EEN MINI-DRAMA
ACHTER ZEEDIJK
Dieper duiken naar olie en gas
Vaak is iets te doen aan
aangeboren afwiikingen
Kostbare
Karweien
predikant uit
jutten ging
Waar eens de
Terwijl de
6 miljoen
stierven
bijlage van
het kwartet
1
IA7WDAQ 22 MAART >969
Nóg staat het plaatsnaambord
ian da ingang van het dorp: hoe
lang nog?
wordt geheel aan het Industriege
bied van Delfzijl toegevoegd en
Oterdum wordt gedeeltelijk haven
terrein) zijn enige ontelgeningspro-
eedures voorafgegaan, want zo
gemakkelijk laten Groningers zich
niet van hun bezit verdrijven.
Niet in het minst goedschiks be
reid te vertrekken was raadslid
mej. mr. J. L. M. Toxopeus Pott,
die in Oterdum 'n groot landbouw
bedrijf heeft. Zij liep huilend uit
een raadsvergadering weg: „Als
iets, dat het doel van je leven is
leweest zo gemakkelijk wordt af-
lenomen, wou ik dat Ik deze dag
niet had hoeven te beleven".
Heveskes woont nog een
handvol mensen In een paar hui
len en boerderijen, die verspreid
r
jf Na de verschrikkelijke waters
noodrampen in Oterdum bleek er
voor een dijk tussen zee en dorp
nauwelijks plaats
zeedijk definitief aan het waterge
weld onttrokken. Van het vroeger
zeer welvarende dorp was toen
echter al weinig meer over: de
haven was verdwenen, evenals de
vier bolwerken, de borstwering en
de grachten.
Nu ligt Oterdum dromerig op het
einde te wachten. Op de plaats
waar al in 1237 een kerk stond,
kreunt het huidige antieke kerkje
onder de harde zeewind. Onder
houd wordt er niet meer aan ver
richt. evenmin als aan het mi
ni-kerkhofje rond de kerk, waar
hoog gras zerken uit 1670, 1684 en
1721 overwoekert. De zee zal er
geen vat meer op krijgen, maar
ook Deltawetten houden geen reke
ning met hetgeen velen lief is. Zo
komt aan alles een einde...
A. K. HULST
Interieur van het pittoreske
kerkje van Oterdum. Vanfa de kan
sel keek de dominee over de dijk
en geen scheepsramp op de Eems
ontging hem.
liggen tussen kale plekken van
vroegere bewoning en ruïnes. Ech
ter niet alles In het dorp wordt
afgebroken: als een waarschuwen
de vinger zal de oude kerk blijven
staan, in de toekomst omgeven
door moderne industriecomplexen.
Dit gebouw Is een monument en
zal niet mogen worden afgebro
ken... 's Zondags lulden nog de
klokken, maar het dorp heeft al
sinds vele Jaren geen eigen predi
kant meer.
In Oterdum is over het vale, wit
gepleisterde kerkje van dit dorp
veel te doen geweest. Toen zeker
werd dat het gebouwtje zou moe
ten verdwijnen, was er sprake van
overplaatsing naar het openlucht
museum in Arnhem, „maar", zegt
dorpshistoricus en diaken H. Wijn
tjes (66), „de besprekingen daaro
ver zijn langzaam afgegleden".
Daarna werd met het havenschap,
de industriepromotor van Delfzijl,
over verkoop gesproken, maar het
kerkbestuur wilde 150.000 van
gen en het hoogste bod was nog
geen f 17.000.
De heer Wijntjes zegt daarover:
..Het kerkbestuur van Oterdum
heeft zoveel gevraagd In verband
met eventuele nieuwbouw op een
andere plaats. Veronderstel dat
ten zuiden van dit gebied een
nieuw dorp zal ontstaan; om daar
weer een kerk te kunnen bouwen
is veel geld nodig. En in de vraag
prijs van het kerkbestuur was na
tuurlijk ook de unieke waarde van
de kerk en van het prachtige orgel
meegerekend". Inmiddels is ook
het kerkje onteigend en de" prijs
bedroeg tenslotte tegen de
f 20.000.
Het bijzonder pittoreske kerkje
van Oterdum, gevat in een krans
van bosjes en bomen, ligt precies
tegen de voet van de zeedijk en
de dominee kan vanaf de kansel
de hele Eems overzien. Vroeger
was het dorp een berucht jut-
tersnest: als dominee onder de
preek een schip zag stranden
waarschuwde hij de kerkgangers,
die onmiddellijk de dienst in de
steek lieten om, met de predikant
voorop, te gaan jutten... Dat was
al zo toen de kerk nog midden In
het dorp lag en het is vele tiental
len jaren zo gebleven.
