Vliegtuig na 198(
„mammoet" voor
duizend passagiers
Wie stuurt ons leven en waarheen?
DEZE
WEEK
Gezegd
Prof. ir. H. Wittenberg
ZATERDAG 11 MAART 1969
Groter dan de Concorde ia de
Boeing SST. Bij een startgewicht
van 300 ton kan dit toestel 280 pas-
eagiers de lucht inbrengen.
BARRE WINTER In het noor
den des lands, een zéér koude
maart, een Limburgse vinder kan
zijn eerste kievitsei niet kwijt, en
zo Is het dan toch maar weer
lente geworden, nog maar twee
weken voor de Paas.
Bij de Partij van de Arbeid luwt
de storm: Van der Louw blijft In
het bestuur en cr komt geen bui
tengewoon congres. Schmelzer
voorspelt (bij de KVP) dat er
geen progressief akkoord zal ko
men. De Tweede Kamer doet het
bij het volk niet zo bijzonder
goed, bfijkt op het reclamecon
gres in het (pas geopende)
Haagse Congresgebouw: er kan
net een 6 plus af, en er is al een
advertentiecampagne voorgesteld
om de Kamer populairder te ma
ken.
De omroepwet wordt niet uit
gesteld, de omroepen krijgen
vaste tv-avonden, het modera-
men der Hervormde synode
dringt bij de Gereformeerden op
meer eenheid aan de reekds bank
overvallen is in Susteren voort
gezet
In de sociaal-economische
hoek deze week vooral de bus
stakingen in Friesland: een zenu
wenoorlog, dreiging met massaal
ontslag, geruchten over het op
heffen van busondernemingen.
Onzekerheid over de goedkeu
ring van de bouw-cao.
Het centraal economisch plan
1969 waarschuwt tegen over-
besteding en bepleit doorbreking
van de loon-prijsspiraal. De
ertsen bevriezen hun tarief en
voorkomen een prijsstop. Rotter
dam gaat zich op de minister
beroepen tegen het provinciaal
verzet tegen een containerhaven
op Naaldwijks grondgebied.
AKU en de Belgische UCB
gaan activiteiten bundelen en uit
wisselen, Philips komt met een
winststijging van 24 procent en
aandelen van een tientje (in
plaats van 25), de jubilerende
Credletbank meldt een recordom
zet, bij de Veenendaalsche moe
ten wellicht 600 man verdwijnen,
Verolme krijgt een krediet van 25
miljoen gulden voor zijn mam-
moetwerf.
Buiten ons land trekt de ope
rette Anguilla de aandacht:
Britse parachutisten herstellen
zonder slag of stoot een nauwe
lijks verstoorde orde op het Ca
ribische Slangeneiland (zo groot
als Terschelling, 6000 inwoners)
en men zegt dat het erom gaat,
Amerikaanse gangsters te verja
gen. President Webster belooft
lijdelijk verzet.
Van het rode front: het com
muniqué van de rode top over
Europa Is matig (geen felle aan
vallen op Bonn). Nieuwe inciden
ten vergiftigen de sfeer aan de
Russlsch-Chinese grens en de
Russen zouden al met atoomra
ketten hebben gedreigd.
Nlxon besluit tot een goedko
per antl-anti-raketsysteem, de
Gaulle zet met het aangekondig
de referendum zijn eigen politie
ke lot in, Engeland stuurt een
oorlogsschip naar Nigeria en
Rusland wil wel tussen Biafra en
Nigeria bemiddelen. De inciden
ten aan de Israëlische grenzen
duren voort, vliegongelukken
srisen honderden mensenlevens
in Venezuela en Egypte, en sinds
het begin van de Parijse vre
desbesprekingen nog geen jaar
lang, zijn er in Vietnam al tien
duizend Amerikanen gesneuveld.
De KVP Is niet bereid samen
te werken met een PvdA die zo
chaotisch is dat zij daardoor
geen regeerkracht kan opbren
gen (Schmelzer).
Ik zou voor geen geld met
Schmelzer willen rullen (Den
Uyl).
Als ons officieel wordt vertelt
meer ontwikkelingshulp, meer wo
ningbouw, kleinere klassen,
dat er geen „ruimte" is voor
enz. en wij bedenken dat In ons
land meer aan reclame wordt uit
gegeven dan aan ontwikke-
Nngshulp... dan roept de officiële
propaganda het baardwekend re-
cfnit in herinnering (prof. dr. J.
Pen).
