Spring eens in
en
hun
BEWONERS
kinderboekenweek
bij bejaarde medemens
Bijzondere synagoge
uit Duitsland naar
museum in Israël
MET
DE
ACHTERNAAM
Mini-Rozen
TEKEN
DES
TIJDS?
ZATERDAG 26 OKTOBER 1968
Er is een prachtige, voldoening gevende taak voor alle vrouwen bij voorkeur in de
leeftijd van 30 tot 55 jaar die nog een leuke verdienste oplevert ook. Nodig is, dat
ze prettig met mensen kunnen omgaan en ervaring in huishoudelijk werk hebben. Die
taak kan worden omschreven als: inspringen bij lèlfstandig wonende bejaarden. Het kan
een, twee halve dagen per week. Of meer. Al naar verkiezing. Op tijden, die u, het best
«chikken. Dat is te regelen.
Het gaat om inspringen, dat
wil zeggen: om die werk
zaamheden, die de bejaarden
zelf niet meer aan kunnen.
Meer beslist niet, want hun
mag niet de kans worden ont
nomen om fit te blijven. Ze
moeten juist worden aange
moedigd zoveel mogelijk zelf
te doen.
Ruim 90 procent van onze be
jaarden woont zelfstandig. Het
moderne be jaarden werk wil de
ze mensen in staat stellen zo
lang "mogelijk thuis te wonen.
Voor henzelf het beste en eco
nomisch ook het voordeligste.
De laatste jaren komt er
meer belangstelling voor dit
werk. Het behoeft voor de
hulpverlenende dames slechts
een deel van haar tijd te vra
gen. Maar de zaak is nog lang
niet algemeen genoeg bekend.
Op het ogenblik zijn in ons
land zo'n 11 tot 12.000 van die
helpsters werkzaam. Naar glo
bale schatting wordt op die ma
nier nog maar een derde ge
daan van hetgeen nodig is.
Helpsters zijn veelal vrouwen,
wier eigen gezinsomstandighe
den het toelaten er een paar
morgens, middagen of meer
voor uit te trekken. Ook zijn er
de nodige ongehuwde vrouwen
die dit dankbare werk doen.
Een speciale opleiding is niet
nodig, maar er moet natuurlijk
1 men zou haast geneigd zijn
te zeggen liefdevolle be
langstelling voor de bejaarde
medemens bestaan. Een gesprek
met de plaatselijke gezinsver
zorging, waarbij men zich dient
aan te melden, brengt daarover
de nodige helderheid.
Die belangstelling kan zich
bijvoorbeeld uiten in de aan
dacht die gegeven wordt aan de
levensomstandigheden van de
bejaarden bij wie zo'n helpster
komt. Is het met hun voeding,
kleding, verwarming in orde?
Behoeft de linnenkast aanvul
ling? Helpt de bril goed bij het
lezen en zijn er geen klachten
over het gehoorapparaat? En zo
vervolgens. De goede ge
zinshulp voor bejaarden kan
een echte verbinding vormen
met de buitenwereld.
Wie meer over deze part-time
hulp wil weten, kan zich in
verbinding stellen met de
plaatselijke gezinsverzorging.
Er is een r.-k., een hervormde,
een gereformeerde organisatie,
er is een algemene federatie,
'""••V'-i
r*.!
ens
de d
rü 1
haal
jrrel
j
■evol
Hei
ateri
over
egt
ïgeli
en
id,
3 W!
maa
rtijd
afz
'erdi
ÏA.KfJJCi. A.MST£LmAMEN .Tli
d ten
-Dei
inte Wist u, dat het illustere
de \Huis ten Bosch, waar onze
aQ(Jzoningin hoge gasten
magpleegt te ontvangen, ooit
kbepen bordeel is geweest?
