Moeilijk
brokje
jaar
meer
met een
welvaart
PRIJSSTIJGINGEN: DE DREIGENDE
ONBEKENDE IN 1969
RVO/TN0 onderhoudt
contact met kunstmaan
r
Een goed uiteinde...
en een goed begin!
Trygve Lie, eerste
secretaris-generaal
van de VN, overleden
Uit de Haagse hof geplukt
Sophia's trots
VLIEGRAMP IN
AUSTRALIË:
26 DODEN
Edward Kennedy
wil in leiding
Senaatsfractie
5
DINSDAG 31 DECEMBER 1968
Op de Waalsdorpervlakte in Den Haag is het nieuwe gebouw verrezen
van liet Physisch Laboratorium van de Rijksverdedigingsorganisatie
TNO. De uitkijktoren en de radarantennes worden voor proefnemingen
gebruikt.
Nieuw labop Waalsdorpervlakte
(Van onze speciale verslaggever)
DEN HAAG Op de Waals
dorpervlakte in Den Haag on
derhoudt de Rijksverdedigings
organisatie TNO contact met een
kunstmaan van Amerikaanse
makelij. Het ruimtevaartuig, de
L(incoln) E(xperimental) Sa
tellite) 5, heeft ten opzichte van
de aarde een relatieve omloop
tijd van 11 dagen. Vier dagen
hiervan is het bereikbaar voor
de Europese NAVO-partners.
De communicatie met de LES 5
draagt een experimenteel karakter.
De kunstmaan, die via een vast en
een mobiel zendontvangststation kan
worden „bespeeld", wordt (nog?) niet
gebruikt voor het doorgeven van in
formatie.
In het nieuwe Physisch Laboratori
um van de RVO-TNO behoren de
experimenten met de satelliet tot een
van de belangrijkste progamma-on
derdelen. Het onderzoekcentrum, dat
donderdag a.s. door prins Bernhard
officieel in gebruik wordt gesteld,
heeft 14 miljoen gulden gekost, en
grenst aan een tweede gebouw van
nagenoeg dezelfde grootte, waarin
het zogenaamde SHAPE Technical
Centre is ondergebracht.
Het Laboratorium voor Phpsische
Strijdmiddelen kwam in 1925 tot
stand. De toenmalige minister van
oorlog besloot tot de instelling ervan
naar aanleiding van geruchten dat er
in Duitsland „dodende stralen" zou
den zijn uitgevonden. De onderzoe
kingen werden stopgezet nadat geble
ken was dat het science-fiction ele
ment de werkelijkheid had overtrof
fen.
HAVANNA Bij Wajay, dichtbij
de Cubaanse hoofdstad Havanna, is
gisteren een militair vliegtuig neer
gestort Zes inzittenden, allen militai
ren, kwamen om het leven.
De eerste foto van Carlo, de zondag
geboren zoon van Sophia horen en
Carlo Ponti. De baby wordt hier ge
toond door prof. Hubert de Matte-
ville, Sophia's gynaecoloog. Moeder
«n zoon, beiden in Genève, maken
het goed.
Het instituuut ging zich toen toe
leggen op het waarnemen van ge
luidsbronnen (geschut, voertuigen,
vliegtuigen etc.), terwijl het een
akoestisch toestel ontwikkelde, waar
mee het luchtruim kon worden ver
kend.
Begin 1940 waren er vergevorderde
plannen tot industriële produktie van
een Nederlands radarapparaat. De
bezetting maakte hier een einde aan.
Wel konden nog een tweetal toestel
len naar Engeland worden
verscheept.
Zender PTT
In de oorlog werd de onderzoe-
kingsapparatuur onder beheer van de
PTT gesteld. In 't geheim slaagde
men er in een omroepzender te bou
wen, die onmiddellijk na de bevrij
ding als „Zender PTT" in bedrijf
werd gesteld.
Het laboratorium, dat altijd op de
Waalsdorpervlakte heeft gestaan, is
sinds 1945 tot een belangrijk we
tenschappelijk centrum uitgegroeid.
Met soortgelijke instituten in be
vriende landen wordt nauw samenge
werkt, evenals met de Nederlandse
industrie.
De taak van het Physisch Labora
torium van de RVO-TNO is het toege
past natuurwetenschappelijk onder-
zoejk dienstbaar te maken aan de
krijgsmacht. Voor zijn defensie geeft
Nederland op 't ogenblik ruim drie
miljard gulden per jaai uit, waarvan
één procent de research ten goede
komt.
