. Hij hoopt, dat
de mariniers, die vrijdag en zaterdag
de Antilliaanse politie hielpen de on-
lusten te bedwingen, snel kunnen wor-
I den afgelost.
I Geen rassenconflict
De vermoeidheid van deze mari-
j niers en van de politie van Willem
stad, was een van de redenen, waar
om tot troepenzending werd besloten.
Het alternatief zou zijn geweest, dat
„Willemstad dan geheel had moeten
afbranden".
Hij weet de onrust aan de slechte
sociaal-economische toestand met
veel werklozen en niet aan rassen
tegenstellingen. De schade bedraagt
zeker veertig tot vijftig miljoen gul
den. Naar Nederlandse verhoudingen
omgerekend, is dat vier a vijf mil
jard gulden, wat neer komt op de
kosten van twee Deltawerken.
Bakker verwacht niet, dat op korte
termijn nog meer Nederlandse mari-
Voor dl de winkelwijken in
Willemstad waren een prooi
van de brandstichters. Hier
gaate een personenauto in
vlammen op. Hoe men dat aan_-
pakt, laten deze drie foto's
zien.
(Vervolg van pag. 1)
Volgens ooggetuigen begonnen de
moeilijkheden toen de politie druk
bezig was om een stakersoptocht te
leiden en zo nodig tegen te houden.
Toen begonnen kleine groepjes plotse
ling ruiten in te gooien zonder daar
bij verzet te ontmoeten. Daarop sneu
velden grote en kleine winkelruiten
en plunderde men uit de vitrines.
Later ging men de zaken binnen om
le plunderen.
Toen de binnenstad al vernield
was, trokken enkele plunderaars
naar de buitenwijken om daar hun
werk voort te zetten. De ruiten wer
den ingegooid en de goederen meege
nomen of vernield. Het KLM kantoor
werd van binnen verwoest, het bis
schoppelijk paleis, hotel American,
het oude OGEM-gebouw en een fi
liaal van HBU. werden een prooi der
vlammen.
Naar verluidt zou de vakbondslei
der A. Nita zich onder de arrestanten
bevinden. Hij werd gepakt nadat hij
via een radiostation het aftreden van
de regering had geëist. Volgens de
laatste berichten zou hij echter weer
op vrije voeten zijn.
Censuur
De radiostations op Curasao heb
ben censuur gekregen. Er mogen
geen berichten en ook geen nieuwsbe
richten, worden omgeroepen, die niet
voorzien zijn van een stempel van de
politie. Dit is de radio-omroepsta-
tions telefonisch meegedeeld door po-
litie-autoriteiten.
Het Amerikaanse ministerie van
defensie in Washington noemde het
bericht van zaterdag dat eenheden
van de Amerikaanse vloot te Porto
Rico in staat van alarm zouden zijn
gebracht in verband met de inciden
ten op Curagao, onjuist. Maar het
Franse persbureau AFP weet te mel
den dat twee Amerikaanse oorlogbo
dems, een torpedobootjager en een
kruiser, örnlerweg naar Curagao zijn.
Ze kwamen uit St. Thomas op de
Maagdeneilanden. De schepen kun
nen, zo meent men, worden ingescha
keld bij de eventuele evacuatie van
Amerikaanse burgers.
Een zegsman van de marine te Cu
ragao zei echter hierover niets te we
ten. Amerikaanse bedrijven hebben
intussen de nodige maatregelen ge
troffen.
Minister-president Kroon zei zater
dag in een toespraak via radio en tv
dat het nu geen zin heeft op de
schuldvraag bij de gebeurtenissen
van vrijdag in te gaan. Daar waar de
wet is overtreden zal echter worden
gestraft. De premier deed een beroep
op een ieder zich bewust te zijn van
zijn verantwoordelijkheid en zich in
te zetten voor de samenleving. „Ons
wacht een enorme inspanning". Alles
wat in jaren werd opgebouwd en on
ze economische situatie zijn in een
slag weggevaagd", aldus premier
Kroon.