IN de laatste drie maanden hebben
drie vliegtuigtypen hun eerste succes
volle proefvlucht uitgevoerd, die het
begin vormt van een nieuw tijdperk
in de verkeersluchtvoart. Op de laatste
dag van 1968 koos de Russische Tupu-
lev Tu 144 als het eerste supersone ver
keersvliegtuig het luchtruim, op 9 fe
bruari trok de Amerikaanse invlieger
Waddel het grootste verkeersvliegtuig
ter wereld de Boeing 747 voor
het eerst van de grond, terwijl zeer on
langs de Fransman Turcot met het Brits-
Franse supersone verkeersvliegtuig Con
corde de lang verwachte eerste vlucht
uitvoerde. Tot heden is de ontwikke
ling van het vliegtuig steeds geken
merkt geweest door de bouw van snel
lere en grotere vliegtuigtypen en met
de komst van de bovengenoemde nieu
we vliegtuigen wordt deze ontwikke
ling voortgezet. De bekende Douglas
DC-3 (Dakota), die reeds voor de
Tweede Wereldoorlog werd gebruikt
o.a. op de voormalige Indië-route van
de KLM vervoerde 21 passagiers
met een snelheid van 300 km/h en woog
volbeladen elf ton. De grote moderne
straalverkeersvliegtuigen zoals de Dou
glas DC-8, vervoeren ca. 150 passa
giers met een (subsone) vliegsnelheid
van 850 a 900 km/h en hebben een
startgewicht van ca. 150 ton. Toch zul
len ook deze straalvliegtuigen niet kun
nen voorzien in de groeiende behoefte
aan luchtverkeer, die voor de komende
jaren wordt verwacht. Prognoses geven
namelijk aan dat in 1980 het passa
giersvervoer door de lucht zal zijn toe
genomen tot het vier- a zesvoudige van
het vervoer in 1968 en voor het lucht-
vrachtvervoer wordt zelfs een ruim
tienvoudige toeneming verwacht. Deze
ontwikkeling eist de bouw van nieuwe
vliegtuigtypen met grotere vervoers
capaciteit, die in dit artikel nader wor
den besproken.
De Boeing 747 is een
vliegtuig, dat met ongeveer
dezelfde (subsone) snelheid
zal vliegen als de huidige
straalverkeersvliegtuigen,
doch is aanzienlijk groter.
De kajuit kan worden inge
richt voor het vervoer van
350 a 450 passagiers, die zijn
gezeten op acht of negen zit
plaatsen naast elkaar, welke
via twee gangpaden bereik
baar zijn. De ruime afme
tingen van de romp, die een
doorsnede van 6,5 m heeft,
zullen de passagiers een
comfort verschaffen, dat
groter is dan bij de huidige
vliegtuigen. Het gewicht
van de Boeing 747 bij de
start bedraagt 320 ton;
typen met een dergelijk
groot gewicht worden
„jumbo"-vliegtuigen ge
noemd.
De capaciteit van de Boeing
747 is zeer groot; één vliegtuig
van dit type kan per jaar ca.
200.000 passagiers over de
Noord-Atlantische Oceaan ver
voeren, d.i. het dubbele van het
aantal dat het oceaanschip
Queen Mary ingericht voor
2000 passagiers per jaar kon
vervoeren.
In 1970 zullen de eerste
747-vliegtuigen op de luchtlij
nen verschijnen; hun aanschaf
fingsprijs is ca. 70 miljoen gul
den per stuk. Tot nu toe hebben
27 luchtvaartmaatschappijen
waaronder ook de KLM in to
taal 165 Boeing 747-vliegtuigen
besteld voor een totaal bedrag
van 11,5 miljard gulden. De ge
zamenlijke vervoerscapaciteit
van deze vloot bedraagt onge-
en één achter aan de romp bij
de staartvlakken). Tot heden
zijn reeds meer dan 3000 stuks
van deze luchtbussen besteld en
zij zullen omstreeks 1972 in
dienst worden gesteld.
Ook bestaan plannen tot de
bouw van een (tweemotorige)
Europese luchtbus (type A-300),
waarvan de verwezenlijking
echter nog steeds niet geheel
zeker is.
De Boeing 747 en de genoem
de luchtbussen zijn voorzien
van motoren, die moeten wor
den beschouwd als een verdere
ontwikkeling van de huidige
straalmotoren. Het geleverde
vermogen wordt door een extra
grote compressor, die voor de
eigenlijke motor is geplaatst,
aan een grotere luchtmassa toe
gevoerd dan bij de huidige mo
toren..
