KAMERLEDEN LINKE LUI"
Oordeel over parlementariërs niet mild
Wie schoot Jan
in 1964 dood?
„De zakenmensen
regeren
over Nederland"
,INTERIMBESTUUR VN
ALS PAPOEA'S
INDONESIË AFWIJZEN'
JONGEN (15)
OVERVALT
BEJAARDE
Uit de Haagse hof geplukt
Onderzoek
kiezers
VRIJSPRAAK GEVRAAGD
Vertrouwen
Boerenleenbanken
ook reisbureau?
Geheim
SLECHTE CONTACTEN
„GEEN LIEFDE"
Al druk „gezoem"
in nieuwe korf
7
DONDERDAG 20 MAART 1969
(Van onze correspondent)
ARNHEM De procureur-
generaal bij het gerechtshof in
Arnhem, mr. J. van IJsendoorn,
heeft gisteren vrijspraak ge
vraagd in de zaak tegen de 55-
jarige Gradus van M., de man
die vier jaar in de gevangenis
zat voor de Heidense moord in
«ptember 1964.
„Op geen van deze getuigen kan je
helemaal aan" zei de procureur na
de een dag durende zitting. „Ik durf
het niet aan een veroordeling te vra
gen". Er bleven vele vraagtekens in
de zaak. Waren er twee Flobert
buksen in huis toen de 25-jarige Jan
Eibers dodelijk werd 'getroffen?
Schoot vader Gradus of zijn zoon
Driek? Of was het neef Cornelis?
IT het jongste besluit van de
I Franse president blijkt niet veel
vertrouwen in de uitslag van het
referendum dat volgende maand ge-
1 houden wordt over de positie van de
Senaat en gewestelijke hervormin-
j gen.
Directe aanleiding is het oordeel van
Frankrijks hoogste juridische lichaam,
de Staatsraad, dat het referendum in
I strijd met de grondwet is en een be-
i slissing in het parlement moet vallen.
Niet denkbeeldig is, dat veel Fransen
bij het uitbrengen van hun stem met
deze toetsing aan de grondwet reke
ning zullen houden. Dat heeft de
president begrepen.
Door het stellen van de vertrouwens
kwestie, gekoppeld aan waarschuwin
gen dat opnieuw gepoogd wordt het
staatsbestel omver te werpen, wil de
generaal ook nu weer de situatie
dramatiseren.
Dat hij bij een voor hem teleurstel
lende uitslag het bijltje er bij neer
zal leggen, valt nauwelijks te ver
wachten. Want dan zou hij ook zich
zelf moeten overwinnen. En dat is
erg moeilijk.
In elk geval is het de laatste eis
die Gradus, ome Graad voor de in
woners van het Peeldorp Helden, in
zijn zaak heeft moeten aanhoren. Hij
had bekend het dodelijke schot te
hebben afgevuurd, daags erna. Vijf
jaar kreeg hij van de rechtbank in
Roermond, zes jaar in hoger beroep
van het Bossche Hof Pas een paar
maanden voordat hij voorlopig in
vrijheid zou worden gesteld, hield hij
het niet meer uit. Na een revisiever-
zoek werd de zaak door de Hoge
Raad naar Arnhem verwezen. „Een
beetje vreemd vind ik de gang van
zaken wel", zei president mr. J. van
Gelein Vitringa
„WAARHEID"
„Meende gij dat ik als vader een
onmondig kind in gevaar breng",
riep Ome Graad heftig gebarend uit.
„Waarom doet u dat dan nu wel?",
vroeg ie oresident
„Omdat ik de richtige waarheid
wil".
Jan Eibers, die die nacht voor het
overbevolkte huisje van de gezamen
lijke families Van M. langzaam dood
bloedde met een schot in zijn maag,
behoorde tot een gezin dat bij Gra
dus geen goed meer kon doen. „Al
z'n leven hebben ze 'm gruwelijk ge-
koeieneerd". vertelde neef Cornelis
er van. Verder liepen de verhalen
uiteen.
„Van mijn erf af of ik schiet", riep
Gradus. Hij greep z'r, buks van ach
ter de tv en hij schoot, drie keer. Het
derde schot was raak", zo luidde de
lezing van Cornelis. Hij ontkende
beslist zelf ooit een buks te hebben
bezeten.
