NPD EN DE DUITSERS
De Duitsers
Ontbijt
met z'n
drieën
mag niet politiek zijn
OPINIE
STUDENTEN-ANZEÏGER
Natïonal+Zeitung
Der Schuldige heiflt Israel
Vlit der NPD bricht sich
dos Neue Bahn
Natlonal+Zeitui
Zeven dogen verder
WRAAK
Rampenfunctie
voor plastic
Wie ben ik
Dr. G. J. Lammers
met pensioen
PTT vertelt
sprookjes
Gooi 'm maar
in 't water
STORR
cof
ZEVEN Cl
HM
ZATERDAG 12 OKTOBER
Het verhaal gaat, dat
strandjutters van Schiermon
nikoog een stuk vee met een
brandende lantaarn tussen de
hoorns over het duin joegen
bij een storm. Schippers die
een deinend licht vanuit de
verte zagen, dachten dat daar
bevaarbaar water was en
sloegen te pletter op de gron
den, waardoor het schip een
prooi voor de jutters was.
Eertijds hadden de heren
van het eiland van de „schiere
monniken" (lekebroeders uit
het klooster te Rinsumaeeest,
die het onbewoonde eiland
over de wadden benaderden
en bewoonbaar maakten) die
houding als wet. En in
de achttiende eeuw ontston
den tussen Friezen en Gronin
gers rellen over de „buit".
Stoffelijke resten van omge
komen schepelingen werden
nauwelijks aangekeken, want
belangrijker was de buit die
weer maanden leven voor de
eilanders betekende.
Verteller bij uitstek, K. No-
rel beschrijft in zijn nieuwste
roman van de zee „Wantij"
(Riviere Voorhoeve, Zwolle)
de levensgeschiedenis van
Fedde Wadman. Hij laat
uiteraard niet de gelegenheid
voorbij gaan om te duiken in
de rijke geschiedenis van
Schiermonnikoog, waar de
mens moet knokken tegen de
stormvloeden.
Trekt men de vergelijking
met bijvoorbeeld het bekende
„Sil de strandjutter" van Cor
Bruijn, dan valt vooral op. dat
Norel nadrukkelijk heeft ge
kozen voor de geschiedenis en
de anekdotes. Het levensver
haal van Fedde Wadman loopt
als een wat vage rode draad
door de wandel en handel van
typische eilanders.
Fedde, wees van een ver
dronken zeeman en een van
verdriet gestorven moeder,
botst op de „tegenstroom" in
zijn leven: door een gebrek
aan zijn ogen kan hij, on
danks veel studie en aanleg
niet naar zee. Voor de eilan
ders geldt hij als een misluk
keling.
Talrijk zijn de perikelen die
Nu de mogelijkheid bestaat, dat het federale gerechtshof
te Karlsruhe zich gaat bezighouden met een verzoek van de
regering te Bonn, de neo-nazistische NPD te verbieden, trekt
het over dit verschijnsel geschreven boek NPD neo-nazistische
partijvorming in de Bondsrepubliek1) veel aandacht.
Het is niet waarschijnlijk, dat
het tot een verbod zal komen.
Want sinds de partij onder de
straffe leiding van Adolf von
Thadden staat, wordt angstvallig
vermeden, zich in strijd Tnet de
grondwet te gedragen. Zij die
zich niet aan zijn gedragsregels
houden, worden onverbiddelijk
tot de orde geroepen of uit de
partij gezet.
OORZAKEN
Overigens is Werner Smoydzin,
schrijver van het door Martin
van Amerongen ingeleide boek,
van mening dat de oorzaken van
het groeiende succes van de NPD
(Nationaaldemocratische partij
van Duitsland) niet zozeer in een
versterkte anti-parlementaire op
positie van links moeten worden
gezocht ook al heeft de partij
daarvan geprofiteerd.
Veeleer zou men ze moeten
zoeken in een bij belangrijke de
len van de bevolking aanwezige
angst om de economische onze
kerheid, in een toenemende er
gernis over politieke toestanden
en in een merkwaardig sterker
wordende drang naar een natio
naal gevoel dat zich duidelijk
distantieert van het streven der
regeringspartijen om tot interna
tionale integratie te komen.
DEMOCRATIE
Smoydzin zegt dat niet meer
dan 2 procent van de Duitsers uit
overtuiging op de NPD stemt.
Heel anders liggen de zaken met
de kiezers, die uit zucht tot op
positie. omdat ze geneigd zijn au
toritair te denken, uit vrees voor
de toekomst of „om het die lui in
Bonn eens te laten voelen", ertoe
komen hun stem aan de NPD te
geven.