Behalve een geringer
brandstofverbruik heeft dit ook
het voordeel van een lagere
snelheid van de gassen in de
stuwstraal, hetgeen een verla
ging van het motorgeluid bete
kent De grote Boeing 747, voor
zien van vier motoren met elk
een maximale stuwkracht van
twintig ton, zal dan ook minder
geluidshinder bij de start ver
oorzaken dan bij de huidige
straalvliegtuigen het geval is.
Jumbo-vliegtuigen en lucht
bussen behoren tot de groep
van subsone vliegtuigen, daar
zij met een snelheid vliegen die
lager is dan de geluidssnelheid.
Supersone vliegtuigen vliegen
daarentegen met een snelheid,
die hoger is dan de geluidssnel
heid.
Voor deze vliegtuigen wordt
de snelheid meestal uitgedrukt
in het getal van Mach M., dat is
de verhouding van de vliegsnel
heid tot de geluidssnelheid,
welke op grote hoogten ca. 1000
km/h bedraagt. Een vliegsnel
heid van 2000 km/h komt dus
overeen met een van Mach
M 2.
De supersone Concorde en
TU-144 zijn ontworpen voor een
getal van Mach M 2 2,2. Met
deze typen zal de afstand
Amsterdam - New York in on
geveer 3'/i uur kunnen worden
afgelegd, (voor de huidige
subsone straalverkeersvlieg
tuigen en de toekomstige
Boeing 747 is de vluchtduur
voor dit traject ca 7V» uur).
Behalve een voordeel voor de
passagiers, geeft de toepassing
van supersone vliegsnelheden
aan de luchtvaartmaatschappij
het profijt dat het vliegtuig per
jaar een groter aantal vluchten
kan uitvoeren. Ook verhoging
van de vliegsnelheid geeft dus
een vergroting van de ver
voerscapaciteit.
Toepassing van supersone
vliegsnelheden leidt tot een
aantal problemen, welke sa
menhangen met het optreden
van discrete drukgolven in de
stroming om het vliegtuig, die
schokgolven worden genoemd.
Door deze schokgolven is de
weerstand van het supersone
vliegtuig in verhouding tot het
vliegtuiggewicht groter dan
voor het subsone vliegtuig, het
geen een groter brandstofver
bruik betekent. Hierdoor is de
verhouding tussen betaalde la
ding en startgewicht van het
supersone vliegtuig kleiner dan
van een subsone type.
Voor een vlucht over de N.
Atlantische Oceaan gebruikt de
Boeing 747 b.v. een brandstof-
gewicht gelijk aan 29 pet. van
het startgewicht; de lading be-
draagt 15 pet. van het startge
wicht. Voor de supersone Con
corde is het brandstofgewicht
daarentegen 47 pet. en de la
ding slechts 8 pet. van het
startgewicht. Dit heeft tot ge
volg dat het supersone ver
keersvliegtuig duurder in ex
ploitatie zal zijn dan de huidige
en de toekomstige, nog econo
mischer subsone typen.
Verwacht wordt dan ook dat
hierdoor in het toekomstige
luchtverkeer twee soorten van
vervoer zullen ontstaan: het
goedkope „langzame", subsone
vervoer en het duurdere, snel
lere, supersone vervoer.
De schokgolven, die door het
supersone vliegtuig worden op
gewekt, veroorzaken nog een
geheel ander probleem. Zij
strekken zich uit tot op de
grond en veroorzaken daar de
supersone knal of boem. De
verwachting is dat de sterkte
daarvan aan de grens van het
toelaatbare zal liggen.
Slechts de ervaring, die zal
worden opgedaan met typen als
de Concorde en de TU-144, kan
leren in hoeverre de veroor
zaakte geluidshinder voor be
volkte streken aanvaardbaar is.
Mogelijk zal blijken dat su
persone snelheden slechts bo-
SINDS 1962 HOOG
LERAAR IN HET ONT-
WERPEN VAN VLIEG
TUIGEN EN IN VLIEG
TUIGMECHANICA
6AN DE TECHNISCHE
HOGESCHOOL TE
DELFT, BESPREEKT
HIER DE GIGAN
TISCHE ONTWIKKE.
LINGEN IN HET Cl-
VIELE LUCHTVAART.
VERKEER. EEN TECH.
NISCHE „KLUIF",
WAARMEE IEDEREEN
TE MAKEN KRIJGT.
