Saluut aan de .hospikken'
HUMOR IN OVERDOSERING
DEZE
WEEK
HUMAAN KORPS HONDERD JAAR
Gezegd
ZATERDAG 26 APRIL 1969
De Keistad Amersfoort maakt zich op voor de viering van
een unieke gebeurtenis: het eeuwfeest van de Geneeskundige
Troepen, die daar in de Juliana van Stolbergkazerne zijn ge
legerd. Eind april en begin mei zal met het nodig vreugde
betoon herdacht worden het feit, dat op 7 april 1869 bij Ko
ninklijk Besluit werd bepaald: „Het wapen der infanterie wordt
vermeerderd met twee kompagnieën hospitaal-solda-
t e n". Daarmee formeerde Koning Willem III het stamonder-
deel van het huidige Regiment Geneeskundige Troepen.
door
MR. J. VAN BINSBERGEN
Res.-Majoor der Veldartillerie b.d.
Een begin van medische hulp te velde. De prent toont een eenheid
in Spanje.
.1969
Onbezoedeld blazoen.
HET IS dat Ajax deze week
miljoenen tv-kijkers hartkloppin
gen bezorgt maar toch al9 eerste
Nederlandse ploeg in de finale
om de Europacup komt. Maar
verder is het binnenlandse
nieuws deze week niet om over
naar huis te schrijven.
Een nieuwe, welgeargumen-
teerde klacht over de dreigende
verz'ilting in het westen, aanbe
velingen voor overheidscontrole
op bedrijfsfusies van „de Acht
tien", een wilde anti-Griekse be
toging in Den Haag en (gelukkig)
weer eensgezindheid na moeilijk
heden om de komende actie voor
geestelijk gehandicapten (Mgr.
Bekkersstichting).
Drukker is het in de econo
mische hoek. In de protestactie
tegen de hogere benzineprijs nu
een adres aan de regering. Amb
tenaren doen een controleaanval
op de prijzen van schoenen, kle
ren en levensmiddelen. Wilson
Limonade vraagt uitstel van beta
ling. Fokker verdubbelt de winst,
Albert Heijn meldt een 22 pro
cent hogere omzet, Hoogovens
lichte winststijging, Koninklijke
Olie 10 procent omzetverhoging,
Kluwer een best jaar, Daf een
sterk gestegen winst en beste
vooruitzichten.
Moeilijkheden om de Etna: een
staking om fusie met Daalderop
te bepleiten vanwege de werkge
legenheid. In Krommenie een de
monstratie tegen de voorgeno
men sluiting van de blikfabriek.
Werkspoor Amsterdam kondigt
aan, duizend arbeidsplaatsen op
te heffen.
Praag houdt zich kalm na de
machtswisseling van Dubcek op
Husak; Dubcek wordt parle
mentsvoorzitter; ex-olympisch
kampioen atletiek Zatopek, al te
liberaal, wordt als leider van een
militaire sportschool ontslagen;
Praag verbiedt een 1 mei-optocht.
Schoten aan het Suezkanaal,
bommen op raketbases en guer-
rlllakampen in Jordanië; Oe Thant
alarmeert de Veiligheidsraad, maar
die wacht het beraad van de Gro
te Vier af; Praag waarschuwt na
mens Moskou de Arabieren, kalm
aan te doen. De Al Fatah-terroris-
ten brengen een noodtoestand In
Libanon teweeg en de regering
treedt af.
Bijna een revolutie in Ulster.
Premier O'Neill weet de Unio
nisten te bewegen, gelijk stem
recht voor rooms en protestants
op plaatselijk niveau voor te
staan, maar de voorzitter van de
ze partij treedt dan af. Politie-
rererves en Britse troepen met
helikopters binden de strijd aan
tegen het verzet. Eire toont zich
verontrust over die Britse troe
pen. De watervoorziening van
Belfast is in gevaar.
President Nixon waarschuwt
dat de Amerikanen zullen te
rugslaan als Noord-Korea zich
nog eens aan de verken
ningsvliegtuigen buiten de terri-
triale zone vergrijpt, en de spi-
onagevluchten gaan door. Slrhan
krijgt in Amerika de doodstraf
voor de moord op Robert Kenne
dy. Irak en Iran kijven om een
landtong in een olierijk gebied.
Het Biafraanse bolwerk Oe-
moe-ahia valt En de Westduitse
regering zal aan de bondsdag
een voorstel aanbieden dat
moorden en volkenmoorden niet
zullen verjaren, zodat de berech
ting van ex-nazi's kan doorgaan.