„Hij heeft altijd een buks gehad en
hij schoot er ook mee", aldus de defi
nitieve lezing van Gradus. „Cornelis
De Tweede Kamer oogst bij het
volk een matige waardering. Niet
haar bestaan wordt aange
vochten, maar haar manier van
werken. Vraag voor Kamervoor
zitter Van Thiel: zou een parle
ment populair kunnen worden?
(Van onze correspondent)
EINDHOVEN Evenals de grote
warenhuizen lijken nu ook de banken
op „reistoer" te zullen gaan. Immers,
als er één schaap over de dam is
Dat eerste schaap is de Coöperatieve
Centrale Boerenleenbank, die de reis
organisatie Hotelplan heeft benaderd
om samen te werken bij de verkoop
van reizen en het samenstellen van
enkele speciale arrangementen. Er zou
daarover in principe al overeenstem
ming bestaan.
De CCB beschikt in Nederland over
ruim duizend vestigingen.
schoot en Driek schoot ook, met mijn
Flobert. Wie het laatste schot heeft
afgevuurd, weet ik niet. Het was
donker"
Zoon Frans, dertien jaar ten tijde
van de moord had al die tijd zijn
mond niet open durven doen. Giste
ren getuigde hij voor het eerst. „Oom
Cornelis en Driek hebben geschoten,
vader liet" De nu 21-jarige Driekus
weigerde ditmaal een getuigenis, hoe
wel hij het eerder wel deed.
De enige tastbare zaak tussen al
die aanvechtbare getuigenissen was
de huls, die niet in het wapen van
Gradus paste. De zelfde avond werd
hij gevonden in het gangetje van
waar naar buiten werd geschoten.
„Het moet wel afkomstig zijn ge
weest uit een tweede geweer", aldus
de procureur. „We hebben het begra
ven in de hei" had Franske ervan
verteld.
Raadsman mr. Koeken kon zich
wel voorstellen dat Gradus, die al die
jaren geen bezoek kreeg, het plotse
ling niet meer kon verwerken. „Al
die tijd leeft hij op het scherp van
het zwaard gebalanceerd: opkomen
voor zijn zoon of straks als moorde
naar te worden nagewezen". Ook de
raadsman vroeg vrijspraak.
Het hof doet over veertien dagen
uitspraak.
(Van een onzer redacteuren)
DEN HAAG Dat er aan het imago van onze volksver
tegenwoordigers in de Tweede Kamer nog wel het een en ander
ontbreekt, blijkt uit een door het bureau Makrotest voor het
Genootschap voor Reclame verricht onderzoek, waarvan de
resultaten vandaag zijn bekendgemaakt. Zwart op wit, in ge
tallen gevat, staat er, dat de meerderheid van de Nederlanders
slechts een zeer vage indruk heeft van wat de Tweede Kamer is,
wat zij doet en hoe zij het doet.
Ook het Kamerlid komt er niet best af. getuige het naar
voren gekomen vrij stereotype beeld: „dat van de gladde prater,
van de man, die goed kan liegen zonder te blozen".
Het gemiddelde oordeel over de manier waarop de Kamer haar
werk doet, komt uit op een 6+.
Daarbij kan men niet volstaan met
een agenda: er moeten ook achter
gronden worden toegelicht. Voor on
derwerpen, die politiek sterk geladen
zijn, wordt het verstrekken van een
samenvatting van partijstandpunten
aanbevolen.
Hoewel mr. Van Thiel het rapport
met de adviezen nog niet had gele
zen, zei hij het al bij voorbaat moei
lijk te vinden de betere relatie door
meer publiciteit te bewerkstelligen.
Publiciteit
„Het parlement kan, mag, noch wil
zelf de aard en de mate van publici
teit over zichzelf bepalen en evenmin
beïnvloeden", aldus spreker. Beslis
singen zijn namelijk niet telkens pro-
dukten van de Kamer als totaliteit,
maar vaak van een politieke meer
derheid. Wanneer het dus politiek
omstreden produkten betreft, ligt pu
bliciteit meer in de lijn van de poli
tieke partijen, de fracties of de indi
viduele leden, aldus mr. Van Thiel.
