Hart- en vaatziekten zijn te voorkomen „Godsdienstvrijheid" in Spanje een farce KENNUT ZIJN DAT IK U KAN? DEZE WEEK Storm in glas water Spelen met taal Gezegd JOURNAAL Binnenskamers ia TERDAG 8 FEBRUARI 1m? 2 „Op de fiets, op de fiets, 't Is goedkoop, kost bijna niets", zegt het rijmpje. Het kost echter wel lichamelijke inspanning en die heeft de mens in onze gemakzuch tige wereld hard nodig. DIT IS een materialistische tijd en dat bUjkt nog maar weer es duidelijk uit het nieuws van deze week, dat voor een groot deel over ons natje en droogje gaat. Het verhogingspercentage in de haven-cao ligt een beetje moeilijk en de vakbonden geven het kabinet een schot voor de boeg. In de bouw gaat men ak koord op 6y2 procent, de Spoor wegen krijgen een driejarig con tract. Honderdduizend gezinnen plus die in de zuivelindustrie en bij Philips krijgen een duurtetoeslag. De horeca dreigt met protestslui tingen omdat minister De Block een stokje voor de prijsstijgingen gestoken heeft. De regering wil niet voldoen aan de wens van de regeringsfracties, de beperking van de investeringsaftrek niet voor de probleemgebieden te la ten gelden. De werkloosheid daalt verder, het prijspeil stijgt verder. Mulder-Vogem in Nieuw-Ven- nep (apparatenbouw) gaat fail liet: einde van een modern be drijf. Bij Hin in Haarlem (nylons) is de kous af: machines en in dien gewenst personeel gaan over naar de Deense Danlonfa- briek in Emmen. Na Unitas wil ook Robeco de beleg gingsmaatschappij Interunie ko pen. Philips neemt Procento over. De AKU boekt over 1969 een bijna dubbele winst en hoopt ook KAJ-UWE VON HASSEL Bundestagvorsitzender op een goed 1969, de Boeren leenbanken maken een stormach tige ontwikkeling door, de Amro- bank komt met hoger dividend, er woedt weer een marga rineoorlog in de lagere regionen. Trouwens, ook in het buiten land geeft de strijd om het dage lijks brood de toon aan: massale stakingen in Italië, wat minder in Spanje, alweer haast afgelopen In Suriname, volgende week In Frankrijk. Maar in mei gaat al een man naar de maan, en dat Is dan toch nieuws van hoger orde, letterlijk dan. De Gaulle wordt uitgejouwd door de Bretons. Nasser wil wel concessies doen (maar wat zijn ze waard, vraagt Israël), Nixon en Brezjnef schri'ven hem brie ven, de grote vier gaan over het Nabije Oosten praten, de Iraakse joden zijn welkom in Nederland. En verder: Griekenland blijft in de Raad van Europa, in Moskou duiken na allerlei geruchten pre mier Kosygin en partijleider Brezjnef weer op, minister Kai- Uwe von Hassel wordt voorzitter van de Westduitse bondsdag, Nixon schort de bouw van het dure antiraket-raketsysteem op en de Parijse mode valt een beetje tegen. In eigen land verliest de griep terrein, licht staatsraad dr. W. Drees de politionele of politiële of militaire acties in Indië toe. wordt er weer geld verzameld voor Biafra, overlijdt de lucht vaartpionier dr. A. J. N. Thomas sen Thuessink van der Hoop (75), jaagt de storm het water hoog op, keert Democratisch Appèl zich tegen de invloed van Nieuw Links in de Partij van de Arbeid, halen rovers in Eindho ven de kas van een postkantoor leeg (f27.000) en krijgt Den Haag het dringende verzoek van Peking, de weggelopen diplo maat-spion Liao uit te leveren. Maar die zit intussen al in Ame rika. „Ik heb diepe bewondering voor Ethiopië: in een relatief snel tempo heeft men er bereikt waar wij eeuwen over hebben gedaan. Wij zijn bijzonder gastvrij ont vangen in dit boeiende land. dat geregeerd wordt door een zeer herd werkend en vredelievend keizer." (Koningin Juliana) Dr. J. Th. Ch. Vonk (cardioloog): NIJMEGEN