I Bert Haaestra
Een vijftiger
Mie-oorlog
in volle gang
STERILISATIE IS NA
„VOLTOOID GEZIN"
AANVAARDBAAR
Poes en vis
Illegaal
Schilder
Naar Cannes
Korte taxirit
57 Grootste prestatie
4
Milde bespieder
De twijfel
Geen Ivens
Visvijver
Drie doden in
het verkeer
Aarde op
90.000 km
=3 Huib Goudriaan
Foto's: Herbert Behrens
dienst te komen van een fotopersbu
reau in Amsterdam.
„Persfotografie was toen heel wat
anders dan nu. Het ging minder om
de actualiteit, je moest ideëen heb
ben. De eerste de beste dag dat ik in
Amsterdam was, zei de baas: Ga de
straat maar op, en fotografeer wat.
Ik liep langs het Rokin, zag in een
etalage een schilderij met een vis
staan, en in de hoek van de etalage
een poes zitten.
Als ik die poes nou eens aan dat
schilderij kan laten ruiken? Gauw
naar een viswinkel, en ik met een vis
onder mijn arm terug naar die
kunsthandel. Ik was een groentje uit
Twente, en dacht: ik mag niet
mislukken. Dus stapte ik naar de ei
genaar en zei: Wilt u dat schilderij in
de krant hebben? Ja, dat wilde hij
wel. Ik haalde die vis een paar keer
langs de vis op het doek, en het
lukte: poes eraan ruiken. Toen de
foto exclusief werd verkocht aan het
Handelsblad was Ik zo trots als een
aap."
Haanstra kwam bij een ander foto
persbureau, maakte een reia naar In-
dië als fotograaf op de Dempo van de
Rotterdamsche Lloyd, en filmde in
zijn vrije tijd.
In de oorlog werd hij fotograaf bij
het Amsterdamse Gemeentelijke
Energie Bedrijf en volgde hij 's
avonds lessen in de schilderkunst aan
de Academie voor Beeldende
Kunsten. De illegaliteit liet Haanstra
niet ongemoeid. Al gauw was hij fo
tograaf voor de spionagediensten van
het verzet.
Zo kwam hij in contact met Paul
Bruno Schreiber, een Duitser, die in
1933 al voor de nazi's naar Nederland
was geëmigreerd. „Schreiber was een
schilder en filmgek, en we spraken af
na de oorlog een speelfilm te gaan
maken. Jij wordt mijn cameraman,
zei Schreiber".
Na de oorlog wist Schreiber een
kapotte filmcamera op de kop te tik
ken, maar Haanstra haalde het ding
uit elkaar en kreeg het zover dat het
weer werkte.
„Myrte en de demonen, zo heette
de film, werd dè grootste flop die
ooit gemaakt is, maar ik heb er ont
zettend veel van geleerd." Haanstra
ging met de film naar de Britse Den
ham-studio's voor geluidsopnamen.
„Ik ben er negen maanden geweest,
en heb mijn ogen goed de kost gege
ven. Eerst was ik al blij dat alles
erop stond, maar langzamerhand be
gon ik in te zien dat ie niet deugde.
Met het geluid klopte het schitte
rend. Het Londense Symfonie Orkest
speelde een zogenaamde ten-minu-
tes-take, een tien minuten riedel, en
na afloop omarmden we elkaar. De
lange Arthur Rank kwam zelf kijken.
Maar de kritieken waren verbijste
rend: ik durfde niet eens naar de
première. Na aan zo'n sof te hebben
meegewerkt, kan ik wel inpakken,
dacht ik."
Alleen viel op dat de kritieken zich
lovend uitbeten over het camera
werk, en dat gaf Haanstra misschien
de moed om het later toch weer eens
te proberen. Maar tot 1947 leefde hij
van schilderen.
In 1949 kreeg hij van Hans Keuls
de kans een film te maken over de
Muiderkring: „De Muiderkring her
leeft". Hij deed allies zelf, en zijn
vrouw maakte de costuums. De kriti-
ci vonden het een beetje te hoog ge
grepen, maar zagen toch wel iets in
Haanstra.
Het eerste grote succes, een keer
punt in zijn leven als cineast, was de
film „Spiegel van Holland." Piet
Mook, directeur van het Amster
damse Uitkijk-thcater. leende hem
geld. Samen met assistent Wim v.d.