Vanzelfsprekend stond het kerk
je in een grijs verleden midden in
het dorp, maar Oterdum lag aan
zee en de bewoners hebben dat
geweten. Bij de St. Maartensvloed
van 12 op 13 november 1686, toen
het woeste water zelfs de stad
Groningen omspoelde, werd
minstens de helft van alle huizen
verwoest. In de veelbewogen
geschiedenis van het dorp over
heerst nog zo'n verschrikkelijke wa-
Achter de zware zeedijken van de Eems in noordoost-
Groningen speelt zich een drama in zakformaat af. Om de
dynamische groei van industrieën en havenwerken in Neder
lands meest noordelijke haven Delfzijl niet te stuiten, zullen
- en hebben gedeeltelijk al zo'n 600 Groningers de nodige
ruimte moeten verschaffen. De twee pittoréske dorpjes Oter
dum en Heveskes, sterke plattelandsgemeenschappen, zullen
finaal van de kaart verdwijnen en het laat zich raden dat
daarachter groot menselijk leed schuilgaat.
■#- Het booreiland Transocean II werkte voor Shell op de Noordzee.
vast platform bij een diepte van 30
meter 12'/2 miljoen gulden, bij 100
meter 25 miljoen en bij 150 meter
50 miljoen. Een grote rol speelt
ook de afstand tot de kust wan
neer een pijpleiding moet worden
aangelegd. De hogedruk-, In de
zeebodem begraven, aardgaslei
ding van 55 kilometer lengte en
met een diameter van 75 centime
ter die het Leman-veld In de
Noordzee met de Engelse kust
verbindt, kostte 72 miljoen gulden
of 1,3 miljoen gulden per kilome
ter! En het werken op een plat
form zelf vergt ook kapitalen: een
halve ton per dag Is heel nor
maal.
BRAM OOSTERWUK
Vorig jaar verscheen van de
hand van de Amerikaan Arthur
D. Morse het geruchtmakende
boek ..While six million died".
Bij Zomer Keuning is nu
een Nederlandse vertaling uit
gekomen van deze gedocumen
teerde aanklacht tegen de
westelijke democratieën, die in
een beslissende periode hebben
nagelaten, de ten dode op
geschreven Joden de helpende
hand te bieden.
„Terwijl de zes miljoen stier
ven" (399 blz, ƒ30,90) stelt niet
alleen de Duitsers verant
woordelijk voor de massale uit
roeiing, waartegen slechts wei
nigen zich hebben verzet.
Het keert zich ook tegen het
eigenbelang, het wanbegrip en
de naïviteit bij degenen, die
veel leed hadden kunnen voor
komen.
Het boek is intussen be
kroond met de Herinne-
ringsprijs van de Wereldfedera
tie van overlevenden van Ber-
gen-Belsen.
In Heveskee, dat eenmaal onge
veer 350 zielen telde, is de ontta
keling al geruime tijd geleden be
gonnen. Tussen de ruines staan nog
•(echts enkele huizen en boerderij-
t overeind. De ontluistering van
>1» historische dorpje Oterdum
•tut op het punt van beginnen.
tM niet al te lange tijd zullen de
250 bewoners zich elders moeten
wstigen. Het café Is el ontruimd
m het kerkkoor Is wegens gebrek
lan „stem" opgeheven.
ter9noodramp, de Kerstvloed van
1717, toen het water nog twee
voet hoger kwam.
Bij die twee watersnoodrampen
kaapte de woeste Eems veie me
ters land en spoelden de huizen in
het oostelijke deel van het dorp
weg. De kerk kwam bijna aan de
waterkant te staan, werd eerst
provisorisch beveiligd door een
dijkje en later door een zware
Aangeboren afwijkingen,
lichamelijk of geestelijk, blij
ken in tachtig procent van de
gevallen hetzij geheel te kun
nen worden gecorrigeerd, dan
wel hun ernstig karakter min
of meer te kunnen verliezen.
Mow dan moeten zij in een
vroeg stadium van het leven
op de juiste wijze worden be-
hondeld.
Dat leert een tienjarige erva
ring in de Verenigde Staten, tot
nu toe het enige land waar de
ilrijd tegen deze afwijkingen
systematisch wordt gevoerd. De
belangstelling voor wat daar in
deze sector wordt gepresteerd is
froot. Vandaar, dat in septem
ber een internationaal congres
over dit onderwerp in het Ne
derlands Congresgebouw te Den
Haag zal worden gehouden.
