Dolf meer zijn Nooit kind Indonesië krijgt opnieuw steun van donorlanden Nationale ballet Cuba in Scheveningeii Wereldbekend dansduo Susana y José uiteen Een Van Gogh voor 48 mille Reclame voldoet aan hoge norm Foto's Herbert Behrens Geen lonende bodemreserves Indiërs doden massaal arts 9 WOENSDAG 16 APRIL 1969 „Als driejarig kind was ik er al mee bezig; ik heb altijd getekend, ik heb altijd ge schilderd. Alleen ditde armoe was zo groot, dat ze nooit konden zeggenjij gaat schil der worden. Dus wat moest ik leren? De ene oom was machinist en de andere was donkeyman, en een derde zat ook op de vaart. Dus: jij gaat ook maar leren, zodat je naderhand gewoon je bikken kan verdienen. Dus kwam ik in een werkplaats, een koperslagerij; later ben ik terecht gekomen in een bankwerkerij, en vanaf die bankwerkerij ben ik een paar jaar gaan varen als derde machinist. Maar met alles wat ik gedaan heb, ben ik blijven schilderen. Toen een onderwijzer eens tegen me zei: jij wordt geen schilder, heb ik geeneens geantwoord, dat vond ik geen eens nodig. Ik heb geweten waarvoor ik gesteld ben Goddank, ik heb het geweten en ik wou dat dat voor alle mensen zo was." - - Hoekig is de taal van Dolf Henkes. Soms ook gehaast. Zin- nen, die niet tot een eind komen, woorden die worden herhaald. Tot door een verrassende vol treffer plotseling oplicht wat hy bedoelt. Nerveus, met een geladenheid die soms tot verscheurdheid leidt, is hy altijd op zoek naar de kern van de zaak: in ons gesprek dat drie uur duurde, in zqn werk dat nu veertig jaar „duurt": hjj debuteerde in 1929 met een tentoonstelling in Lon den. De bij uitstek Rotterdamse kunstschilder Dolf Henkes is 65. Hij werd in 1903 op Katendrecht geboren. De onopvallend geklede (pet of hoed, en stropdas) ex- zeeman werd bjj z\jn zestigste verjaardag „de vreemdste eend van de Rotterdamse kunstenaars- bent", en wordt „Rotterdams laatste bohémien" genoemd. Schilder van haven Zijn leven. Na twee jaar te hebben gevaren als machinist en drie jaar fijn-bankwerker te zijn geweest, besloot Henkes in 1931 zich geheel aan de schilderkunst te wijden. Maar hij bleef reizen; bezocht dik wijls Parijs, vertrok in 1945 naar Cu racao, leerde in 1947 de cultuur van de Maya's en Azteken in Mexico ken nen, bewonderde in New York het irerk van Picasso en Greco, maakte reizen in Schotland en Ierland. Toch bleef hij de schilder van de Rotterdamse haven: bekend zijn de tekeningen van stad en haven, ver woest door het oorlogsgeweld. De au todidact kreeg „thuis" zijn grote op drachten: muurschilderingen op de tentoonstelling Rotterdam-Ahoy, wandschilderingen in de Rotterdamse schouwburg, in gebouwen van over heid en bedrijven, in het Dijk- zigt-ziekenhuis. Huib Goudriaan DOLF HENKES: Ik ben daar geboren, aan de overkant AMSTERDAM Een tekening van Vincent van Gogh is gisteren bij kunsthandel Mak van Waay verkocht voor ƒ48.000,-. Het werk stelde voor een staand meisje in witte boezelaar met kort geknipt haar. De hoge bedragen golden ook voor een aquarel van Isaac Israels, twee aquarellen van J. M. H. ten Kate, een schets van Kees van Dongen en een werk van Karei Appel. De veiling werd druk bezocht door Engelse, Duitse, Amerikaanse en Nederlandse particuliere verzamelaars en kunsthandelaars. AMSTERDAM De reclame die in ons land wordt gevoerd beant woordt over het algemeen aan hoge normen concludeert de code-commis sie, die belast is met de handhaving van de Nederlandse code van het reclamewezen. Er kwamen vorig jaar tien bezwa ren binnen, waarvan er drie onge grond werden bevonden. Een aantal klachten kon worden geseponeerd, nadat men had toegezegd de reclame voering te wijzigen. Het betrof hier onder meer