HA DE MAAN WACE3? MARS
Miljoen dieren
in encyclopedie
Spanning en Onwaarschijnlijkheid
In 1 986
bemande
landing
UNIEK
WERK
IN 13
&ELEN
door
Dick Ringlever
Stip
ZATERDAG 22 FEBRUARI 1969
Hebben de Apollo-successen de maan in het volle licht van de
publieke belangstelling gezet, in Amerika en Rusland is men allang
bezig met de voorbereiding van nieuwe projecten. De lancering van
Venus-sondes door de Russen (er zijn er op het ogenblik twee on
derweg) en van Mariners door de Amerikanen naar Mars en Venus
hebben het volgende doel al aangewezen: interplanetair verkeer
naar onze buurplaneten. De belangstelling van de Russen lijkt daar
bij vooral naar Venus uit te gaan; de Amerikanen richten zich meer
op Mars omdat dit de planeet is, waar men het meest van weet en
waar vermoedelijk leven zal worden aangetroffen, al verwacht men
dat slechts in de vorm van een, wellicht bescheiden, plantengroei.
Carina Sands, een wees, is
de rechterhand van meneer
Hill, die met zijn informatie
bureau Turnbridge Hill parti
culier speurderswerk doet. Be
zig met een dossier over acti
viteiten van vervalsers van
paspoorten, werkvergunnin
gen en dergelijke documenten,
in combinatie met chantage,
wordt het meisje overvallen en
bewusteloos geslagen. Als ze
tot bewustzijn komt, ligt ze in
een sanatorium in Schotland
Ze knapt wat op en maakt ken
nis met een andere patiënt, een
tekenaar. Op een wandeling
met hem wordt hij onverhoeds
doodgeschoten en zij bijna ge
raakt.
Carina wordt van de moord ver
dacht (later blijkt dat dit een aflei
dingsmanoeuvre is). Zij ontsnapt
uit de gevangenis, wordt geholpen
door een corpulente bankdirecteur
en verhuurt zich in Londen als
hulp in de huishouding onder de
naam Betty O'Connor.
Later moet ze deze betrekking
ontvluchten en komt ze door be
middeling van een advocaat te
recht in Dover bij de voormalige
actrice Miss Garrit. Deze, mis
schien op Miss Marple van Aga-
thie Christie geïnspireerde, figuur
neemt deel aan het denkwerk van
Carina, nu weer Caty Mansion ge
heten. De zaak wordt opgelost,
waarbij blijkt dat enkele ontmoetin
gen en belevenissen van het
meisje niets met de eigenlijke
kwestie te maken hadden en alleen
dienden om de spanning levendig
te houden.
Loeka Wolf Catz is bekend ge
worden dcor een kinderboek A-
vonturen op Berestein en ze heeft
met haar nieuwe boek geprobeerd
een thriller te schrijven. Ze doet
dit in een wat joviale stijl. Zo leest
men op bl. 23: ..Ergens was hij
niet onvriendelijk en toch vond ze
hem een mispunt." Op bl. 40:
„Was zij vergeven?" (bedoeld is:
vergiftigd) Op bl. 840 „Hij behan
delde de creditzaken" (bedoeld is:
de credietzaken). De invloed van
Engelse lectuur verraadt zich dui
delijk.
Het schrijven van een spannend
detective-verhaal is een kunst apart.
De auteur moet het hele mario
nettenspel volledig in de band
hebben. Ook de toevallige ontmoe
tingen en onwaarschijnlijkheden
moeten een functie hebben In het
geheel. De werkelijke dader moet
zo lang mogelijk in de schaduw
blijven, zodat de lezer van valse
verdenking tot valse verdenking
steeds voortgaat. Dit alles is be
kend, maar het vereist een speci
aal talent om het onwaarsHiiiVijke
als waarschijnlijk voor te stellen
Waarom zou Loeka Wolf Catz dit
talent niet bezitten' Uit dit
ontspar,mngsve-haal (ontspanning
door spanning) blijkt het evenwel
nog niet overtuigend
Het bekende Engelse gezegde
.Thruth is stranger than fiction
(de waarheid, resp. werkelijkheid.
