WERELDHANDEL IN
UNIEK CENTRUM
Boerhaave
groot
geleerde
SNELLER GENEZEN IN
BRANDWONDCENTRA
il
Noodzakelijk
accent op
wereldhaven
i l^U i Jfj
Paperback verovert
de boekenmarkt
ZATERDAG 9 NO.EMBER 1968
Voor het gedenkboek Hortus
Lelden tekende Jo Spier In
1937 deze prent van Boer
haave te paard op het Rapen
burg.
I Volgende week herdenkt Leiden de driehonderdste geboorte-
I dag van Boerhaave. Tot en met zondag 1 december wordt in
j het rijksmuseum voor de Geschiedenis der natuurwetenschap
pen een tentoonstelling over Boerhaave gehouden.
De betekenis van de 17de-
eeuwee theologen voor de
natuurwetenschappen mag niet
worden onderschat. Boerhaave
besloot tijdens zijn studie voor
predikant zich geheel te wij
den aan de medicijnen, che
mie en plantkunde, omdat hij
„den eenvoudigen Christely-
ken Godsdienst beschouwde
.,v.. als mismaakt door een menlg-
A li 1 ta beuzelachtige geschillen,
W welke de Theologische hair-
sH'/u'* X. -( kloveryen daar in gedrongen
hadden". Deze beslissing is
van historische betekenis ge
weest.
Hermanus Boerhaave werd
op 31 december 1668 te Voor
burg geboren. Zijn vader was
predikant en leidde zijn be
gaafde zoon al spoedig op In
j p* de studie ven de talen. Op
elfjarige leeftijd las hij vlot
Grieks en vertaalde Latijn In
het Duits.
Zijn vader liet hem elke dag
op het land werken om lichaam
en ziel te harden. Toen hij
twaalf was kreeg hij een
kwaadaardige zweer op zijn
dij, die geen enkele heel
meester kon genezen. Na vier Jaar had hij er genoeg van en
nam op eigen Initiatief zijn toevlucht tot een paardemiddel. Hij
genas zijn wond met zijn eigen water waarin hij zout oploste.
Door deze Ingrijpende gebeurtenis werd hij persoonlijk be
trokken bij de heelkunde en ondervond aan den lijve wat een
goede dokter voor een zieke betekent. Reeds tijdens zijn studie
in de godgeleerdheid bekwaamde hij zich in de wiskunde en
de medicijnen en maakte snelle vorderingen in alle vakken.
Op zijn 22ste promoveerde hij in de filosofie op een disser
tatie tegen Spinoza en op zijn 24ste verwierf hij de doctors
hoed in de medicijnen. In zijn dissertatie tegen Spinoza was hij
fel van leer getrokken tegen diens stellingen.
Eens hoorde hij in een debat een snob op domme en laag
bij de grondse wijze Spinoza aanvallen. Om aan de grootheid
van Spinoza recht te doen vroeg hij of de man Spinoza wel
eens had gelezen, waarop deze in zijn schulp kroop.
Nadien ging het gerucht dat Boerhaave atheïst en volgeling
van Spinoza was geworden. Dit voorval heeft er mede toe bij
gedragen dat hij de theologie de rug toekeerde. Overigens is
hij steeds een christen gebleven. Op godsdienstig gebied leef
de hij naar zijn lijfspreuk „Simplex slglllum veri", „Eenvoud is
het kenmerk van het ware".
In de navolgende jaren deed hij onderzoekingen op natuur
wetenschappelijk gebied en besteedde heel zijn inkomen aan
boeken en laboratoriumuitrustingen. Vooral op scheikundig ge
bied nam hij veel proeven. Hij onderzocht of het mogelijk was
goud te winnen uit kwik, maar concludeerde ten slotte dat dit
niet kon. Hierdoor had hij de alchemie niet uit de wereld ge
holpen, maar toch veel aan haar kracht ontnomen.