een fabrikant van gordij nen, van een elektrisch verwarmd polyester matras en van twee leve ranciers van wasmachines. Aan de ene kant is er weinig kri tiek op de gevoerde reclame, aldus de commissie, maar ook is het mogelijk dat haar bestaan nog niet voldoende bekend is, zodat het publiek niet weet waar het zijn klachten kwijt moet. (Van onze speciale verslaggever) DEN HAAG Indonesië kan ook dit jaar weer op de volle steun rekenen van de zogenaam de donorlanden. Ter verdere ver sterking van de betalingsbalans en voor investeringen in de pro- duktiesector is een bedrag van 365 miljoen dollar toegezegd. Voor hulp in de voedselsector is een som uitgetrokken, die maxi maal 135 miljoen dollar be draagt, doch die door gunstige oogsten waarschijnlijk lager zal komen te liggen. Gisteren, na de sluiting van de zesde bijeenkomst van de Intergou vernementele Groep voor Indonesië (IGGI) behalve de vertegenwoordi gers van de negen donorlanden na men ook waarnemers van zes andere landen, zomede functionarissen van wereldwijde hulpverleningsor ganisaties aan de tweedaagse zitting deel werd officieel bekendge maakt dat de Indonesische economie zich bevredigend ontwikkelt. Een goede rijstoogst, een steeds ge zonder wordend fiscaal en monetair Grote afstand tussen solisten en corps SCHEVENINGEN Onverwacht en zonder dat er een behoorlijke be kendmaking mogelijk was, verscheen dinsdagavond het Nationale Ballet van Cuba in het Circus-Theater. Die Rotterdam Dolf Henkes is een individualist. In zijn kunst wist hij tot nu toe aan elke indeling te ontsnappen. Maar op een terras, dat uitziet op de driftige Nieuwe Maas, vertelt hij me, zich nooit aan Rotterdam te hebben kun nen onttrekken. „Ik ben daar geboren, aan de over kant... in Rotterdam. En dat is... een stad... die invreet. Dat kan ik het beste zien aan kerels, die in deze stad wat geworden zijn. Dan is het altijd zo, dat ze deelgenomen hebben aan deze stad. Je zou dat soms niet wil len, terwille van je rust, maar ergens legt deze stad beslag op je. In mijn jeugd heb ik veel dingen van Rotterdam geschilderd; een stad waar ik een relatie mee heb. Van vaders kant zijn we sinds 1635 hier, en van moeders kant al drie genera ties. Ik ga aan deze stad nu minder deel krijgen, omdat ik ouder wordt ik ga het meer van een afstand zien maar ik kan niet ontkennen dat deze stad door mij heen gaat." Over het Rotterdam van na de oor log: „Het heeft nog geen eigen ge zicht. Van dat nieuwe Rotterdam heb ik ook een deel in Kassei gezien, ook in Londen. We hebben dan wel de Lijnbaan, maar dat heeft voor mij het nadeel dat het te tijdelijk is: die Lijnbaan is voor mij tentoonstel lingsgebouw!" iVog in geboorte Wat vindt u de kenmerken van de Rotterdammer? Is hij zo nuchter en dynamisch als wordt gezegd? „Nou, dat we nuchter zijn komt hoofdzakelijk omdat we met getallen te maken hebben; meestal hebben we dus zullen we wel realistisch zijn. Een vent, die bevrachtingen in el kaar zet, of die een contract moet laten maken, zo'n vent moet vooral verrot nuchter en bij de tijd zijn... Daarachter zit de mens en ik hou niet van een algemene reclameterm. als laten we zeggen dynamisch, of werkstad Rotterdam, daar hou ik niet van." Henkes meent dat de Rotterdam mer vooral sterk internationaal denkt, dat de stad is doortrokken dank zij handel en haven van Franse, Engelse en Duitse invloeden. „En ik geloof dat door dat kosmo politische de echte Rotterdammer er hier met concrete dingen te maken, nog niet eens is. Hij moet nog komen, zoals ook de stad! Dit leeft omdat het nog niet is; het staat nog in zijn geboorte. Typisch Rotterdams is misschien die directe humor, op het ding af, die de buitenstaander