Hij vond het moeilijk een definitie
te geven van reclame in politieke zin
en vroeg zich af waar voor een recla
me-campagne de kriteria zouden
moeten liggen, gezien de grote di
versiteit in de Kamer. Overigens was
hij het wel met het genootschap eens,
dat er wat deze propaganda be
treft een lacune bestaat. Dit ook
omdat kranten, tv en radio hun
verslagen dikwijls gekleurd (soms ver
kleurd) weergeven en bovendien nooit
geheel volledig zijn.
Kamervoorzitter mr. F. J. F. M.
van Thiel, die het rapport vanmorgen
op de eerste dag van het tweedaagse
congres in het Haagse congrescen
trum door het Genootschap kreeg
aangeboden, kan het er voorlopig
mee doen.
Maar hij hoeft er, wat de reclame
mensen betreft, niet blijvend mee in
te zitten. Want naast het rapport
hebben zij ook richtlijnen aangege
ven, volgens welke de relatie tussen
Kamer en kiezers kan worden verbe
terd.
Volgens mr. A. E. J. Bol (directeur
van Van den Bergh en Jurgens NV),
zal de Kamer in eerste instantie goed
werk moeten leveren (public rela
tions is voor 90 procent „goed doen"
en slechts voor 10 procent „erover
praten").
Maar ook een voorlichtingscam
pagne via de massamedia, zei hij, is
onmisbaar. Daarin moet ten eerste
worden gewezen op de bereikte
resultaten en voorts moet het belang
van de kiezers bij de in de Kamer
behandelde onderwerpen worden be
licht. „Het is niet nodig, dat de de
mocratie als zodanig wordt verkocht
(de overgrote meerderheid ziet daar-
toch het nut wel van in).
Resultaten
Belangrijker is, dat getoond wordt,
dat ons land goede resultaten heeft
bereikt en dat de Tweede Kamer
hoe rommelig het proces ogenschijn
lijk ook verloopt daaraan beslis
send heeft meegewerkt. Vooral de
resultaten op economisch en sociaal
gebied moeten daarbij naar vorery
worden gehaald."
Naast deze campagne moet, volgens
het advies, de kiezer duidelijk op de
hoogte worden gehouden van het
werkprogramma van de Kamer,
waardoor het werk van de volksver
tegenwoordiging meer reliëf krijgt.
GRONINGEN - Een vijftienjarige
jongen heeft gisteravond in Gronin
gen de tlleenwonende invalide me
vrouw A. Visser-Blauw (72) overval
len. De vrouw herkende hem als
kleinzoon van één van haar buren.
Hij kon worden aangehouden.
De jongen zou bij de bejaarde
vrouw hebben aangebeld met de
vraag of hij daar even naar het toilet
mocht. De oolitie vermoedt dat hij
geld- heeft meegenomen, nadat de
Groningse in het gezicht werd ver
wond. Zij werd naar het ziekenhuis
overgebracht.
Ongegrond
DE. wens van onderhandelaar Cabot
Lodge lijkt in vervulling te gaan,
nu in Washington is onthuld dat
Amerika en Noord-Vietnam geheime
besprekingen voeren over een bestand
in Zuld-Vietnam.
We schreven al. dat Amerika zich
niet kan veroorloven de zaken in
Vietnam nog langer op hun beloop te
laten. Een militaire overwinning is
uitgesloten. Alleen een politieke rege
ling is nog mogelijk.
Een belangrijke bijdrage kan Amerika
leveren, als het de Zuidvietnamesc
strijdkrachten dwingt zélf hun land
te verdedigen. Dan kan het beginnen
zijn troepen terug te trekken.
Bepaalde Amerikaanse commandan
ten blijken echter meer aandacht te
hebben voor hun militaire operaties
dan voor hun eigenlijke taak: de op
leiding van Zuidvietnamesc troepen.
Slagen de Amerikanen er niet in, hun
verantwoordelijkheid geleidelijk aan
de Zuidvietnamezen over te dragen,
dan kunnen ook bij geheime politieke
onderhandelingen geen vorderingen
worden verwacht.