is vreemder dan de verbeelding) is
natuurlijk juist Het Engelse
tijdschrift The Wide World Magazi
ne, met zijn spannende verhalen
uit het koloniale tijdperk, die al
leen geplaatst werden wanneer de
echtheid bewezen was, heeft die
uitspraak gedurende tientallen ja
ren waar gemaakt. Maar i-n de ver
zonnen boeken is het een kwestie
van dosering en concentratie. Het
gewone leven heeft volop de tijd
en volop de ruimte: het boek daar
entegen is aan een omvang gebon<
den:
De spanning in een thriller is
sterker gedoseerd dan in het ge
wone leven en doet wat dat betreft
denken aan publieke sportwedstrij
den. of als men wil aan kansspe
len. Er is niet zomaar een lijst op
het leven qelegd zoals in de lite
ratuur het naturalisme wilde, dat
„het leven in sneetjes" presen
teerde. Nee. er is een cirkel ge
trokken, er is een wereld in het
klein ontstaan, en binnen dat we
reldje moet wetmatigheid heersen.
In de sportwedstrijd zijn dat de
regels, terwijl bij het kansspel de
onzekerheid van de uitslag (de)
regel is.
Het is onmogelijk spanning in
aen sterke dosis toe te dienen
zonder tot onwaarschijnlijkheden
de toevlucht te nemen. Zo komt
men tot de conclusie dat het in
een detectiveverhaal aankomt op
het kundig hanteren van de onver
mijdelijke onwaarschijnlijkheden
Deze kunst is de schrijfster nog
niet meester. Men krijgt de Indruk
dat zij zich hiervoor niet genoeg
moeite heeft gegeven De onderti
tel „Een vluchtverhaal" wijst in de
ze richting.
Wat haar kennelijk boeide was
het thema van een meisje op de
vlucht, omringd van gevaren. Hier
bij zou het emotionele leven van
het meisje sterk aan bod moeten
komen. Dat het emotionele ele
ment in een thriller aan zijn trek
ken kan komen, wordt wel bewe
zen door de sterk emotionele kleur
van Chestertons Father Brownver-
haien.
Wie zoiets in het onderhavige
boek zou verwachten, komt bedro
gen uit. Een andere mogelijkheid
ware geweest de toespitsing op de
verstandelijkheid. Maar Carina, ze
ker niet van intelligentie en ont
wikkeling ontbloot, levert in dit op
zicht geen opmerkelilke prestaties.
Ze leeft op de vlucht en In de
gevaren voor het vaderland weg
en meer passief dan actief. Daar
om onderscheidt dit boek zich dan
ook door niets bepaalds en blijft
het een middelmatig product
Ik weet in Nederland maar één
groot kenner van het detectivever
haal en dat is Ab Visser (geb.
1913). Bij zo'n man zou men ei-
qenlijk in de leer moeten gaan om
de fijne knepen van het vak te
weten te komen. De Engelstalige
auteurs hebben voor dit genre een
speciale aanleg, waaraan mis
schien alleen een enkele
Fransman zoals Simenon. kan nip
pen Bij ons liggen de sferen van
\aar aanleiding van
Loeka W olf Catz, Ca
rina, een vlucht
verhaall'itgevenj
C. de Boer Jr., Hilver
sum. 133 blz.. f 6.90.
literatuur en ontspanning te ver uit
elkaar. Maar zeker is: wie een
echte thriller schrijven wil, die
dient zich goed rekenschap te ge
ven van wat men zou kunnen noe
men het goed functioneren van de
onwaarschijnlijkheden.
Iemand als Sir A. Conan Doyle
verstond deze kunst zo goed, dat
talloze lezers brieven schreven
naar het gefingeerde adres van
zijn held Sherlock Holmes in de
Bakerstreet te Londen. Na hem
heeft niemand meer dit
meesterschap getoond, zelfs Aga
tha Christie niet. ondanks het ka
rakteristieke van haar Miss Marple
en de goed qeconstrueerde figuur
van Hercule Poirot.
