TIENMAAL OM DE MAAN
Aankomst Kerstnacht
6 dagen, 2 uur en
52 min. in ruimte
Meer gevaren dan
bij aarde-vlucht
Wisseling bevelhebber
landstrijdkrachten
Maan thuis
via tv
Von Thadden
„chanteert"
Kiesinger
J. Edgar Hoover
blijft hoofd FBI
Astronauten
kerngezond
2 Nederlandse
militairen
verongelukt
De gaande en komende man
7
DINSDAG 17 DECEMBER 1968
DE BEMANDE MAANVLUCHT
Projekh APOLLO-8. dec 1968
positie van de maan bij de start
van de raket tn de ver.Sf.
/'cirkelen rond
de maan
van de aarde
(Van onze ruimtevaartredacteur)
KAAP KENNEDY Als straks in de kerstnacht over de hele wereld de
klokken luiden, zullen Frank Borman. William Anders en James Lovell, 400.000
kilometer van aards kaarslicht, de neus van hun Apollo-cabine wenden, de ra
ketmotor in werking stellen en beginnen aan hun eerste baan om de maan.
Voor het eerst in de geschiedenis van de mensheid zullen in die kerstnacht
mensenogen op een afstand van slechts 111 km de maan aanschouwen. Op een
reis, die het opwindendst avontuur aller tijden wordt genoemd.
Ook: de meest riskante onderneming van alle ruimte-experimenten tot nu
toe. Tweemaal zal hun leven afhankelijk zijn van één enkele raketmotor. Weigert
die, dan zullen zij om de maan blijven cirkelen, nooit terugkeren en tenslotte te plet
ter vallen op het grillige maanlandschap.
Ten aanschouvve van de hele tv-kijkende westerse wereld zul
len VS-luchtmachtofficieren kolonel Borman en majoor Anders
en marine-kapitein Lovell hun zes dagen, twee uur en 52 minuten
durende opdracht uitvoeren: twintig uur lang (tienmaal) om de
maan cirkelen en tijdens deze tocht informatie verzamelen, die
nodig is voor de eerste sprong óp de maan, in juni volgend jaar.
Zaterdagmiddag om negen minuten
Toor twee Westeuropese tijd tullen
j van Kaap Kennedy door 's werelds
lu-achtigste raket, de 3.4 miljoen kg
stuwkracht leverende 110 meter hoge
iSaturnus V, omhoog worden gescho-
Twee en een halve minuut later is
het ruimteschip al op 61 km hoogte
en heeft het een snelheid van 9600
km per uur. Twee miljoen liter
brandstof (een mengsel van petro
leum en zuurstof) is dan in vlammen
opgegaan.
Op dat moment, als de gigant de
jHercules-taak van het omhoog bren
gen van de 3100 ton wegende Apol-
fo-8 door de dikste lagen van de at-
imosfeer heeft volbracht, haakt de
eerste trap af en komt de tweede in
actie.
Zes en een halve minuut branden
de vijf motoren van déze trap, die elk
een stuwdruk van 100.000 kg leveren.
Zij voeren de snelheid op tot 22.000
km per uur en brengen het ruim-
eschip tot 189 kilometer.
Dan start de derde trap, die de
snelheid op 28.000 km per uur brengt
«i de cabine in een baan om de-aar
de slingert. Is zij daar eenmaal, dan
irardt deze derde trap uitgeschakeld,
maar blijft aan de cabine bevestigd.
Ontsnapping
Twee rondjes van samen drie uur
jkrijgen de astronauten dan de gele
genheid om te controleren of alles
goed werkt.
I Wordt alles in orde bevonden, dan
wordt boven de Stille Oceaan bij Ha-
iwaii voor 5 minuten en 11 seconden
de derde trap, de S-4B-raket, op
nieuw ontstoken. Dan gaat het naar
de maan. De raket accelereert tot een
j, ontsnappingssnelheid" van 40.000
pm per uur en de Apollo verlaat zijn
baan om de aarde.