Iedereen weet zo langzamerhand wel, dat de sterfte door hart en vaatziekten belangrijk toeneemt, vooral in de leeftijdsgroepen tussen 35 en 65 jaar. Stelt men het aantal sterfgevallen in 1950 op 100, dan is dat in 1966 al opgelopen tot 143, waarhij als uitschieter de groep 35 tot 40-jarigen moet gelden, waarvan het cijfer zelfs tot 167 is gestegen. Mogelijk is er een bij de mens ontwik kelde eigenschap, die met dit verhoogde sterftecijfer te maken heeft. Om daarvan iets te begrijpen, moeten we terug naar onze voorouders uit het verre verleden. Bij deze lieden, die nog natuurlijke vijanden had den en onder meer van de jacht moesten leven, wer den veelvuldig spanningen opgeroepen, die dan ge volgd werden door ex plosies van lichamelijke ac tiviteit. De in eerste instan tie opgewekte spanning, ook wel de vechtvluchtre- actie genoemd, bracht onze voorouders als het ware in staat van paraatheid voor een noodzakelijke krachts inspanning, zoals de jacht het gevecht of de vlucht, derhalve, die altijd werd ge volgd door een lichamelijke inspanning. Deze psychische spanning wordt ook bij de moderne mens dagelijks veelvuldig opgeroepen. Men denke maar aan het „jagen en jachten" van nu. Echter zel den of nooit komt het daar bij ook tot lichamelijke krachtsinspanningen, zoals bij het vroegere jagen, vechten of vluchten. De mening heerst, dat het ontbreken van een lichame lijke reactie op die psy chische spanning bij de mens schadelijk werkt en een rol is gaan spelen bij het ontstaan van hart- en vaatziekten: èn door de voeding èn door het veelal ontbreken van lichamelijke krachtsinspanning bij opge roepen psychische spanning kan namelijk de normale evenwichtstoestand in de menselijke vetstofwisseling worden verstoord. Via een beter gekozen le venswijze zou daar zeker iets aan kunnen worden ge daan. Bij drie factoren kan worden stilgestaan. Ze zijn uit te beelden als een drie luik, waarvan het grote middenpaneel de voeding is en als kleine buitenpanelen de inspanning (en ontsoan- ning) alsmede het roken kunnen gelden. Het middenpaneel de voeding. De wetenschap beschikt over verscheidene argumenten die wijzen op het verband verkeerde voe ding hart- en vaatziek ten. De voedingsgewoonten van de westerse mens zou den daarom moeten worden gewijzigd. In de Skandinavische lan den hebben gezondheidsau toriteiten onlangs reeds of ficieel een aantal dieet- maatregelen geadviseerd, die globaal hierop neerko men: De calorieëntoevoer in vele gevallen verminderen (overgewicht) Het totale vetgebruik met gemiddeld een kwart verminderen; Gebruik van verzadigd vet verminderen. Gebruik van meervoudig onverza digde vetzuren bevorderen: Minder suiker en snoep eten- Gebruik bevorderen van: groente, melk. magere melk. vis. mager vlees, graanprodukten, aardappe len. Uit diverse onderzoekin gen is gebleken, dat de ziekteverwekkende facto ren onder invloed van een beter dieet duidelijk afne men. Het beste is met dieet- veranderingen zo jong mo- geliik te beginnen: het hele gezin kan er aan deelnemen en de huisarts zou de nodi ge aanwijzingen kunnen ge ven. Dat het overigens niet mee zal vallen dieetge- woonten bij hele (westerse) volken te veranderen, be hoeft geen betoog. Ge coördineerde acties zullen daarvoor als eerste pogin gen nodig blijken. Dan het rechterpaneel van het drieluik: de li chaamsbeweging. In een tijd van auto's, brommers, liften, transportbanden, elektrische koffiemolens en slagroomkloppers, ja zelfs ssm Een gezonde methode om het buikje te kleineren en het lichaam fit houden, is hardlopen. automatische tanden borstels, lijkt er nauwelijks voor