Voor de moderne wetenschap is het van belang dat hij de
empirische methode navolgde en slechts conclusies trok als ze
proefondervindelijk waren bewezen. Zo was hij ook de eerste
die zijn studenten bij het ziekbed haalde en zo aanschouwelijk
onderwijs gaf.
Uit vrees zijn vrijheid te verliezen wees hij een aanbod van
koning Willem III om lijfarts te worden af. Na enkele lectoraten
te hebben vervuld, werd hij in 1709 hoogleraar in de genees- en
plantkunde te Lelden. Nu naar degelijke 18de-eeuwse opvattin
gen de basis voor een huwelijk aanwezig was, trouwde hij in
1710 met Maria Drolenvaux. Ze kregen vier kinderen, maar al
leen de oudste dochter overleefde hem.
De Leidse Hortus Botanicus groeide onder zijn leiding uit tot
één van de grootste plantentuinen van Europa. Als hoogleraar
was Boerhaave in heel Europa bekend. Zijn colleges werden
door Internationale gezelcchaopen gevolgd. Ziin roem werd zo
groot, dat twee van zijn werken In het Arabisch werden ver
taeld.
Boerhaave overleed op 24 september 1738 aan waterzucht.
Boerhaave met vrouw en dochter door Aert de Gelder omstreeks
1723 geportretteerd. Het schilderij bevindt zich In het Rijke
museum te Amsterdam.
Met het Wereldhandels
centrum in Rotterdam pas
seert Nederland een mar
kante drempel. Van dat cen
trum, zoals het Ameri
kaanse architectenbureau
Skidmore, Owings en
Merrill het heeft ont
worpen, maken de twee
hoogste gebouwen van ge
heel Europa meer dan
150 meter hoog deel uit,
met uitzondering dan van
enige televisiemasten of een
Eiffeltoren, die men be
zwaarlijk als „gebouw" kan
aanmerken.
De komst van dat cen
trum heeft waarschijnlijk
ook nog tot gevolg dat de
De overzichtsfoto van de
maquette van het Wereldhan
delscentrum (links boven) laat
zien, hoe dat centrum hoog
uittorent boven de omliggende
en toch echt niet zo lage be
bouwing. De brug op de voor
grond heeft twee dekken bo
ven elkaar. Het plattegrondje
(links onder) toont het verdub
belde Plein 1940 met het mo
nument van Ossip Zadkine, de
Leuvehaven in een nieuwe
gedaante en het Wereldhan
delscentrum op de plaats, waar
twee beurtvaart-insteekhaven»
moeten worden gedempt.
Als dr. R. P. Hermans zijn
zin krijgt, bezit Nederland
over enkele jaren een be
perkt aantal brandwondcen
tra, waaraan gespecialiseerde
artsen zijn verbonden, die
patiënten met derdegraads
verbrandingen doeltreffend
kunnen helpen. Deze wens
bracht hij aan het eind van
zijn proefschrift „De techniek
van de behandeling van
brandwonden", dat hij on
langs in Amsterdam heeft
verdedigd, naar voren.
Door combinatie van bestaande behande
lingstechnieken van derdegraadsbrandwonden is
hij erin geslaagd een methode te vinden waar
door patiënten sneller genezen en de functie van
de getroffen lichaamsdelen eerder terugkeert..
Dr. Hermans, die in het Rodekruisziekenhuis
jaarlijks een groot aantal verbrandingen op
treedt, ofschoon weinig exact bekend is over
aantallen per geslacht en per leeftijdsgroep. Men
heeft wel de indruk dat vooral kinderen thuis
door verbrandingen ernstig worden getroffen.
Bij de Sociale Verzekerings Bank werden in de
jaren tussen 1953 en 1960 jaarlijks aantallen
verbrandingen opgegeven die variëren tussen
18.000 en ruim 20.000. Dit betreft dus uitsluitend
arbeidsongevallen, waarvan slechts een klein
deel in het ziekenhuis wordt behandeld.