Dr. C. RIJNSDORP
Eén miljoen dieren
beschreven en (voor
een groot deel) gefo
tografeerd en gete
kend. Dat is de in
houd van een volledi
ge encyclopedie van
het dierenrijk in der
tien kapitale delen. To-
j taal bevat deze door
prof. dr. B. Grzimek
samengestelde serie
„Het leven der die
ren" 7500 bladzijden,
waarvan 1250 in vier
kleuren, 52 uitslaande
kleurenplaten, 2500
zwart/wit illustraties en
vele transparante ana-
tomieplaten. De en
cyclopedie is interna
tionaal en wordt in
ons land uitgegeven
door Uitgeverij Het
Spectrum NV, Utrecht.
Nog nooit verscheen
waar dan ook
een werk over het
dierenleven in zo'n
omvang. Grzimek
direkteur van de die
rentuin in Frankfurt
heeft er met 400 me
dewerkers uit de hele
wereld zeven jaar van
voorbereiding in zitten.
Grzimek heeft met
„Het leven der dieren"
de lijn van de zoölo
gische systematiek ge
volgd; hij is uitgegaan
van de indeling van de
dieren in natuurlijke
/erwantschapsgroepen.
Er is een deel over la
gere dieren, een over
insekten, een over
weekdieren en stekel-
huidigen, twee over
vissen en amfibieën,
een over reptielen,
drie over vogels en
vier over zoogdieren.
Als begin is ver
schenen het eerste
deel over zoogdieren
(oorsprong van de
zoogdieren, eierleg-
gende zoogdieren, bui
deldieren, insekten-
eters, halfapen, breed-
neusapen, hondapen,
gibbons, orang oetans
en gorilla's).
Een encyclopedie
als „Het leven der die
ren" heeft in vroeger
tijden voorgangers ge
kend. In 1758 namelijk
was Linnaeus een der
eersten die de toen
bekende dierenwereld
registreerde, nadat hij
de zoölogische verza
melingen van „De
Hartecamp" bij Haar
lem had bestudeerd.
Hij kwam tot 4.236
soorten.
Pas honderd jaar la
ter in 1864 deed
de Duitser Alfred
Brehm iets dergelijks.
Hij beschreef en il
lustreerde in zes delen
de toenmalige beken
de dierenwereld.
Brehm had te maken
met 400.000 dieren;
zijn werk werd be
roemd. Vijftig jaar ge
leden zelfs verscheen
er nog een uitgave
van.
Na hem is'Grzimek
de eerste die zich
weer zo uitvoerig op
de dierenwereld heeft
geworpen. Hij heeft
gebruik kunnen ma
ken van de vooruit
gang in de weten
schap, die tot vele
nieuwe inzichten in het
gedrag der dieren
heeft geleid.
En Grzimek die
„de Brehm van onze
eeuw" wordt genoemd
is helemaal de man
voor zo'n werk. Hij
werd in 1909 geboren
en kwam via de dier
geneeskunde tot de
zoölogie. Hij was lei
der van vele expedi
ties over de gehele
wereld. Hij publiceer
de vele artikelen en
boeken en maakte te
vens vele dierenfilms.
Grzimek is oprichter
van talloze dierenpar
ken en wildreservaten;
met Prins Bernhard zit
hij in het bestuur van
het Wereld Natuur-
fonds. Sinds 1945 is
hij dierentuin-direkteur
in Frankfurt.
Een nieuwe stap vooruit in dit onderzoek wordt volgende week gezet als de Mariner-6 wordt
gelanceerd, volgende maand gevolgd door de Mariner 7. Beide, door een Atlas-Centaurraket
omhoog te brengen satellieten zullen in augustus de „Rode Planeet" op een afstand van 3200
km moeten passeren en enkele tientallen foto's overseinen. Hoofddoel van de twee projec
ten is meer te weten te komen over structuur en samenstelling van de atmosfeer rond de
planeet.
Onze ruimtevaart is een
speldeprik in het heelal
De laatste maal. dat men
hiertoe een poging deed,
was in november 1964 toen
de Mariner-4 werd gelan
ceerd (de Mariner-5 was
een Venus-satelliet). Deze
satelliet, die in juli 1965
Mars op een kortste afstand
van 12000 km passeerde,
seinde 22 foto's over.
•fe Kraters
Door de grote afstand, waar
op het ruimtestation zich in de
periode dat de foto's werden
doorgegeven van de aarde be
vond, was het signaal echter zo
zwak, dat slechts weinig gege
vens konden worden verkregen.
