Minister: Niet onmogelijke
van regering verlangen
Chauffeur reed vrouw
en vriend in kanaal
Indonesië in parlement in 1949
Smaakvolle
geste
Diplomatie
Voorlichting aan soldaten
was „goed en eerlijk
3 voorbeelden:
f 62,07 p.m. (18 mnd.)
f 118,37 p.m. (24 mnd.)
f 189,39 p.m. (24 mnd.)
AMRO-LENING
KERKDRIELSE MOORDZAAK IN HOGER
BEROEP VOOR BOSSCHE GERECHTSHOF
Stakingen in
Suriname
vrij algemeen
5
DINSDAG 4 FEBRUARI 1969
Geld
voor u:
RONDER twijfel zullen de beweerde
excessen van militairen in Indo
nesië in het parlement een rol gaan
spelen. De socialist Den Uyl heeft om
publikatie van rapporten gevraagd
en wil nu ook een Kamercommissie
die alle documenten bestudeert. Er
is veel gesproken over verantwoor
delijkheden van politici, van regering
en van parlement. Daarom is het
goed na te gaan hoe die zaak 20 jaar
geleden in de Kamer werd besproken.
Het kan slechts een greep zijn, die
toch wel enig inzicht geeft in de situ
atie van toen.
De (succesvolle) strijder tegen het
„huikje", de heer H. N. J. Comello,
organisator van de Bosloop in
Amsterdam, heeft gisteren als eer
ste het Valentijngeschenk in ont
vangst genomen. Dat delicatessen
over het algemeen van goedaardi
ge structuur zijn, bewees de heer
Comello die hier alvast een frag
ment van zijn smakelijk geschenk
verorbert.
PRESIDENT NIXON heeft totdusver
slechts stappen genomen die hem
tot weinig verplichten. Hij deed dit
echter niet alleen om vat te krijgen
op de zaken waarover mede in het
Witte Huis moet worden beslist.
Zo heeft hij zich in beginsel akkoord
verklaard met het Franse voorstel
betreffende viermogendhedenbespre-
kingen inzake het Nabije Oosten. Zijn
voorwaarde is. dat dit overleg in het
kader van de Verenigde Naties wordt
gevoerd.
Met deze bereidverklaring voldoet
Nixon enerzijds aan de wens van en
kele landen, terwijl hij tevens ingaat
op de jongste suggestie van secretaris
generaal Oe Thant.
Dat Nixon omzichtig te werk gaat,
kan ook hieruit worden afgeleid, dat
hij op zijn rondreis door Europa nog
geen bezoek aan Moskou zal brengen.
Hij is dus teruggekomen op zijn voor
nemen van enkele maanden geleden.
Vraagstukken als die in het Nabije
Oosten en niet minder in Vietnam
kunnen niet worden opgelost met ver
klaringen zoals die van tijd tot tijd
door regeringsleiders worden afge
legd. Voor een deel is dat politieke
propaganda.
Via wat wel genoemd wordt geheime
diplomatie kan men mogelijkheden
nagaan, zonder dat partijen gezichts
verlies hoeven te lijden. Vooral onder
de huidige omstandigheden is dat bij
zonder belangrijk.
Of het zal gelukken door overleg
achter de schermen tot bevredigende
afspraken betreffende het Nabije
Oosten te komen, hangt echter niet
alleen van Nixon af. Het vereist me
dewerking van de anderen.
Spaanse arbeiders
in staking
MADRID Bijna vijftienduizend
arbeiders van staalfabrieken in Bil
bao zijn in staking gegaan, nadat on
derhandelingen over een nieuwe ar
beidsovereenkomst waren afgebro
ken. Politie en militairen beschermen
de gebouwen. Men vreest incidenten.