'R ?Dat was in het begin van
in sjde negentiende eeuw het
en|droeve lot van het gebouw
depot Amalia van Solms als
?eküeen monument van liede
■r dV*oor haar gemaal, Frede-
»1 Hendrik heeft opge
dicht. Het Huis was name
lijk in de Franse tijd her-
Ver9~met
'fc putatie.
heef
en if Zorgvuldig gerestaureerd.
iet joals het er nu staat, blijft het
boor ons, twintigste eeuwers,
tnaar een druk geval, althans
binnen. Een paleis vol spekta
kel, zegt Gabriël Smit, die
lich verder afvraagt hoe
spropmalia het in deze draaimo-
t waen van protserigheid onder
:oepre hoge koepel heeft kunnen
r^eMthouden. Want je weet er
ngaflauwelijks raad mee vanwege
tlle onbegrijpelijke allego-
muzen of gratiën struise
laamse blondines, overdadig
Heën, v
Vlaamsi
erTf no
j Dit en nog veel meer staat
e lezen in een van de drie
Alleraardigste boekjes over
mze paleizen die de Boekerij
*n Baarn heeft doen verschij-
ien. De onderhoudende au-
eurs zijn drs. M. G. Schenk
in J. B. Th. Spaan.
Over het paleis op de Dam
chrijven zij: de bouw van
ar]e het achtste wereldwonder"
che - wat slaat op Jacob van
menamPens grootse constructie
ssta 'an de Burgerzaal, die 34 me-
ma er lang, 16 meter breed en 28
meter hoog is duurde van
arlei ^05. Daardoor is niet
Wer na te gaan hoeveel dit
statussymbool de zelfbewuste
hoofdstad destijds gekost
leeft. Moeizame rekenaars
tel :omen °P 81* rniljoen. Een
)edrag dat in die dagen nog
- looit voor een Nederlands ge-
rr.i«>)0UW was neergeteld.
Het derde boekje vertelt al-
- 'es over het „Huis van
8 3oudt", later het Paleis Noord-
linde en nu bij herhaling het
Oude Hof geheten, waarin
ongelui van velerlei nationa-
iteit studeren (Institute of
1' «Social Studies).
Het huis werd destijds door
;ld
■kte.i
tonf
de Staten aangekocht als wo
ning voor de weduwe van
Willem de Zwijger, Louise de
Coligny, verfraaid, verknoeid
en tenslotte na de brand van
1948 weer in zijn aantrekke
lijkste gedaante hersteld.
Koningin Wilhelmina heeft
er. zoals we weten, het
grootste deel van haar leven
gewoond. Na de bevrijding
kon ze het niet meer opbren
gen in het gebouw, waar de
Duitsers zo huis gehouden
hadden, terug te keren.
Nog herinneren oude leden
van de hofhouding zich hoe
Wilhelmina belangrijke
besprekingen bij voorkeur al
wandelend in de paleistuin
(nu voor iedereen toeganke
lijk) voerde. O wee, als ie
mand van het personeel dan
naar buiten keek. Hij kon op
een ferme reprimande reke
nen.
Het gebeurde wel. dat de
koningin het al wandelende te
warm kreeg. Ze liet dan haar
sjaal of mantel zo maar val
len. Kwam ze terug in het pa
leis dan ging een lakei de
verschillende kledingstukken
oprapen
het Groene Kruis houdt er zich
intensief mee bezig en dan is er
Humanitas, de humanistische
zuil.
In grote steden werkt men
samen in raden, in kleinere
gemeenten staan de organisaties
meer op zichzelf. Globale in
lichtingen geeft de centrale
raad voor gezinsverzorging Zee
manlaan 44, Utrecht
Desgewenst kan een oriënta
tiecursus worden gevolgd, een
training op vrijwillige basis,
waardoor men geïnformeerd
wordt over de bejaardenproble-
matiek.
De bejaarden betalen voor de
hulp naai draagkracht en voor
het verdere dragen rijk en ge
meenten in de financiering bij.
Wat verdient nu zo'n part
time gezinshulp bij bejaarden?
Het uurloon schommelt om de
drie gulden. Stel, dat men
tweemaal 3 uur per week werk
zaam is, en men werkt, zeg, 40
weken per jaar, dan levert dat
derhalve 720 gulden op. Maakt
de vrouw deel uit van een gezin
met twee kinderen die voor be
lastingaftrek in aanmerking ko
men en heeft de man een be
lastbaar jaarinkomen van 15
mille, dan is de berekening als
volgt.