„Ik wil geen valse hoop wek
ken, maar een aantal ontwikkelin
gen buiten de Parijse vre
desbesprekingen geven mij de
overtuiging, dat de kansen op
vrede in Vietnam beter zijn dan
voorheen" (Nixon)
Honderd jaar lang bestaat
nu de formatie waaruit zijn
voortgekomen zoveel helpers
van de arts, maar ook zoveel
helpers van de lijdende kame
raad, met een eigen deelver-
antwoordelijkheid, zoals de
tegenwoordige Inspecteur van
de Geneeskundige Dienst der
Koninklijke Landmacht, Gene-
raal-Majoor-Arts K. L. Bake-
ma het noemde. Voor ons
blad, dat onder zijn lezers
velen telt die te eniger tijd
deel van het nu jubilerend
korps hebben uitgemaakt, een
welkome aanleiding er een
korte publicatie aan te wij
den.
Zolang er oorlogen en dus
legers zijn geweest, was er
al sprake van een of andere
vorm van geneeskundige ver
zorging, hoe povertjes die aan
vankelijk dan ook was.
Deze verzorging geschiedde
hetzij door afzonderlijk inge
deelde korpsen (zoals dat reeds
in de Punische oorlogen het
geval schijnt te zijn .geweest),
hetzij door volledig buiten de
krijgsmacht staande organisa
ties, bijvoorbeeld de religieuze
verplegingsoorden van de Jo-
hanniters en de Malthezer Rid
ders, beide opgericht naar aan
leiding van het falen van de
geneeskundige verzorging ten
tijde van de Kruistochten.
Wat de Middeleeuwen betreft
moeten wij een betreurens
waardig verval van het ver
antwoordelijkheidsbesef ten
opzichte van de krijgslieden
constateren. Veldheren en rid
ders hadden hun eigen lijfarts
maar om de gewone soldaat
bekommerde zich niemand.
Ambroise Paré (15101590)
bracht enig systeem in de ge
neeskundige verzorging te
velde, getroffen als hij was
door het feit, dat destijds bij
ernstig gewonden als laatste
„redmiddel" de hals placht te
worden afgsneden
Verbetering in het lot der
BIJLAGE VAN
HET KWARTET
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
oorlogsgewonden vorderde
slechts langzaam. Het was Lar-
rey (17661842), de lijfarts
van Napoleon, die als voorloper
van onze huidige geneeskun
dige formaties te velde, een zgn.
„vliegende ambulance" inricht
te, al dient men dit „vliegend"
uiteraard met een korreltje
zout op te vatten, aangezien
toen de militaire luchtvaart
nog niet bestond.
In 1814 werd hier te lande
prof. dr. S. J. Brugmans, voor
malig lijfarts van koning Lode-
wijk Napoleon, benoemd tot
inspecteur-generaal van de Ge
neeskundige Dienst van het
Leger. Al werd daarmee een
belangrijke stap vooruit gezet
bij de organisatie en de werk
wijze van de militaire hospi
talen, met de verzorging van
de gewonde aan het front was
het nog bedroevend slecht,
aangewezen als hij was op de
hulp van kameraden, die ove-
Bij oefeningen van de voor
oorlogse landmacht bleef deze
brancard heel lang een vertrouwd
beeld.
rigens ook geen enkel hulpmid
del bij zich hadden. Hadden ze
geluk, dan werden de zwaar
gewonden vervoerd op een boe
renkar en de eerste verzorging
bestond vaak uit de lafenis, die
de marketentsters hun toedien
den.
Tijdens de Tiendaagse Veld
tocht in 1831 was voor de perste
maal sprake van een compagnie
hospitaalsoldaten, doch deze
verdween in 1839 geruisloos,
omdat de manschappen slecht
voor hun taak waren voorbe
reid en de werkelijke sterkte
nog niet de helft bedroeg van
haar organieke sterkte.
Een nieuwe 'poging om het
instituut leven in te blazen,
dateert van 1864. Toen onder
tekende koning Willem III een
nieuw KB, waarbij besloten
werd een aanvang te maken
met de opleiding tot hospitaal
soldaat, met de overweging:
„willende bij gemis van kom
pagnieën hospitaal-soldaten bij
het leger maatregelen nemen,
ten einde, ingeval van noodza
kelijkheid, dadelijk te kunnen
beschikken over een zeker aan
tal militairen, die de vereischte
geschiktheid bezitten, om als
hospitaal-soldaten te velde op
te treden".
Per jaar zouden uit elk der
toenmalige acht regimenten in
fanterie zes man worden geko
zen, geschikt en genegen om
zes maanden bij de destijds be
staande negen hospitalen als
ziekenoppasser dienst te doen
en tot hospitaalsoldaat te wor
den opgeleid.