Op dat moment is er voor de astro
nauten geen weg terug meer. Zij
koersen in een donkere oneindigheid,
Waar het niet door lucht getemperde
tonlicht de Apollo onbarmhartig ver-
pit, terwijl de andere kant aan ijzige
kou is blootgesteld.
De koers is gericht op een punt in
Öe ruimte, waar op dat moment de
tnaan nog niet is, maar waar zij twee
èn een halve dag later zal zijn.
[Tijdens de grote reis zal één experi
ment worden uitgevoerd. De beman
ning zal de S-4B-raket losmaken en
fcr 25 meter voor gaan vliegen. Dan
tullen de beschermingspanelen van
de raket worden afgeworpen en de
gummy laten zien van de ingebouw
de „lunar module (LM)", het vaar
tuig, waarmee in de toekomst op de
tnaan zal worden geland.
.De astronauten zullen daarmee een
koppeling stimuleren, een manoeuvre
die een van de belangrijkste zal zijn
bij toekomstige maanvluchten. Is dat
gebeurd, dan worden raket met LM
weggeschoten naar een baan om de
ton en gaat de Apollo alleen verder,
konder door motoren te worden aan
gedreven. De stuwraketten van het
ruimteschip zullen alleen worden ge
bruikt, indien er door computers op
parde berekende koerscorrecties no-
pig zijn.
Afremmen
i Het zal bijna drie dagen later zijn,
id de avond voor Kerst, als de Apol-
o in de buurt van de maan komt. De
nelheid is dan inmiddels aanzienlijk
fiwijzigd.
Eerst vermindert zij (evenals bij
ten omhooggeworpen bal) en be-
Iraagt zij op 48.000 km van de maan
log maar 3360 km. Dan wordt zij
reer groter doordat op dat moment
e aantrekkingskracht van de maan
legint. Op 9000 km afstand, 66 uur
'a de lancering, is zij alweer opgelo-
ien tot 9100 km per uur.
Wanneer de bemanning dan verder
'iets zou doen, zou de Apollo rustig
ichter de maan verdwijnen, één om
wenteling maken en dan vanzelf,
onder de raketten te gebruiken,
haar de aarde worden teruggeslin-
lerd.
Maar dat is niet de bedoeling: de
APollo moet in een lage baan om de
Haan komen en dus moet de snelheid
Verder worden afgeremd. Dit doen de
Jtronautcn door hun schip zo te ke-
*n, dat de uitlaat van de hoofdmotor
®P de maan gericht is. Door vuursto
ten van de motor verlagen zij de
••Iheid tot 5950 km per uur, waar
door de Apollo een elliptische baan
gaat beschrijven met een kleinste
afstand van 111 km en een grootste
van 313 km.
Na twee omwentelingen rond de
maan, waarin de ruimtevaarders
weer eens alle systemen aan boord
controleren, wordt de hoofdmotor op
nieuw ontstoken; ditmaal om de el
liptische baan in een cirkelvormige,
op 111 km van de maan te verande
ren.
Tien ronden
In totaal zal de Apollo tien rondjes
van elk twee uur om de maan ma
ken. Tijdens deze omwentelingen zul
len de ruimtevaarders een groot aan
tal opdrachten uitvoeren. Zij moeten
foto's maken (zwart-wit, kleur en
stereo) en zij moeten tv-uitzendingen
voor de aarde verzorgen. Zij moeten
kraters, rillen en zeeën bestuderen en
de geschiktste landingsplaats bepa
len. En voorts zullen zij navigatie-oe-
feningen houden.
Dit alles in nauw overleg met het
grondstation op de aarde. Alleen tij
dens de 45 minuten, dat de Apollo
zich bij elke ronde achter de maan
bevindt, is dit contact niet mogelijk,
omdat de radio-verbinding dan ge
blokkeerd is.
99
I Corridor"
Na 20 uur om de maan te hebben
gecirkeld wordt de 57 uur durende
terugreis aanvaard. Het ruimteschip
wordt op de aarde gericht en de
hoofdmotor wordt ontstoken om
koers te zetten naar de aarde. Ook
hier worden de mannen weer gehol
pen door de elektronische rekenma
chines van het controlecentrum.