Eén van da compartimenten in de Douglas DC-10, die ruim 300 passagiers kan vervoeren.
veer de helft van het gehele
geregelde luchtvervoer dat in
1968 plaats vond.
De Boeing 747 is in het bij
zonder ontworpen voor het
luchtverkeer over lange afstan
den (6000 7500 km). Ook voor
de kortere afstanden zijn thans
echter subsone straalvliegtuigen
in ontwikkeling, welke aanzien
lijk groter zijn dan de typen,
die op dit ogenblik voor het
korte en middellange
afstandsverkeer worden ge
bruikt. Men noemt deze nieuwe
typen meestal „luchtbussen",
waartoe de Amerikaanse Lock
heed L-1011 en de Douglas
DC-10 behoren, die 250 300
passagiers kunnen vervoeren
(startgewicht ca. 180 ton).
Een andere naam voor deze
twee typen is „Tri-jet", daar zij
drie straalmotoren hebben
(twee motoren onder de vleugel
ven de wereldzeeën kunnen
worden toegepast, hetgeen aan
het gebruik van het supersone
verkeersvliegtuig aanzienlijke
beperkingen zal opleggen.
Zoals bekend, bestaan ook in
de VS van Amerika plannen tot
de bouw van een supersoon
verkeersvliegtuig, die aldaar
meestal met SST wordt aange
duid (Supersonic Transport).
Dit Amerikaanse project is
reeds sinds 1958 in studie en
het door Boeing uit te voeren
ontwerp heeft nog zeer onlangs
belangrijke wijzigingen onder
gaan, waardoor de verwezenlij
king van dit vliegtuig aanzien
lijk is vertraagd. De Ameri
kaanse SST wordt voor een nog
hogere snelheid ontworpen dan
de Concorde, nl. 2700 km/h d.i.
een getal van Mach M=2.7.
Tengevolge van stuwing en
wrijving ondergaat de lucht in
de stroming om het vliegtuig
bij supersone snelheden een
aanzienlijke verhoging in tem
peratuur, waardoor ook de
constructie van het vliegtuig
aan hoge temperaturen wordt
blootgesteld. Dit verschijnsel
wordt aërodynamische verhit
ting genoemd. Voor de Concor
de en de TU-144 is een getal
van Mach M=2 a 2,2 gekozen,
omdat in dat geval de tempera
tuur van de vliegtuighuid niet
hoger wordt dan ca 100 gr. C,
waarbij het nog mogelijk is de
vliegtuigconstructie uit te voe
ren in de gebruikelijke alumini-
umlegeringen.
Voor de Boeing SST wordt de
huidtemperatuur echter ca. 300
gr. C en dit vliegtuig zal daar
om vrijwel geheel van titanium
moeten worden vervaardigd. De
technologie van dit nieuwe, hit
tebestendige materiaal is in
Amerika o.a. ontwikkeld ten
behoeve van militaire ge
vechtsvliegtuigen, die zijn ont
worpen voor de vlucht met een
getal van Mach M=3.
De Boeing SST is ook aan
zienlijk groter dan de Concorde
en kan ca. 280 passagiers ver
voeren bij een startgewicht van
300 ton. Voor de Concorde be
dragen deze cijfers: 130 passa
giers en 166 ton. De Russische
TU-144 is nog iets kleiner. Kan
de Concorde bij een succesvolle
beproeving reeds in 1972 op de
luchtlijnen verschijnen (er zijn
opties genomen op 74 stuks), dit
zal voor de Amerikaanse SST
aanzienlijk later zijn en zeker
niet voor 1976. Op dit type zijn
reeds 122 opties genomen,
waaronder zes door de KLM.
De ontwikkeling van deze
jumbo- en supersone vlietuigen
vereist enorme investering»
Aan het Concorde-projl
wordt ongeveer vijf miljJ
gulden uitgegeven. De vi
kleinere Concorde zal dan oi,
evenveel gaan kosten als I
grote Boeing 747 (ca 70 miljJ
gulden). De Amerikaanse S»
zal ongeveer tweemaal zo dul
worden. Verwacht wordt, eti
deze grote investeringen v»j
vliegtuigindustrie en lucw
vaartmaatschappij verantwow
zijn i.v.m. de grote vlucht i
het luchtvervoer in de toekafl
zal gaan nemen.