Velde, een student in de rechten, trok
hij filmend door Nederland in de
zeilboot van Piet Mook.
„De film sloeg fantastisch in. Ik
kreeg een telefoontje van het mi
nisterie van O.K. en W. Jij gaat
naar het filmfestival in Cannes en je
krijgt 300 gulden subsidie voor de
reis. Ik ging eerst met de trein naar
Parijs, en toen met de bus verder,
dat was goedkoper, want ik wilde er
eertien dagen blijven.
In Cannes zag ik paleizen van ho
tels; als ik twee dagen hier verblijf
oen ik al mijn geld kwijt, dacht ik,
lus zocht ik een goedkope kamer in
en klein dorpje."
Haanstra's financiële zorgen smol-
:en als sneeuw voor de zon. toen hij
'.ich meldde bij de festivalorganisa
tie. „Ik vroeg of ik vrijkaartjes kon
crijgen voor de voorstellingen. Toen
k vertelde, dat ik de cineast was van
.Spiegel van Holland", riep de man
uit: C'est magnifique, dat is prach-
ig; alstublieft, kaartjes voor het heli
'eest!
En waar logeert u? Een moeilijke
raag. maar het resultaat was dat ik
n een van de fraaiste hotels van
Cannes mocht logeren: een wit paleis
net allemaal palmbomen."
ZATERDAG 2 NOVEMBER 1968
9 9
Haanstra had geen geld om een
taxi te nemen vanaf het dorpje naar
het hotel, liep daarom, maar durfde
met zijn armoedige ene koffertje de
de festivalleiding zei: C'est magnifiqueen ik kreeg een paleis
van een hotel
BERT HAANSTRA
.ik moet het hebben nan de kleine dingen
nd- „Willen jullie koffie? Ja? Dan zal ik het even halen,
naf want ik heb nog geen kantillemeisje.,, We zien buiten bo-
b„ men in herfstgloed rondom HaanstiVs filmbunker.
5s In het raamkozijn ligt zaad. Koolmeesjes kijken, terwijl
Jie zaadjes oppikken, brutaal naar binnen. „Dezelfde jon-
gens komen steeds terug; en de mussen zijn natuurlijk hele
maal blijvers."
Haanstra, de man met de grote aandacht voor het kleine,
K. die dit achter een wat nonchalante woordkeus tracht te
▼erbergen.
ld
lcont
een bankje zitten om vast stuk
ken eruit te bekijken."
Herfst 1968. Bert Haanstra
4e befaamde cineast ontvangt
(13 november aanstaande) na
mens de Nederlandse Bioscoop
bond uit handen van minister dr.
M. A. M. Klompé de Zilveren
Roos; blijk van waardering voor
bijzondere prestaties op filmge
bied.
Zijn prestaties zijn bekend. „Alle
man". de film waarvoor hij de Oscar
kreeg, een van de meest succesvolle
films over de gewone man, ooit in
Nederland vervaardigd, die ook ver
over de grenzen het publiek wist te
boeien. „De Stem van hat water", het
verfijnde portret van de Nederlan
ders en het water. „Glas", een
filmisch gedicht over de glasblazers
van Leerdam. „Fanfare", het verhaal
vol humor over een ruzieënde
dorpsfanfare.
Zijn onderscheidingen. De Zilveren
Roos kan worden toegevoegd aan een
respectabele reeks. Om er enkele te
noemen: Grand Prix in Cannes (1951)
voor „Spiegel van Holland", Grote
Prijs van Montevideo (1954) en Gol
den Reel Award van New York (1955)
voor „Panta Rhei", Staatsprijs van
Holland (1955) voor „Strijd zonder
Einde", een British Film Academy
Award en de Zilveren Beer in Ber
lijn (1958) voor „Glas", vijf bekronin
gen voor „Zoo" en een Gouden Ber-
lijnse Beer en een Oscar voor „Alle
man" (1964).
Toch is de mens Haanstra zichzelf
gebleven: misschien de grootste
prestatie. Als ik hem opbel om een
afspraak te maken, vraagt hij zich
bezorgd af of ik zijn villa in het
schildersdorp Laren wel zal kunnen
vinden. De andere dag volg ik zijn
aanduidingen nauwgezet, en zonder
vergissingen kom ik aan bij de inder
daad wat moeilijk te vinden villa en
half onder de grond gebouwde
filmstudio.