DOOR
Vandaag legt een verdienstelijk
burgeres haar taak neer. Zeventien
jaar lang heeft zij die taak uitge
voerd waardoor duizenden, waar
ook ter wereld, met plezier en be
wondering aan Den Haag terugden
ken.
Haar dienst was vrijwillig, maar
werd verricht met een stiptheid en
animo die menig mens in zijn be
roep niet opbrengt.
Vandaag wordt mevrouw mr. J. S.
Schiff-Roosenburg uitgeluid als
presidente van het Comité Den Haag
Ontvangt. Dat gebeurt zakelijk op
de jaarvergadering in het stadhuis;
wat feestelijk omrankt met geschen
ken en veel goede woorden; maar
ook met wat weemoed en spijt,
want Den Haag Ontvangt en me
vrouw Schiff was een eenheid.
Den Haag Ontvangt bestaat ze
ventien jaar. van de oprichting af is
mevrouw Schiff presidente. Dat ze
nu aftreedt is op eigen initiatief met
als simpele reden, dat zij zichzelf
„te oud" vindt. Dat oud zijn vraagt
veel korreltjes zout, maar toen
besloten werd dat aan de leden een
leeftijdsgrens gesteld zou worden,
ongeacht haar vitaliteit en er dus
een duidelijk streven naar verjon
ging was, wilde mevrouw Schiff, die
maar al te goed begreep met hoe
veel spijt die oudere leden dikwijls
afscheid namen, zelf mee een voor
beeld geven.
Een principieel besluit, dat men
eerbiedigen moet.
Den Haag Ontvangt is in 1952 op
gericht op initiatief van mevrouw
C.C.F. Schokking-Metelerkamp, die
Den Haag daarmee een corps van
gastvrouwen gaf voor de vele vrou
wen uit de vreemde, die dikwijls
Afscheid
hun echtgenoten vergezelden naar
congressen, maar als manlief verga
derde meer van Den Haag en Ne
derland wilden zien en weten.
Zo ging Den Haag Ontvangt ex
cursies organiseren voor die be
zoeksters en al gauw kwam er veel
meer bij. Niets is prettiger dan in
het buitenland eens ergens thuis te
worden ontvangen; wat hulp te heb
ben bij het winkelen of zich te kun
nen oriënteren over onderwerpen,
die speciale belangstelling hebben.
Mevrouw Schiff heeft dit alles ge
organiseerd, geleid en begeleid. Ie
der lid van Den Haag Ontvangt
heeft wel een specialiteit.
Zoveel mogelijk wordt getracht
een gastvrouw te vinden, die de be
zoekster in eigen landstaal vlot te
woord kan staan: er zijn specialisten
voor de oude en voor de moderne
kunst; in maatschappelijk werk; die
alles van Delft en van het klompen
maken, de zilversmeden of de mo
lens langs de Kinderdijk af weten.
Om maar een paar voorbeelden te
noemen.
Overigens niet alleen con
gresgangsters worden de diensten
van Den Haag Ontvangt gegeven,
ook de enkeling kan zich tot het
Comité wenden.
Het vorig jaar is stil geweest, om
dat er betrekkelijk weinig congres
sen zijn gehouden. De internationale
wereld wachtte liever tot het Neder
lands Congresgebouw gereed zou
zijn. Hoogstwaarschijnlijk kan men
dus dit jaar en hopelijk de daarop
volgende jaren een verhoogde acti
viteit verwachten.
Den Haag Ontvangt is klaar die te
verwerken, voortbouwend op de ba
sis die mevrouw Schiff zo hecht ge
legd heeft.
Het is maar een kleine groep van
de burgerij, die van dit werk iets
afweet, daarom vandaag een volle
Haagse hof voor mevrouw Srhiff.
DEN HAAG Enkele uitkomsten van het onderzoek, dat in
januari onder de 1200 Nederlanders werd ingesteld.
Welke zijn de voornaamste associaties bij het begrip overheid? 39 pet.
dacht daarbij aan de ministers. 24 pet. aan de Tweede Kamer, 19 pet.
aan de politie (het laatst het meest in de leeftijdsgroep tussen 21 en
25 jaar)
4 Wat is de taak van de Tweede Kamer? 45 pet antwoordde „het ver
tegenwoordigen van het volk".