Van de 720 zijn 500 niet
belastbaar (een echtgenote mag
dat bedrag vrij verdienen). De
overige f 220 worden bij het
inkomen van de man opgeteld,
l -2L I
hetgeen een meerbelasting in
dit geval betekent van rond
30. Van de verdiende 720
houdt de gezinshelpster dan dus
bijna 700 over.
Dit is slechts een voorbeeld.
Duidelijk genoeg wellicht om
een inzicht te geven in wat men
zo ongeveer netto in handen
krijgt.
Een van de merkwaardigste syna
gogen die ooit in West-Europa heb
ben bestaan, is de kleine synagoge
van Horb. een dorp in de buurt
van Bamberg in Zuid-Duitsland.
Na al vele tientallen jaren niet
meer in gebruik te zijn geweest
werd het gebouwtje wegens bijzon
dere schoonheid en kunsthisto
rische waarde, in 1914 voorzichtig
afgebroken en opgeslagen in het
gemeentemuseum van Bamberg.
Deze synagoge is thans opge
bouwd in het Israël-Museum te Je
ruzalem. Het is de tweede bijzon
dere synagoge die in dit museum
een onderdak heeft gevonden. De
andere komt uit het bij Venetië
gelegen Veneto. Die van Horb is
hoofdzakelijk van belang door de
bijzondere versieringen. De syna
goge in feite niet meer dan een
als tongewelf gebouwde kamer met
wanden van geschilderd hout
werd in 1735 voltooid door Eliezer
ben Sussinan ben Sjlomo Katz, een
in zijn tijd zeer hekend kunstenaar
van Poolse afkomst, die in
verscheidene plaatsen dergelijke
opdrachten heeft vervuld.
Het beschilderde gewelf, dat
door de tijden heen een zeer mooi
patina van groene, roze en bruine
tinten heeft aangenomen, is geheel
bedekt met een bijna verwarrende
massa van barokke bloemornamen
ten, waarin dier- en vogelfiguren. Er
zijn leeuwen die op hun achterpo
ten staan, een olifant met balda
kijnzadel, vechtende hanen.
Hebreeuwse inscripties, waarvan
sommige oin de deurstijlen heen,
bevatten aanhalingen uit Exodus,
de profeet Hagai en de psalmen.
De westelijke wand toont een
gebeeldhouwd medaljon met een
deel uit de liturgie voor de hoge
feestdagen als Nieuwjaar en Grote
Verzoendag. Het medaljon wordt
door twee op bazuinen blazende
leeuwen vastgehouden. De gewelf
de zoldering, overdekt met bloe
men, herinnert cr duidelijk aan
dat de synagoge gevestigd
een streek van kuipet
wers voor wie de tonvoi
tuurlijke oplossing was.
In Israël hoopt men
bijzondere synagoge in
kan blijven.
wijnbou-
dat deze
het land
Hoe heerlijk is het voor
ouders als de kinderen na de
inspanningen op school met
een-boek-in-een-hoek hun
vrije tijd doorbrengen. Ook
de kleinsten onder hen, die
de leeskunst nog maar net
machtig zijn, kunnen zich al
intensief verdiepen in hun
lectuur: de korte verhaal
tjes, eenvoudige gedichten
en niet te vergeten de teke
ningen.
Naar boekjes voor deze kin
deren behoeft men niet lang te
zoeken, maar toch zijn er nog
steeds velen die moeilijk tot het
aanschaffen van kinderboeken
komen. Op school lezen ze bijna
elke dag, zegt men en niet ten
onrechte. Daarnaast is het voor
hen toch ook een belevenis als
ze zelf een boek(je) krijgen.
Niet voor niets wordt elk jaar
een kinderboekenweek gehou
den.
Een van de boeken die we
voor de kinderen tot twaalf
jaar kunnen aanbevelen is Het
beest met de achternaam, een
omvangrijke bloemlezing uit de
verhalen en verzen van de be
kende schrijfster Annie M. G.