Kennelijk wilde men de te-
De New York Times, zo vertelt
ons de uitgeverij, heeft Kishon als
schrijver van stukjes al eens de
gelijke van Mark Twain en Sjolem
Aleichem genoemd. Voor mij is
deze bundel een teleurstelling ge
worden.
Natuurlijk is het interessant om
in de lachspiegel van deze cur
siefjes het leven van alle dag in
de staat Israël mee te maken. In
ons ouderen zit nog de voorstel
ling van het Heilige Land met een
historisch aureool. Wat we van de
staat Israël lezen, zien en horen
is nieuws, voornamelijk politiek en
militair. De klein-menselijke kant
blijft zelfs de toerist min of meer
vreemd.
We lezen nu van lekke water
leidingen, vergeten paraplu's, staf
vergaderingen van een industrie,
bruiloften, geleend geld. concerten,
café's, grondwater, mode in antiek,
kunstkritieken, uitgaansavondjes,
het zestienjarig bestaan van een
dorp, dineren bij vrienden, ver
keersovertredingen, nieuwjaars
kaarten. aanhankelijke kinderen,
Ephraim Kishon was In 1967 In
ons land voor de regie van
zijn stuk „Getrouwd of niet", waar
mee Sylvain Poons in de hoofdrol
zijn gouden toneeljubileum vierde.
leurstellende resultaten met de
„hospikken" van 1831 zoveel
mogelijk elimineren en daarom
werd in een ministeriële in
structie aangegeven, op welk*,
eigenschappen de „élève-hos-
pitaal-soldaten" moesten wor
den geselecteerd, te weten:
„le. op hun physiek gestel,
gemarchandeer tussen werkgevers
en werknemers, telefoongesprek
ken, babysitten, parlementsverga
deringen, toerisme, vrouwen van
grote mannen, filmopnamen, scho
len enzovoort.
Inderdaad, dit aspect is boeiend,
maar voor de schrijver was het
alleen maar het uitgangspunt. Het
is hem om de humor te doen. En
hier faalt hij, omdat hij maar één
weg tot de humor kent, namelijk
de overdrijving.
Elke situatie wordt tot in het
absurde doorgetrokken. Een lood
gieter en een metselaar In je huis
bijeen te brengen, is een Hercules
taak, toegegeven, maar de mate
loze overdrijving die de auteur
hierbij te pas brengt, doodt alle
humor. En je voelt al die tijd al
aankomen, dat als het eindelijk
lukt, het karwei om een of andere
reden niet meer nodig zal zijn.
Natuurlijk zijn er stemmingen in
een gezelschap, waarbij men om
alles lacht. De cursiefjes van
Kishon veronderstellen een al aan
wezige hilariteit. Ongetwijfeld zijn
er goede vondsten, zoals de „Ku-
chiade voor orkest" (blz. 37). Maar
ook hier bederft de schrijver het
effect door gemis aan terughou
ding.
De kunst van de humorist is de
dosering. Dat is dan ook precies
dat gezond en krachtig behoort
te wezen, geschikt om, des ge
vorderd, zware vermoeyenissen
te kunnen verduren;
2e. op hun karakter, dat aan
zekere fermiteit, goedhartig
heid moet paren, met den lust
om voor hunne lijdende kame
raden nuttig te zijn; en
3e. op hunne intellectuele
ontwikkeling, dewijl zij vat
baar moeten wezen voor het
onderrigt in datgene, wat het
allereerst van den hospitaal
soldaat te velde gevorderd
wordt, namelijk de kennis, om,
bij ontstentenis van eenen arts,
de eerste hulp te kunnen ver
lenen."
Wat die intellectuele ontwik
keling betreft, behoefde men
écht geen hoogvlieger te zijn,
want aldus verordineerde de
toenmalige minister van oorlog
J. W. Blanken verder
„Teneinde met vr.ucht van
het te geven onderrigt partij te
kunnen trekken, is het een ver
eischte, dat voor de dienst van
-#■ Thans beschikken de genees
kundige troepen over het mo
dernste materieel om in de voorste
linies bijstand te verlenen.
hospitaal-soldaat bestemde
manschappen voldoende in het
lezen en in het schrijven en in
de allereerste beginselen van
de cijferkunst ervaren zijn."
En was men dat niet, dan was
er nog geen man overboord,
want: „Zoo noodig, worden zij
bij het hospitaal, waarbij zij ge
detacheerd zijn, eenige malen
per week in de avonduren daar
in verder geoefend, door den
schrijver of assistent-schrijver,
onder toezigt van den direc
teur der inrigting."