(Van onze parlementsredactie)
DEN HAAG In februari 1949 citeerden de Tweede-Kamerleden
Goedhart (soc.) en Gortzak (comm.) uit brieven van soldaten en
artikelen uit tijdschriften. Goedhart diende daarop een motie in
waarin hü om een onafhankelijk onderzoek vroeg naar berichten
over door militairen bedreven misdaden. Minister mr. J. H. van
Maarseveen, een blauwe maandag na het aftreden van minister
Sassen, minister van Overzeese gebiedsdelen, antwoordde:
„Ik begrijp dat de geachte afgevaar
digde, de heer Goedhart, wenst dat
als er verkeerde gedragingen plaats
vinden, die nauwkeurig zullen wor
den onderzocht. Maar, meneer de
voorzitter, men moet dan ook niet
het onmogelijke van de regering en
van de legerleiding in Indonesië ver
langen. Ik wil dit met een voorbeeld
duidelijk maken. Indien men zegt: in
Frankrijk grijpen mishandelingen
plaats, onderzoek dat, dan is dat niet
te onderzoeken. Wanneer men zegt:
in Indonesië vinden misdragingen
van militairen plaats, dan kan dat
evenmin worden onderzocht. Indone
sië is zelfs nog iets groter dan Frank
rijk".
Men moet dus komen met gespecifi
ceerde klachten, vermeldende data,
feiten en plaatsen; dan zullen zij wor
den onderzocht Ik geef de heer
Goedhart de verzekering, dat als hij
dergelijke gespecificeerde klachten in
dient, hij over het onderzoek tevre
den zal zijn. Ik geef hem daarom zeer
sterk in overweging deze motie, die
verkeerd zou kunnen worden begre
pen, niet in Nederland, want daar
weet men wel beter, maar in het bui
tenland als een motie van wantrou
wen in het leger een effect dat de
heer Goedhart volstrekt niet wenst
in te trekken".
En dat doet Goedhart dan, nadat de
minister „gaarne in overweging
neemt" mee te werken het bezwaar
te ondervangen dat mensen die met
hun getuigenis komen, risico lopen.
Hun straf
Maar daarmee is het niet afgelo
pen. Enkele dagen later weigert minis
ter Van Maarseveen een onafhanke
lijk onderzoek, omdat hij vooralsnog
vertrouwen heeft in een gerechtelijk
onderzoek: de schuldigen zullen stel
lig hun straf niet ontgaan.
Een paar maanden later willen
Goedhart en Vermeer de minister in
terpelleren over de kwestie van de
wreedheden. Op 24 juni 1949 bepaalt
Tweede-Kamervoorzitter Korten-
horst, dat de interpellatie op een na
der te bepalen dag zal worden gehou
den. Twee jaar later, op 7 juni 1951,
zegt voorzitter Kortenhorst bij de re
geling van werkzaamheden: „Op ver
zoek van de heren Goedhart en Ver
meer stel ik voor de interpellatie van
genoemde leden betreffende de klach
ten over het militaire optreden in In
donesië enz. van de lijst der werk
zaamheden der Kamer af te voeren".
Daartoe wordt besloten.
Dat was het dan. Geen woord meer
in die twee jaar. Nu zegt Goedhart:
„Ja, dat klopt wel, maar sindsdien
was er zoveel gebeurd: de Ronde Ta
fel Conferentie en de soevereiniteits
overdracht. de politieke noodzaak van
de interpellatie was vervallen".
De .snelle ontwikkeling" sinds juni
weerhield hem er overigens niet van
in september vragen te stellen over
het incident Tjilatjap, waar met ma
chinegeweren op bruiloftsgangers ge
schoten was: 27 doden, 31 gewonden.
Hij kreeg snel antwoord: „Op 8 sep
tember de Hoge Vertegenwoordiger
van de Kroon (HVK) getelegrafeerd.
Onmiddellijk scherp onderzoek. Zo
dra er resultaten zijn, zal ik de Ka
mer op de alsdan geëigende wijze in
lichten".
Zwijgen
Het zou niet eerlijk zijn Goedhart
er de schuld van te geven dat deze
zaak destijds niet grondig uitgepraat
is. Hij deed iets. De meeste socialisten
en andere partijen, behalve de com
munisten, bewaarden een absoluut
stilzwijgen. De stemming in het land
was er dan ook naar. Zelfs Het Pa
rool: „Als de politionele actie straks
voortgang zal vinden, zullen de solda
ten hard moeten worden en wreed".
Typerend was wel een uitlating van
Schouten in hetzelfde Kamerdebat
van februari: „Men moet bereid zijn
voor de vervuiling van zijn taak on
der te gaan, mits de eer van God
wordt gehandhaafd. Men moet niet
elke overtuiging in de smeltkroes leg
gen. Ik ben bereid over dit alles te
zwijgen".