Gezien het grote belang ftl
het luchtverkeer in de wel
van morgen, mag ons land
gelukkig prijzen dat het»
staat is gebleken een aandeel!
de ontwikkeling van de luca
vaart te leveren. De KLM vel
zorgt een niet onbelangrijk del
van het wereldluchtvervoerf
heeft zich, zoals hierboven va
meld is, door bestellingen f
opties reeds verzekerd van
tijdige indienststelling van ei
kele van de modernste vljJ
tuigtypen.
Daarnaast heeft onze nn
nale vliegtuigindustrie onkl
de 500ste Fokker KI
Friendship verkocht met eenjl
zamenlijke opbrengst van bid
twee miljard gulden! Thans 1
ook de F-28 „Fellowship" f|
reed en gaat een veelbelove
toekomst tegemoet in een wen
Goethe heeft eens gezegd: Wie wetenschap en kunst bezit,
heeft (daarin ook) godsdienst; wie evenwel noch wetenschap
noch kunst bezit, die mag religie hebben. Met andere woorden:
pure godsdienst is goed voor de onontwikkelden en onkunst-
zinnigen.
Toch blijft de godsdienstige trek
bij de wetenschapsman een krie
belige zaak. En dat. naar het mij
voorkomt, vooral vandaag. Als
leek en uit nieuwsgierigheid nogal
eens neuzende in allerlei we
tenschappelijke lectuur, valt het
mij op hoezeer er in de we
tenschappen zich een drang tot
synthese en totaliteit doet gelden.
Door de enorme vooruitgang in de
natuurwetenschappen Is het ouder
wetse materialisme achterhaald.
De tegenstelling tussen materie
en geest doet het niet meer. Vol
gens de auteur van het boek waar
over we hier enkele opmerkingen
maken. ..leeft In vele beoefenaren
der verschillende takken van we
tenschap het streven naar een
eenheid achter de veelheid der
wetenschappen" (73). ,,De tijd
schijnt aangebroken te zijn voor
de ontwikkeling van een totali
teitsbesef" (84).
In plaats van tegenstellingen
neemt men liever polariteiten
san: b.v. de enkeling kan niet
zonder de gemeenschap en omge
keerd; tussen die beide bestaat
een polaire spanning.
Om zich in al die spanningsvel
den te kunnen bewegen is stuur
manskunst nodig. Het Griekse
woord voor stuurman is ons be
kend in zijn verfranste vorm van
gouverneur, bestuurder. Aan dat
Griekse woord is ontleend de term
cybernetica, „de levenskunst om te
sturen" (13).
Voor een deel is de cybernetica,
zoals wij dat zeggen, ingescha
pen". anders zouden wij onze be
wegingen niet kunnen beheersen
en aanpassen aan de eisen van
het moment (b.v. rechts houden).
Er zit in al het geschapene dus
al een drang naar evenwicht;
treedt er een afwijking op ten op
zichte van een bepaald doel, dan
ontstaat tegen die afwijking een
afweer, die .tegenkoppeling" wordt
genoemd. „Elk deeltje van de na
tuur streeft naar een evenwicht
met de buitenwereld, dus In be
ginsel naar een evenwicht In het
heelal" (11).
Nu Introduceert de auteur, op
het voetspoor van zijn leer
meester, prof. Bok. een psychocy-
bernetica, een stuurmanskunst dus
waarbij aan de menselijke geest
de leidende rol is toebedeeld.Het
streven naar evenwicht Is een
streven dat gekend en geleid
moet worden, wil het tot zijn doel
geraken.
De individuele mens, noch de
menselijke samenleving, kan zich
laten gaan als een zichzelf auto
matisch besturend vliegtuig. Bo
vendien bestaat er bij de mens
een ruimtelijk besef (wij zouden
zeggen een religieus bewustzijn);
de godsdienst is een te belangrijk
fenomeen in het menselijk leven
om dat te kunnen wegpsycholo-
gl8eren.
De auteur, natuurwetenschap
pelijk en filosofisch geschoold,
tracht het verschijnsel van de
godsdienst met het hem ten
dienste staande apparaat te bena
deren. Hij komt tot een herwaarde
ring van het begrip 'geest'. Had
Einstein halt gehouden bij de snel
heid van het licht, de auteur ziet
niet in waarom geen snelheden
daarboven te denken zouden zijn.
Hij noemt dat superlumineuze snel
heden en brengt die in verband
met ons begrip .geest'. Populair
gezegd zou geest zijn datgene wat
sneller is dan het licht (138).