Waarom onder grond? „Dit ding
heb ik kunnen bouwen dankzij
„Alleman". Natuurlijk had ik mijn
Mijn oudste en jongste broer zijn
ook kunstschilder geworden. En ik
wilde van mijn twaalfde jaar af al m-
de film. Heel gek, als ik dat zo mag1
zeggen. Er was daar in de omgeving
niks wat inspireerde. Wel was er een
bioscoop in Goor waar ik alleen naar
komische films mocht kijken: van
Chaplin.
In Hengelo kocht ik oude onderde
len voor een projector, en oude
Duitse films bij een drogist, met ti
tels als „Der Mann ïm Eia" en
„Madchen die arm sind."
Later toen ik een 9,5 mm projector
had gekocht, begon ik ook zelf films
te maken. Na de kweekschool dacht
ik: onderwijzer is eigenlijk helemaal
niets voor mij. Als kwekeling met
acte verdiende je dertig gulden in de
maand, en ik wilde toch in de filme-
rij komen via de persfotografie."
Haanstra was met gedeeltelijk zelf
gemaakte camera's al begonnen te fo
tograferen, en ging bij een fotograaf
in Hengelo werken. Na een jaar in
1935 lukte het hem als volontair in
'OETA
f m
luisteren naar jezelf
1»'
De vissen? ze hebben jongen gekregen
oprijlaan niet op te wandelen. „Om
de hoek heb ik een taxi genomen; de
chauffeur begreep er niets van."
De film kreeg de Grand Prix en
nog in Cannes kocht wijlen de heer
F. D. Strengholt, directeur van Ne
derland-film, „Spiegel van Holland"
voor 14000 gulden. „Ik heb toen een
onmogelijke auto gekocht voor 150
gulden, en kreeg subsidie voor een
volgende film."
Zijn eerste speelfilm, de eerste Ne
derlandse filmcomedie na de oorlog,
was „Fanfare'1: „In Goor was de fan
fare iets hè, het hele dorp was er
trots op, en ik dacht daar is iets mee
te doen." De film. Haanstra schreef
het scenario, werd een groot succes.
Door de film „Zoo" leerde hij de
mensen te observeren met de verbor
gen camera. Ook leidde ..Zoo" tot de
vriendschap met de Franse filmer
Jacaues Tati: de echtparen Haanstra
en Tati brachten de afgelopen zomer
een zeilvakantie door op de Friese
meren."
Het kassucces „Alleman" be
vestigde Haanstra's reputatie van
milde bespieder van de mens in zijn
gewone doen. Hem werd verweten te
zoetig te zijn, de harde werkelijkheid
niet te brengen.
Zijn verweer: „Ik vind dat wan
neer je de methode van de verborgen
camera hanteert, het niet juist is de
mensen aan de kaak te stellen, omdat
ze dan weerloos zijn. Als je de meer
trieste dingen van het leven, de
mensen van de zelfkant, wilt filmen,
moet je die mensen om toestemming
vragen. Ik heb er een weerzin tegen
dat stiekem te doen.
Jacopetti heeft een hondse wereld
gefilmd, en ik heb veel meer de heel
gewone, weinig opzienbarende dingen
belicht Afgezien dat ik de intentie
van Jacopetti niet vertrouw hij
wil er' gewoon geld mee verdienen
hangt het ervan af hoe je het be
kijkt. Zoals hij het recht heeft die 15
procent narigheid te verfilmen, heb
ik het recht de andere 85 procent te
laten zien."
Haanstra, een Ajax-supporter, zit
graag in het stadion omdat hij graag
de mensen observeert als ze enorm
gespannen zijn. „Ik voel een grote
verwandschap met Simon Carmig-
gelt, die het moet hebben van de
kleine dingen. Ik ben niet de man
van het grote, dramatische gebeuren,
ook zal zou ik het wel graag willen."
Hoe verklaart Haanstra zijn suc
ces? Hij was zichzelf, maakte wat hij
dacht te moeten maken, en het suc
ces kwam (natuurlijk dankzij door
zettingsvermogen en een groot talent!
als vanzelf.
Maar hij heeft zijn twijfels. „Elke
keer is het weer een verrassing al
een film inslaat, en elke keer weer
ben je doodsbenauwd dat het niet zr
zal zijn; vooral in de wervelwind var
deze tijd.