lichaamsbeweging meer plaats. Hoewel het onderzoek naar het verband li chaamsbeweging - hart- en vaatziekten nog niet is af gesloten, zijn er toch al vol doende aanknopingspunten om aan te nemen dat dit verband bestaat. Zo gere gelde lichaamsbeweging de ziekten niet voorkomt, dan is de beschermende invloed tegen het ontstaan ervan in elk geval evident. Cijfers over militaire keu ringen in ontwikkelde lan den tonen aan. dat de meer derheid van de jonge man nen in onvoldoende licha melijke conditie verkeert. Bij ouderen is een behoor lijke graad vaq lichame lijke fitheid zelfs zeldzaam. Redenen genoeg om naar verbetering hiervan te stre ven. Nog maar kort geleden is men er in geslaagd we tenschappelijk verant woorde trainingsprogram ma's op te stellen. Een ade quate puntenwaardering van elk onderdeel stelt in staat de juiste dosering bij opklimming vast te stellen (men moet immers geleide lijk aan beginnen) alsmede het vaste programma om fit te blijven. Zo is er een programma wandelen, hardlopen, loop pas-op-de-plaats en fietsen. Voor gezonden geldt glo baal. dat er zestien weken nodig zijn om in optimale conditie te komen. Verder onderzoek naar andere pro gramma's (zwemmen bij voorbeeld) is gaande. Het behoeft geen betoog, dat naast lichamelijke inspanning ook voldoende nachtrust en ontspanning nodig zijn om hart- en vaat ziekten te voorkomen. Wat het derde (linker) pa neel van het drieluik be treft, het roken, daarvan is het verband met hart- en vaatziekten na het vele dat er over gezegd is en geschreven wel duidelijk. Daarom slechts èèn opval lend cijfer ter illustratie: drie jaar onderzoek onder het personeel van een groot Amerikaans bedriif toonde aan, dat rokers van meer dan twintig sigaretten per dag een zeven maal zo groot risico lopen om hart en vaatziekten te kriigen als niet-rokers. De boosdoe ner is de sigaret waarvan de rook wordt geün ieerd (Niet-inhalerende si garen- en pijprokers blijken een gelijk risico te lopen als degenen, die nimmer rook gerei aanraakten.) Vooral in combinatie met verkeerde voedingsgewoon ten blijkt het inhalerend roken funest te werken. Staking hiervan is daarom van groot belang, omdat daar binnen betrekkelijk korte tiid na enkele ja ren reeds een daling van het risico op volgt. Deze meneer denkt de ide ale methode te hebben ontdekt om wat overtollig vet kwijt te ra ken: lichaamsbe weging en roken, waardoor de eet lust wordt ver minderd. Maar gezond is zo'n si garet nietl Dr. J. Th. Ch. Vonk, lector in de cardiologie aan de katholieke universiteit van Nijmegen, heeft bij de aan vaarding van zijn ambt op 30 januari belangwekkende dingen gezegd over hoe hart- en vaatziekten in vele gevallen zijn te voorkomen. Voor onze bladen geeft hij hiervan een meer populaire samenvatting, welke neer komt op een serie goede adviezen die ivaard zijn alge meen ter harte te worden genomen onder het motto: voorkomen is beter dan genezen. „Heel Spanje is ten prooi aan achterdocht en angst; iedere Spanjaard is een vrijwillige spion, verbitterd en beu van religie. Het Is moeilijk om een van de myste riën van het geloof ter sprake te brengen, zonder dat er prompt Ie mand naar de Inquisitie rent voor het geval er misschien iets ketters is gezegd. Spanje is een belegerd fort waar iedereen doodsbang is het wachtwoord aan de vijand te zullen verraden". En het antwoord van openbare aanklager Zuniga In Soteio's Pro ces van aartsbisschop Caranza (1964): „Dat is waar. Het Is pre cies zoals u zegt, Spanje is de Stad Gods en ze Is omringd door duizend gevaren en hinderlagen Veel vijanden proberen het wacht oord te weten