nooit kan verwer ken. Sarcastisch, snijdend, op de man aL Dat komt door de haven, die sterk Engels is beïnvloed, wat maakt dat een kernachtig taalgebruik heb ben." Direct Intermezzo van ons gesprek. We wjllen jets bestellen. De gerant komt Belangstellend dichterbij. Henkes: „Je bent zeker de gerant, je bent zo sjiek!" De gerant: „Nou, nou zo sjiek dat valt wel mee; ik moet er toch netjes uitzien.!" Dolf Henkes gaat verder. „De Rot terdammers zijn direct, meer nog dan Amsterdammers, soms op het onbe leefde af. Dat komt omdat we snel tot een resultaat willen komen. In de haven heb je afspraken te maken, moet je zo gauw mogelijk iets doen, heb je maar een bepaalde tijdslimiet.. En daar worden we allemaal door geïnfecteerd." Bestaat er typisch Rotterdamse kunst? Wat vindt u eigenlijk van de zogenaamde Rotterdamse school? „Ik zou niet graag willen zeggen dat er een Rotterdamse school bestaat. De jonge Rotterdamse kunstenaars kijken zo naar andere steden en naar wat andere succesja gers maken: da?ar zie ik geen kern in. En Rotterdamse kenmerken kan ik nog niet massaal herkennen. Dat is er nog niet, en dat kan er nog niet zijn, en dat mag er niet zijn. Als dat er zou zijn, waren wij al een dooie massa, en was ik een dooie schilder!" Volgens Henkes heeft de kunst in de eerste plaats een dienende taak. En dat scheidt hem van vele jonge ren, die het „kunst voor de kunst" van de Tachtigers in hun vaandel hebben geschreven. „Ik vind dat zeer ouderwets. En als hun werk dan maar een beetje ero tisch is, en dan gaan ze dat nog ver goddelijken ook... De actualiteit is ook iets van deze tijd; een actualiteit die voortdurend wordt verdrongen door een grotere actualiteit." meedogenloze mens „De mens van nu is de meedogen loze mens. Hij is net als een oaard met oogkleppen op, want hij wil niet niet leven zoals hij MOET leven." Hoe bedoelt u dat? „De mens leeft niet bij brood al leen, kan niet bij brood alleen leven. Als ik de mensen zie, die jagen ach ter die paar rot guldens, dié in de wedloop van wat wij noemen een dy- Gezicht op de Nieuwe Maas bij avond: een schilderij dat Henkes voor de oorlog maakte. namische stad., niets eens zien dat het licht dat daar over het water gaat veel belangwekkender is; dat de mensen, die daar passeren veel belangwekkender zijn. Als ik zie dat ze mensen in een flat douwen, terwijl ze postduiven of ko nijnen of een hond moeten kunnen houden... Die arbeid is er alleen maar om te vervolmaken het wezen van wat veel groter is, als we zelf zijn. Die Chi nees, die ik ken van Katendrecht, die deze tijdloosheid beter kent, is feite lijk veel groter als alle christenen, die hier in Rotterdam leven. Want, wij als christenen zijn daar nog niet, en momenteel willen we door onze arbeid daar persé niet zijn. We verzuipen in ons werk, we ver zuipen in onze dynamiek, we verzui pen in onze moderniteit." Super buryenlom „Ik heb Wolkers gelezen, ik heb Van het Reve gelezen. Van het Reve is voor mij het superburgerdom, daar heb ik de pest aan: ik heb de pest in als ik bloemkool ruik op de trap. Als Van het Reve over zijn vader schrijft dat zijn broek nog openstaat vind ik dat een banaliteit. Ik zou mijn vad'er niet graag zo zien. En Cremer brengt messroomtaal, dat is leuk aan tafel op een schip, maar niét in een boek. We moeten eerbied houden voor de mens. Ik kan niet zomaar in de mens treden. Als ik, die zoveel mensen als model in d'r blootje heb zien staan, als ik geen eerbied had gehad, was ik verzopen in de rotzooi!" Dolf Henkes wil bezig blijven met de problematiek van zijn tijd. Als gelovige (hij is praktiserend rooms-katholiek) ervaart hij als we zenskenmerk van deze tijd godverla tenheid, eenzaamheid. Hij