In het grote gebouw aan de rand
van Den Haag worden thans op
verschillende terreinen onderzoekin
gen verricht. Men werkt aan de ver
betering van radarantennes, aan die
van de sonarapparatuur voor
opsporingswerk onder water (duikbo
ten) zomede aan het meten van
afstanden door middel van de
laserstraal.
De laserafstandmeter straalt een
lichtpuls uit, welke wordt gereflec
teerd door een voorwerp. Een fotocel
ontvangt deze reflectie. Op grond
hiervan volgt positiebepaling.
Waarneming
Bij al deze waarnemingen is het
een bezwaar dat men de eigen positie
verraadt. In het Physisch Laboratori
um wordt dan ook tevens gezocht
naar passieve methoden van waarne
ming. Hierbij kan gebruik worden
gemaakt van het licht van sterren of
van apparaten, die de uitgestraalde
warmte van voorwerpen opvangen.
De communicatieproblemen, die
door het Physisch Laboratorim wor
den onderzocht, liggen vooral op het
terrein van de radioverbindingen. Tot
de kleinere apparaten, die reeds ont
worpen zijn, behoren een zendont-
vangertje, dat door de bemanning
van een sloep of van een helikopter
kan worden gebruikt en een nog
kleiner luister-praat-kastje, dat voor
reddingswerk met een helikopter is
bestemd.
Ook op het terrein van de informa
tieverwerking is het wetenschappe
lijk onderzoekcentrum van de
krijgsmacht actief. Met behulp van
een speciaal soort rekentuig wordt
gestreefd naar automatische verwer
king van door radar ontvangen gege
vens met het doel tot een nauwkeuri
ge plaatsbepaling te komen.
Een ander belangrijk projekt is de
operationele research. De Rijksverde
digingsorganisatie verricht momen
teel een studie inzake de eisen, die
moeten worden gesteld aan het toe
komstige (1975) voertuigenpark van
de Koninklijke Landmacht.
(door onze economische medewerker)
DEN HAAG Het jaar dat achter ons ligt, is in economisch
opzicht bijzonder meegevallen. De eerste maanden ging het nog
heel kalm aan, maar later kwam de vaart er in. Zó zelfs dat er
tegen het eind van het jaar al stemmen werden gehoord, die
waarschuwden dat er op tijd afgeremd moest worden om een
nieuwe overbesteding te voorkomen.
De overheid heeft het niet bij
woorden gelaten. Aan het eind van
dit jaar heeft zij op monetair terrein
twee maatregelen genomen die in
1969 een te grote opleving moeten
temperen. Het komt er op neer dat
het geld iets duurder is gemaakt, dat
het bedrijfsleven iets meer rente
moet betalen ais het kredieten bij de
bank wil opnemen. Bovendien kun
nen de banken niet meer zo over
vloedig geld uitlenen als zij het afge
lopen jaar gewend waren. Dit bete
kent, dat de ondernemingen minder
gemakkelijk geld voor verbetering en
uitbreiding van hun bedrijf kunnen
opnemen.
Tegenvaller
Er werken overigens nog meer fei
ten die van invloed zijn op de ont
wikkeling. Kort geleden bleek dat de
resultaten van onze betalingsbalans
in het derde kwartaal beneden de
verwachtingen zijn gebleven.
De invoer was sterker opgelopen
dan gehoopt was met het gevolg dat
uiteindelijk minder geld uit het bui
tenland werd ontvangen dan waarop
was gerekend.
De verwachting is dan ook dat het
overschot op de lopende rekening
van de betalingsbalans voor het ge
hele jaar 1968 we1 geen ƒ500 miljoen
zal worden, zoals het Centraal Plan
bureau had voorspeld.
Nu is dat nog geen ramp. Maar er
moet wel .jen goed overschot zijn om
gedekt te zijn tegen een grote invoer
en om te voorkomen dat ons devie-
zenbezit wordt aangetast. Bovendien,
als er minder geld uit het buitenland
naar ons toe stroomt, dan komt er
ook minder in de geldpot waaruit
door de overheid en het bedrijfsleven
geleend kan worden.
Hogere rente
Is er voldoende geld beschikbaar,
dan kan de rente dalen. Maar daar
ziqt er nu helemaal niet naar uit. Die
rente dreigt eerder iets op te lopen.
De 'beleggers hebben dit 'kennelijk al
aangevoeld. Dat was duidelijk te
merken door het mislukken van de
staatslening in december: een rente
van iets meer dan 6Vt pet. werd te
weinig geacht. Wij gaan 1969 dan ook
in met de kans op duurder geld.