Ik ben nu eenmaal geen twintige
meer, maar een vijftiger. Ik heb gro
ie belangstelling voor nieuwe stro
mingen. maar kan alleen een nieuwi
stijl toepassen als die uit mezelf
komt.
Het is een soort luisteren naar je-
ten dezen in andere kerken kan men
nauwelijks spreken.
Vrijwillige sterilisatie wordt pas
een ethisch probleem, aldus deze
spreker, wanneer men sexuele om
gang in het huwelijk niet uitsluitend
gemotiveerd acht door de wil tot
voortplanting.
Het ethische oordeel over sterilisa
tie hoort bepaald niet thuis in de
categorie „verminking van het li
chaam", maar moet gevormd worden
door het wijdere kader van verant
woorde gezinsvorming. Binnen dit
kader is sterilisatie van man of
vrouw na een „voltooid gezin" ethisch
niet verwerpelijk.
Het voornaamste probleem is voor
alsnog de „onherroepelijkheid", maar
dit is meer een psychische dan een
ethische zaak, zei prof. De Graaf die
het ontstaan van weerstanden m dat
laatste verband terugvoerde lot het
verleden, „een tijd, waarin de moraal
in dienst moest staan van het op
peil houden van de bevolking".
(Van een onzer verslaggevers)
ROTTERDAM Douwe Egberts
ziet zijn koffie niet graag tegen lage
re prijzen in marktkraampjes in de
verkoop. Dit werd gisteren duidelijk
tijdens een kort geding, door de fa
briek aangespannen tegen een markt
koopman die zich in zijn kraampje
op de Pretorialaan in Rotter
dam-Zuid niet aan de vastgestelde
verkoopsprijs had gehouden. Geëist
werd dat de koopman W. A. van den
Hoven de verkoop van Douwe Eg-
berts-koffie volledig zal staken.
De koopman vond dit een redelijke
eis. Hij had de koffie verkocht om
dat ook anderen de koffieprijzen la
ger houden dan is toegestaan. Daar
zijn volgens hem zelfs collega's onder
die al op last van Douwe Egbert ge
vonnist zijn, maar bij wie men niet
tot executie van de vonnissen n
overgegaan.
Rechtbankpresident mr. G. J. L.
Reuder voegde deze opmerking toe
aan de lijst van aspecten van de kof-
fie-oorlog, die momenteel in volle
gang is.
Het verweer van de raadsman van
de eisende partij, mr. J. Martin Mul
ler, op deze beschuldiging luidde dat
sommige gevonniste handelaren bij
zonder moeilijk waren aan te vatten
wanneer zij hun bedrijf op naam van
anderen voeren. Tegen de mensen
achter wie zij zich verschuilen, moet
weer een nieuwe actie worden onder
nomen.
Zicarte lijst
De marktkoopman betrok aanvan
kelijk zijn koffie via de gevestigde
grossiers. Nadat hij te goedkoop ver
kocht had, kwam hij op een zwarte
lijst te staan, die onder grossiers
wordt verspreid.
De koopman kende echter wel an
dere wegen. Hij kreeg de koffie vol
gens zijn zeggen aangeboden van niet
nader te omschrijven Amsterdam
mers die met een sluikhandel van de
koffie-oorlog profiteren.
Mr. Reuder wilde daarover wel na
der geïnformeerd worden. De koop
man liet echter alles in het vage.
„Het is ieder klein kruideniertje mo
gelijk zijn wagen op één dag vol te
laden met koffie, om die aan mensen
als ik, die geen koffie meer van de
grossier kunnen krijgen te verko
pen".
Mr. Reuder was met deze verkla
ring niet tevreden, dacht dat het
kleine kruideniertje dan toch wel bij
zijn grossier tegen de lamp zou lo
pen. De koopman wist echter te ver
tellen dat iedere kruidenier tegen
vertoning van een legitimatiebewijs
bij iedere grossier, waar dan ook.
minstens vijf dozen koffie kan
inslaan.
Behalve tegen de heer Van den
Hoven diende tevens een kort ge
ding tegen een andere marktkoop
man, de heer P. van Vliet, die echter
niet ter zitting aanwezig kon zijn.
„Hij staat momenteel met een volle
kraam op de markt", aldus de presi
dent, „koffie te verkopen
geld kunnn beleggen, maar ik heb
een filmersdroom waar willen ma
ken. Dit huls was toen te koop, en ik
vroeg de gemeente: Als ik dit koop
mag i!k er dan een studio bijbou
wen?