meent dat in onze tijd God bewust wordt af geschreven. Te Ulein yesien Over de afwezigheid Gods in onze cultuur: „Enerzijds trekt Hij Zijn aanschijn volkomen van de aarde af: waar de hoogmoed van de (mense lijke) geest het sterkst tot uiting komt, is Zijn aanschijn weg. En Hij komt weer het dichtst nabij waar we in onze zwakste menselijkheid zijn." Die afwezigheid Gods, is dat onze schuld dan niet? „Wij doen dat, natuurlijk! Maar Hij laat de mensen hun gang gaan, geeft ze de vrijheid; veel sterker als in periodes hiervoor, veel en veel sterker. Hij laat veel meer de teugels los." Henkes gelooft dat Christus altijd te klein is gezien. „Zodra we Christus groter zien, be grijpen we dat missie (en zending) maar o zo betrekkelijk zijn. Als ik zie wat een Mexicaan of een Chinees maakte, voordat hij christen was, en daarna... Toen we hem hadden vergiftigd met onze ideeën, maakte hij niets meer. Hoe dat komt? Wc projecteer den ons daar als christenen met onze belasting van het Europese denken. Dat gebeuren in China of Mexico, dal had al lijn, dat kwam al veel meer uit Hem voort als wij kunnen her kennen. Want wij zijn te klein." Te klein: „Daar in Mexico timmer de een Spanjool als Cortez de hele zaak in elkaar (ik ben daar geweest) en ik kan daar alleen maar verrot kwaad over worden. I\iets van gesimpt Als die Chinees staat te vissen die man die niks van Christus weet voor z'n eige denkt: hé, waar sta ik voor, wat zie ik die lucht, wat zijn die vogels., dan is hij in de kern al meer christen als de vent hier, die zogenaamd Christus belijdt, maar he- lemaal geen handeling doet die daar- mee in overeenstemming is. Dan ga ik zeggen: Christus is zo groot, dat verlossingselement in dat sterven is zo groot, dat ook die Chi- I nees verlost is. Want anders was dat voor niks geweest, die verlossing. Als wij die verlossing alleen voor ons zouden kunnen garanderen, om dat wij er iets van weten, dan is die verlossing niets, dan is het veel te klein; dan hebben we nooit iets gesnapt van wie Christus is in het grote wezen van de Vader. Dan heb ben wij er nooit wat van gesnapt. De totale loop van de wereld is naar God toe. En dat is veel grootser dan wij kunnen beseffen: het is het conflict van deze tijd in de kerken. We staan voor het punt dat we mer ken dat ons geloof te klein is, ons begrip over het mysterie van Christus te klein is, veel te klein is." De derde apostel In het atelier van Henkes aan het Haringvliet. Hij zegt: „Ik zal laten zien hoe ik mijn berg Ta bor (de verheerlijking van Chris tus) heb geschilderd. Daar zit een fout in, en die fout heb ik erin gelaten: er zitten op mijn schilderij namelijk maar twee apostelen! Een keer kwam hier een klein meisje met haar vader naar kij ken. En toen zei die vader: ik zie maar twee apostelen. Weet je wat dat kind zei? Het zei: De derde is degene, die het ziet." Dolf Henkes zwijgt. Even la ter: „Ik heb nooit een derde apostel erbij geschilderd." Nog later: „Een gelovige moet zo simpel zijn als een kind. En ik geloof dat een goed artiest ook nooit meer als een kind kan zijn." In Indonesië DJAKARTA Deskundigen ach ten de kans klein dat in de bodem van Indonesië reserves worden ge vonden, die lonend zijn voor de ex ploitatie. Frankrijk heeft zonder voorbereidend onderzoek besloten geld te steken in de opsporing van uranium op Borneo. De geoloog P. Gorputty, verbonden aan het Nationale Bureau voor Kern energie, heeft verklaard dat er wel j enige uraniumreserves zijn ontdekt, j maar dat ontginning niet wordt aan geraden. DJAKARTA De volksraadple ging in West-Irian zal door onderling overleg geschieden en niet door mid del van stemming. Alle acht re gentschapsraden