ANTARCTICA
„DE ZONDEN DER VADEREN"
eens een
geweldig
oerwoud
Nasleep wreekt
zich nog in het
rassenprobleem
ZATERDAG 4 JANUARI 1969
„verschuiving der continenten",
hier kan worden bevestigd. Deze
theorie gaat ervan uit. dat de aar
de in een zeer ver verleden één
groot oercontinent is geweest,
zonder zeeën: het Gondwana-
land. Deze landmassa zou door
uitdijing van de aardbol in stukken
zijn gebroken en in de diverse
werelddelen uiteen zijn gevallen.
Een in Antarctica gedane vondst
zou daar eventueel op kunnen wij
zen: eind vorig jaar ontdekte men
het kaakbeen van een hagedisach
tige amfibie, die volgens deskundi
gen ongeveer 200 miljoen jaar ge
leden moet hebben geleefd. Be
kend was, dat dit dier ook in
Zuid-Amerika en Afrika voorkwam.
En omdat vaststaat, dat het beslist
niet tegen zeewater kon, is dit een
duidelijke aanwijzing, dat Antarcti
ca in vroeger tijd met deze conti
nenten was verbonden.
De vondst toont ook aan, dat de
Zuidpool niet altijd met een ijslaag
is bedekt geweest. Steenkoollagen
en gefossileerde bomen wijzen
daar eveneens op. In de oertijd
was dit deel waarschijnlijk bedekt
met één enorm uitgestrekt bos.
Wanneer en waardoor het kli
maat veranderde, is niet bekend
Evenmin als mei zekerheid is vast
gesteld hoe oud Antarctica is
Waarschijnlijk is het oostelijk deel
600 miljoen en West-Antarctica
(van het oosten gescheiden door
een serie bergketens) 350 miljoen
jaar oud.
Een belangrijke reden voor we
tenschappelijk onderzoek in Ant
arctica is. volgens de heer Waal
wijk, het feit, dat daar de ijstijd
nog steeds bestaat. Ongeveer 95
procent van het ijs op de wereld
bevindt zich op dit continent.
Dit landijs.ligt als een dikke kap
over het vasteland heen en heeft
in sommige delen van Oost-Ant-
arctica een dikte van twee a drie
kilometer. Wanneer deze massa
zou smelten zou de zeespiegel
over de hele wereld 50 meter stij
gen...
Het is nog steeds niet zeker of
deze massa toe- of afneemt. Ge
leerden nemen aan. dat de weste
lijke kap slinkt en de oostelijke
groeit.
Door bestudering van de
verschillende ijslagen is men nu in
staat de geschiedenis van het ijs
te achterhalen. Aanwijzingen voor
de leeftijd van die lagen zijn don
kere banden in het ijs: as van
vulkaanuitbarstingen, stuifmeelkor-
rels en micrometeorieten zijn eens
gevangen door vallende sneeuw
en zo in het ijs terecht gekomen.
Met behulp van radioactiviteit kan
de ouderdom van deze lagen wor
den vastgesteld.
Op het ogenblik staat het onder
zoek nog maar in de kinderschoe
nen. De tot nu toe verzamelde ge
gevens zijn nog niet meer dan wat
losse informatie. Maar elk Jaar
Overzicht van McMurdo Station in
de zomer. Op de voorgrond be
voorradingsschepen. Foto rechts:
Een Adelie-Pinguin met haar jong.
breidt het programma zich uit. Im
mers, door de unieke ligging en de
optredende natuurverschijnselen is
Antarctica (ook wel genoemd 's
werelds grootste openlucht-labora
torium) een werelddeel, dat van
ongeëvenaard belang is voor de
wetenschap. Het vasteland omvat
niet minder dan een tiende deel
van het landoppervlak van de aar
de.
Indien men dus een beter inzicht
wil hebben in de opbouw van de
aarde en de natuurkundige proces
sen, kunnen wetenschappelijke
waarnemingen uit Antarctica niet
worden gemist
Dat is de enige reden, aldus de
heer Waalwijk, voor de aanwezig
heid van honderden mannen: ant
woorden te zoeken op de vele
tientallen vragen, van hoe de pin
guïns de zon als kompas gebrui
ken tot de vraag welke rol Antarc
tica heeft gespeeld in de evolutie
en de verspreiding van planten en
dieren op het zuidelijk halfrond.