GENèVE Achttien olie-em-
ployés, veertien Italianen, drie West-
j duitsers en een Libanees zijn door
een Biafraans tribunaal ter dood ver
oordeeld. Generaal Ojoekwoe van
I Biafra die het vonnis nog moet be-
j krachtigen, heeft de mannen ervan
beschuldigd samen met de Nigeriaan-
se strijdkrachten gevochten te heb
ben. Van de dood van elf andere
olie-employés, waarvan Nigeria vo-
rige week melding maakte, zei de
Biafraanse minister Eke niets af te
weten. Hij opperde de mogelijkheid
dat de mannen in het kruisvuur ge
sneuveld zijn.
Het zenden van mariniers naar
Curagao heeft ook in Neder
land weerstanden opgeroepen.
Gisteren trok er een protest-
stoet door Den Haag, die dui
delijk de interventie afkeurde.
Op de foto een overzicht van
de demonstratieve optocht.
Generaal-majoor Luyk, bevel
hebber van de mariniers, in
gesprek met de echtgenote van
een van zijn mannen. Zij ivas
naar Schiphol gekomen om
haar man uitgeleide te doen,
die met zijn wapenbroeders
voor een (kort) verblijf naar
Willemstad was gedirigeerd.
BUENOS AIRES In verschil
lende Zuidamerikaanse landen heb
ben zich weer ongeregeldheden voor
gedaan. In en nabij de Argentijnse
suikerstad Tucuman, een centrum
van sociale onrust, werd gevochten
tussen arbeiders en politie. Voor zo
ver bekend vielen daarbij tien ge
wonden. In Bella Vista, in dezelfde
provincie, vielen tweeduizend beto
gers het hoofdbureau van politie aan
met vuurwapens en bommen. Het
bureau werd verwoest maar van
slachtoffers is geen melding gemaakt.
In Cordoba, waar vrijdag bloedige
onlusten voorkwamen, maakten para
chutisten jacht op sluipschutters. In
die stad zijn 400 arrestaties verricht.
Een vakbondsleider is al tot acht
jaar en drie maanden gevangenisstraf
veroordeeld. Tenslotte leverde de poli
tie bij de universiteit van La Plata
slag met studenten, van wie er twee
werden gewond.
In Montevideo, hoofdstad van Uru
guay, trad de politie zaterdagavond
op tegen groepen studenten die barri
cades oprichtten voor de technolo
gische universitèit en met stenen en
benzinebommen gooiden.
Gouverneur Nelspn Rockefeller van
New York, die in opdracht van presi
dent Nixon een informatiereis door
Zuid-Amerika maakt, moest zaterdag
om veiligheidsredenen zijn bezoek
aan de Boliviaanse hoofdstad La Paz
van 22 tot drie uur bekorten. Op het
zwaarbewaakte vliegveld van La Paz
voerde hij besprekingen met Bolivi
aanse autoriteiten, terwijl in de stad
zelf heftig tegen zijn bezoek werd
gedemonstreerd. Zijn reis leidde eer
der vorige week al tot ernstige on
lusten in Ecuador en Columbia,
waarbij twee doden en tientallen ge
wonden vielen.
Op verzoek van de minister van
buitenlandse zaken, Calvani, zal Roc
kefeller geen bezoek brengen aan
Venezuela met het oog op het politie
ke klimaat in dit land. dat weinig
geschikt is voor een dergelijk bezoek.
Op een onbeveiligde spoorweg
overgang tussen Breda en Gilze Rijen
is zondagmiddag een personenauto
tegen een goederentrein gereden. De
auto werd enkele meters mee
gesleurd, en belandde in een sloot.
De inzittenden, een echtpaar met hun
kinderen, kwamen met de schrik vrij.
DEN HAAG De politie
heeft zeventien arrestaties ver
richt tijdens de rellen bjj de
demonstratie die de organisatie
Antiyas Liber gistermiddag in
Den Haag hield tegen het n-
zetten van mariniers op Cura
cao. Het merendeel werd opge
pakt wegens openlijke geweld
pleging tegen de politie. Een
agent werd gewond.
De Haagse politie verklaarde gister
avond dat de demonstratie waardig
ynn y.iin uprlnnpn als nipt rlp Knrialis-
tische jeugd de betoging had aange
grepen om gevechten met de politie
uit te lokken. De meeste arrestanten
waren geen Antillianen maar Neder
landers.