Schmidt. Wim Hora Adema, die
het werk van Annie Schmidt
bijzonder goed kent. maakte de
selectie, terwijl Wim Bijmoer,
Jenny Dalenoord, Carl Hollan
der en Fiep Westendorp de te
keningen verzorgden.
De kwaliteiten van Annie
Schmidt zijn tot over de
landsgrenzen bekend. Een deel
van haar oeuvre werd zelfs in
het Fins, Deens en Japans ver
taald. De jury, die haar in 1965
de Staatsprijs voor het kinder
boek toekende, oordeelde dat
haar werk zich onderscheidt
door „trefzeker taalgebruik,
klankrijke, vaak malle onver
wachte namen en uitroepen, die
appelleren aan het kind. Het rit
me, dat zij gebruikt, spreekt
gemakkelijk aan. Onuitputtelijk
lijkt zij in het brengen van
oorspronkelijke ideeën en grap
pige vondsten."
Zo ook de talloze verhalen en
versjes die in Het beest met de
achternaam zijn opgenomen.
Vooral ook veel onbekende
verhalen staan erin. Dit koste
lijke boek, dat door De Arbei
derspers in Amsterdam werd
uitgegeven, is voor 10.90 in de
boekhandel verkrijgbaar. Na 15
december kost het vier gulden
meer.
De toenemende interesse
in miniatuur roosjes heeft
waarschijnlijk minder met
de minimode te maken dan
met de woningbouw. Men
moet immers woekeren met
de ruimte, de grond is
schreeuwend duur en dus
betrekken we onze nieuwe
woning met een piepklein
tuintje, dat we natuurlijk
onmiddellijk vol willen zet
ten. Anderen zitten met het
probleem van een flat,
waarvan het balkon om een
bloemrijke aankleding
vraagt.
Is het dan een wonder dat we
bij de minirozen terecht ko
men? In het rosarium van het
Westbroekpark in Den Haag is
zelfs een „dwerghof" ingericht,
waar al dat kleine goed in geu
ren en kleuren voor de liefheb
ber soms een openbaring bete
kent.
Denk maar eens aan zo'n ron
de bloembak op een balkon met
een mini-stamroos in het mid
den en mini-struikrozen er om
heen. Ook op een terrasje of ter
weerszijden van een tuintrapje
doen zulke bakken bijzonder
feestelijk aan. En dan is daar
ook nog de moderne steentuin,
waar het gazon is vervangen
door flagstones, rode of gewas
sen grindtegels en waar vier
kanten of rechthoeken uit
gespaard zijn voor lage beplan
ting. Ook daar komen miniro
zen tot hun recht. Eventueel
kunnen we vakjes in verschil
lende kleuren kiezen. Nooit
echter in één vakje gemengde
kleuren bijeen planten, dat
geeft een rommelig effect.
Ze blijven dus laag en naar
gelang van de soort varieert de
hoogte van 15 -25 cm. Stamro
zen worden niet hoger dan 50
cm. Je hebt er weinig omkijken
naar wanneer ze vaststaan, als
je er tijdens de bloei maar da
gelijks even de uitgebloeide
bloemen uitknipt.
Het lijkt misschien vreemd
om in deze tijd van het jaar de
aandacht voor deze rozen te
vragen, maar de beste planttijd
valt tussen eind oktober en half
april, zoals ook voor alle andere
rozen het geval is.
Dit jaar kwam een Bussumse
rozenkweker op het idee ze ook
in bloei te leveren, gekweekt in
potten van geprepareerd asfalt-
papier. Ongeduldige en onhan
dige lieden kunnen ze dus zo in
de grond zetten, waarin de pot
ten, die met goede grond en
mest gevuld zijn, vanzelf verte
ren. De overige tuiniers graven
flinke diepe plantgaten, waarin
de wortels vrij kunnen afhan
gen, na de grond te hebben ver
beterd met oude koemest en zo
nodig compost. Zet ze niet on
der bomen of struiken, geef ze
licht en lucht en een onderlinge
afstand van 20 - 25 cm. Hoog ze
voor de winter met aarde aan,
zodat een heuveltje ontstaat
Neem dit dek bij niet vriezend
weer begin maart weg en snoei
de minirozen een week later tot
Strafwerk? Het snelschrijf-
bureau Stenopax brengt
uitkomst. Wij hebben ge
trainde 50-regel en 100-
regelschrijvers in dienst.