En de regering? De regering zegde
constant toe kontakt op te zullen ne
men met de Hoge Vertegenwoordiger
van de Kroon in Indonesië. Niet elke
keer kwam er dan zo vlot antwoord
als in het geval Tjilatjap. Nog wel
voor Gortzak, die artikelen uit De
Waarheid citeerde en om een onder
zoek vroeg. Reeds een maand daarna
zei Van Maarseveen: geïnformeerd in
Batavia, maar niets van dit alles is
gebleken.
Bij vragen van Welter, die overi
gens van een ander uitgangspunt uit
ging, ging het al langzamer: op 13
april 1949 vroeg hij naar een onder
zoek.
Op 25 augustus kreeg hij te horen:
in juli om spoed gevraagd in Indone
sië. Tot mijn leedwezen nog geen in
lichtingen. Zal nogmaals op haast aan
dringen.
Uitzondering
Er werd in ieder geval iets onder
zocht. Dat was al beter dan in februa
ri 1949, toen de communist Gortzak
van Van Maarseveen te horen kreeg:
De heer Gortzak heeft een smet op
onze troepen gegooid „Dat neemt
niet weg dat de regering onderzoek
zal doen naar beweerde gedragingen,
welke bij uitzondering niet in over
eenstemming zouden zijn met de nor
men, welke door het Nederlandse
volk in dit opzicht worden aanvaard.
De regering wil vooropstellen, dat zij
niet alleen in theorie, maar ook in de
praktijk getracht heeft zich te verwit
tigen van het optreden van de troep
telkens, wanneer daarop uit welke
bron dan ook kritiek werd uitgeoe
fend".
„In het algemeen kan worden mee
gedeeld, dat de legercommandant in
dagorders en aanschrijvingen bij de
troep met ernst het besef heeft bijge-
scherpt, dat zij bii hun optreden te
gen leven en eigendom van de Indone
sische bevolking de grootst mogelijke
zorg in acht hebben te nemen en zich
in het bijzonder hebben te onthouden
Het is in Den Haag nog lang geen
rozegeur en maneschijn wat de
voorraad huizen betreft. Wel staan
er vele panden te koop. Droomhui
zen voor wie niet aan praktische
zaken als verwarming, sanitair en
onderhoud denkt.
Huizen met een sousterrain en
grote zolder, waar geen mens meer
wonen wil en die te onpraktisch zijn
om er een kantoor te vestigen.
Maar soms opeens zie je zo'n pand
bewoond. Op de kop getikt door een
ambassade, die toch de combinatie
van kanselarij en woonhuis zoekt.
Echter neemt menig ambassadeur,
kersvers aangekomen, zijn intrek in
een hotel, om dan de eerste weken
huizen zoekende door te brengen.
Niet ieder land kan voor zijn verte
genwoordiging in het buitenland ka
pitale investeringen doen en het ko
pen en opknappen van zo'n oud
pand vergt dat juist wel.
Daarom zijn velen helemaal niet
ongelukkig, dat zij niet alleen de
diplomatieke vertegenwoordiging in
Geen liufs
Nederland moeten vervullen, maar
tegelijk in België of de Duitse
bondsrepubliek. In het riante Brus
sel bijvoorbeeld zjn huizen te huur
bij de vleet en geeft de huisvesting
weinig kopzorg.
We dachten, dat de diplomatieke
benardheid een typisch Haagse
kwestie was, maar daar krijg ik een
brief van de voormalig ambassadeur
van Liberia in ons land, Joseph
Graham... Hij overhandigde op 21
januari zjn geloofsbrieven aan de
koning van Zweden Gustaf VI. Hij
is de eerste Liberiaanse ambassa
deur met standplaats Stockholm.
Zijn voorganger was tegelijkertijd
ambassadeur in Bonn en woonde
daar. Geen huis dus dat klaar stond
voor ambassadeur Graham, die hier
in Nederland een benijdenswaardig
mooie villa in Wassenaar bewoonde.
De heer Graham schrijft: „Sinds
mijn aankomst woon ik in een ho
telsuite, maar elke dag weer probeer
ik een geschikt huis te vinden... Dat
is tamelijk moeilijk hier. We wonen
al met drie ambassadeurs hier in
het hotel..."