De gemeente stond niet meer toe
dan 25 vierkante meter. Maar en
jonge architect kreeg een reuze leuk
idee: boven het maaiveld zijn er wel
beperkingen, maar onder het maai
veld mag je doen wat je wilt, zei hij.
Het is een unieke studio geworden,
geluidsdicht. De tuin groeit er over
heen."
Tussen Haanstra's eerste huis en
de imposante filmbunker staan vijf
tig jaar. Hij werd in 1916 geboren in
het Overijsselse Holten. „Heel toeval
lig ben ik een paar weken geleden
met moeder naar mijn geboortehuis
geweest. Mijn vader kwam oorspron
kelijk uit Amsterdam, werd onder
wijzer in Holten, ging vanuit die
plaats naar Goor en werd school
hoofd in Markelo.
Na de muloschool stuurde vader
me naar de kweekschool. Onderwij
zer is een goed vak. zei hij. Mijn
vader had zelf schilder willen wor
den, maar dat mocht niet van zijn
ouders. Hij is vervroegd met
pensioen gegaan, en begon toen te
schilderen; hoewel hij laat is begon
nen, heeft hij toch wel wat bereikt,
tenminste dat vinden wij.
zelf. Altijd is er de strijd tussen
graag willen meegaan met de tijd en
wat je in werkelijkheid bent en wat
je eerlijk als je uitgangspunt
beschouwt.
Daardoor ga je twijfelen: groei je
voldoende mee met de veranderende
stijl van filmen, word je nog wel
aanvaard door de filmkenners? Zij
zijn namelijk de voorhoede en ik
vind het belangrijk dat de voorhoede
waardering heeft, hoewel ik de mas
sa niet kan missen. Het mooiste is
natuurlijk als het publiek je werk
aanvoelt en ondergaat, en de kritici
het kunnen verklaren."
Haanstra is niet de man van het
politieke engagement van een filmer
als Joris Ivens. „Ik vind Ivens in
eerste instantie een politicus en pas
in de tweede plaats filmer."
Wel heeft hij het plan een film te
gaan maken, die de sociaal-politieke
werkelijkheid van onze wereld raakt.
„In een film over „de kinderen in de
wereld" zou ik willen laten zien hoe
de omstandigheden voor de kinde
ren van Biafra en van Vietnam
bepalend zijn voor het levenslot" Dit
plan ligt op het ogenblik in de
ijskast, omdat de financiële basis
ontbreekt, maar het is niet uit
Haanstra's gedachten.
Samen met Jacques Tati werkt hij
aan een nieuwe komedie, maar hij
iaat liever nog niets los over deze
film.
Over de Nederlandse filmindustrie
zegt hij: „In Nederland is jnen teveel
gericht op het alleen-zalig-makende
van de speelfilm. Ip de loop der ja
ren is Wel gebleken dat de basis hier
voor er nog steeds niet is. Het lijkt
me juist, dat jongeren zich zolang be
zig houden met andere vormen van
filmen, die helemaal niet minderwaar
dig zijn, zoals het maken van voor
lichtingsfilms en documentaires."
„Bij ons is ook elke film opnieuw
een avontuur. De publiciteit besteedt
er ook enorm veel aandacht aan. en
het griezelige is dat de producer zich
ineens moet waarmaken, en hij daar
om doodsbenauwd wordt."
De telefoon gaat. Hij vertelt de
man of vrouw aan de andere kant
van de lijn met zichtbaar enthousi
asme over zijn visvijver. („Ze hebben
gejongd".) Als we' bij het vertrek door
de tuin wandelen: „Na de film „De
stem van het water" zei ik tegen
mijn vrouw: Nu wil ik ook aan het i
water zitten."
Haanstra groef een visvijver en j
vroeg de palingvisser uit Monniken-
dam. die in de film voorkomt, of hij
de vis kon leveren. „Die zei: Meneer
Hoanstra, het sal me een grote eer
sijn. uw vijver te moge befolke: ik
heb brasems, niet van die gewone
■naar echte boerenbrasems. en zeel-
'en als een sprookje."
Haanstra: „Ze waren inderdaad een
prookje. want ik heb ze losgelaten
n ze nooit meer teruggezien." Hi.:
aeht smakelijk, we stappen in en hi
steekt zijn hand op.