De afwijkingen kunnen zowel
door erfelijke factoren als door
bepaalde omstandigheden tij
dens de zwangerschap worden
veroorzaakt (letsel dat tijdens
de geboorte wordt opgelopen
rekent men niet tot de aangebo
ren afwijkingen). Geschat
wordt, dat zeven procent van
de geboorten een of meer
ernstige afwijkingen heeft. In
de VS gaat het om een kwart
biljoen baby's per jaar.
Nadat met de vinding van het
Salk-vaccin een duidelijke
overwinning was geboekt in de
strijd tegen de kinderverlam
ming ging de Amerikaanse ge
zondheidsorganisatie The Natio
nal Foundation - March of Di
mes zich toeleggen op het on
derzoeken, voorkomen en gene
zen van aangeboren afwijkin
gen.
Thans beschikt deze organisa
tie, door president Franklin D.
Roosevelt destijds gesticht, over
meer dan honderd centra, zowel
voor onderzoek als behandeling,
die verdeeld zijn over vrijwel
alle staten van het land.
Veel aandacht wordt besteed
aan prenatale zorg, waardoor
de kansen op aangeboren afwij
kingen worden verminderd
Vaccinatie kan bepaalde oor
zaken van aangeboren afwij
kingen wegnemen. Dit geldt
voor z.g. rhesuskinderen en ook
als de moeder in de kritieke
maanden van de zwangerschap
rode hond krijgt. Tegen rode
hond zijn vaccins in ontwikke
ling, die nog worden getest. Zij
zullen, naar verwacht wordt op
korte termijn beschikbaar ko
men.
In de strijd tegen aangeboren
afwijkingen speelt voorts het
afraden van zwangerschap op
grond van hel bestaan van er
felijke factoren een rol. In an
dere gevallen kan door behan
deling worden voorkomen, dat
Het zoeken naar olie en gas in de zeebodem zal zich de komende jaren in steeds dieper
water gaan afspelen. Dat is nodig omdat de wereldbevolking almaar meer energie verbruikt
en de bestaande vindplaatsen niet onuitputtelijk zijn. De eerste twintig jaar moet de vraag
naar olie meer dan tweemaal en die naar aardgas driemaal zo groot worden als nu. En naar
verwachting zullen we ongeveer éénderde van de nieuwe olie- en gasreserves onder de zee
bodem aantreffen.
Exploratie en (eventueel) exploitatie van olie en gas ver van de kust is technisch moge
lijk, maar de kosten zijn enorm hoog. Het boren op de huidige diepten kost reeds drie- tot
vijfmaal zoveel als op het land; naarmate de waterdiepte toeneemt, stijgen vooral de
ontwikkelingskosten.
De nog jonge speurtocht naar
olie en gas in de zeebodem heeft
zich de laatste Jaren snel ontwik
keld. In 1949 bestond er nog maar
één verplaatsbare boorinstallatie,
waarmee In ongeveer zes meter
diep water kon worden geboord.
Nu zijn er bijna tweehonderd,
waarvan de nieuwste tot driehon
derd meter diep kan gaan. De
jacht op olie en gas, die na de
oorlog in de Golf van Mexico be
gon, strekt zich thans uit tot de
continentale plateaus van ongeveer
zeventig landen, over de gehele
wereld verspreid.
En de ontwikkeling is zo dat
steeds dieper en woeliger water
wordt opgezocht. Tien jaar gele
den was vijftig meter een behoor
lijke prestatie, nu zit men reeds
zesmaal zo diep. Dat is mogelijk
geworden omdat de olie
maatschappijen vele problemen
hebben overwonnen, vooral wat
betreft de construktle van boorei
landen die werk moeten doen in
gebieden waar hevige stormen
kunnen woeden. De vele eilanden
die momenteel op de Noordzee
boren een der onbereken-
baarste zeeën zijp daarvan het
bewijs.
De techniek houdt gelijke tred
met de behoefte aan uitbreiding
van het zeebodemonderzoek. De
laatste ontwikkelingen duiden erop
dat geboord zal kunnen worden tot
voorbij het continentale plat (tot
ongeveer tweehonderd meter diep)
naar het zeewaarts steiler afda
lende gebied, de z.g. continentale
helling.
Amerika blijft de toon aangeven.
Bij Californië is reeds in driehon
derd meter diep water geboord en
er is een pian voor een boorput
vierhonderd meter onder water.- In
dien op dergelijke diepten vaste
produktieplatforms op de zeebo
dem moeten worden opgesteld,
zou elk platform aanzienlijk hoger
moeten zijn dan de Eifeltoren. Olie
en gas zelf zitten vaak kilometers
diep in de bodem.