Dat had ik nu nooit kunnen den
ken van het welvarende en buiten
de Tweede Wereldoorlog gebleven
Zweden. Altijd gemeend, dat daar
het witte brood, de huizen en de
drugs voor het oprapen lagen.
Dat het er alleen maar botertje
tot de boom was.
Je ziet altijd die mooie plaatjes
van hypermoderne gebouwen en
fantastische verkeersaders...
Waarmee ik maar zeggen wil, dat
bij alle kritiek en alle problemen
hier, we geen uitzondering vormen
Of dat nu een troost en bemoedi
ging is, weet ik niet. maar de
menselijke geest is toch altijd ge
neigd zich iets zachter te spiegelen
wanneer het beeld van de ander ook
wat zorgelijke fronsen heeft!
Drees: Geen uitlevering Westerling.
van enigerlei vorm van mishande
ling".
Van Maarseveen noemt twee voor
beelden: Aanschrijving Houding van
de troep tegenover de Indonesische
bevolking en Bescherming van an-
derer eigendommen, „waarin is ge
tracht de door de bezettingstijd en
daarmee samenhangende vervlakte
begrippen van het mijn en dijn op
nieuw in te scherpen en tot de oude
strenge normen terug te keren".
Verder de brochure Welkom man
nen, „waarin op eenvoudige doch sug
gestieve wijze voor jonge militairen
liefde en begrip voor land en bevol
king worden bijgebracht".
T rouw
Om aan te geven hoe goed en eer
lijk de voorlichting aan de troep wel
is, citeert de ministei in september in
de Kamer uit een dagorder van vice-
admiraal Pinke: „Wij zien dat er he
laas ook in Nederland tal van aan
vallen op onze politiek gedaan wor
den en vooral aanvallen op de Neder
landse strijdkrachten in Indonesië, die
het beste geven van wat zij bezitten,
maar beschuldigd worden van de
laagste wreedheden.
„Wat dan ook van ons gevraagd
wordt, is trouw, trouw aan de per
soon van onze Koningin en trouw aan
Haar als hoofd van de regering, en
stipte uitvoering van de ons gegeven
bevelen. De wereld is vaak zo ver
politiekt, dat men geneigd is dit
grote beginsel te vergeten. Wij doen
onze plicht tot het uiterste, niet om
dat wij anders gestraft worden, maar
omdat wij doordrongen zijn van die
plicht en daardoor doordrongen van
een kracht die ons in staat stelt on
der de hachrlijkste omstandigheden
onze plicht te doen. Dat is onze trouw
aan Hare Majesteit".
Er werd meer geciteerd in de
Tweede Kamer. Goedhart uit Wen
ding, een relaas van zendingsconsul
De Niet over de slachting bij Pe-
niwen. Gortzak uit het Maandblad
van de Hervormde Jeugdraad 1949
(de dagbladpers liet in die tijd
verstek gaan): „Houdt uw blad en al
die dingen die ik kreeg, maar thuis.
Met de kerk en het geloof is het uit
voor mij. Hier kan een mens het niet
uithouden die gelooft. Dit alles past
niet bij het Christendom. Je mag hier
geen morele bezwaren kennen".
De iongen die dit schreef vertelt
over een moordpartij. „Die avond ben
ik stomdronken geweest Er is meer
gebeurd zodat ik mijn meisje in Hol
land moest afschrijven. Voor mij zal
nooit meer iets mooi kunnen zijn".
Keurkorps
En Gortzak uit Wapenbroeders van
25 november 1948: „Ze droegen allen
de groene baretten waarop ze trots
zijn en ze keken allen naar kapitein
Westerling, die het commando zou
overgeven" Generaal-majoor Buur
man van Vreeden: „De bijnaam „Tur-
cos" is een erenaam voor het korps,
dat zo gauw vergroeid is met zijn voor
treffelijke commandant en dank zij
wie het korps geworden is een keur
korps, bekend door de gehele Archi
pel. De nieuwe commandant Van
Beek: „Steeds de grootste in dapper
heid, durf en moed en zelfopoffering,
waarmede kapitein Westerling wel
het best uitgebeeld werd".