In een wip gereed.
Zo luidt een „advertentie"
in het krantje dat wordt uit
gegeven in het kader van de
kinderboekenweek. (30 okto
ber t/m 9 november). Behal
ve een schat aan kinderlijke
informatie over boeken en al
les wat daarmee te maken
heeft, kunnen de kinderen
ook grinniken om grapjes,
voor hen bedacht door grote
mensen. Of het nu kinder-
grapjes zijn of grote-mensen-
grapjes blijft nog de vraag.
Maar wat denkt u van het
kolommetje „Kleine Klad-
ders", een antwoord- en In
formatierubriekje:
SPIJBELAARS! Een mapje
met 12 originele ziekenbrief-
jes, voorzien van een echte
handtekening, voor slechts
f 7.95.
AFKIJKBRILLEN. Werken
feilloos. Gluren en nek-draal-
en overbodig. Geeft helder
beeld van schrift buurman.
JENNYI Alles Is vergeven
en vergeten. Je hoeft je straf
werk niet te maken. Schilderij
is toch met een lange IJ. Je
meester.
De geringe hoogte van minirozen komt hier goed uit, waar
de twee kleuters de stamroos 'Little Buckaroo' nog in
lengte overtreffen. Ze staat in een ronde bak, omringd
door de haast kruipende 'Frosty'.
3 cm boven de grond in, waar
door ze bossig blijven. Bij de
stamrozen geldt dat de takken
tot 3 cm vanaf de stam worden
ingesnoeid
De meeste rozenkwekers heb
ben tegenwoordig wel een sorti
ment in dit kleine goedje. In
1966 verwierf de witte „Frosty"
op de internationale show in
het Westbroekpark zelfs het
predicaat „meest" geurende
roos". Drie jaar te voren viel de
„gouden roos" van 's Gravenha-
ge nog ten deel aan de oranje
met gele „Colibri". Een gebeur
tenis in de wereld der dwergro
zen!
Enkele mooie soorten zijn
nog: Cinderella (vleeskleur),
Dian ;donkerrose), Little Buc
karoo (vuurrood), Baby
Masquerade (van geel tot rose
en rood). Red Imp (donkerrood),
Baby Darling (zalmoranje)
Fresh Pink (zachtrose, groot-
bloemig), Sweet Fairy (lilarose)
en Rosina (heldergeel). Zet ze
niet bij hun grootbloemige en
hoge zusters in de buurt. En
vul er in de bloeitijd kleine
vaasjes mee. Ze zijn lang houd
baar op water met chrysal.
A. C. MULLER-IDZERDA
Vervolg van eerste
pagina ZO
Later zal Hoogovens het op
nieuw met Rotterdam aan de
stok krijgen, als Van de Mande-
le. De Meijer, om enkele namen
te noemen, na de Tweede We
reldoorlog het pleit gaan voeren
voor een tweede nationaal
staalproject, nu in de Euro
poort, op de Maasvlakte. Maar
IJmuiden kan voorlopig nog
vooruit met zijn uitbreidingen,
en waarschuwt dat spoedige-
vestiging van een tweede be
drijf onmogelijk is.
Rotterdam gaat dan zijn ei
gen weg, met Krupp, later met
United States Steel en met
Koppers Internationa". te
Pittsburgh. Het lijkt erop dat
naarmate Hoogovens' uitbrei
ding vordert, de verhouding tot
een eventueel Europoortproject
positiever kan worden. Maar
Hoogovens staat bepaald niet te
dringen.
De grote uitbreidingen beleven
Hoogovens pas na de Tweede
Wereldoorlog. In de crisisjaren
en de oorlog is ir. G. A. Kessler
de leider, een der zoons
van J. B. A. Kessler van de
„Koninklijke". Sterft Wencke
bach in 1924 voordat hij zijn
bedrijf in werking ziet, Kessler
overlijdt in augustus 1948, nog
voor het herstel van een leegge
roofd bedrijf goed en wel op
gang is gekomen.