4 Als er gesproken wordt over regeren in Nederland blijkt niaar de
helft van de bevolking dit regeren' ook te associëren met de Tweede
4 Welke persoon of instantie heeft de meeste invloed op de manier,
waarop Nederland wordt geregeerd? Als eersten kwamen de grote zaken
mensen uit de bus, op de tweede plaats volgde de ministerraad en daarna
pas de Tweede Kamer, direct gevolgd door de vakbonden.
4 Het contact met Tweede-Kamerleden: 64 pet. van de lagere volks
klasse en 56 pet. van de hogere klasse acht dit op zijn minst moeilijk,
tegenover 28 pet. in de klasse der welgestelden.
4 De mate, waarin men het eens is met een aantal uitspraken over de
gang van zaken in de Kamer: de meesten vinden, dat de Kamer te- groot
is om goed te kunnen werken.
4 42 pet. vindt, dat de Kamer haar werk slechts matig doet.
4 De Kamer wordt in mindere mate dan de vakbonden en de vier be
drijven Heineken. KLM, Philips en Vroom Dreesmann geassocieerd met
„aktief, vooruitstrevend, degelijk, betrouwbaar, succesvol"; zij wordt in
gelijke mate als de vakbonden, maar minder dan de vier bedrijven
geassocieerd met „fatsoenlijk en correct"; zij neemt een tussenpositie
in als het gaat om de begrippen „invloedrijk en intelligent".
4 Als de regering wordt vergeleken met een vader en het volk met de
kinderen, dan vindt een meerderheid, dat vader niet wordt begrepen,
dat hij nooit iets overlegt en het dus moeilijk is om van hem te houden.
4 Als men om de regering het land zou verlaten, zou 40 pet. naar Zweden
gaan, 16 pet. naar Amerika en 14 pet naar België.
4 Nog steeds meent 64 pet. van de kiezers, dat defensie het meeste geld
per jaar opmaakt: slechts 11 pet weet dat het onderwijs is. Merkwaardig
is, dat jongeren (21 tot 26 jaar) meer geneigd zijn ontwikkelingshulp
minder te geven dan andere leeftijdsgroepen.
4 50 pet. van de bevolking vindt, dat zij niet voldoende op de hoogte
wordt gehouden van wat de regering doet.
Een ervaring van de enquêteurs was, dat voqral gereformeerden het
moeilijk hebben met het leveren van kritiek op de Tweede Kamer. „Zij
reageerden over het algemeen zeer positief, wat in zekere zin realistisch
aandeed."
De klachten van velen ten opzichte
van de Kamerleden vindt hij in veel
gevallen ongegrond. Dat Kamerleden
een moeilijk te begrijpen jargon ge
bruiken. ontkent hij (zij spreken geen
andere taal dan de maatschappelijke
kringen, die zij vertegenwoordigen).
En dat de problematiek voor velen te
moeilijk en te ondoorzichtig is, kan
men volgens mr. Van Thiel het par
lement niet-aanwrijven.
Dat het parlement in ons land niet
populair is, hebben enquêtes de afge
lopen dagen we! bewezen. Maar, aldus
de Kamer-voorzitter, hoe zou men zich
een „populair parlement" moeten
voorstellen?
Overigens zei hij dankbaar te zijn
voor het rapport en de adviezen en
beloofde er een diepgaande studie van
te maken.
Duizenden kooplustigen uit Eindho
ven en (wijde) omgeving verdringen
zich in de nieuwe Bijenkorf, die deze
week in de Nederlandse lichtstad haar
poorten heeft geopend.
Geen wonder, want dit warenhuis
oefent om meer dan één reden grote
aantrekkingskracht uit. Het is namelijk
een uitzonderlijke schepping van de
Italiaanse bouwmeesters Gio Ponti (76)
en Mario Negri (52),
Bij het Eindhovense warenhuis is een
experimentele (echte Italiaanse) Piazza
aangelegd, een gezellig intiem plein
tussen het immense pand van de Bijen
korf en de in aanbouw zijnde winkel
galerij. De Piazza 'in Italië ontmoe
tingscentrum bij uitstek) is door de di
rectie ter gelegenheid van de opening
van het warenhuis aan de bevolking
aangeboden.