Een belangrijk punt bij het ont
wikkelen van energlevelden in die
pe wateren Is daarom het zoeken
naar nieuwe methoden, omdat in
die gevallen geen gebruik kan
worden gemaakt van va9te plat
forms. Men zal zich verder moeten
richten op diepdrijvende ver
plaatsbare boorinstallaties, die
hebben aangetoond stabiel te zijn.
Twaalf meter of meer beneden het
wateroppervlak hebben deze
installaties een aantal cilinders die
geen last hebben van golfwerking.
Ze geven de installatie tevens het
drijfvermogen.
Vrijwel alle olie- en gasvelden
vereisen ter plaatse faciliteiten
voor het verzamelen, meten en pri
mair behandelen van de produktie.
Boren in de zeebodem is vuil en zwaar werk.
En het is mogelijk die onder te
brengen op een diepdrijvend pro-
du.ktieplatform, dat permanent aan
de zeebodem is verankerd. De
verbinding tussen platform en de
putten komt tot stand door flexibe
le pijpleidingen. Na behandeling
kunnen de produkten vanaf het
platform via een pijpleiding aan
land worden gepompt of wat be
treft olie in drijvende opslagtanks
worden overgebracht en later per
schip worden afgevoerd.
In plaats van het op de bodem
rustende platform is het ook denk
baar een compleet onderwater-pro-
duktiesysteem te construeren,
waarbij dus alles onder water zit.
In de Verenigde Staten is een der
gelijk systeem aangekondigd, met
een opslag-capaciteit van 5500 ton
olie.
In diep water zou zo'n installatie
niet op de bodem zelf behoeven te
rusten, maar zich ruim beneden
het wateroppervlak kunnen bevin
den (bereikbaar voor duikers, met
het oog op onderhoud).
Duikers spelen bij het onderwa-
terboren, afwerken en onderhou
den van putten een belangrijke rol.
Er zijn proeven genomen met op
afstand bediende „zwemmende ro-
bot"-machlnee, die afsluiters kun
nen bedienen en andere eenvoudi
ge handelingen kunnen verrichten,
maar de mening dat de mens niet
kan worden gemist, wint toch
steeds meer veld.
Het is op dit ogenblik mogelijk
duikers op een diepte van 185 tot
220 meter te brengen en veilig te
laten werken. Het onderzoek naar
duikwerk op grotere diepten gaat
echter door en men verwacht dat
binnenkort duiken tot 300 meter
diepte een routinekwestie zal
zijn.
Maar wat over tien jaar, als men
op diepten tot duizend meter
komt? Dan zullen de olie
maatschappijen toch duikers nodig
blijven hebben, die bijv. kunnen
werken vanuit een soort miniatuur
duikboot, via van binnenuit bedien-
bare mechanische armen. Derge
lijke ingenieuze apparatuur blijft
echter kostbaar, evenals alle ande
re zaken die voor boren op zeer
grote diepten nodig zijn. Dèt wordt
het grootste probleem voor de toe
komst.
Een paar cijfers van het boren
en exploiteren ven gas en olie In
de huidige diepten geven daarvan
een goede indruk. Voor de Noord
zee bijv. koat de bouw van een
een ziekte van de moeder zich
aan het ongeboren kind mee
deelt.
Verder wordt operatief in
grijpen kort na de geboorte toe
gepast bij vergroeiingen, zoals
die zich kunnen manifesteren in
extra vingers of tenen of in een
gespleten verhemelte. Sommige
afwijkingen worden echter pas
op latere leeftijd manifest.
Het totale terrein van de aan
geboren afwijkingen is uiterma
te gecompliceerd. Vorderingen
zullen niet anders dan bij stuk
jes en beetjes kunnen geschie
den. De Amerikaanse instelling
steunt wetenschappelijk onder
zoek aan bijna dertig instituten,
ook buiten Amerika. Pas nog
werd in San Diego, Californië,
het Salk Instituut opgericht,
dat zich zal concentreren op
fundamenteel boilogisch onder
zoek.
Het is de bedoeling dat dit
instituut onder leiding van dr.
J. Salk zarl uitgroeien tot een
team van twintig hoog gekwali
ficeerde wetenschapsmensen,
gesteund door honderden we
tenschappelijke assistenten.
Ook specialisten uit andere lan
den zullen op tijdelijke basis
medewerking aan het werk van
dit instituut verlenen.
TON v. d. HAMMEN
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