Door de sterke prijsstijging na
de Eerste Wereldoorlog en de
economische crisis in de jaren
dertig is er van een staalfa
briek niets gekomen. Wel wordt
al direct veel aandacht aan de
bijprodukten besteed. De Me-
kog gebruikt het cokesovengas
voor kunstmestproduktie. Bij
de Cemij worden de slakken uit
de hoogovens tot cement ver
werkt. Er wordt gas geleverd
aan de omliggende gemeenten,
een buizenfabriek wordt toege
voegd.
Pas vlak voor de oorlog
wordt een staalfabriek in ge
bruik genomen, die staal in
blokken maakt. Nu nog een
walserij. Maar als die met
Duitse medewerking (Hoogo
vens heeft al vele jaren relaties
in de Duitse industrie) maar
vooral ondanks Duitse tegen
werking In 1943 is klaargeko
men, nemen de Duitsers de hele
zaak in beslag ten behoeve van
de Reichswerke Hermann
Göring bij Brunswijk.
Kessler is dan al „met va
kantie" omdat hij de Duitsers
te veel tegenwerkt. Het beken
de beeld van veel industrieën:
langzaamaan met Wehrmacht-
orders, zoveel mogelijk perso
neel vasthouden om ze voor de
Arbeitseinsatz te behoeden,
verstrekking van voedsel en
kleding, stakingen met steun
van de bedrijfsleiding, in een
later stadium verscherpt Duits
toezicht, een SD-inval, machi
nes ondergedoken, plundering,
evacuatie. Eind 1944 komt het
bedrijf tot stilstand.
Het naoorlogs herstel, onder
leiding van ir. A. H. Ingen
Housz (trouwens nog een man
van het eerste uur) staat vooral
in het teken van de Marshall
hulp, de Europese ijzer- en
staalpolitiek en het Breedband-
project. Na een afmattende
strijd om de financiën want
de overheid zal het kapitaal
moeten verschaffen en de deva
luatie van de gulden steekt nog
een spaak in het wiel is in
juni 1953 een van de fraaiste
industriële uitbreidingen van na
de oorlog verwezenlijkt met de
opening van de Breedband-
walserij, waar blik wordt ge
maakt.
Het kost de staat 167 mil
joen, en als elf jaar later de
Staat zijn aandeel voor 435,3
miljoen aan Hoogovens ver
koopt, heeft hij een briljante
zaak gedaan. De Staat zal de
Breedbandmiljoenen o.a. voor
de bevordering van bezitsvor
ming gaan besteden.
Andere hoogtepunten van de
kolossale uitbreiding: de eerste
oxystaalfabriek in 1958, nieuwe
hoogovens in 1958, 1961 en 1967,
kaliberwalserijen in 1964. In
1964 wordt Demka overgeno
men, in 1966 Rijnstaal. In Delf
zijl komt in samenwerking met
Billiton een aluminiumfabriek,
er wordt samengewerkt met
Mekog-Albatros en met Hoeseh
in Dortmund. Een uitbrei
dingsplan dat in 1970 gereed
moet zijn, vergt een investering
van meer dan een miljard, en
in 1974 denkt men de staalpro-
duktie tot 5H miljoen ton te
hebben opgevoerd.
Er is nog een naam, die men
bij Hoogovens in ere houdt, en
de gemeente Velsen heeft een
weg naar hem genoemd: die
van Rijk de Waal, de vak
bondsman. en jarenlang voor
zitter van de „kern", het over
legorgaan van de arbeiders. In
1929 al pleit hij voor een pensi
oenfonds voor de arbeiders en
niet minder voor welke verbe
tering dan ook.
Als bankwerker in 1923 in
dienst getreden, verlaat hij het
bedrijf eind 1945 met pensioen.
Hij mag dan terugzien op een
periode van soms harde sociale
strijd, en het is niet weinig aan
hem te danken dat Hoogovens
uitgroeien van werkgelegen
heid tot werkgemeenschap.