Dit is wel nodig, want het komt
hierbij zeer nauw aan op een juiste
koers. De „corridor", waarover de
mannen beschikken, is maar 30 km
breed. Schieten zij langs dit
„venster", dan zijn zij ofwel gedoemd
tot een eeuwigdurende ruimtereis, of
zij verbranden in de aardse at
mosfeer.
Aanvankelijk zal hun schip een
snelheid van 8800 km per uur heb
ben, maar onder invloed van de
aardse aantrekkingskracht loopt deze
op tot 40.000 km per uur op het mo
ment dat de landing wordt ingezet.
Even voordat zij de atmosfeer in
duiken, werpen de ruimtevaarders de
zgn. dienstcabine af. De voorraden en
instrumenten, die daarin zitten, heb
ben zij dan niet meer nodig. Wat
overblijft is de 3,3 m hoge en 9,9 m
brede cabine, waarin dan nog voor
zeven uur zuurstof zal zijn.
Landing
De Apollo wordt met de stompe
zijde naar voren gedraaid, zodat het
hitteschild de wrijvingshitte met de
lucht (3300 graden Celsius) kan ver
werken.
Door de zeer grote snelheid (12.000
km, sneller dan bij een normale
ruimtereis om de aarde) zal de hoek
waaronder de Apollo in de atmosfeer
f
De drie astronauten v.I.n.r, commandant Borman (40). Lovell (40)
en Anders (35). De eerste twee hebben al een ruime ruimte-er
varing: samen maakten z(j in december 1965 de 330.5 uur durende
record-vlucht met de Gemini 7. tijdens welke een rendez-vous
met de Gemini 6 werd gerealiseerd. Elf maanden later ging
Lovell (ditmaal samen met Edwin Aldrin) opnieuw de ruimte in
met de Gemini 12, een reis, die 94,5 uur duurde.
Voor Rookie William Anders is het de eerste ruimtevlucht.
Hij begon zjjn loopbaan bij de Navy en is thans majoor bjj de
Air Force. Daarvoor studeerde hj| kernfysica.
Hoewel de kwaliteit van de
beelden waarschijnlijk niet zo
best zal zijn, zal het ruimteavon-
tuur als alles volgens plan
verloopt in de huiskamer via
de tv zijn te volgen en wel op de
volgende dagen en tijden:
21 december 13.45 uur: start
van Kaap Kennedy (Ned. I)
22 december 21.20 uur: bericht
geving over de reis naar de maan
(Ned. I)
23 december 21.35 uur: idem
24 december 11.15 of 13.15 uur:
aankomst bij de maan (Ned I);
via Ned. II 18.30 uur samenvat
ting van de gegeven reportages
plus omlopen om de maan.
25 december 3.15 uur: nachte
lijke reportage van de 9de om
loop op 111 km afstand van de
maan; om 13 uur samenvatting
hiervan (Ned. I).
26 december 22.15 uur: terug
reis naar de aarde (Ned. I).
27 december 16.20 uur reporta
ge landing via Ned. II (na 17 uur
verder op Ned. I)
HANNOVER Adolf von Thad
den, leider van de extreem-rechtse
National-demokratische partei in
West-Duitsland. heeft gisteren ge
dreigd een „bruinboek" uit te geven
over het Nazi-verleden van
bondskanselier Kiesinger als de rege
ring in Bonn probeert de NPD te
verbieden.
Zoals bekend heeft minister van
binnenlandse zaken Benda, aangekon
digd op een morgen te houden kabi
netsvergadering voor te stellen de
NPD te verbieden omdat zij in strijd
zou zijn met de grondwet.
Von Thadden liet op een persconfe
rentie twee dikke dossiers zien die
materiaal zouden bevatten over het
verleden van Kiesinger en de mi
nister voor geheel Duitsland betref
fend. Wehner.