De affaire-Westerling is een
hoofdstuk apart. In juli 1947 stelde
Logemann voor het eerst vragen. Hij
„kreeg" een commissie, de commis
sie Enthoven. Het rapport werd in
december 1948 aan de Kamer aan
geboden, waarbij gesproken werd
van de verstrekkende bevoegdheden
die Westerling door de nood der om
standigheden waren toegekend. Ook
werd melding gemaakt van „betreu
renswaardige excessen' bij Mandar,
Pare Pare, Rappang en Koelo, die
strafrechtelijk zouder worden onder
zocht.
In 1949 weer een commissie, drie
juristen. Stam. Van Rij en Groeninx
van Zoelen kregen zes maanden de
tijd voor een onafhankelijk onder
zoek. Na zes weken op Java in justi
tiële archieven te hebben gewroet
zij kregen niet eens de kans naar
Celebes te gaan konden ze weer
naar huis. Op hun verzoek, zei de
regering, want de soevereiniteitsover
dracht was geweest. In opdracht van
de Hoge Vertegenwoordiger, zegt een
lid van de commissie. In 1954 werd
hun onvolledige rapport aange
boden.
Krijgsraad
Verleden week heeft oud-minister
Drees gezegd: „Ik ben er altijd voor
geweest dat Westerling voor de krijgs
raad kwam" Nu is bekend geworden
dat generaal Spoor een ander advies
aan Van Mook uitbracht. Maar in
augustus 1950 zei Drees nog in ant
woord op een vraag van Gortzak, dat
hij niet overwoog de uitlevering van
Westerling aan België te vragen, daar
bij verwijzend naar de geleidebrief
bij het rapport-Enthoven. Hij zei ook
dat wanneer Westerling Nederland
zou binnenkomen hij wel ter verant
woording zou worden geroepen om
wat in Bandoeng gebeurd was. Wes
terling woont nu in ons land.
In juni 1949 was het ook Drees, die
Van der Goes van Naters en Vorrink
antwoordde naar aanleiding van het
platbranden van een kampong bij Pa-
kisadji, waarbij drie mariniers weiger
den mee te doen Het ging over het
Befehl ist Befehl „Op de Neder
landse militair rust uiteraard een
strenge gehoorzaamheidsplicht. Geen
„kaderdiscipline" echter en hij kan
zich niet onder alle omstandigheden
op het bevel van een meerdere beroe
pen. Bij twijfel primeert de gehoor
zaamheidsplicht en de militair die
zonder voldoende grond dat terzijde
schuift, is niet gevrijwaard tegen
strafrechtelijke vervolging". Dat
bleek. Ze kregen drie, drie en ander
half jaar. later gewijzigd in 2Vt, 2 en
V/t jaar.
De transporteurs van Bondowoso,
wie schuldige nalatigheid ten laste
werd gelegd, waardoor 46 gevangenen
omkwamen, kregen twee tot acht
maanden.
Noodzaak
In het geheel van de Indonesië-de-
batten is dit alles in de Kamer een
incident geweest. Maar het kwam aan
de orde, er werden vragen gesteld, de
regering wist van geruchten en klach
ten. Er zijn rapporten opgesteld, er
zijn onderzoeken geweest. Dat het tot
nu toe niet in de openbaarheid
kwam, heeft misschien wel als oor
zaak dat de politieke noodzaak ver
viel, zoals Goedhart zegt. Of omdat
Indonesië te groot was en een gron
dig onderzoek onmogelijk, zoals Van
Maarseveen het stelde.
DAR ES SALAAM Dr. Eduardo
Mondlane, voorzitter van het bevrij
dingsfront in de Portugese kolonie
Mozambique, is zondagavond ver
moord. De daier is ontkomen.
De moord is gepleegd in een huis
van een Amerikaanse vrouw, niet ver
van Dar es Salaam Het bevrij
dingsfront van Mondlane begon vier
jaar geleden met een guerrilla tegen
Portugal.
Elk bedrag tussen f 700,- en f 10.000,-
f1000;
In die 18 mnd betaalt u: 18xf 62,07 f 1117,26. Dat
is f 117,26 aan financieringskosten, incl. rente, vergoe
ding administratiekosten en overlijdensrisico. Dus maan
delijks ca. f6,50.
f2500,-
In die 24 mnd betaalt u: 24 x f 118,37 f 2840,88. Dat
is f 340,88 aan financieringskosten, incl. rente, vergoe
ding administratiekosten en overlijdensrisico. Dus maan
delijks ca. f 14,20.
f4000,-
In die 24 mnd betaalt u: 24 x f 189,39 f 4545,36. Dat
is f 545,36 aan financieringskosten, incl. rente, vergoe
ding administratiekostenen overlijdensrisico. Dus maan
delijks ca. f 22,70.