Al tijdens de optocht van het Vre
despaleis naar het Antillenhuis, waar
het kabinet van de gevolmachtigde
minister is gevestigd, kwam het tot
vechtpartijen met de politie. De de
monstranten droegen spandoeken
mee met de leuzen als „mariniers, go
home", „twee doden op Curagao: ko
loniale moord", „moordenaars op weg
naar Curagao" en „onafhankelijkheid
voor Antillen".
Eisen
Een delegatie van de demonstranten
bood de gevolmachtigd minister van
de Nederlandse Antillen, dr. E.
Jonckheer, een brief aan waarin de
eisen werden uiteengezet Geprotes
teerd werd tegen de collaboratie van
de Antilliaanse regering met buiten
landse kapitalisten, het laag houden
van de lonen van de arbeiders, het
aanwenden van Antilliaans geld voor
buitenlandse, vooral Amerikaanse en
Nederlandse ondernemingen, de slech
te huisvesting en de grote werkloos
heid op de Antillen.
In de brief wordt ook het ongeldig
verklaren van het Koninkrijksstatuut,
de vrijlating van politieke gevangenen
en het onverwijld uitschrijven van
nieuwe verkiezingen geëist.
Toen dr. Jonckheer weigerde naar
buiten te komen om een verklaring
af te leggen, werd het Antillenhuis
met stenen bekogeld. De minister zei.
instructies te hebben ontvangen geen
officiële mededelingen te mogen doen
over de ontwikkelingen op Curagao.
Charges
De politie die versterking in „op-
roeruitrusting" liet aanrukken, ging
over tot charges. Een politieman
werd door een aantal damonstranten
afgetuigd. Een tiental betogers werd
gearresteerd. Velen zochten een veilig
onderkomen in de nieuwe Scheve-
ningse bosjes tegenover het Antillen
huis.
Dr. Jonckheer merkte naar aanlei
ding van de rellen op dat hij niet
ondersteboven was van de demonstra
tie. Het gooien met stenen en rook
bommen noemde hij „iets van de
jeugd van tegenwoordig".
Bjj de vechtpartijen werden enige
geparkeerde auto's licht beschadigd.
Tijdens het afvoeren van de gearres
teerden werd herhaaldelijk de „ge
balde vuist" opgestoken, het leken
van de Zwarte Macht. Het Antillen
huis kreeg extra bewaking nadat de
orde gistermiddag om half zes
was hersteld.
Protest
Antiyas Liber heeft een telegram
naar burgemeester Marijnen gestuurd
waarin wordt geprotesteerd tegen het
optreden van de politie. Volgens or
ganisator A. R. Rojer was het duide
lijk dat de politie het speciaal had
gemunt op kleurlingen.
De Surinaamse studentenunie in
Wageningen zegt in een verklaring
„vol afschuw te zijn over de opzette
lijke provocaties en terreur van de
Haagse politie. Wij veroordelen ten
strengste het willekeurig oppakken
van tientallen demonstranten".
BERGH Dc negentienjarige mo
torrijder G. T. "A. van Emden uit
Didam is zondagavond op de weg
Kilder-Wehl tegen een boom gereden,
en om het leven gekomen.
De twintigjarige mejuffrouw J. B.
Jansen uit Utrecht is zondag op de
weg Utrecht - Amersfoort op slag
gedood, nadat haar auto was geslipt
en tegen een zware lichtmast gebotst.
(Van een medewerker)
Waar we, zo onverwachts in
het einde van de vorige week
werden opgeschrikt door
rampzalige berichten uit Cu
ragao, gaat men zich afvragen,
wat de oorzaken hiervan kun
nen zijn. Stakingen in verband
met looneisen, waarbij het tot
ongeregeldheden komt, zijn
overal ter wereld aan de orde
van de dag en, hoe verontrus
tend het voor mensen, die
conflicten liever op rustiger
wijze zien opgelost, ook moge
zijn, we zijn toch aan de andere
kant aan deze geweldsvorm
enigszins gewend geraakt. We
schrikken er minder van de
laatste jaren, dan in het ver
leden.
Maar anders wordt het, waar
zulks geschiedt op vredige plaat
sen. En daar hoort Curagao (en ook
de andere eilanden der Neder
landse Antillen) ongetwijfeld bij.