Von Thadden zei bereid te zijn het
materiaal over zoals hij het noemt
het „bruine of rode" verleden van de
twee mannen te publiceren als de
Westduitse regering haar „lastercam
pagne" tegen de NPD blijft voortzet
ten en haar brandmerkt als op-
1 I volgster van de Hitlers NSDAP.
binnendringt, niet groter dan 7.4 gra
den en niet kleiner dan 5.4 graden
mogen zijn. Is deze hoek te groot,
dan verbrandt de cabine door de
enorme hitte. Is zij te klein, dan zal
de Apollo als een steentje over het
water langs de atmosfeer ketsen
en weer in een baan om de aarde
terecht komen. Ook dit zou de döod
van de astronauten betekenen, omdat
zij in dat geval te weinig zuurstof bij
zich hebben om daarna nog een
geslaagde landing uit te voeren.
Gaat alles goed, dan openen
zich op 7200 meter hoogte de
twee remparachutes. Op 3000
meter volgen de hoofdparachu
tes, waardoor de snelheid tot 35
km per uur wordt terugge
bracht.
In het nachtelijk duister zal de
Apollo dan (in de Stille Oceaan)
landen. Als de computers gelijk
krijgen precies 6 dagen, 2 uur en
52 minuten na de start.
WASHINGTON De onlangs ge
kozen Amerikaanse president. Ri
chard Nixon, heeft gisteren bekend
gemaakt. dat hij de 73-jarige J. Ed
gar Hoover verzocht heeft aan te
blijven als directeur van de Ameri
kaanse federale recherchedienst
(FBI).
Ook aan Richard Helms, het hoofd
van de CIA, de Amerikaanse geheime
dienst, is het verzoek gedaan op zijn
post te blijven wanneer het nieuwe
bewind in de VS op 20 januari de
teugels in handen neemt. Zowel Hoo
ver als Helms hebben erin toe
gestemd. hun functies te blijven
waarnemen. Hoover, die op 1 januari
74 wordt, heeft de leiding van de FBI
gehad sinds 1924.
De 55-jarige Helms is hoofd van de
CIA geweest vanaf 1966.
Onderscheiding
voor Pennarts
DEN HAAG De voorzitter der
Kon. Nederlandse vereniging voor
luchtvaart, de heer H. Schaper, heeft
gistermiddag in het gebouw dier ver
eniging in Den Haag aan de heer H.
K. Pennarts de prijs voor lucht- en
ruimtevaartpublicisten 1968 uitge
reikt.
De heer Pennarts die van novem
ber 1946 tot 1 december jl., toen hij
de pensioengerechtigde leeftijd had
bereikt als luchtvaartredacteur
werkzaam was aan de Handels- en
transportcourant te Rotterdam, ont
ving uit handen van de heer Schaper
een oorkonde.
HOOGEVEEN Bij Hoogeveen is
gisteren op een kruising een perso
nenauto frontaal gebotst op een
vrachtwagen. De bestuurder van de
personenauto, de heer M. Visser (68)
was op slag dood.
Vastgesnoerd in de stoelen van
Apollo-8, gereed voor de start op
de top van 's werelds krachtigste
raket.
Kaap KENNEDY De astronau
ten Frank Borman, James Lovell en
William Anders zijn gisteren licha
melijk geschikt bevonden voor hun
voorgenomen vlucht om de maan in
de Apollo-8. Het medisch onderzoek
duurde vijf uur.
Gevaarlijker dan ruimtevluch-
ten tot nu toe zal de reis van de
Apollo 8 zijn. In de eerste plaats
omdat de af te leggen afstand
v groter is. Konden ruimtevaarders
yf/ tot nu toe, wanneer er iets mis
zou zijn gegaan, binnen een half
tot drie uur weer beneden zijn,
bij een maanreis duurt dat zeker
drie dagen.
Een noodlanding-op-tijd wordt
daardoor vrijwel onmogelijk, want
eenmaal halverwege op weg naar de
maan. zal de cabine niet meer kun
nen terugkeren. De astronauten zul
len noodgedwongen eerst om de
maan heen moeten.
