computercentrum voor
orgaantransplantaties
SIM ONE
P ZOEK NAAR
EIME KAMERS
roept
nooit
auw!
door Monique Floor
Pionierswerk van Nederlandse analiste
Helihavens
Bijhouden
Antistoffen na
zwangerschap
ZATERDAG 24 MEI 1969
van verongelukte mensen, wier
nabestaanden toestemming ver
leenden of die zelf een brief
je-met-toestemming bij zich
droegen. Vooral omdat een ver
ongelukt mens veelal vérder
gezond is. heeft het gebruik van
zijn nier zin!
In Leiden staat een computer
(met een namenreeks van ruim
200 nier-patiënten) annex een
administratie te wachten op de
opgave vpn zo'n ter beschikking
gestelde nier. Van Leiden uit
regelt de internationale orga
nisatie „Eurotransplant" de
nierverdeling voor de Benelux,
West-Duitsland en enkele En
gelse ziekenhuizen. Een Deens
centrum doet dat voor de noor
delijke landen.
Tegenwoordig kan de ge
koelde nier enige tijd in le
ven worden gehouden. Vaak
moeten de marineluchtvaart-
dienst-met-helicopters of de
rij kspolitie-met-snelle-wagens
bij de (ook internationale) over
brenging worden ingeschakeld.
Mede in verband met deze ope
raties komt zoals in Leiden
bij een enkel ziekenhuis een
helihaven.
Hebben beide nieren hun
bloedzuiverend werk gestaakt,
zodat de patiënt zijn afvalstof
fen niet meer via de urine
kwijtraakt, dan kan het bloed
door een dialyseerapparaat
worden verschoond. De pa
tiënten (met veelal een normale
werkkring) komen twéé keer per
week een nacht in het zieken,-
huis. Voor de enkele honderden
daarvoor in aanmerking ko
mende Nederlanders staan in
totaal ten hoogste zestig bedden
(in Leiden, Groningen, Nijme
gen, Amsterdam, Utrecht en
Rotterdam) beschikbaar. Een
enkele patiënt hanteert thuis
zelf zo'n enorm kostbaar appa
raat.
Er is altijd wel één onder de
nierpatiënten bij wie een voor
transplantatie beschikbaar ge
komen nier het beste past. Lei
den stelt echter meteen de vol
gende bijpassende ontvanger
vast. De eerste kan immers op
het moment-van-oproep onbe
reikbaar zijn.... De patiënt moet
voorbereid zijn op een plotse
linge opname zowel als op de
mogelijkheid dat de operatie
toch niet kan doorgaan wan
neer bijvoorbeeld de over te
brengen nier te laat wordt weg
genomen.
Behalve de spanning voor de
operatie is er eveneens span
ning na de ingreep: zal de nier
na enkele dagen, wellicht pas
na een week, gaan werken?
Komt het orgaan vlug op gang,
dan kan in veel gevallen de pa
tiënt na veertien dagen het zie
kenhuis verlaten.
De internationale studieplan
ning wordt steeds beter georga
niseerd. Ook mejuffrouw Van
Leeuwen bezoekt regelmatig
(werk-)congressen en gespecia
liseerde laboratoria, zoals in
Edinburgh, Londen en Aarhus.
Ook zij houdt internationale te
lefoonlijnen soms roodgloeiend!
Een comité werkt aan internati
onale erkenning van de in Lei
den toegepaste niet bijster
originele! groepsbenaming
voor de witte bloedcellen in cij
fers van een tot en met negen.
Onze gastvrouw, die onmid
dellijk na het behalen van haar
analistendiploma bij de Leidse
bloedbank kwam, uit welke (op
eigen terrein normaal doorwer
kende) bloedtransfusiedienst
sinds 1952 het weefseltype-
ringscentrum groeide, gelooft
niet in haar leven nog een
tweede keer als medewerkster
zo'n betekenisvolle „ontginning"
vanaf de grond te zullen beleven.
Hoewel zij ervan overtuigd is
dat er voortdurend heel veel la
boratoriumwerk verzet dient te
worden om het zich snel ont
wikkelende transplantatieter
rein te kunnen bijhouden!
■fr Analiste mejuffrouw A. van Leeuwen was nauw betrokken bij de ontwikkeling van het belangrijke weefsel-
typeringscentrum.