Of ook dit plein een ontmoetingspunt
voor velen zal worden hangt natuurlijk
voor een belangrijk deel af van het
weer. Het gure klimaat van de afge
lopen dagen was intussen voor weini
gen een belemmering om in de Bijen
korf zélf alvast een kijkje (en een
koopje) te nemen: er werd om in
stijl te blijven al druk gezoemd
(Van onze parlementsredactie)
DEN HAAG „Indien in
West-Irian een volksstemming
wordt gehouden en als de Pa
poea's vóór afscheiding van In
donesië kiezen, wat aannemelijk
is, moeten de Verenigde Naties
samen met Indonesië en de Pa
poea's een beslissing nemen over
de toekomstige - status van het
gebied. Een reële mogelijkheid is
het instellen van een „trustee
ship" van de V.N."
Aldus drs. M. van der Schaft in
Anti-Revolutionaire Staatkunde, het VERWIJT
maandblad van de ARP. Ontstaat het
dilemma dat Indonesië zich niet uit
West-Irian wil terugtrekken, wat ook
weer aannemelijk is gezien de
uitspraken van Djakarta, moet dc VN
een interimbestuur vormen en dc Pa
poea's in 1975 zelfbestuur geven.
I moeten naast Indonesiërs en VN-au-
toriteiten ook Papoea's zitting krij
gen. Het interim-bestuur moet het
land voorbereiden op zelfstandigheid
in bijvoorbeeld 1975 Nederland moet
iö die jaren de „buidel flink openen".
Drs. Van der Schaft ziet ook een
mogelijkheid in het instellen van een
Melanesische Federatie, die behalve
uit West-Irian en Australisch
Nieuw-Guinea ook zou moeten
bestaan uit enkele eilandengroepen
ten noorden van Irian. Zo krijgt men
een totale bevolking van ruim vier
miljoen zielen. De Papoea's hebben
herhaaldelijk laten weten veel voor
zo'n federatie te voelen.
Het is mogelijk dat de VN dit inter
imbestuur kunnen opdragen aan In
donesië. Maar dan moet dat land wel
aan enkele voorwaarden voldoen. Dat
zijn o.a.: vervanging of reducering
van het Indonesische leger (thans
30.000 a 50.000 man), recrutering van
de autochtone bevolking en een
VN-missie een kontrolerende taak
geven.
ELIMINEREN
Verder moet Indonesië een aantal
Soekarno-achtige elementen, die zich
ver van Soeharto in West-Irian heb
ben gevestigd en daar de „orde hand
haven" via corruptie en wreedheden,
elimineren.
Ten slotte moet Indonesië alle naar
dat land verbannen Papoea's laten
terugkeren. Dat geldt ook voor de in
Nederland in ballingschap levende
Papoea's.
In het nieuwe VN-interimbestuur
Overigens verwijt hij minister
Luns, dat deze zich onduidelijk blijft
uitlaten over de manier van
volksraadpleging. Indonesië gaat er
blijkbaar vanuit dat de Papoea's niet
massaal kunnen stemmen, maar
reeds in 1960 heeft een groot deel
van de bevolking dat gedaan
(Nieuw-Guinea Raad).
VN-waarnemer Ortiz heeft zelf ge
constateerd dat de bevolking niet of
in ieder geval heel slecht is voorge
licht over de keuze-mogelijkheid.
Voor de „volksstemming" moet mi
nister Luns in de Algemene Vergade
ring van de VN hierover interpelle
ren.
Prof. Kooynian stelt in hetzelfde
nummer van AR-staatkunde dat Ne
derland zich beslist moet onthouden
van inmenging in de keus van de
Papoea's. Wel moet Nederland reeds
nu met Indonesië en met de Papoea's
gaan spreken over de gevolgen van
een eventueel „Neen". Alleen dan
kan een bloedbad worden voorko
men. Ook moet gesproken worden
over een voortzetting van de Indone
sische soevereiniteit na de volks
stemming.