In een volstrekte snelheid vallen
begin- en eindpunt samen. Dit
noemt de auteur „een eeuwig Nu,
waarbij het statische Nu samenvalt
met de grootst mogelijke snelheid"
(14) Hij brengt dit in verband met
denkbeelden van de grote psycho
loog Jung, die zegt dat parapsy
chologische verschijnselen (b.v. te
lepathie) niet aan tijd en ruimte
gebonden zijn.
Jung gebruikt hiervoor de term
synchroniciteit, dit ook in verband
met zijn theorie van het .collectief
onbewuste' (het onbewuste zielele-
ven van ieder mens .nondt uit In
Naar aanleiding van
dr. M. Lietaert Peer-
bolte,, Psychocyberne-
tic a, een psychisch-
energetische inleiding,
uitg. De Bezige Bij,
Amsterdam, 286 blz.
een gemeenschappelijk onbewust-
zljn, waarin oervoorstellingen le
ven die alle mensen van alle tij
den, waar ook ter wereld, gemeen
hebben en die zich b.v. In dromen
en poëzie manifesteren).
De schrijver wil het begrip
geest" weghalen uit godsdienst en
filosofie en onderbrengen bij de
natuurwetenschap. Hij doet dit uit
erst voorzichtig en wetenschappe-
lijk-beschelden, maar op de ach
tergrond voelt men de grote be
hoefte aan een totaliteitsdenken
dat ook de essentie van de religie
In zich wil opnemen, om Goethes
uitspraak waar te maken, dat wie
wetenschap (en kunst) bezit, daar
in ook de religie te pakken heeft.
In dit moeilijke boek mist de
argeloze lezer een duidelijke en
uitvoerige confrontatie met de de
monie In de menselijke samenle
ving. Het fenomeen .schuldbewust
zijn' komt niet aan de orde. Men
voelt In heel dit boek duidelijke
restanten van een verouderd ra
tionalistisch optimisme.
Hier is ik spreek als terzake
niet-de8kundige, maar geïnteres
seerd en ontvankelijk lezer een
moderne harmoniseringspoging
gaande, dit terwijl wij theologisch
Juist bezig zijn verouderde harmo
nisaties (b.v. van de evangeliën) af
te wijzen.
Aan de andere kant kan men
alleen maar toejuichen dat de tota
liteit van alles steeds meer in het
gezicht komt, dat er een middel
puntzoekend streven aan de gang
is en dat het specialistisch isole
ment van de vakwetenschappen
als op den duur onhoudbaar wordt
ervaren.
DR. C. RIJNSDORP
waarin een steeds grotere vra
naar luchtvervoer bestaat.
Voor dit vervoer zullen i
alleen de zeer grote vliegtuig
nodig zijn die in dit artikel a
beschouwd, doch evenzeer ve
honderden vliegtuigen van kle
ner type, zoals de Fokker F-!
en F-28.
Reeds thans bezinnen
vliegtuigontwerpers zich op t?
pen, die in de verdere toekons
nodig zullen zijn ter vervangit
van de genoemde typen vooró
jaren 1970-1980. Men verwac
b.v. dat na 1980 subsone „i
moet"-vliegtuigen voor
passagiers (of zelfs meer) ns
een startgewicht van 600 a
ton zuilen worden ontwikkel
Voor het luchtverkeer on
korte afstanden is de ontwikte
ling van vertikaal startende f
landende subsone toestelk
voor 100 150 pas
waarschijnlijk (zg
VTOL-vliegtuigen, „Vertic
Take-Off and Landing").
Voor het afleggen van zé
grote afstanden (groter dan b.
8000 10.000 km), zal
vliegsnelheid vermoedelijk
aanzienlijk worden verhoef
boven de snelheid van de te
noemde supersone toesteüé
Men spreekt dan van „hyper*
ne" vliegtuigen,, die word»
ontworpen voor de vlucht tof
een getal van mach M=5 i'
(vliegsnelheid 5000 W
km/h).
Door het gebruik van VT0L-
subsone-, supersone- e
persone verkeersvliegtuigen z*
in de toekomst kunnen word»
bereikt dat elke luehtverbio-
ding een reistijd zal vragen vz
twee tot drie uur, ongeacht
af te leggen afstand, tf-
maatschappelijke betekenis
een dergelijk vervoerssysteem
kan moeilijk worden oversein-
daar de wereld hierdoor
veel kleiner zal zijn dan zij
thans reeds door de huidige
luchtvaart is geworden.