Wat overigens niet wegneemt,
dat de foto's altijd nog 50 maal
meer informatie gaven dan de
tot dan toe genomen foto's van
af de aarde.
Een verrassing was, dat er zo
veel kraters op Mars te zien
zijn: men heeft er ongeveer 70
geteld, die veel overeenkomst
met de kraters op de maan to
nen.
Het bestaan van de veelbe
sproken door de Italiaanse
astronoom Schiaparelli ontdek
te kanalen werd echter niet be
wezen. Weliswaar menen som
mige onderzoekers op de foto's
enkele donkere, vrijwel rechte
lijnen te herkennen, maar deze
waarnemingen hebben geen erg
overtuigende indruk gemaald.
Algemeen wordt dit lange tijd
als bewijs voor intelligent leven
aangevoerde verschijnsel dan
ook naar het rijk der fabelen
verwezen.
Als er leven op Mars is, zal
dit niet meer zijn dan primitief
plantenleven, dat goed moet ge
dijen in de enorme hoeveelhe
den koolzuurgas, die de damp
kring bevat.
Viking
Wat wil men nu met al die
gegevens gaan doen? Op het
ogenblik zijn alleen de plannen
van de Amerikanen bekend. Zij
hebben al een compleet Mars
programma aangekondigd, dat
in 1986 zal moeien resulteren in
een bemande landing. In 1971
gaan er twee onbemande Mars
verkenners omhoog om op een
afstand van 1600 km geschikte
landingsplaatsen uit te zoeken.
Twee jaar later zal deze landing
in het kader van het „Project
Viking" worden uitgevoerd
door twee onbemande verken
ners en in 1986 zou dan de be
mande landing moeten volgen.
Men heeft hiervoor dit jaar ge
kozen omdat dan de stand van
Mars ten opzichte van aarde en
zon zeer gunstig is.
Natuurlijk zal er nog wel het
een en ander moeten gebeuren
voordat men zover is. In de eer
ste plaats zal het geld ervoor
beschikbaar moeten worden ge
steld en daarvan weet men op
het ogenblik nog niets. De Ame
rikaanse ruimtevaartbegrotingen
Ontwerp voor een Marsschip van North American Aviation. Het
vaartuig biedt plaats aan zes ruimtevaarders.
gens hetzelfde principe worden
uitgevoerd als die op de maan:
het ruimteschip wordt in een
baan om de planeet gebracht en
vandaar zal de „Marstaxi" zich
losmaken en naar het opper
vlak koersen. Een gigantisch
project aan verwerkelijking
waarvan men nu nog lang niet
toe is, maar dat geleerden bin
nen korte tijd uitvoerbaar
achten.
Overigens is dat begrip gigan
tisch nog maar zeer betrekke
lijk. Inderdaad is een dergelijke
reis over zovele tientallen mil
joenen kilometers in mensenogen
een enorme onderneming. Maar
in het licht van de heelal-
afmetingen, betekent zij niets.
De tekening hierbij geeft
daarvan enigszins een indruk.
In het Melkwegstelsel, waarvan
onze zon (een ster met negen
planeten, waarvan de aarde de
derde is) deel uitmaakt, is het
tot nu toe door de ruimtevaart
bestreken gebied niet meer dan
een speldeprik.
Ons zonnestelsel immers,
neemt slechts een zeer onbedui
dend plaatsje in aan de rand
van een spiraalarm van het.
Melkwegstelsel, dat uit ongeveer
100 miljard sterren bestaat.
Onbeduidend, ondanks liet
feit, dat de verste planeet
Pluto 6 miljard kilometer
van de zon is verwijderd (de
aarde beschrijft haar baan op
gemiddeld 150 miljoen km van
de zon).
Hoe ontzaglijk die afmetingen
van het als een enorm spiegelei
in het heelal „hangende" Melk
wegstelsel zijn. wordt dui
delijk als men weet. dat een
raket met een snelheid van
100.000 km per uur ongeveer
een miljard jaar nodig zou heb
ben om dit stelsel te doorsnij
den....