Wie op de Reguliersgracht te Amsterdam voor nummer 34 stilstaat, ziet
in merkwaardig huis. Hoewel het slechts drie ramen breed is, heeft het
ee stoepen en twee ingangen. De linkeringang is er alleen maar voor
show, de deur kan niet open. Daar achter is een gang, waarin tijdens
Tweede Wereldoorlog tien Joodse onderduikers verborgen zijn ge-
'eest. In 1946 werd er in de voorgevel een gedenksteen aangebracht ter
'herinnering aan dit feit. Op de steen staat St. Joris en de draak met het
opschrift: „Submergo ut emergam" (ik duik onder om boven te komen).
Er zullen in ons land wel meer van dergelijke onderduikersplaatsen aan
te wijzen zijn. We willen u in deze bijdrage echter iets vertellen over
geheime kamers en andere schuilplaatsen in Engeland.
Er gaat een bijzondere bekoring
uit van schuilplaatsen uit het verle
den en de geheimen, die ze ver
bergen. Ontelbare verhalen en ge
schiedkundige boeken hebben ge
zorgd voor de onsterfelijkheid der
vertelsels over voortvluchtige prin
sen en priesters, ridders of rabau
wen, die verborgen werden gehou-
in in een nauwe ruimte, terwijl
de vervolgers vergeefs het huis of
kasteel doorzochten.
In Groot-Britannië bestaat nog
steeds een te groot aantal geheime
kamers in oude burchten en land
huizen, die te bezichtigen zijn. Men
vindt ze in bijna elk graafschap. De
meeste schuilplaatsen werden
oorspronkelijk gemaakt voor
priesters. Zij dateren uit de rege
ringsperiode van koningin Elizabeth
I (1533-1603) die, fel protestant, de
toomskatholieken vervolgde.
Jezuïeten richtten een organisatie
op die priesters incognito overal liet
onderbrengen. Beroemd geworden
priesters als John Carnet en John
Gerard (beter bekend als „Long
John of the Little Beard") reisden
vermomd door het land.
De lekebroeder Nicholas Owen
was een meester in het aanleggen
van schuilplaatsen Dit werk deed
hij meestal 's nachts. Bij een van die
karweitjes werd hij gesnapt. De To
wer van Londen werd zijn gevange
nis, maar zijn geheimen heeft hij
niet prijsgegeven.
Later werden de kamers vaak ge
bruikt door ontsnapte koningsgezin-
den in de burgeroorlog van
1642-1649 en nog later door de Jako-
bieten, tijdens de opstanden van
1715 en 1745.
Zelfs koning Karei II (1630-1685)
heeft zich verborgen gehouden in
bijna evenveel huizen als waarin
Elizabeth I heeft geslapen. In de
eerste plaats in Boscobel House, bij
het dorpje Tong in Shropscire waar
hij zich verborgen hield op 6 sep
tember 1651. Overdag zat hij in de
beroemde Boscobel-eik en 's nachts
in het huis.
Hier kan men nog steeds verschei
dene schuilplaatsen bezichtigen, een
enge ruimte onder een kast, een
donker hol onder aan de schoorsteen
en een klein kamertje, dat alleen
maar bereikbaar is door een luik
boven de zoldertrap.
Een bekende vinding is het schil
derij, dat als men het uit de lijst
neemt, toegang geeft tot de met pa
nelen voorziene salon van Lyme
Park te Disley in Cheshire.
Een van de merkwaardigste hui
zen voorzien van schuilplaatsen is
Harvington Hall in Worcestershire.
Dit huis is een typische, met grach
ten omgeven hereboerderij. Van
1667 af huisde er gedurende elf jaar
een franciscaner priester, de laatste
die gevangen genomen en opgehan
gen werd.
Hier bevinden zich acht schuil
plaatsen. Het huis, nu bezit van de
katholieke aartsbisschop van Bir
mingham, kan zich beroemen op
een indrukwekkende geschiedenis
uit de zeventiende eeuw, in de da
gen van de jacht op geestelijken.
Een ander prachtig oud huis in
hetzelfde graafschap is Birtsmorton
Court, een door grachten omgeven
middeleeuws landgoed, dat in de
van panelen voorziene vergaderzaal
een schuilplaats heeft die groot ge
noeg is om zes personen te verber
gen. Men veronderstelt dat deze
schuilplaats gebruikt werd door Sir
John Oldcastle, leider van de Lol
lards (volgelingen van Wycliffe) en
later door Margaret van Anjou. ge
durende de Rozenoorlog (1451-1483).