te komen om zo de ophaalbrug neer te laten". Het Is niet voor niets dat de uit Porto Rlco 6tammende Madri- leense |ournallste Carmen Irizarry met deze twee paradoxale uitspra ken haar boek De Dertigduizend begint. Want duidelijker kan men zich de positie van de pro testant6e Gideonsbende In het mo derne Spanje van Franco niet voorstellen. In het eerste deel van haar boek beschrijft Carmen de bewogen geschiedenis van de protestanten. Franco bevestigde na de burger oorlog nog eens duidelijk de historisch gegroeide absolute een heid van kerk on staat. Met behulp van o.a. de Carlisten maakte Fran co van Spanje een haast middel eeuwse religieuze staat volgens fascistisch patroon. Iedere uiter lijke manifestatie van protestanten was verboden. Maar ondanks schuilkerken, ver plichte missen in militaire dienst en geboden kerkellfke huwelijken breidde het aantal protestanten zich uit van vijf- tot dertigdui zend. In het tweede deel beschrijft Carmen hun huidige positie, na de afkondiging van Franco's „godsdlenstvrijheldwet". Talloze documenten, citaten, wetsartikelen en gesprekken stelden haar in staat het regiem van Franco op dit punt aan te klagen. Een verhelder end boek van een katholieke, Spaanse |ournaliste. Hoe is dat mogelijk? (In den Toren. Baarn, ?87 blz. f16 90) van onze Marcus bakker i, een goed Kamerlid. Daar zijn vriend en vijand het over eens. Volgens Haja van So- meren-Downer is hij zelfs de beste volksvertegenwoordi ger. Daarnaast verstaat hij als geen ander de kunst, met een korte in terruptie vanuit zijn bankje, want de microfoon vindt hij te ver wea staan alle bomen van het politieke bos met één klap om te hakken, zodat je horizon weer kun* zien Om daarnB voldaan ach ter het groene gordijn een sigaret je te bouwen. De twee hoofdpersonen van het financiële debat dat deze week In de Kamer gehouden werd, onder vonden het aan den lijve Ballon netjes doorprikken, noemt men zo Iets. Eerst Den Uyl. Hij kwam te laat tot de ontdekking dat hii er zat als leider van de oppositie. Biesheuvel dreigde, zijn taak over te nemen. Minister Witteveen stond omstan dig uit te leggen dat deze regering het zo goed gedaan had en hij vergeleek verschillende periodes van recessie. Daarbil noemde hij alleen de werkioosheidscnfers En dan bliikt de periode '65-'68 er niet 6lecht af te komen Blesheu vel: „Hoe zit het met de exportcij fers in die Deriodes?" Witteveen- ..Die heb Ik helaas niet bij de hand" B'esheuvel- ,,Het zou toch wel interessent zlln om ook de invloed van het buitenland eens te vernelllken". Waarop Den Uyl I|llng9 naar de microfoon rende om zijn verzuim "oed te maken. Met andere woor den zei hi| precies datgene wat Riesheuvel bedoelde Bakker: .Heb Ik dat al niet van Blesheuvel nehoord?" Den Uyl af met stille trom. Blesheuvel was het volgende slachtoffer. Het Is altijd een hele Gebeurtenis als de ar leide- soreekt. vooral als het niet zijn soecialiteit is Financieel-econo mische zaken worden meesta1 door zijn fractieaenoot Goud zwaard aedaan". Hne dan ook van het optreden van Biesheuve: wordt iets verwacht, er wordt poli Hok bedreven. Maar als hl| ultgesproken is. zit de belangstellende toehoorder vaak nog met het probleem- heeft hii nu iets aezeqd of niet? leder een kan er uithalen wat hem goed dunkt. De vrienden zeggen: er za ten genoeg tildbommen voor de regering in, „Schoten voor de boeg" noemt men dat tegenwoor dig Anderen: het had allemaal niets om het lijf, hij kan nog alle kanten uit. Bakker heeft zo zijn eigen visie. „En dan hebben we de periodiek terugkerende antl-revolutlonalre vertoning weer gehad, een anti-re