Gevaarlijke momenten zijn vooral
die, waarop de Apollo zich in een
nauwe baan om de maan moet ma
noeuvreren én het ogenblik, waarop
zij die baan moet verlaten voor te
rugkeer naar de aarde. Otn in de
maanbaan te komen zal de SPS-ra-
ketmotor van de Apollo precies 246
seconden moeten werken. Werkt hij
helemaal niet, dan is er niets aan de
hand: de Apollo wordt dan gewoon
om de maan heen geslingerd en keert
dan direct terug naar de aarde.
Werkt de motor korter dan 80 secon
den, dan worden evenmin brokken
gemaakt: ook in dit geval zal de ca
bine eenmaal om de maan gaan en
terugkeren.
..Longest hour"
Maar stopt de motor tussen de 80
en 110 seconden na ontsteking, dan
bevindt de Apollo zich al in het
zwaartekrachtveld van de maan en
zal zich daaraan nooit meer kunnen
onttrekken. De cabine zal dan blijven
rondcirkelen en tenslotte op de maan
te pletter slaan.
Datzelfde geldt voor het moment,
waarop na tien maanronden de motor
opnieuw moet worden ontstoken
ditmaal voor 206 seconden. Het is het
moment, dat vluchtleider Clifford
Charlesworth „the longest hour" van
de missie noemt: weigert de motor,
dan zal Apollo-8 nimmer terugkeren.
Om deze gevaren tot een minimum
te beperken zijn van alle systemen
aan boord duplicaten gemaakt, die
direct in werking treden als het
hoofdsysteem uitvalt. De motor blijft
echter een kwetsbaar punt. Daarvan
is er namelijk maar één en juist op
die ogenblikkenhangt daar alles van
af.
DEN HAAG De 21-jarige dienst
plichtige soldaat eerste klasse J. Bat
ting uit Veendam is gisteren bij Schi-
de (W.-Duitsland) tijdens een oefe
ning om het leven gekomen.
Als chauffeur van een AMX-perso-
neelsvoertuig trachtte hij het ijs van
een beek over te steken. Het ijs be
zweek echter en de bestuurder werd
zodanig gewond dat hij korte tijd
later overleed. Zijn bijrijder kwam
met de schrik vrij. De militairen wa
ren ingedeeld bij het 42ste pantser
infanteriebataljon in Seedorf.
In dezelfde plaats is de 21-jarige
gehuwde dienstplichtige A. H. E. van
Mekeren uit Den Haag, zondagavond
overleden aan brandwonden, die hij
kort tevoren bij het bijvullen van
een petroleumkachel met kerosine
had opgelopen. De brandende kachel
bevond zich in een auto. Toen hij er
kerosine in wilde gieten ontstond er
brand. De jongeman gooide de kachel
uit de auto en sprong er zelf achter
aan. Hij kwam daarbij zo ongeluk
kig te vallen, dat hij in de brandende
olie terecht kwam.
DRAKA
De matras
waarop U
wérkelijk
uitrustl
Van
DRAKA.
(Van onze speciale verslaggever)
DEN HAAG De bevelhebber
der landstrijdkrachten, luitenant-ge
neraal F. van der Veen, gaat na een
38-jarige officiersloopbaan de dienst
verlaten. Morgen neemt hij afscheid
van de Koninklijke landmacht. On
derdelen van het 1ste legerkorps
zullen op het militaire oefenterrein
de Vlasakkers bij Amersfoort een
défilé houden voor de scheidende be
velhebber, die tevens chef van de
generale staf is.
Opvolger van generaal Van der
Veen is generaal-majoor W. van
Rijn. Op 1 januari a.s. aanvaardt
deze 52-jarige opperofficier. die
sinds een jaar plaatsvervanger is
van „de chef", de hoogste (dub
belfunctie, welke de landmacht
een beroepsmilitair bieden kan.