Er is nog een erfenis van 1968 die
in 1969 zal doorwerken. In het najaar
deed zich in de landen om ons heen
een ernstige valuta-onrust voor.
Schijnbaar is die toen opgelost door
maatregelen in West-Duitsland,
Frankrijk en Engeland.
Wij geloven echter niet in die op
lossing. Er behoeft maar weinig te
gebeuren of de speculanten gaan
weer tot de aanval over. De goud
prijs wordt aan andermaal opgedre
ven en het vluchtkapitaal zoek'- weer
een veilige haven. Dat zal ook Neder
land zijn. Maar erg gelukkig kan ons
land daar niet mee zijn, want even
plotseling als het geld binnenkomt,
even plotseling wordt het weer weg
getrokken. Rust kan er alleen komen
als eerst de inflatie in de wereld
krachtig bestreden wordt.
Lonen
Voor dit probleem staat ook ons
land in 1969. Wij kunnen zeker reke
nen op een verdere stijging van de
produktie en vermoedelijk op een
verdere verbetering van de werkge
legenheid. De regelmatige investerin
gen door Let bedrijfsleven staan daar
wel borg voor. Maar of die produk-
tiestijging voldoende zal zijn om de
loonstijgingen op te vangen, blijft
voorlopig nog een vraag.
Het Centraal Planbureau was voor
1969 uitgegaan van een stijging van
de loonsom van 6"/ï pet. Hierin was
een stijging van de contractlonen van
4 pet. verwerkt. In de metaalsector
heeft men nu een loonsverhoging van
5'/ï pet. kunnen krijgen die op 1 juli
door een nieuwe verhoging van 2 pet.
gevolgd wordt Het ligt voor de hand
dat de andere bedrijfstakken moeten
volgen om stakingen te vermijden.
Een groot aantal ondernemingen
kan die loonsverhogingen zeker ge
ven maar er zullen kleinere bedrij
ven zijn waar het heel moeilijk
wordt om het hoofd boven water te
houden, vooral bedrijven waar naar
verhouding veel mensen werken en
waar de concurrentie scherp is. Voor
dit soort bedrijven gaat het duurder,
wordende geld extra pijnlijk worden.
De onbekende
Als de loonstijgingen boven de pro-
duktiestijging uitkomen - en daar
ziet het naar uit - dan zullen onher
roepelijk de prijzen verder oplopen.
En dat is te ernstiger omdat die toch
al omhoog gaan door de stijgende
arbeidskosten, door de huurverhoging
en door de invoering van de BTW.
Die prijstijging wordt in 1969 de gro
te dreigende onbekende.
Wij kunnen in 1969 verwachten,
dat de opleving verder zal gaan, dat
er weer een klein brokje welvaart bij
komt. Maar wij zullen op moeilijkhe
den stuiten.
Moeilijkheden die van buiten af
komen door valuta-onrust en van
binnenuit door stijgende prijzen die
de winst van de loonsverhoging afro
men. Dit op zich zelf leidt weer tot
nieuwe looneisen,
De overheid zal dan ook een harde
dobber krijgen om de prijzen zoveel
mogelijk in de hand te houden en om
conflicten op te vangen.
Zij zal ook het oog moeten houden
op de stijging van de bestedingen.
1969 kan een iets beter jaar worden
dan 1968 maar zeer zeker een moei
lijker jaar.
PERTH Een Viekers ..Vis
count" passagiersvliegtuig is van
morgen in de buurt van de Australi
sche stad Port Hedland neergestort.
Alle 26 inzittenden kwamen om het
leven.
Het toestel voerde een vlucht uit
van Perth naar Port Hedland en
meldde zich nog. toen het aan de
landing begon. Wrakstukken van het
toestel zijn ontdekt op ruim vijftig
kilometer afstand van het vliegveld
van Port Hedland.
Reddingsploegen proberen het
wrak te bereiken. Het gebied rond
Port Hedland is moeilijk begaanbaar.
NATUURZUIVER
OPWEKKEND VERKWIKKEND
OSLO De Noor Trygve Lie
die zeven jaar lang de eerste se
cretaris-generaal van de Ver
enigde Naties is geweest, is gis
teren op 72-iarige leeftijd te
Geilo op ruim 240 km ten noord
westen van Oslo aan een hart
aanval overleden.
Trygve Lie was (sinds 1941) mi
nister van buitenlandse zaken van
Noorwegen, toen hij in 1946 eenstem
mig tot eerste secretaris-generaal van
de VN werd gekozen. Hij trad in
november 1952 af nadat vooral van
communistische zijde kritiek op zijn
beleid was geleverd.