volutionaire storm in een glas wa ter. Dat komt een keer in de drie, vier maanden voor e" daar zitten we dan allemaal met' spanning op te wachten. Vanaf deze katheder volgen er wat cryptische uitspra ken die met een ernstig gezicht worden gebracht. Als ik het goed begrepen heb is de essentie van Biesheuvels waarschuwing, dat de ARP compensatie voor de soci aal-zwakken eist als Wjtteveen de BTW nog eens extra gaat verho- MARCUS BAKKER gen om zijn belastingverlaging te financieren, Dan komt minister Roolvlnk in Januari met een gulden voor de AOW-trekkers en dan val- len alle anti-revolutionairen e'kaar om de hals: dat hebben we weer eens fijn gefikst. En dan wachten we weer drie maanden tot de vol- nende keer. Meneer Joekes deed er nogal bezorgd over, maar daar 's echt geen reden voor, hoor." Interessant Is wat de regering gaat doen met de motle-Nelissen, ondertekend door alle rege- -Ingeoartlien. Verwacht wordt dal He regering de motie niet zal uit voeren Er zal geen crisis uit qe- horen worden, masr als reaering kun Ie nflhiurllik niet te veel mo ties naast Ie neerleggen zonder Hat ie vriendje 7n«nen: hé, komt °r non eens wat van? Dat en de strlld om de begroting 1970. met In nauwe samenhang daarmee de belastingverlaolng van f900 mllloen van Witteveen. zullen het nolltloke beeld van deze zomer worden. Bedrleaen de voortekenen ■Hat. dan komt ook daar geen kabi- u|t vOOrt. Wie er wel voor zou kunnen -oroen Is minister De Block. Met ■H'n kromme taal en zl|n verrassen de orao'es heeft hll zich al een 'okere faam bezorad Maar hll be- olnt zich nu zo happy In de mi- -.ioreriaip vilver te voelen, dat hii er van alles uitflapt Tot hij bi|- •norhoaid een keer zegt- „Ja. dat *'an wel zo zlln masr ik kan er Mets aan doen Witteveen heeft het oeld. maar hi| verbekt het ge woon mii er wat van te geven" Dan heb Ie de poppen aan het -lansen. Zo erg was het deze week nog niet: het bleef bil wat onschuldige .prenmkinnpn zoals .de oeachte Van tijd fot tijd verschijnt er een meestal amusant, soms schoolmeesterach tig, altijd leerrijk populair boekje over onze taal, nader: onze taalzonden. Dit maal is de beurt aan de Haarlemse leraar en oud-journalist Bert Japin, die zijn bekende radiopraatjes over de taal heeft bijeengebracht in een alleraardigste paperback van 142 blz., die bij Ad. Donker te Rotterdam verschenen is onder de titel Kennut zijn dat ik U kan U Het aardige van Bert Japin is, dat hij wel veel weet en een leuke verzameling taalfouten etaleert, maar niet de school meester wil uithangen. Hij is taalkundig helemaal bij: taal is niet logisch maar psychologisch, de taal verandert, het woorden boek is ook niet het eind van alle tegenspraak. Dat geeft een nuchtere, ontspannen houding tegenover „wat mag en wat niet mag" en „hoe hoort het nou eigenlijk", zonder dat Japin tot regelloosheid vervalt. Japin raadt zijn lezers aan, de ïebiedende wijs meervoud maar rauw te vergeten, omdat die in 'iet Nederlands niet bestaat: een 'leetje zuinig te wezen met ..zij" m „haar" en „der": „de drie •udste prinsessen" goed te vin- len, en de melkboer rustig nelkboer te blijven noemen, ook al wil hij ter verhoging van de status zuivelhandelaar heten. Hij heeft iets tegen mode woorden en stopwoorden, tegen al te drastische spellingwijziging en tegen een anti-bastaard woorden-kruistocht. En hij schrijft (wat niet zo vaak voor komt in taalzondenboekjes) in teressante opmerkingen over het Algemeen beschaafd Neder lands ook maar een Hollands dialect tenslotte), over het Sout en de Zuiker in de Zoep, de tddddein naar Amsteddddam en het concejt dooj de hajpiste Mia