zijn hiermee ac- coord gegaan. De overeenkomst is bereikt na een maand van overleg tussen een Indo nesische regeringsdelegatie en de acht raden. Er zullen nu commissies worden gevormd. Eind augustus zul len de discussies ten einde kunnen zdjn over de vraag of West-Irian al dan niet een deel van Indonesië zal blijven. improvisatie was jammer: het gevolg was dat de zaal slechts een handjevol balletliefhcbbers bevatte. Wat werd geboden bewees- een nog jonge ballettraditie: enkele goede so listen met een corps de ballet dat lang niet in alle opzichten vlekkeloos is. Er is gevoel voor theater, waarbij heel interessante belichting is toege past, die met het decor en de dans goed meespeelt. In het eerste nummer, „El Guijo" (de geest in de rivier) op elektro nische muziek van Juan Blanco, is de vrouw onder water een vondst. De dans in „El Guijo" en ook in het slotballet „Carmen" heeft de acade mische techniek als basis, waarbij charactère en ook Duits-moderne ele menten de expressiemogelijkheden moeten verruimen. En vooral het tweede programma punt, „Concert in wit en zwart" met als muziek het pianoconcert in D van Hay dn, toonde de grote artistieke afstand tussen soliste Mirta Pla en het corps de ballet. Het is een muziekballet in puur academische stijl, helaas met luid ruchtig getrappel van balletschoen tjes. De choreografie van José Parès liet weinig opmerkelijke dingen zien. Vrij statisch, met veel diagona len en spiralen, en met weinig moge lijkheden tot wezenlijk virtuoos wefk. En voor een muziekballet een tekort aan wezenlijke muzikaliteit. Het beste was het slotballet „Car men" in de choreografie van Alberto Alonso, vanzelfsprekend op de mu ziek van Georges Bizet, maar in een eigen arrangement van Rodion Sche- drin. Heel aantrekkelijke theater-effec ten met „halve" costuums de lin kerhelft van het lichaam effen zwart, de rechter gekleed en goede de cors. Virtuoze en gaaf gedanste duet ten van Alicia Alonso met Roberto Rodriguez, Azari Plisetski en Hugo Guffanti. Interessante opvattingen van de choreograaf: de stier die het symbool is van de dood, gesteld tegen over de goud-witte toreador, die het leven is, Carmen als het slachtoffer, de liefde, en uiteindelijk hoe kan het anders in een revolutionaire sa menleving het tyrannieke gezag als de schuldige. HANS W. LEDEBOER beleid, hogere export- en lagere im- portcijfers het een zowel als het ander heeft bijgedragen tot het opti mistische beeld van het ogenblik. Een functionaris van het Internati onale Monetaire Fonds stelde dat de uitvoer van olieprodukten in 1968 met 23 procent gestegen is, en die van niet-olieprodukten met 8 procent. De invoer vertoonde een verhoging van slechts 3 procent. Van de 365 miljoen dollar, die In donesië dit jaar van de donorlanden als lening of ,gift ontvangt, komt een derde deel uit de Verenigde Staten, een tweederde deel uit Japan, terwijl de rest door de andere zeven donor landen wordt gefourneerd. Nederland levert hiervan 108'/- miljoen gulden, waarvan 78Vs mil joen een gift zal zijn (dit buiten de technische hulp en de projektenhulp op langere termijn), West-Duitsland 90 miljoen gulden ih de vorm van een lening. De leningsvoorwaarden van Bonn blijken voor Indonesië het gunstigst te zijn. Het Duitse geld wordt ver kregen tegen een rentevoet van 2'/s procent; de terugbetalingstermijn is op 30 jaar gesteld. Nederland verlangt 3 procent rente en een eerste terugbetaling na 7 jaar. Neemt men echter het hele pakket van hulpverlening onder de loep, dan is Den Haag toch nog een betere do nor dan Bonn, omdat het behalve met leningen ook met giften werkt. Op de laatste conferentiedag heeft de voorzitter van de Indonesische de