De communistische landen beschul
digden hem ervan de belangen van
het „westerse imperialisme" te die
nen. Zij boycotten hem nadat hij in
terventie van de VN in de Koreaanse
oorlog, die in 1950 uitbrak, had aan
bevolen.
Hij haalde zich ook de toorn van
bepaalde Amerikaanse kranten op de
hals, die hem een communistische
stroman noemden. Lie reageerde op
deze kritiek heel laconiek: „Zolang
als de aanvallen van alle kanten ko
men, is dat een hoopvol teken".
Tenslotte kwam hij echter tot de
conclusie dat zijn positie onhoudbaar
werd. De Zweed Dag Hammarskjoeld
nam zijn plaats in.
NAVO-lid
Als minister van buitenlandse za
ken leidde hij zijn land naar actieve
DOOR
J!
Vanavond rollen we dus het oude
jaar uit en het nieuwe in. Dat heeft
meer consequenties dan de goede
wensen en goede voornemens alleen.
Komt eerst het probleem van de
kunststukken, die in de vorm van
Nieuwjaarskaarten zijn toegezonden
Wat doe je er mee?
Eerst gaan de puur zakelijke de
prullebak in. Dan komen de aardige
die je toch nog eens extra bekijkt en
dan moedig ook ter vernietiging weg
gooit. Maar die heel dierbare? Ik
heb er een dat is een miniatuur
krantenkioskje met mini-miniatuur
echte krantjes er in. Bewaren?
Maar ik heb me net voorgenomen
in het nieuwe jaar straf de hand te
houden aan het opruimen van alle
overtollighedein. Een zelfopgelegde
kwelling, want hoe ouder des te dier
baarder de spullen me worden.
Dit probleem is niets bij de ver
schrikkelijke vraag hoe de kerstboom
met goed fatsoen kwijt te raken.
Het is hier een wijk waar elk ge
zin met kleine kinderen uitvlucht,
omdat de huizen oud en hoog, de
straten smal en druk zijn. Grijze
hoofden en kantoren, dat is al wat
hier tieren wil.
Op straat zetten betekent, dat het
ding misschien nog wortel schiet
ook. wat vast niet mag van de over
heden.
Vuilnisbak noch plasticzak kunnen
het rafelend groen omvatten en
klein zagen of hakken gaat boven
mijn macht.
Iloe moet het?
Hij zal wel op het balkon terecht
komen naast de kale stam van die
van het vorig en voor-vorig jaar.
Maar het ergste is, dat ik met de
onttakeling en wegsleperij poes Je
roen dep in zijn kattehart zal
treffen.
Die is namelijk, zodra de boom
stond, een lichamelijke en geestelij
ke gezondheidskuur begonnen. Een
week lang ligt hij onder de boom in
diep gespin de dennegeur te inhale
ren. Hij verlaat deze plaats slechts
met lome tred op het etensuur om
naar de keuken te gaan.
Wordt de luiheid hem te machtig
dan houdt hij zich bezig met een
subtiel spel. Wanneer hij een pootje
strekt reikt hij juist tot een zilveren
glazen klokje. Een zacht tikje en het
zegt ping-ping...
Jeroen kijkt dan de kamer in met
zijn grote gele ogen, waarin de rode
gloed van een kerstbal vurig weer
spiegelt, als verwacht hij kampioens
toejuichingen.
Blijven die uit, dan geeft hij een
hardere tik, waardoor een luidere
ping ontstaat. Waarna de naalden
droog neerritselen en hij zich de
kriebels moet wegpoetsen. Is dat ge
daan, dan is hij wel zo vermoeid dat
hij weer in de dommel dut.
Dat alles zal lik moeten verstoren
en heel het lange jaar 1969 wilde ik
zo goed zijn voor mens en dier....
Ontstellend hoe moeilijk het leven
kan zijn.... en ik wilde het juist eens
allemaal wat gemakkelijker gaan op
nemen....
Trygve Lie
samenwerking met de westelijke we
reld, hetgeen later resulteerde in het
lidmaatschap van de NAVO. Noorwe
gen gaf hiermee zijn traditionele
neutraliteit op.
Toen de Duitsers Noorwegen bin
nenvielen, in april 1940, was Lie mi
nister van handel. Hij slaagde erin
de Noorse vloot voor de geallieerden
te behouden. Kort daarna werd hij
waarnemend minister van buiten
landse zaken en vervolgens minister
van buitenlandse zaken in de rege-
ring-in-ballingschap in Londen, van
1940—1945.