Spaajgajen en dat zou dan een typisch orthodox-protestants spraakgebrek zijn!) Het vervelende van dit boekje modeverschijnselen als „ergens" en „dus", „overtrokken" en „op de trend gaan zitten", proble men „in je midden leggen" al liggen ze „in een ander vlak" zoals menigeen meent temogen stellen", „haalbaar", „inspraak", „in het gesprek staan", „het is namelijk zo" en „daar wil ik graag op antwoorden". Dat kun nen alle beroepsleuteraars in hun zak steken. Het vervelende van dit boekje is. dat er zo wenig fouten in staan, want juist zo'n taalman zou je wat graag op de vingers tikken. Maar het is nu ook weer niet zo dat Japin een feilloos taalgevoel heeft, en dat hij alle fouten die hij schrijft, er bij controle uithaalt. Dat hoeft hij ook niet, maar dan moet hij ook niet zo onbescheiden zijn. dat te beweren. Een paar kanttekeningen nog. Japin denkt dat „kakel" in „kakelvers" (blz. 65) de beteke nis van „heel erg" kan gaan krijgen. ..Kakelvers" is een paar iaar geloden door de reclame jongens uitgevonden om het verse kipveëi erin te krijgen bii het publiek. Nu sprak een tv- verslaggever al over kakelverse vis. Maar er bestaat allang het woord „kakelbont" en ook daar in betekent „kakel" zoiets als „heel erg". In het hoofdstukje over vreemde woorden had Japin best even mogen vermelden dat vertnl'vnap-n soms wel denelijk aanslaan: denk aan de loud- -conker, die algemeen luid spreker geworden is, en de corner die hoekschop heet. afgevaardigden 'oekes en Oeles", en een vreemd gebruik van onze taal. De Block heeft „achterqedach- tes" en hl| vindt dat er „betrekke lijk niets" is qebeurd Hii qelooft dat een Brits bedriif dat zich eerst In Tilhiiro zou vestigen en daarna naar Char'eroi ging. „is gestrui keld over het „gebrek aan 500 vrouwen". Hl) wilde aan de vaste commis sie voor Economische zaken geen vertrouweliIke mededelingen ge ven. omdat hii meende dat de ~ommlS8le niet „waterdicht" is. Dat olnn weer net 'ets te ver en hll moest ziin spilt betuigen De commissieleden voelen er niets voor elkaar wantrouwend te moe ien aankijken als de minister dat zeqt. De Block qelooft dat „de ko- lendwang in Groningen voor 0,2 een rol speelt" en hi| i9 niet bang dat ..we met een hele berg gas bli'ven zitten" Met democraat Imkamp kan hij discussiëren, imkamp: „Een trek paard zou zich er autonoom kun nen veaHnen" Hii bedoelt een nroot SarMlf dat andere bedrllven aantrekt De Block: „De ml|nen, met al hun kc-nis. zoeken dag en «acht naar treknaarden Experts -iin upoi Bro af,r (,pj diepen" En over '-et probleem qrond te vinden voor een startbaan bij het «llenveM Rpek De B'ock: .ik ben bang dat u er qe&r 2200 meter vindt" imkamp- Die vindt u er wel. 2200". De Block- „Ik zeg veertig honderd" Imkamp „Die ook, ik heb er gefietst". Dat was dan het debat in de Tweede Kamer deze week. C. VAN TER W'LD. Merkwaardig dat Japin soms ineens weer zo dogmatisch doet. P^vnnrbeeld door te beweren (blz. 98) dat je „om" alleen hoort te gebruiken als het een bijzin van doel inleidt. Hij moet nog eens goed naar het alnemeen beschaafd gebruik luisteren. Er zijn natuurlijk allerlei grensaevallen waarover je kunt twisten. Daar is het nieuwe woord leefbaarheidAfschu welijk. zegt Japin (blz. 119). Maar wel duidelijk, en heel bruikbaar, zouden wij zeggen, 't Zal dan ook wel een blijvertje zijn. verzucht ook Japin. Kennut zijn dat ik U kan": een heel leevhnar hoekje, amu- "nv,i ev zeer nuttia hovendien. Wn-nt nto Je tnnl ni»t zuiver is raken de mensen in hopeloze verwarring, zoals Confucius zei. W. F. STAFLEU

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1969 | | pagina 14