Lang niet voor de poes waren
daarentegen de eisen van de
kennis en de vaardigheden op
het specifieke vakgebied, die
de hospitaalsoldaten moesten
worden bijgebracht door de met
de opleiding belaste officier
van gezondheid. „Ze worden de
eerste maand als hulp-oppasser
onder leiding van de zieken
vader bij de verzorging der zie
ken te werk gesteld om de al
gemene gang van zaken in het
hospitaal te leren kennen.
Na de eerste maand vergezel
len ze de officieren van ge
zondheid bij hun visites en
worden ze door laatstgenoem
den practisch onderwezen in
het verlenen van assistentie bij
het verbinden, het chloroformi-
seren en het opereren van lij
ders, alsmede bü het verrigten
van lijk openingen Afwis
selend worden ze ook enige tijd
in de keuken als bijkok ge
plaatst ten einde zich met de
bereiding van soep, bouillon
enz. >kend te maken."
Op 7 april 1869 was het dan
klaarblijkelijk zo ver met de
opleiding gevorderd, dat er
twee compagnieën wérkelijke
hospitaalsoldaten konden wor
den geformeerd en van toen af
volgde er een gestadige uit
breiding van het korps. In 1881
kwam een derde en in 1905 een
vierde compagnie Hospitaal
soldaten tot stand. Het jaar
1938 beleefde de geboorte van
het Bataljon Geneeskundige
Troepen, dat via de kortston
dige tussenschakel van het
Depot G.T. op 1 juli 1946 uit
groeide tot Korps Geneeskun
dige Troepen, een naam die
tenslotte op 1 juli 1950 werd
vervangen door het Regiment
Geneeskundige Troepen, dat de
traditie zal voortzetten van het
vroegere korps en de voorma
lige compagniën.
Tot dit regiment worden ge
acht te behoren alle officieren,
onderofficieren, korporaals en
soldaten, met uitzondering van
artsen, tandartsen, apothekers
en het specialistisch personeel.
Momenteel is de naam: Op
leidingscentrum Militair Ge
neeskundige Dienst, waar alle
militairen van de geneeskun
dige dienst en de geneeskun
dige troepen hun eerste oplei
ding krijgen.
Met erkentelijkheid moge
gewag worden gemaakt van de
vele en nuttige diensten, door
allen van dit dienstvak hier te
lande en overzee verricht. On
aantastbaar want met onbe
zoedeld blazoen staat deze
maand, niet achter, maar in het
volle nieuws de man van de
Geneeskundige Troepen, onver
schillig van welke rang of
stand en onafhankelijk van de
vraag of hij nü dan wel in een
jonger of zelfs grijs verleden
zyn vaderlandse plicht deed.
Een hartverwarmende gedachte
in een tijd, waarin het helaas
mogelijk bleek een heksenjacht
-)f Generaal-majoor-arts K. L. Et
kema, inspecteur van de ;t
neeskundige dienst der Koninklijbj
Landmacht
Kolonel G. J. Assink, comma*
dant van het opleidingsce*
trum van de MGD.
Luitenant-kolonel H. Putters,
fungerend commandant van hel
regiment geneeskundige troepen.
op zogenaamde „oorlogsmisda
digers" te doen ontketenen...
Daarom zij er aan herinnerd,
dat midden op het kazerneter
rein in Amersfoort een eenvou
dig monument staat ter herin
nering aan de gevallen kame
raden van het korps. Wanneer
op 29 april de viering van de
honderdste verjaardag van de
Geneeskundige Troepen een
aanvang neemt, zullen deze
doden het eerst worden her
dacht. Daarbij hopen wij
vurig, dat nóóit meer, op welk
slagveld dan ook, een daadwer
kelijk beroep op het nu jubi
lerend korps behoeft te wor
den gedaan.
Ephraim Kishon is een veelgelezen Israëlisch schrijver, wiens
werken in verscheidene talen zijn overgezet. Het boek waar
over het hier gaat is een verzameling cursiefjes. Men weet dat
zulke stukjes als leuk zijn bedoeld. Tussen het schokkende we
reldnieuws, de alarmerende economische berichten, het bloe
dige gemengde nieuws en de ideale wereld van de reclame
moet de lezer intelligente ontspanning vinden in korte verhaal
tjes. Alle vormen van humor kunnen daar terecht, van goed
moedige spot tot gepeperde satire. De kunst is alleen maar
geestig te zijn en het lang vol te houden.