Komt u eens langs bij de Amsterdam-Rotterdam Bank
in uw buurt. (Bellen of schrijven mag ook!) Wij
vertellen u graag alles over de bedragen die u kunt
lenen (elk bedrag tussen f700,- en f 10.000,-), over het
aantal terugbetalingstermijnen, over de kwijtschelding
bij overlijden. Een uitgebreide folder met alle inlich
tingen en tarieven ligt voor u klaar.
Als u daar de voorkeur aan geeft kunt u deze folder ook
opvragen bij Postbus 342, Amsterdam.
EEN SERVICE VAN DE AMSTERDAM-ROTTERDAM BANK
's-HERTOGENBOSCH
Gisteren en vandaag stond voor
het gerechtshof in Den Bosch
de 35-jarige vrachtwagenchauf
feur Jan H. uit Kerkdriel te
recht, die er van verdacht wordt
zijn vrouw en vriend op 25
augustus 1960 niet opzet in de
Zuidwillemsvaart bij Den Dun-
gen te hebben gereden, waar
door beiden verdronken.
Hij was in hoger beroep gegaan
tegen het vpnnis van de Bossche
rechtbank, die hem overeenkom
stig de eis van de officier van
justitie veroordeelde tot twintig
jaar. Zijn vriendin, echtgenote
van de verdronken vriend, die
wegens het uitlokken van de mis
daad tien jaar kreeg, staat
maandag in hoger beroep te
recht.
Gisteren heeft het hof In de zaak
tegen H. de getuigen gehoord, terwijl
*s avonds het onderzoek op de plaats
van de misdaad werd voortgezet. Jan
H. houdt, na aanvankelijk een volle
dige bekentenis te hebben afgelegd,
thans vol dat het te water raken van
zijn auto een ongeluk was.
zijn arrestatie zo overstuur, dat hij
Hij zou kort voor het punt waar de
weg de Zuidwillemsvaart bereikt,
verblind zijn geweest door een tegen
ligger, waardoor hij het schrikhek te
laat had opgemerkt.
DUBIEUS
Proeven, die de rijkspolitie heeft
genomen, maken die verklaring ech
ter wel dubieus. In de auto zaten
behalve de 36-jarige vrouw van de
verdachte ook zijn beste vriend, de
28-jarige J. K.
De verdachte beweert zijn eerste
bekentenis te hebben afgelegd, nadat
de rijkspolitie sterke druk op hem
had uitgeoefend en hij onmenselijk
lang en bruut was verhoord. Dat is
echter door de rijkspolitie en de offi
cier van justitie, mr. J. Booster, na
drukkelijk ontkend.
Volgens Jan H. zou ook zijn cel
niet aan menswaardige eisen voldaan
hebben, maar ook dat werd ontkend.
BEDREIGD
Omdat mr. Booster de laatste tijd
herhaaldelijk door onbekenden met
de dood is bedreigd, werd iedereen
bij het betreden van de rechtszaal
gefouilleerd.
ATHENE De Griekse regering
heeft maandag acht hoogleraren
ontslagen omiai zij tegenstanders
van het koloneisbewino zouden zijn.
Drie hoogleraren behoorden tot de
Atheense universiteit Toen ze giste
ren voor hel laatst college gaven,
kregen zij een donderend applaus
van de studentea
SPANNING STIJGT
PARAMARIBO De spanning ln
de Surinaamse hoofdstad Paramaribo
stijgt. Steeds meer groepen van de
bevolking keren zich tegen premier
Pengel. De arbeiders van de Alumi
nium Companv eisen dat de premier
aftreedt als -oorzitter van de werk-
nemersmoederbond De staking van
onderwijzers aan lagere en mu-
lo-seholen is algemeen.
Alle stakers hebben zich laten re
gistreren bij zeven in de haast inge
richte stakingscentra
De leraren die reeds geruime tijd
staken kriieen steeds meer steun. De
bonden .'an hogere en middelbare
I ambtenaren nouden voor vandaag
I een Droteststakme van een uur aan,
I terwijl binnenkort een algemene sta
king van onbeperkte duur volgt A