Het zoeken naar die antwoorden
doet men gezamenlijk, vreedzaam
en in goede verstandhouding. De
Russen vanuit hun Wostok-statlon,
de Amerikanen vanuit Mc Murdo.
Samen met Britten en Fransen
voeren zij een vreedzame aanval
uit op Antarctica om de vele ge
heimen, die de ijskap nog omslo
ten houdt, aan de oppervlakte te
brengen.
DICK RINGLEVER
Enkele waarnemers op Cape Royds,
vóór de hut van Shackelton, ge
bouwd in 1909. Tweede van links
de Nederlandse journalist J. M.
Waalwijk, met wie wij een gesprek
hadden over zijn bevindingen.
Een strakblauwe lucht en een onafzienbare ijsvlakte, waar in deze tijd
van het jaar het kwik rond de zomertemperatuur van min 50 blijft
hangen. Daarmee ontvangt de Zuidpool zijn bezoekers: een zonnig
maar bar welkom, dat slechts met een dik pak bont kan worden
ondergaan.
Journalist J. M. Waalwijk (27) was er een week te gast bij 2000 Ameri
kanen, die er samen met wetenschapsmensen van andere nationaliteiten
o.a. ook Russen poolonderzoek verrichten, research, die sinds het
geofysisch jaar 1957/1958 sterk in omvang is toegenomen.
streng wordt geselecteerd, vooral
ook de psychologische test is nog
al zwaar. Zeker niet iedereen kan
met zo'n expeditie mee. Want het
ligt wel voor de hand, dat zij on
der een zware druk komen te
staan in die verlatenheid. Je hoeft
je bijvoorbeeld alleen maar af te
vragen wat er zou gebeur&n als er
In zo'n ondergrondse basis brand
zou uitbreken. De bemanning zou
naar boven moeten en reddeloos
verloren zijn".
Hoewel het onderzoek nog maar
zo'n tien jaar goed op gang is, zijn
al verscheidene belangrijke ont
dekkingen gedaan. De belang
rijkste deed men dit najaar toen
Amepkaanse geologen in Mary
Byrdland twee vulkanen aantroffen,
terwijl stoom uit de kraters kwam
Door deze vondst werd definitief
een uitgebreid vulkanisch gebied
aangetoond, dat de gordel van vul
kanen sluit, die langs de oost- en
westkust van de Stille Oceaan ligt
Eerder waren al twee andere vul
kanen ontdekt. In de buurt van
deze vulkanen zijn kleine „oases"
aangetroffen, begroeid met mossen
en micro-organismen, die mét de
pinquïns en skua's (een soort
meeuw) tot het enige leven beho
ren in Antarctica.
Een van de opwindendste vra
gen, die geologen in Antarctica
zich stellen, is, aldus de heer
Waalwijk, of de theorie over de
de manschappen: naast de we
tenschapsmensen veel marineman
nen. die vrijwillig zes maanden van
hun diensttijd op het witte conti
nent doorbrengen.
Zegt de heer Waalwijk: „zij le
ven er volkomen geïsoleerd, want
verbindingen met andere bases
zijn er nauwelijks, zeker niet in de
poolwinter. De mannen zijn daar
om helemaal op elkaar aangewe
zen. Dat er vrijwel nooit moeilijk
heden ontstaan komt doordat zeer
In totaal zijn er enkele tientallen
stations in en op het drie kilome
ter dikke ijs gebouwd, van waaruit
de wetenschappelijke expedities
worden geleid en die na de achtu
rige werkdag dienen als thuis voor
Deze Hercules van de Amerikaanse
luchtmacht voorziet een geïsoleerd
station van brandstof.
De slavenhandel van weleer behoort tot de
niet te peilen droeve kant van onze westerse
kolonisatie. Nog altijd torst de wereld in de
vorm van het rassenprobleem de nasleep
van die onmenselijkheid van onze voorvade
ren. Vijftien miljoen onschuldige Afrikanen
werden in de voorbije eeuwen verscheept van
hun vredige woonplaatsen langs de Afrikaan
se kusten naar de plantages en fabrieken van
de uitbuitende blanken. En nog eens negen
miljoen Afrikanen vonden de dood aan boord
van de volgepropte schepen, waar in de rui
men nog geen kaars wilde branden vanwege
het gebrek aan zuurstof in de verpestende
atmosfeer.