De scheidende generaal, die thans
60 jaar is. heeft een bewogen mili
taire loopbaan achter de rug. Hij
begon als KNIL-officier; in het
voormalige Nederlands Indië diende
hij gedurende negen jaar bij het
beroemde korps van de Atjeh-mare-
chaussee.
Vlak voor de oorlog, in 1939, keer
de hij naar Nederland terug om een
studie aan de Hogere Krijgsschool
te gaan volgen. Veel kwam hier niet
van terecht In de meidagen van
1940 was hij een van de verdedigers
van de Grebbelinie. Onmiddellijk na
de capitulatie werd hij in krijgsge
vangenschap naar Duitsland afge
voerd.
In 1941 slaagde hij er in uit het
kamp Juliusburg te ontvluchten. Via
Zwitserland, Portugal en Zuld-Afri-
ka bereikte hij Indonesië, net op
tijd om aan de gevechten tegen de
Japanners deel te nemen.
Dit maal liet de inmiddels tot ka
pitein bevorderde luitenant zich niet
gevangen hemen. Hij dook onder en
wist zich in de binnenlanden van
Java vier maanden lang schuil te
houden. Met nog twee Nederlanders
wist hij in Tandjong Priok een zeil
bootje te bemachtigen, waarmee hij
35 dagen later een eilandje bij Ma
dagaskar bereikte.
Rij de geallieerde strijdkrachten
in Australië werd hij belast met de
opleiding van inlichtingenpersoneel
Door zijn rimboe-ervaring kreeg hij
Nieuw-Guinea als operatiegebied
toegewezen. In 1944 landde hij daaj
met een vliegboot. Diep in de jungle
en van alle kanten omsingeld door
de Jappen voerde hij met succes
GENERAAL VAN DER VEEN
enkele missies uit. Met evenveel
succes wist hij vervolgens door de
vijandelijke linies te breken en vei
lig op z'n basis terug te keren.
Voor betoonde moed werd aan ge
neraal Van der Veen twee keer het
Bronzen Kruis toegekend. De legen
darische Amerikaanse generaal Mac
Arthur begiftigde hem met de Bron-
ze Star Medal.
Na de Japanse capitulatie in de
Pacific ging de toenmalige majoor
Van der Veen opnieuw naar Indo
nesië terug. Hij verbleef daar tot de
souvereiniteitsoverdracht en was
o.m. chef-staf van het troepencom
mando voor Zuid-Sumatra.
Tot de functies, welke generaal
Van der Veen na 1950 bekleedde,
behoren o.m. die van militair ad
viseur van de Nederlandse ambassa
deur bij de NAVO. die van com
mandant van de parate 4de divisie
en die van commandant van het
"erste legerkorps.
Op 1" januari 1964 ging zijn benoe
ming in van chef van de generale
staf en bevelhebber der landstrijd
krachten.
GENERAAL VAN RIJN
Generaal Van Rijn volgde het
KMA in Breda, diende gedurende de
oorlogsdagen als sectiecommandant
bij het pantserafweergeschut van de
lste divisie en werd in Neurenberg,
Stanislau en Neubrandenburg door
de Duitsers krijgsgevangen gehou
den.
Na de oorlog volgde hij de Hogere
Intendanceschool en - de Hogere
Krijgsschool. Op het laatste insti
tuut was hij leraar tactiek en staf
dienst.
In 1959, nadat hij drie jaar bij het
Centrale Europese Hoofdkwartier in
Fontainebleau had gediend, werd de
toenmalige luitenant-kolonel com
mandant van het 12de infanterie ba-
fhljon garde jagers te Schaarsber-
gen. Van 1960 lot 1963 werkte hij
mee aan de reorganisatie van het
onderwijs aan de KMA. waarna hij
commandant werd van de 43ste
pantserbrigade te Steenwijkerwold.
Een jaar geleden werd hij onthe
ven van zijn functie van chef-staf
van het lste legerkorps en benoemd
tot plaatsvervangend chef van de
generale staf. tevens plaatsvervan
gend bevelhebber der landstrijd
krachten.