Dr. Hermans pleit voor aparte ziekenhuisafde
lingen met gespecialiseerde artsen omdat de be
handeling van derdegraadsverbrandingen een
zeer bijzondere verzorging vereist. Bovendien is
naast de chirurgische ingreep de psychologische
en revaliditeitszorg voor de patiënt van uiter
mate groot belang. Alleen deze drie elementen
tezamen kunnen ernstige verbrandingen het
hoofd bieden.
PAUL VAN LANGSTRAAT
Vijf dagen na het aanbrengen van microgrefts, de
stukjes huid die na enige tijd een geheel zullen
vormen.
te Beverwijk werkt in de onmiddellijke omge
ving van de Hoogovens, heeft veel patiënten die
getroffen zijn door gloeiend ijzer.
De methode van behandeling verloopt als
volgt
Van de derdegraads verbrande gebieden wordt
zo snel mogelijk de huid weggesneden lotoal
gezond, normaal bloedend weefsel overblijft. Bij
de patiënt is inmiddels elders op het lichaam
gezonde huid weggehaald, die bewerkt wordt om
te transplanteren op de verbrande lichaamsde
len.
Wanneer dit grote verbrandingen betreft (groot
deel van het lichaamsoppervlak) heeft de patiënt
niet voldoende eigen huid om de brandwonden
te bedekken. In een dergelijk geval wordt de
eigen huid in zeer kleine stukjes gesneden (3 bij
3 mm) en als kleine „eilandjes" op het verbran
de weefsel gelegd. Op deze manier kan een stuk
huid tot negen maal de oorspronkelijke grootte
worden verkregen.
Kort na de operatie zijn de cosmetische resul
taten niet fraai. De eilandstructuur is nog duide
lijk te herkennen en de huid voelt vast en hard
aan. Na verloop van tijd ontstaat echter heel
langzaam een belangrijke verbetering van het
cosmetische aspect.
De eilandstructuur verdwijnt meer en meer,
de onderhuidse lagen worden weer soepel. De
uiteindelijke herstelperiode duurt heel lang,
maar het uiteindelijke resultaat van deze „ei
land transplantaat" doet nauwelijks onder voor
de behandeling van brandwonden met hele lap
pen vel.
In zijn proefschrift wijst dr. Hermans er op, dat
Handelmaatschappij Over-
beek in het noordwesten
van Rotterdam nog zo'n
hoog bouwwerk gaat neer
zetten. Dan beschikt Rotter
dam over de drie hoogste
gebouwen van Europa.
Voor Rotterdam is het
Wereldhandelscentrum zo
iets als een mammoetdok
voor een „bekende scheeps
werf in het westen des
lands": een noodzakelijk
accent op een bepaalde
situatie.
Of men dit feit elders in
Nederland leuk vindt of
niet, Rotterdam is een
wereldstad geworden, mis
schien wel zijns ondanks.
Het moet dit feit accepteren
en zich de schaal van een
wereldstad eigen maken.
Ondanks de grote dingen,
die Nederlands architecten
presteren, bleek een Ameri
kaans bureau noodzakelijk
om zo'n Wereldhandelscen
trum de visie en schaal van
een wereldstad te ver
wezenlijken.
Die Amerikanen hebben
rigoureus ingegrepen: niet
alleen het Wereldhandels
centrum vertegenwoordigt
een grotere schaal dan
Nederland tot nu toe aan
vaardt, maar de omgeving,
in dit geval grote pleinen,
brede boulevards en het
water van de Nieuwe Maas
en de Leuvehaven, moest er
evenzeer mee in overeen
stemming worden gemaakt.
Nu is de schaal van de
Rotterdamse binnenstad
reeds vele malen groter dan
die van de andere Neder
landse binnensteden. En dat
vormt, eveneens weer onge
wild, een goede voorberei
ding voor een dergelijk hoog
gebouwencomplex.
Reeds nu zeggen deskun
digen, dat Rotterdam stede
bouwkundig méér van der
gelijke accenten nodig heeft.
Die zullen er in de toekomst
echt wel komen.
Nieuw zijn de gangen en gaanderijen binnen het „lage" toch nog
altijd acht etages hoge oostelijke complex van het Wereldhandels
centrum: de brede gang is vier etages hoog en voorzien van gaanderijen
en luchtbruggen.