„De zonden der vaderen" is
de titel van een boek dat James
Pope-Hennessy heeft geschre
ven over de Atlantische slaven
handel van 1441 tot 1807 (uitge
geven door H. J Paris in
Amsterdam; ƒ16,50). Het is een
aanklacht tegen iedereen en al
les wat zich heeft bemoeid met
die gruwelijke handel en een
poging de motieven te ontdek
ken van wrede Britten. Hollan
ders, Fransen, Portugezen.
Duitsers, Denen en Amerikanen
die er grof geld aan verdienden.
Ook de rol die Afrikaanse
stamhoofden, handelaars en pi
raten in die ellende speelden
komt ter sprake.
Een citaat uit een reisjour
naal van een der slavenschepen
om de situatie aan boord te
schetsen: „Elke dag word ik
misselijker van deze handel:
het kopen en verkopen van
mensen als lastdieren. Op de
achtste dag buitengaats heb ik
de ronde gedaan in het tussen
dek. terwijl ik een zakje kam
fer bij mijn neus hield, want de
stank was vreselijk. Zieken en
stervenden lagen aaneen geke
tend. Ik zag zwangere vrouwen
die een kind kregen terwijl ze
vastgeketend waren aan lijken,
die door onze dronken opzich
ters niet waren weggehaald. De
negers waren letterlijk samen
gepropt als in een doodkist".
De eigenlijke slavenhandel
moet in 1441 zijn ontstaan toen
tien Afrikanen uit Guinea naar
Portugal werden verscheept als
geschenk voor Hendrik de Zee
vaarder. Drie jaar later meerde
in Lissabon een schip met 235
mannen, vrouwen en kinderen
Overvol waren de ruimen van de
schepen waarmee de negers als
slaven werden vervoerd.
naam destijds al met afschuw
werd uitgesproken.
Hollandse planters en hun
vrouwen werden berucht om de
weerzinwekkende manier waar
op ze hun slaven behandelden.
Pogingen om de Afrikanen tot
het Calvinisme te bekeren wer
den omstreefcs 1650 opgegeven
toen geen dominee zich meer
aan het Westafrikaanse klimaat
wilde wagen.
Onze voorvaderen hadden
volstrekt geen oog voor de
geestelijke marteling die de ne
gers werd aangedaan door het
hevige, verbijsterende verlies
van hun vrijheid, hun land. hun
familie en hun vrienden. Over
lichamelijke kwellingen dan
nog maar niet gesproken.
Brandmerken en de verschrik
kelijkste martelingen voor klei
ne vergrijpen voor, tijdens en
na de reizen hebben onnoeme
lijk veel leed veroorzaakt.
Een schets van een reis in de
achttiende eeuw zegt: „Vanwe
ge regen en storm waren de
patrijspoorten gesloten, zodat
de negers begonnen te lijden
aan loop en koorts. De vloeren
van hun verblijven onderdeks
waren bedekt met bloed en
slijm, dat uit hen gevloeid was
door de loop, zodat het leek op
een slachthuis. De menselijke
verbeelding kan zich onmoge
lijk een situatie voorstellen die
walgelijker en verschrikke
lijker was. Tal van slaven wa
ren bewusteloos en werden aan
een halve voet met een bijl.
Slaven werden gegeseld tot hun
lichaam een bloederige massa
was, die werd ingewreven met
zout en peper en waarover
gesmolten was werd gegoten.
De meeste Afrikanen verdroe
gen deze martelingen met grote
standvastigheid.
Dat kon allemaal, want een
slaaf was een stukje eigendom,
waar men mee doen mocht wat
men wilde. Eens werd er een
kleine boete gegeven omdat een
slavenbezitter de mond van een
zes maanden oude negerbaby
van oor tot oor had opengesne
den. Dat ging iets te ver...
Pop-Hennessy's boek staat
vol van dergelijke beschrijvin
gen, niet te begrijpen voor de
mens van de twintigste eeuw.
Honderden jaren achtereen
ging het halen, verschepen, ver
kopen, martelen en sterven van
de zwarte slaven door. Eerst in
het midden van de achttiende
eeuw kwam er verzet. In Enge
land, Amerika en andere lan
den.