In de grote bloeiende stad Bir
mingham verwacht men geen gehei
me kamers, doch in de mooie oude
Aston Hall, thans museum, is een
kamer, 1.80 x 3 m groot, welke men
kan betreden door een geheime deur
achter de oude gebeeldhouwde
draagstoel.
In de Coughton Court in War
wickshire, het huis van de familie
Thorckmotton, vergaderde de „Gun
powder Plot" toen het nieuws hen
bereikte van de mislukte poging om
het „House of Parliament" op te
blazen (1651). In dit huis bevindt
zich een schuilplaats in een toren
muur, een diepe schacht die toen
ze in de vorige eeuw werd ontdekt
een opvouwbaar altaar en over-
blijfselen van wandbekleding en
beddegocd bevatte.
Ook Thrumpton Hall in Notting
hamshire heeft een geheime trap,
verborgen achter panelen en onder
deze trap is nog een geheime kamer.
In Oxburgh Hall bij Swaffham in
Norfolk is een schuilplaats, „Dup-
geon" genaamd. Deze bevindt zich in
een torentje, dat men kan bereiken
vanuit de grote toren. De ingang is
een deel van de betegelde vloer, die
omhoog komt als men erop trapt.
Sawton Hall in Cambridgeshire be
vat een van de meest perfecte
schuilplaatsen, die men bereikt door
de vloer van de overloop boven aan
de trap, die naar de toren leidt.
Het Kings Head Hotel in Aylesbu
ry in het graafschap Bucking
hamshire, een mooi halfhouten ge
bouw uit de vijftiende eeuw, was
vroeger een klooster. Het heeft een
schuilplaats voor priesters, die men
van de trap af kan bezichtigen.
De schuilplaats van Chastleton
Hall in het Costwolds district, het
centrum van de aanslag op het
„House of Parliament", werd later
gebruikt om een ridder te verber
gen, nadat deze ontsnapt was aan de
vervolging van de Roundheads na
de slag van Worcester (1645). Men
kan die kamer nog steeds bezichti
gen.
De meeste „geheime ingangen" die
ontdekt werden onder oude huizen
waren niet romantischer dan oude
gewelfde riolen, want de uitgravin
gen die gedaan moesten worden om
zo'n gang aan te leggen, zouden
spoedig het geheim verraden heb
ben.
Er zijn natuurlijk tot op de huidi
ge dag nog overal verhalen over ou
de verborgen kamers, gangen en
schuilplaatsen. Als echter de einde
loze reeks onbewezen geruchten
overboord wordt gezet, blijft de
waarheid over, die boeiender is dan
de meeslependste roman.
We begonnen ons verhaal met een
geheime schuilplaats in Amsterdam
en we geven tot slot nog twee voor
beelden van onderduikplaatsen in
Nederland. In een der doorgangen
tussen de zalen van kasteel
Hoensbroek (L.) zit een muurkast,
waarvan de achterwand kan worden
weggenomen. Daarachter is een
smalle gang met trap, die naar een
geheime kamer leidt, uitgespaard in
de zware torenmuur. Dit was eens
de schuilplaats van Philip Damianus
van Hoensbroek, de bisschop van
Roermond, die was uitgeweken voor
de sansculotten tijdens de Franse
oorlog.
De Franse commandant, vermoe
dend dat het kasteel een geheime
kamer had waar de bisschop moest
verblijven, liet 's nachts voor elk
raam een kaars ontsteken en telde
toen buiten de verlichte vensters.
Maar ook de bisschop (die ge
waarschuwd was) zette een bran
dende kaars in de vensterbank. De
geheime kamer bleef onvindbaar!
In 1905 werd de kerktoren van
Soest grondig gerestaureerd. Onder
de vloer van een der zijtorentjes
ontdekte men achttien eikenhouten
beelden, die er in 1578 werden ver
borgen om de beeldenstorm te ont
gaan. Zes van deze beelden staan nu
in Museum Flehite in Amersfoort,
de overige zijn in het Centraal
Museum in Utrecht te zien. Dat zijn
dus „onderduikers" die pas na drie
eeuwen te voorschijn kwamen.