De vestiging van de Shell op Cura-
gao in 1916 en de start van de
L.A.L.D. op Aruba, enige jaren la
ter, waren daar zeker een bewijs
van, maar ook de komst van de
Amstel Brouwerij, de Antilliaanse
Verffabriek en de pas gestarte
«„Texas Instruments" vormden voor
ons ongetwijfeld het bewijs van sta
biele rust. Hierdoor kon de indu
strie na de „streamlining" van
de Shell en het overdragen van
werkzaamheden door andere bedrij
ven (b.v. door Wescar) op gang ko
men, vooral doordat de Antilliaan
se regering aan deze nieuw geves
tigde industrieën de zo nodige facili
teiten (b.v. in de belasting) verleen
de.
En daarbij kwam de bijna duize
lingwekkende ontwikkeling van de
toeristenindustrie van de laatste ja
ren. Hotels kwamen als paddestoe
len uit de grond en het bestuurscol
lege (te vergelijken met het college
van burgemeester en wethouders
in de Nederlandse gemeenten) en
de Eilandsraad (gemeenteraad) als
mede de) landsregering, verleen
den aan deze projecten prioriteit.
Steun van buiten (en hier mag ze
ker Nederland met ere genoemd
worden) maakte dit alles mogelijk.
Schaduwzijden
Waar de olie-industrie steeds
ineer mensen moest afstoten, kon
den de nieuwe industrieën en de
toenemende toeristenindustrie de
vrijgCKomen en vele jongere werk
krachten opvangen.
Maar er waren veel schaduwzij
den aan verbonden. Omscholingen
zijn nu eenmaal niet altijd zo een
voudig en beter opgeleide jongeren
genieten dan gemakkelijker voor
rang.
De sociale voorzieningen voor
werklozen zijn, in vergelijking
met Nederland, sterk achterop, wat
voor een groot deel te wijten is
aan „de lege kas" van het gouver
nement. Zo is ook de werkverschaf
fing van enige jaren terug een
groot fiasco geworden. Wel zochten
verschillende Antillianen hun toe
vlucht tot het opzetten van kleine
eigen bedrijfjes. Wij denken hier
b.v. aan het openen van, wel wat
primitieve, maar toch enige winst
opleverende autoreparatiebedrijf-
jes, ri?e door weinig hinderende
wettelijke bepalingen en met wei
nig kapitaal uit de grond gestampt
kunnen worden.
Dat vele Antillianen in Neder
land him emplooi vonden is al
gemeen bekend, maar dit is dan
een geselecteerde groep. Hun opge
dane vakbekwaamheid kan voor de
toekomst van de Antillen straks
tot zegen strekken.
Maar daartegenover staat een
vrij groot aantal inerte lieden en
juist bij hen vat ontevredenheid
het gemakkelijkst vlam. een vlam.
die zo licht verder overslaat.
Dan wordt het moeilijk voor de
autoriteiten, die in hun geldnood
vaak ook geen uitkomst weten, om
goede raad te schaffen.
Luchtspiegelingen
De politieke partijen, die meer
op de leidende figuren dryven dan
op beginselen, trachten door de
dagbladen, die meer op partijorga-
ncn dan op onafhankelijke voorlich
tingsbladen lijken elkaar te bestrij
den met niets ontziende aantijgin
gen. Beloften tijdens verkiezings
campagnes zijn luchtspiegelingen,
die door noodlijdenden maar al te
graag worden geloofd.
Daar komt nog bij dat de voor
lichting van pro ,door dik en door
dun pro blijft, ook al moet zij ge
'ormen
id, Cu-
ïeuws-
maakte fouten wel opmerken, en
dat de tegensprekers bijna uit prin
cipe haast even konsekwent anti
zijn, m.a.w. er is weinig wederzijd
se waardering. Dit wakkert de on
tevredenheid aan en sticht eerder
verwarring dan maning tot bezin
ning op kritieke ogenblikken.