En dan is dit Melkwegste'sel
nog maar één van de miljarden
stelsels in het heelal. Stelsels,
die op onvoorstelbaar grote af
standen van onze aarde ligeen
Het dichtstbijzijnde sterrenstel
sel is de spiraalnevel, die in het
sterrenbeeld Andromeda is te
zien en die nog altijd ruim 2
miljoen lichtjaren van ons ver
wijderd is (2 miljoen maal 9,5
miljoen kilometer!)
Afstanden, die al meteen allr
hoop op reizen buiten ons zon
nestelsel de bodem inslaan. Ook
al blijven we in ons eigen Melk
wegstelsel, dan is de dichtstbij
zijnde ster Proxima Centauri
nog 4,5 lichtjaren ver.
Dit betekent, dat de mens er
voorlopig alleen maar naar zal
kunnen kijken. Het onderzoek
van het eigen „kleine" zonne
stelsel, zal de mensheid al voor
genoeg problemen stellen....
gaan op het ogenblik niet ver
der dan uitvoering van het Apol-
lo-project.
In de tweede plaats zal veel
afhangen van de vraag in hoe
verre zo'n Mars-reis technisch
mogelijk is. Het staat wel vast.
dat men er niet met de thans
gebruikte chemisch aangedre
ven raketmotoren zal komen:
de reis zou een mijl op zeven
worden.
Op het ogenblik is men daar
om bezig de mogelijkheden van
een elektrisch voortgedreven
ruimteschip te onderzoeken, een
-ff Hoewel er nog geen defini
tieve ontwerpen zijn, worden er
al wel tekeningen gemaakt van
het ruimteschip, dat de eerste
bemande landing op Mars moet
uitvoeren. Dit is er een van
General Electric: een Marsschip.
voortgestuwd door een ionen
motor. Totaal gewicht 430.000
kg-
van de bemanning wordt ge
vraagd dan bij een maanreis.
Zoals de plannen nu op pa
pier staan uiteraard zal er
nog het nodige aan worden ver
anderd zal het ruimteschip
zo'n 360 ton wegen. Aanzienlijk
zwaarder dus dan de Apollo-
cabine. Dit betekent, dat het in
delen in een baan om de aarde
moet worden gebracht om daar
te worden opgebouwd (met con
ventionele raketten).
De landing op Mars zal vol-
ruimteschip, uitgerust met een
zgn. ionenmotor.
In deze motor zouden geladen
deeltjes in een elektrisch veld
moeten worden versneld tot on
geveer 100 km per seconde (25
maal zo snel als de uitgestoten
deeltjes in een chemisch aange
dreven motor).
Hoewel dit onderzoek nog
maar in de kinderschoenen
staat, verwachten experts wél,
dat met een ionenmotor ten
slotte snelheden van 300.000 km
per uur worden gehaald.
Overigens is zelfs met zo'n
motor een reis naar Mars geen
peuleschil. Men rekent op een
totale reisduur (heen en terug)
van een kleine anderhalf jaar.
En dat zal vooral aan de beman
ning zware eisen stellen. Af
gezien van zuurstof en voedsel
problemen (algen zullen uitgea
demd koolzuur in zuurstof moe
ten omzetten voedsel zal
men in geconcentreerde vorm
moeten meenemen) zullen zich
wellicht vraagstukken van psy
chische aard voordoen. Zal de
bemanning de psychische druk
van zo'n lange reis zover van
de aarde kunnen weerstaan? In
Rusland heeft men dit, zoals be
kend, proefondervindelijk onder
zocht.
Men heeft er drie man een
jaar lang in een volkomen geïso
leerde ruimte laten doorbren
gen, waarin algen voor de zuur
stofvoorziening zorgden en wa
ter werd gedistilleerd uit urine.
Volgens de officiële bekendma
kingen is het experiment ge
slaagd, maar vast staat wél, dat
er mentaal veel en veel meer
afstand van 90.000 lichtjaren
(l Lichtjaar is 9,5 biljoen km)
SCHEMA VAN DE MELKWEG (zijaanzicht)
SCHEMA VAN DE MELKWEG (Bovenaanzicht)
volgens radioastronomische waarnemtng_
Melkweg!
Het tot op heden door de
1 ruimtevaart bestreken ge
bied. Binnen deze punt be-
olle planeten
BIJLAGE VAN
HET KWARTET
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dtfrdts Dagblad