J. H. KRUIZINGA
Er is nu eindelijk een po-
iënt die op commando kan
Bdemen, hoesten, met de ogen
mipperen en sterven en die
Kt zonder klagen, dag in dag
it, doet. Het is echter geen
ratiënt van vlees en bloed,
ia ar een robot van staal
overtrokken met een vlees-
ileurig plastic, en genaamd
int One (afkorting van Simu-
ator One). Deze robot is
titworpen voor de medische
ocutteit van de Universiteit
tan Zuid Californië.
Uiterlijk lijkt Sim One zeer sterk
>p een mens. Hij heeft tanden, een
ong en een kaak die open en
dicht gaat, voorts pupillen die wij-
Ier worden en Inkrimpen. Aan de
lorstkas die op en neer gaat, kan
nen zien dat hij „ademhaalt". De
0-kg wegende Sim wordt zelfs
lelemaal menselijk als hij zijn
oorhoofd fronst.
Ook van binnen worden een
lantal lichaamsfuncties nagebootst.
Zoals bij een gewoon mens kan
Eijn hartslag en bloeddruk worden
!emeten. Een computer regelt al
eze verschijnselen en, al naar ge-
ing het programma, kunnen com
plicaties worden gess'muleerd.
Sim One is speciaal bestemd om
•tudent-anaestesisten te leren bij
■en verdoving voor een operatieve
Ingreep, een buisje in de luchtpijp
van een patiënt te brengen. De
gassen en de zuurstof die er door
heen etromen worden direct door
de longen opgenomen en de
pdemhaling wordt kunstmatig uit
gevoerd. De anaestesist dient dan
jzeer zorgvuldig de conditie van de
patiënt te volgen. Via zijn instru-
nenten en waarneming van licha-
nelijke verschijnselen (bijv. het
ledrag van de pupillen) waakt hij
Achter het schilderij naast de
ipenslaande deur van deze kamer
n Harvington Hall (Worcestershire)
levindt zich de toegang tot een
geheim vertrek. Is men daar een-
naai binnen, dan kan men via een
tantelende plank (foto rechts) de
chuilplaats boven de schouw be-
eiken.
mensen op grond van hun witte bloedcellen
waaraan tevoren nooit veel aandacht was geschon
ken in negen groepen in te delen. In tegen
stelling tot de rode bloedlichamen, die al lang ge
leden tot een indeling in de groepen A, B, AB en
O hebben geleid, bezitten de witte bloedlichamen
een kern. Zij lijken veel op weefselcellen, die
eveneens een kern bezitten. Dank zij dit team
kunnen nu de weefselgroepen worden getypeerd,
hetgeen vooral bij transplantaties van belang is.
een patiënt met bloedarmoede.
Wordt tijdens een operatie veel
bloed verloren, dan heeft de pa
tiënt de rode cellen nodig. Hij
krijgt bij de transfusie tevens
de witte, die dan geen effect
hebben.
In 1958 hebben we ontdekt
dat de witte bloedlichamen, die
gering in getal zijn en slechts
kort leven, even belangrijk zijn
als de rode. We verrichtten
toen al op ruime schaal onder
zoek naar transfusiereacties, die
zich bij verscheidene patiënten
openbaarden in hoge koorts.
Er was bekend dat na een
transfusie in het lichaam an
tistoffen tegen rode en even
eens tegen witte bloedcellen
kunnen worden gemaakt. We
wisten nog niet dat donors met
eenzelfde rode niet eenzelfde
witte bloedcellengroep behoe
ven te bezitten, zodat er soms
verschillende soorten bloed bij
één transfusie werden gegeven.
Op de afdeling verloskunde
lag een patiënte met transfusie
reacties zonder dat zij ooit een
bloedtransfusie had gekregen;
theoretisch was dus onmogelijk
dat zij antistoffen tegen witte
bloedlichamen had gemaakt,
maar de vrouw, die vier kinde
ren had, bleek ze tóch te heb
ben!
We trokken vergelijkingen
met rhesusgevallen, waarbij de
moeders ook antilichamen in
haar bloed maken. Het werd
ons duidelijk dat zwangerschap
eveneens een bron is die an
tistoffen tegen witte bloedlicha
men opwekt. Dank zij het bloed
van deze patiënte konden we
veel meer gericht te werk
gaan."