Als we wegrijden, zie ik hem nog
lachen. Hij steekt nog een keer zijn
hand op.
SPRANG-CAPELLE Vrijdag
avond is de 53-jarige schilder C. Mo-
legraaf door een autobus overreden.
De man was op slag dood. Het slacht
offer reed uit de toegangspoort van
een sportveld direct de weg op.
MUIDEN De 23-jarige H. J.
Blokland is vrijdag op de Amster-
damse Straatweg bij Muiden door
een auto aangereden en ter plaatse
overleden.
VLEUTEN-DE MEERN Filevor
ming was vrijdagavond de oorzaak
van een ongeval op de -ijksweg
Utrecht-Den Haag. De heer J. Rcos
(23) botste met zijn wagen op een als
laatste in de file staande vrachtwa
gen met oplegger en was op slag
dood.
Deze foto van de aarde werd 21
september genomen uit de Rus
sische satelliet Sonde-5 op een
afstand van 90.000 km. Door de
dampkring is weinig te zien van
de continenten.
Herfst 1930, 1931. Bert Haan-
de schooljongen raapt
eikels om oude films te kunnen
kopen voor zjjn in elkaar ge
knutselde projector. „Van een
zak eikels kon ik weer een film
ij financieren, en als ik een nieu-
Jak We ro' ^a(*' k°n n'e* wachten
tot ik thuis was. Onderweg stap
te ik van mijn fiets en ging ik op
og.
5241
(Van een onzer verslaggevers)
UTRECHT De protestants
christelijke artsenorganisatie en dc
protestantse stichting ter bevordering
van verantwoorde gezinsvorming
hebben vandaag een conferentie ge
wijd aan het sterilisatie-vraagstuk.
Sterilisatie is het doen ophouden van
de voortplantingsfunctie door een
medische ingreep bij een man of een
vrouw.
Prof. dr. J. Janssens, hoogleraar
verloskunde én gynaecologie in het
VU-ziekenhuis te Amsterdam, wees
erop, dat het vroeger vooral louter
medische redenen waren, die tot deze
ingreep deden besluiten, maar dat
het vandaag vooral sociale redenen
zijn.
Hij memoreerde, dat in de meeste
Amerikaanse ziekenhuizen zonder
het bestaan van bijkomende sociale
of medische redenen reeds sterilisatie
wordt toegepast bij iedere vrouw van
25 jaar die vijf levende kinderen
heeft; bij iedere vrouw van 30 die er
vier heeft en bij iedere vrouw van
35, die er drie heeft
Deze min of meer automatisch toe
gepaste regel wordt wel de wet van
Sinai genoemd, naar het Sinai-Hospi-
tal, waar deze regel werd opgesteld.
Argumenten
Op deze conferentie ging het vooral
om het aspect: voorkoming van te
groot nakomelingschap, toe te passen
als individuele maatregel, dus in het
kader van de gezinsplanning. Van
psycho-hygënisch standpunt bezien,
zo merkte dr. M. Zeegers, psychiater
te Den Haag, op, vallen in dit ver
band veel argumenten ten voordele
van sterilisatie aan te wijzen.
Ook deze spreker wees op de situa
tie in de VS, waar men uitgebreide
ervaringen heeft. Het blijkt, dat de
psychische r.adelen zeer gering zijn
en de voordelen sprekend: verbete
ring van de huwelijksverhouding, be
vrijding van angst, vermeerderd le
vensgeluk, toegenomen prestatiever
mogen worden onder meer gerappor
teerd.
Wanneer wij sterilisatie overwegen,
aldus dr. Zeegers. zullen wij dit nooit
als een lichamelijke ingreep-alleen
mogen beschouwen; de totale mens is
erbij betrokken. Het zal goed zijn,
met het oog op mogelijke psychische
I complicaties, hierbij voorlopig zeer
voorzichtig te werk te gaan, tot meer
ervaring in eigen land is verkregen.
Kerken
Hoe denken de kerken over dit
probleem? Deze vraag beantwoordde
tenslotte prof. dr. J. de Graaf, hoog
leraar in de ethiek te Utrecht. De rk
kerk acht sterilisatie verwerpelijk,
omdat men dit in strijd acht met wat
genoemd wordt de natuurlijke zede-
wet. Van een officiële positiebepaling