Bovendien gaat men aan het be
staansrecht der thans bestaande po
litieke jartijen steeds meer twijfe
len. De leiders van de leidende De
mocratische Partij, die ongetwij
feld vaak een goede k<fers varen,
zijn veelal, doch niet allen, slechts
door cie praktijk opgeleide figuren
en met de oppositiepartij, de Natio
nale Volkspartij, is na het heen
gaan van hun voortreffelijke leider
dr. mr. Da Costa Gomez, het jam
merlijk gesteld. Dit laatste leidde
tot afbrokkeling, waarvan, bij de
laatste Eilandsraadsverkiezingen de
Democratische Partij voordeel
boekte.
Progressiever
Maar toch lijken deze partijen
aan kracht te verliezenv De veel
jongere partij, de U.R.A., vindt
klimmende belangstelling en men
zou haar progressiever kunnen noe
men. Steeds meer jong-afgestu-
deerden uit -Nederland koesteren
voor de U.R.A.. 't zij openlijk, 't zij
in stilte, sympathie.
Door deze verbrokkeling van de
N.V.P. kon dan op Curagao bij de
laatste Filandsraadsverkiezingen de
D.P. als sterkste uit de bus komen
en ook zetelt rij als overwinnaar,
dank zij het samengaan met de
politieke broeders op Aruba, op
het Fort Amsterdam. Samenwer
king op Curagao tussen land en
eiland was het gevolg en hoewel
dit tot zegen van het bestuur op
het eiland kon leiden, zette de
..vriendjespolitiek" in de andere
kringen kwaad bloed, waardoor de
ontevredenheid ernstiger vormen
aannam.
Het is maar een klein eiland,
ragao. Niet groter dan Zeeuws-
Vlaanderen. Een volk dat politiek
sterk meeleeft, een volk, dat fouten
van haar regering zo spoedig op
merkt, druk bespreekt, maar ook
zo spoedig geneigd is, onder de tro
penzon. de dingen zo heftig te zeg
gen.
Andere cultuur
Men heeft in Nederland deze da
gen, we denken hier aan de „kriti
sche leraren" en dergelijke
groepjes, we] gedacht aan een ver
keerd georiënteerd onderwijs op de
Antillen. Woorden als het „opleg
gen van een andere cultuur dan de
eigene" zijn hierbij gevallen. Maar
deze „beschuldiging" moet van de
hand worden gewezen... ze kan
daarom nooit als één van de oorza
ken van onlusten worden gehan
teerd.
Het Departement van het onder
wijs in Willemstad, heeft juist, met
name in het laatste decennium, zijn
uiterste Kracht gegeven aan de ver
nieuwing van het onderwijs in An
tilliaanse geest.
Dat zulke vernieuwingen, die
door onderwijzers en leraren met
enthousiasme worden toegepast,
niet in een handomdraai kunnen
plaatsvinden, moet elk zinnig
mens duidelijk zijn. En laten we
dan ook niet vergeten, dat de mam
moetwet momenteel veel energie
dreigt weg te zuigen, die voor dit
noodzakelijk veranderingsproces
naar 't eigen Antilliaanse, zo hoog
nodig is.
Het zou diep te betreuren zijn,
om met premier Kroon te spreken,
naar schuld te gaan zoeken. Deze
explosie moest wel komen, zolang
sociale zekerheid zo afwezig bleef.
Daarvoor dragen niet alleen de
autoriteiten verantwoordelkheid,
van welk diplomatiek pluimage ze
ook mogen zijn. Sentimenten laaien
onder de warme zon nu eenmaal
hoger op. Men zou het zo mogen
stellen: Nederland moet voortgaan
zijn hulp te verlenen, ja die te ver
groten.
Fouten
Aan dc politiek op dc Antillen
kleven ongetwijfeld fouten. Wij
maakten er enig gewag van: vrien
denpolitiek en lege beloften doen
het nergens en nooit. Daar dient
men zich op de Antillen wel
ernstig op te bezinnen, wil niet het
gehele economische bestel uit de
hand lopen.
Het toerisme, dat voor de eilands-
kas het laatste jaar al even hoge
inkomsten bood als de Shell, heeft
ongetwijfeld een knak gekregen,
die men nog lang voelen zal.
Dc kritiek is goed. zolang zij des
kundig is en het goede zoekt en
dan dient zij ter harte te worden
genomen, maar ondeskundige en
vernietigende veroordeling leidt tot
ontydig uiteenvallen van het Ko
ninkrijk der Nederlanden.