Om de theorie aan de waar
heid te toetsen werd regelmatig
door de afdeling Verloskunde in
gestuurd bloed nagekeken. Moe-
iers-met-geschikt-bloed wordt
gevraagd, regelmatig bloed af
te staan. Vrouwen die daaraan
nooit gedacht hadden, werden
plotseling gewaardeerde bloed
donors!
„Haar bloed is juist zo
geschikt omdat zij die antili
chamen jarenlang behouden,
terwijl bij patiënten-met-bloed-
transfusie die antilichamen na
enkele maanden verdwijnen",
vertelt mejuffrouw Van Leeu
wen. (In 1966 verzamelde zij in
Amerika veel materiaal aan de
hand van verrichte operaties,
toen nog zonder voorafgaande
weefseltypering).
„Deze antistoffen hebben
noch voor de moeder nóch voor
het kind (en latere baby's) na
delige gevolgen. Met het bloed-
plasma waarin zich die an
tistoffen bevinden bepalen we
nu het bloed van bijvoorbeeld
een nierpatiënt, waarna we de
weefselgroep kunnen vaststel
len."
Vaak? Dagelijks! Nier
transplantaties wordep immers
regelmatig uitgevoerd. In vele
gevallen staan ouders, broers of
zusters van de patiënt een nier
af. Juist hun weefselgroep heeft
de meeste kans te kloppen met
die van de ontvanger, zodat
hun nieren het eerst in aanmer
king komen. Verscheidene over
geplante nieren zijn afkomstig
liartoperaties zijn in ons land aan de orde van de
dag, een harttransplantatie echter is hier nog
niet verricht. Toch werd reeds de éérste Zuid-
afrikaanse hartoverbrenging mogelijk mede naar
aanleiding van Nederlands werk, verricht in het
weefseltyperingscentrum voor niertransplantatie
van het Leids Academisch Ziekenhuis en wel door
de internist dr. J. J. van Rood en diens uit Alphen
afkomstige medewerkster mejuffrouw A. van Leeu
wen. Als eersten in de wereld slaagden zij erin
Mislukt een hart- of
levertransplantatie een ter
rein met zóveel vraag
tekens dat Nederlandse
chirurgen zich er nog niet
op hegeven), dan is dat-
fataal. Niertransplantaties
staan er beter voor: hoewel
het vanzelfsprekend een
enorme teleurstelling is
wanneer een overgebrachte
nier niet op gang komt, kan
deze namelijk worden ver
wijderd. Er kan zelfs ver
scheidene malen een ge
zonde nier worden ingezet,
ofschoon een chirurg van
zelfsprekend niet steeds
op hetzelfde plekje zal
opereren.
Aanvankelijk werden nieren
en in het buitenland tevens
harten en andere organen
zonder voorafgaande weefselty
pering overgebracht Geheel in
analogie met het beginstadium
van de bloedtransfusie, waarbij
voor meer zekerheid tot welsla
gen eerst de verschillende groe
pen onder de rode bloedlicha
men ontdekt moesten worden,
slaagde de ene transplantatie
wel en mislukte de andere.
„Ons bloed bestaat uit rode
en witte bloedcellen en uit
plasma", onderwijst mejuf
frouw Van Leeuwen, wier vijf
tien medewerkers tellende af
deling een speciale avond- en
weekenddienst kent omdat op
elk uur operaties noodzakelijk
kunnen zijn. „Bij een transfusie
wordt het totale bloed ge-
transfuseerd, dus met zowel de
rode als de witte cellen. De ro
de lichamen zijn speciaal voor
Het voordeel van Sim boven een
echte patiënt is, dat al deze han
delingen zonder risico vele malen
per dag kunnen worden uitge
voerd. De instructeur kan ook hal
verwege stoppen en de gang van
zaken met de studenten bespre
ken. Het is voorts mogelijk om
probleemsituaties op te roepen en
de studenten te testen hoe zij in
deze noodgevallen optreden. Met
een druk op de knop kan de
instructeur Sim een hoestbui laten
krijgen of zijn hartslag variëren tot
zelfs een stilstand toe.
ervoor dat er geen complicaties
optreden.
BIJLAGE VAN
HET KWARTET
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