Een doorkijkje langs de Leuvehaven van de voet van het ontworpen Wereldhandelscentrum uit naar de binnen
stad. Op de achtergrond de brug over de Leuvehaven, die het Wereldhandelscentrum direct moet verbinden
met de Schiedamsedijk en met de daaronder rijdende metro. Die brug Is geschetst met twee boven elkander
liggende wegdekken.
Foto boven: derdegraadsverbranding vóór de operatie.
Midden: tien dagen na bedekking met „splitekingrafts".
Onder: het eindresultaat van de nieuwe behandelings
wijze.
Het goedkope bock geeft als
culturele waardemeter interessante
verschuivingen te zien. In 1964 be
stond 41,4% van het totaal aantal
pocket-titels 12250) uit literaire
warken. Voor dit jaar is het 44,7%
van een aanzienlijk hoger totaal
(3350), of in aantallen: een groei
van 930 naar 1500 titels.
Deze cijfers zijn ons verstrekt
door de uitgeverij Semper
Avanti bij het verschijnen van
de Pocketgids '68-'69. Uit de
statistieken over de laatste vijf
jaren blijkt voorts dat de Ne
derlandse roman in eenvoudige
vorm uitgegeven, duidelijk in
opmars is, nl. van 390 titels in
1964 naar 660 in 1968. Voor de
dichtbundels liep de groei van
50 naar 150.
Kennelijk is de belangstelling
in literaire richting veel sterker
groeiende dan men, gezien de
zuigingskracht van televisie en
platenspeler, had durven ver
wachten.
Al even opmerkelijk is de
snel toenemende interesse voor
het goedkope boek op religieus,
wijsgerig en psychologisch ter
rein. Had deze rubriek in 1964
negen procent van het totaal
aantal titels, nu ligt het percen
tage reeds bij 12,3.
In cijfers: van 200 naar 413
titels, waarvan religieus gericht
135 tegen 230, filosofische boe
ken van 15 naar 53 en op het
gebied van psychologie en peda
gogie van 50 naar 130. De poli
tieke pocketlijst geeft voor dit
jaar 60 nieuwe titels te zien op
een totaal van 170.
In steeds sterkere mate zet
zich de verschuiving door van
de pocket naar de paperback.
In de pas versohenen gids is het
aantal (op geel papier) opgeno
men paperbacks 10 pet. hoger.
Dat betekent ruim 1300 titels
(waarvan 37 pet nieuw) op een
totaal van 3350. Tegenover de
groei op verscheidene gebieden
staat een procentuele teruggang
van de ontspanningslectuur.
Het Nieuwsblad voor de
boekhandel concludeert op
grond van cijfers van de Open
bare Leeszaal en Bibliotheek te
Amsterdam dat daar in alle la
gen van de bevolking het lezen
voor plezier steeds meer verge
zeld gaat van doelgericht zoe
ken naar bepaalde informatie
en kennis.
Dit verschijnsel doet zich ook
in andere landen voor. In
Duitsland bijvoorbeeld heeft de
meerderheid van de echte
leesliefhebbers de grootste be
langstelling voor populair-we-
tenschappelijke lectuur (76
pet.).
In andere categorieën waren
de favorieten als volgt: harde
ontspanningslectuur (61 pet.),
moderne literatuur (58 pet.), hu
mor- en hobbyhoeken (55 pet.),
familie- en liefdesromans (42
pet), poëzie en klassieke litera
tuur (22 pet.) en ten slotte reli
gieuze werken en christelijke
romans (13 pet.).
Wist u dat meer dan de helft
van de Duitse bevolking nog
nooit een boek heeft gekocht?
De wei-kopers zetten er overi
gens wel wat tegenover: zij ga
ven verleden jaar ruim een
miljard Mark uit aan boeken.
De helft daarvan werd neerge
teld door de hoger ontwikkel
den, die 23 pet. van de bevol
king uitmaken.