De Noorse premier Per Borten
noemde zijn dood „een groot verlies
voor Noorwegen" en minister van
buitenlandse zaken John Lyng zei
dat Lie in de herinnering zal blijven
als „een moedig verdediger van recht
en rechtvaardigheid tussen de
mensen".
Op het hoofdkwartier van de VN
in New York werden de nationale
vlaggen van de 126 leden gestreken
en alleen de VN-vlag wappert
halfstok als hulde aan de overleden
politicus.
WASHINGTON Senator Edward
Kennedy streeft naar de positie van
waarnemend leider van de Democra
tische Senaatsfractie. Kennedy zelf
maakte dit gisteren in Washington
bekend. Hij nam dit besluit na over
leg met vice-president Hubert Hum
phrey en de voormalige kandidaat
voor het vice-presidentschap, senator
Edmund Muskie. De huidige waar
nemend democratische senaatsleider
is senator Russel Long van Luisiana;
leider van de fractie is Mike Mans-
field.
Radicalen (3)
Ik geloof dat er, zelfs bij bui
tenstaanders, mensen zijn die hun
neus een beetje ophalen bij de huidige
gang van zaken binnen de ARP. Be
grijpen doe je die radicalen niet, ook
al sta je veel dichter bij hen. Want zij
moeten toch een keer gaan begrijpen
dat zij het bij zo'n klein aantal niet
voor het zeggen kunnen hebben.
Het lijkt wel of zo'n kleine muis een
berg denkt te kunnen baren. Boven
dien komt hun optreden mij ook onde
mocratisch voor. Zeker, men kan zelfs
als minderheid (wanneer de prak
tische politiek niet voldoende beant
woordt aan het beginsel) recht van
spreken eisen. Maar in de concrete
verhouding is het in de ARP zo, dat 80
a 90 pet. meer genegenheid toont voor
de WD dan voor de PvdA. En voorts
wil men heel duidelijk in de richting
van een CDU koersen.
Daar moet toch niets tegen kunnen
zijn. Als buitenstaander vind ik dat
volkomen logisch. Daarom kan ik voor
het „geduld" van de leiding geen
waardering hebben.
Overigens vind ik de kleine minder
heid intelligente en zeer serieuze
mensen. Maar radicaal? Nee, dat
beslist niet! Daarom zou ik willen zeg
gen: spaar je hart en leg je bij de
meerderheid neer.
Leiden I. v. d. Reyden
Tsjechoslowakije
Net terug van een voor mij niet
te vergeten reis naar Tsjechoslowakije
kreeg ik een reisverslag van uw redac
teur Dick Ringlever onder ogen, dat ik
met interesse heb gelezen. Jammer dat
het op één punt een onjuiste voorstel
ling van zaken af, waarmee het land
geen dienst wordt bewezen.
Geschreven werd: „Reizen naar het
buitenland is taboe. Uitreisvisa worden
niet meer gegeven".
Hiermee ben ik het niet eens, want
het tegendeel is (gelukkig) waar. Gaar
ne geef ik de woorden weer van een
Tsjech, nauw betrokken bij het Tsjech
isch toerisme: „Seit dem 21 August reiet
man wie vërriickt".
Deze woorden zijn me door verschei
dene Tsjechen bevestigd, die reeds toe
stemming hebben gekregen in januari-
hun vakantie in het westen door te
brengen.
Rotterdam Ans Puttensteln.
Vergeldingsactie
Uw commentator, die de Israëlische
operatie op het vliegveld van Beiroet
zonder meer afkeurt, heeft volkomen
gelijk als hij er van uitgaat dat
mensenlevens en materie zaken zijn van
eenzelfde orde, waarvan de waarde kan
worden gemeten volgens gelijke maat
staf.
Israël heeft, zorgvuldig er voor wa
kend dat niemand maar dan ook nie
mand enige vorm van lichamelijk letsel
zou oplopen, een aantal vliegtuigen ver
nield.
De van Beiroet uit georganiseerde en
in Athene uitgevoerde Arabische actie
had slechts ten doel zoveel mogelijk
mensen te doden. Dat daarbij een vlieg
tuig werd getroffen „is meegenomen",
dat er slechts één dode en één gewonde
viel is misschien voor de daders een te
genvaller. voor ieder weldenkend mens
een dode en een gewonde teveel.
Merkwaardig is, dat het doden van
medemensen de Veiligheidsraad niet bij
een brengt, het kapot maken van ma
terie wel. Zou de gehele westerse wereld
het onderscheid in waarde tussen men
senlevens en materie uit het oog hebben
verloren?
Rotterdam j. Smit.