In 1807 kwam er in Engeland
een afschaffingswet die de han
del in slaven verbood. In 1811
werd de straf voor hen die zich
er toch aan over gaven bepaald
op deportatie voor het leven en
enkele jaren daarna zelfs op de
doodstraf. Nederland staakte de
handel definitief in 1814,
Frankrijk in 1815 en Portugal
tussen 1815 en 1830. De slaver
nij zelf duurde nog enkele tien
tallen jaren voort. Tot de
meesten slaven waren uit
gestorven....
BRAM OOSTERWIJK
af. De gang in de slavenhandel
zat er al gauw in! Expedities
werden samengesteld om de Af
rikanen in hun dorpen te
besluipen en te pakken. Wie
zich verzette werd genadeloos
afgemaakt.
Engelsen en Hollanders hoor
den van die goeie handel en
kregen ook de smaak te pak
ken. Men zakte steeds verder
de Afrikaanse westkust af. Hele
streken werden leeggehaald,
schepen gevuld. Veel geld werd
Dit schilderij toont een Westafri
kaanse slavenmarkt, waar negers
als beesten werden gekeurd en
gebrandmerkt.
verdiend. In de zestiende en ze
ventiende eeuw verrees het ene
fort na het andere, bolwerken
van waaruit garnizoenen het
land introkken om slaven te be
machtigen. Elmina aan de
Goudkust is zo'n reliek uit de
dagen van de slavenhandel, nog
altijd overeind als een getuige
nis van de vroegere Europese
aanwezigheid.
Vanuit Elmina hebben onze
eigen voorvaderen heel wat Af
rikanen verzonden naar de sui
kerplantages en andere projek-
ten in het toen in onze handen
zijnde Brazilië. De Hollanders
gingen door voor nog bar
baarser en sadistischer slaven
halers dan de Engelsen, wiens
dek gedragen, waar verscheide
ne van hen stierven".
En deze: „Met de toestand
van de ongelukkige slaven gaat
het voortdurend van kwaad tot
erger. Misschien zouden ze de
rest van hun leven liever aan
boord doorbrengen als ze van
tevoren zouden weten wat voor
knechtschap hen wacht; als ze
zouden weten dat de vreselijke
ellende en ontberingen die ze al
verduurd hebben, voor de
meesten hunner slechts zullen
worden gevolgd door overmatig
zwoegen, honger lijden en mar
telende pijniging van de zweep,
waarmee ze naar willekeur
worden afgeranseld door een
hardvochtige opzichter, die
trots is op zijn macht om te
straffen wie. wanneer en hoe
hij maar wil".'
Het lijden en sterven van de
slaven op de broeierige planta
ges van de Westindische eilan
den, op de zonovergoten ka-
toenvelden langs de Missisippi.
kortom op al die helse plaatsen
waar de blanke de neger nodig
had. is niet te meten. De berg
van leed is daarvoor te groot.
De mythe die in die jaren
was opgebouwd rond met tul
banden getooide negers en ne
gerinnen die de hele dag onder
hun werk zongen, 's avonds
dansten, dronken en vrijden,
scharen gelukkige zwarte hum
meltjes groot brachten en liefde
en respekt hadden voor hun
blanke meesters met hun indo
lente, wasbleke echtgenotes en
De mythe van de vrolijke en te
vreden slaven (St. Vincent, 1794).
verwende kinderen is ten ene
male onwaar, gelogen, vervalst.
Iets over de straffen die rond
1680 in West Indië aan slaven
werden uitgedeeld. Voor kleine
misgrepen werden de negers
aan de grond genageld, waarna
er kromme stokken aan armen
en benen werden gebonden. Ze
werden dan langzaam verbrand,
eerst handen en voeten, vervol
gens het hoofd. Minder ernstige
vergrijpen werden bestraft met
castratie of het afhakken van
ATLANTISCHE OCEAAN
XfalklandX Jl_
\n00rwegen"
Züidpoolc irJ
riiErV-.
Falkland Eil.\
^(Malwlnen)^\
SAX o.v' ^ee
INDISCHE
jKoninginj
Maud
X Land *!v
■austral! t
Zuidpool:
Ellsworthvriv
1 t*:Highland;
X-Mariex
Byrd Landi
Wilkes
:i?n?,te&gcEAAN
Amundsen Zee
nieuw
zeeland
STILLE OCEAAN
Australië
N. Zeeland