Naar aanleiding van
Ephraim Kishon, Lief zijn
voor Goliath, Uitgeverij
De Arbeiderspers, 181
blz. 7,90.
het verschil tussen de Amerikaan
se en de Engelse humor en het
verwondert me dan ook niet dat de
New York Times zo meegelachen
heeft. Als de humor de werkelijk
heid wil stileren, dan maar liever
de anti-overdrijving, het understate
ment, de droge lach, de half-ver-
borgen spot.
Een meesterlijk stukje Is toch
wel „Een kwestie van organisatie",
een satire op de ongeregelde en
onberekenbare politieke ontwikke
lingen in een Arabische staat. Het
is een gefantaseerd Interview met
een pas benoemde president. Deze'
heeft alles van te voren gepland;
een komplot tegen zijn regime
midden Juni, een mislukte aanslag
op zijn leven eind augustus, de
daarna uit te spreken presidentiële
redevoering, de telkens te houden
bloedbaden, een wonderbaarlijke
ontsnapping bij een bombardement,
zuiveringen midden oktober, exe
cutie van de Minister van Opvoe
ding, een vlucht in een blauw-
gestreepte pyama en tenslotte de
beëindiging van zijn taak door een
uiteindelijke onthoofding in Bag
dad.
De achtergrond van grimmige
ernst bij deze galgenhumor her
innert eraan dat het leven van alle
dag In de voortdurend bedreigde
staat Israël een atmosfeer schept,
waarin de exuberante humor van
Kishon aanzienlijk beter past dan
bij ons In het zo gezellig kibbe
lende Nederland.
DR. C. RIJNSDORP.
Deze brancard uit 1870 was een vinding van C. de Mooy; volgens de
beschrijving zo gemakkelijk dat een soldaat, zonder rusten, drie uur
lang een gekwetste kon vervoeren.
lïlt VÓ'-p TRsddSsHjMl: On* lll't VWiptU
Ejj trragkotoe! dor tn Vtjp .ua Maixmn ge-
awrdo troepan; d>. bj fabjgonhtdd van
ijinnin? van duo Kroonprins. te Arulea
gapara/irsrd haddoa, kul «o *rjj «melig on*
Kon JjUfAttjy kwartier op*/, n"T r.fitand!
win Vittftgkul het ungoiukïdooreen tosulssodea
>4 (Itpbtom: hot linker onderbeen in dlndBuUj te
'Cibrpioleodnt hot' hoillwan op frir.» on hot
i u&ccnboo» up vcraeM&M jplantten gebroken was.
,T)t. W. van d« Jmt, die in dea Sjjd, tUi do
•- nóg Bint van do parad»;jfW.onnwMdtt nfêoiar
j van gwondheid de Mooij jrorwsoo iroid bet
I ksa nongtdegdurn* cc's logtn-
ann.do ïjjwandos doe toot. f.
i tegenstelling met do vroeger in gebruik
zijnde brancard*, die Sen sterk 3
ïjj aio ondoelmatig voor hot vcrawr van ge-
.kvrotrtco uicaatiu vtordon nfgoVtttrdkan don
rjjierkenle haegmat dertvpifl gejpsnnan worden
tint *y:'na gobfwi naar hei ligchcain voegt,
do paljor.lrógta en linka san hot renen
- 1"■■|goffl»kkt!iike stonn voor
dat i
i bancaid
Jf«t
jjcaot I
van Vol?
woornig .kg
huti.tr. ï'e
bei, in dean t>jd
tan moMiogHi snaken.
Nadat do ontboden aabnlnn
Soiiocooc. werd 4n gekwetste
eer do Slixiji vitgedaebtea, pp
bwsaard gelegd s ender het lr
kassen r ondor da kni
baad teer i anngobragtwaiwdoor
iodtuintcu oU op. ene hellend vlak
tienen werdon gohangon in ««bal»;
bimnaiijjdo dor. ton
wnSrop np pn'lr
gosabiae.de. nsnikt's
!t cserbedig dear.
Baar word pó eean gerankboinW door tweo inhn
uit don mtgea gehalpon, on cp het voor hein o
3o*l*ïr.dn-bed gobragi, utcicus de bhtncsrd ondor ii
hear werd weggrasbnven. Hg tarklnnrdedal
op cars, doos- dan
(Intivea Lainjasat-
saSl kfSrg Sip ™n i
svnardo. W'jj kt
wdtc, waarop
hser de .Mnoij don puiieut
in spiwoiie^niubsUancswnpons
spoortreinen1' Jou huvsubèdósldo j
Hoe dat transport In zijn werk ging, verhaalde de Arnhemsche Cou
rant van 8 september 1870.