legatie (tevens voorzitter van het Na tionaal Planbureau), de heer Widjojo Nitisastro, inzicht gegeven in het nieuwe, door Djakarta opgestelde vijfjarenplan. De maatregelen, die genomen zullen worden om de beta lingsbalans verder in evenwicht te brengen, de inflatie te bestrijden en de produktie te verhogen, konden de goedkeuring wegdragen van alle ge delegeerden. De voorzitter van de zesde bijeen komst van de IGGI, de Nederlandse minister voor ontwikkelingshulp drs. B. J. Udink, stelde dat hij door de Franse en Australische delegatie ge machtigd was te verklaren dat er op geen enkel punt meningsverschillen waren. In sommige persberichten zou zijn gesuggereerd dat Parijs en Can berra weinig vertrouwen hebben in de economische vooruitzichten van Indonesië, doch dit was volgens de bewindsman totaal onwaar. Schuldenlast Wel werd naar voren gebracht dat de grote Indonesische schuldenlast in totaal twee miljard dollar, waar van de helft uit communistische lan den afkomstig is in de zeventiger jaren grote problemen zal oproepen. Er zullen dan enorme aflossingen moeten worden gedaan, welke de be talingsbalans opnieuw zullen doen wankelen. De heer Widjojo Nitisastro bracht in dit verband naar voren dat Dja karta met succes doende is overeen komsten met Oosteuropese landen te sluiten met het doel uitstel van beta- ling te krijgen. Ook de Sowjetunie, die in de dagen van president Soe- karno de grote wapenleverancier was, zou bereid zijn aan de Indone sische wensen tegemoet te komen. PATNA Een woedende menigte van tweeduizend mensen heeft giste ren in de Indiase stad Patna een arts gedood. Zijn ziekenhuis werd kort en klein geslagen. De Indiërs verkeerden in de waan dat de dokter door een injectie schuld had aan de dood van een geliefde ingezetene van Patna. De man was aan een hartaanval gestorven. DEN HAAG Na meer dan twintig jaar artistieke samenwerking gaat het wereldbekende Spaanse dansduo Susana y José uiteen. Zij zijn aan hun laatste gemeenschappe lijke tournee bezig en in het voorjaar 1970 komt er een eind aan een boei end hoofdstuk in de geschiedenis van de danskunst. Voor dit besluit heeft men in de wereld van de danskunst respect. Dans stelt aan de uitvoerenden eisen, die men op een bepaald ogenblik niet meer zal kunnen volbrengen. Het is te begrijpen dat vooral Susana haar eigen neergang en verlangzaming niet wil meemaken. Zij bevindt zich thans op een artis tiek hoogtepunt en dat maakt, dat zij straks op een vlekkeloze carrière kan terugzien. De meeste liefhebbers van de dans kunst weten niet, dat Suzanne Audé- out Zwitserse is, uit Niederscherli in het kanton Bern. Zij studeerde aan vankelijk academisch ballet en ook moderne danskunst. In Spanje trok vooral de Iberische folklore haar aan en daarin vond zij haar bestemming. De samenwerking met José begon al dadelijk met haar aankomst in Spanje.. Toen, in 1947, was de eerste karak terdanseres van de opera van Madrid overleden. José Udaeta, balletmees- ter van de Madrileense opera, con tracteerde de jonge Zwitserse, die on middellijk begon met een zware oplei ding bij de specialisten van het fla menco. Met deze balletmeester ging zij naar Zwitserland voor een eerste tournee. Daarmee wa- het duo geboren, dat een geheel eigen en zeer hoge artistie ke opvatting bracht van de Spaanse danskunst, een opvatting die ook in Spanje de aandacht trok. Met haar van oorsprong Duitse echtgenoot Armin Janssen bekend componist en pianist blijft Susana in Spanje wonen. José Udaeta, die eveneens getrouwd is en twee zoons heeft, woont in Barcelona. Hij blijft voorlopig op danspedagogisch gebied werkzaam.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1969 | | pagina 9