MJt der NPD leber»
Minister Heinemonns Vergangenheit
hij ondervindt voordat hij, als
aannemer en mèt Jantina zijn
vrouw, uit Groningen terug
keert naar het eiland. Natuur
lijk blijft Jantina (in het wit
getrouwd!) de eerste jaren een
paria voor de eilanders, die
opzien tegen zeelui, maar die
pe verachting hebben voor het
armoedig bestaan van am
bachtslieden. Fedde werkt
zich er echter bovenop, en
Jantina's menselijke benade
ring van de eilanders doet het
wantrouwen wegebben.
Fedde's positie wordt be
paald niet gunstig beïnvloed
door het feit, dat hij zoon is
van een „tsjuuenster". een
zienster. Het geestenleven
tiert welig op het eiland,
vooral in de tijd dat het boek
speelt, eind negentiende en
begin twintigste eeuw.
Fedde en talrijke andere ei
landers sidderden van angst
als zij dachten aan de „dünat-
ters en tjatteljuued", ketel
mannen die bij nacht en ontij
door de duinen joegen om
mensen mee te sleuren en te
begraven onder het zand.
Want waren de ketelmannen,
schipbreukelingen die lieder
lijk in de steek waren gelaten,
terwijl jutters het schip tot
hun bezit maakten, ook niet
onder het zand begraven?
Naast het „geestenleven" op
Schiermonnikoog past echter
het oprechte en eenvoudige
geloof van de orthodoxe eilan
ders logisch in het leven van
Fedde.
Norel, niet de man die zijn
boeken literair met etslijntjes
in het geheugen krast, heeft
in zijn „Wantij" iets van de
eilanders: met stoere trekken
accentueert hij het harde,
soms meedogenloze bestaan
van de ruwe bolsters achter
de smalle duinenrij. Dat er
ook „blanke pitten" zijn, kan
men onderkennen in de boei
ende hoofdstukken over
„Sjoerd Worst", de matten-
vlechter en „Tjerk Eenoog"
Het is de lezer van „Wantij"
of hij enkele uren toeft bij
„beite", die vertelt over het
wel en wee van het eiland dat
hij bemint, Schiermonnikoog.
■HIHHTH
BCüaiïüB
Da» Ausiand kauf!<Se dautreha WMsdwB
NPD-Unfereane mier ReUitne?
De groei van de NPD en
de invloed, die zij kan uit
oefenen op het politieke
leven In de Westduitse
Bondsrepubliek, trekken
steeds meer aandacht. Het
boek „De NPD" Is er ge
heel aan gewijd, dat over
„De Duitsers" voor een
belangrijk deel.
Johannes Uross
Het land van het midden. I
van de middenstand en de
middelmaat. Ef fl| bestaat geen
nationaal Duits SI karakter De
Duitse bovenlaag heerst,
maar regeert niet Crises
zijn verboden Het Duitse
nationalisme komt HB van de
periferie. |H De haat tegen de
Duitsers |H is.ouderdan Hitier,
jonger dan.Bismarck. Hitler HB
door de geschiedenis MB
niet voorzien. Vele landen
zijn Duits, dé Bonds
republiek is Duitsland I
De successen van de NPD zou
den volgens de schrijver niet mo
gelijk zijn geweest bij een volk,
dat zich van de „waarden van
zijn democratische orde" bewust
is. Een positiebepaling kan niet
plaatsvinden tegenover de NPD.
maar tegenove de democratie.
De burger kan slechts verant
woordelijkheid op zich nemen als
hij weet. waarvan de staat eigen
lijk de belichaming is en welke
waarden hij vertegenwoordigt.
ACTUEEL
Volgens de jonge Duitse schrij
ver Johannes Gross in zijn
boek De Duitsers zal de rol
van de NPD die van een perma
nente buitenstaander zijn. Zij
zoog de restanten op van onbe
duidende organisators, maar
tracht de indruk weg te vagen,
dat zij een nog maar net grond
wettelijk oelaatbare voortzetting
van Hitlers NSDAP is. Ook
tracht zij haai aanhangers niet
in de eerste plaats of uitsluitend
onder vroegere of nieuwe nazi's
te werven.
Veel meer dan andere rechtse
groeperingen voor haar richtte
zij de blik op de actuele politiek.
Daarmee "reeg zij een bredere
basis, die ook veel jongeren trok.
Deze jongeren prefereren een
vast Ideaal en de radicaliteit van
een opvatting boven de neiging
tot compromissen van de grote
partijen. Totdat zij zelf aan het
tot compromissen neigende
bestaan van de volwassene toe
zijn.
GEEN GEVAAR
Gross siet dus geen gevaren:
ontevredenen en afgescheidenen
aan de randen van het officiële
partijenspectrum zullen er altijd
zijn: rechts en links in de oude
betekenis echter niet Zijn uit
weiding -ver da NPD is slechts
een facet "an Gross' interessante
werk over wat de Duitsers naar
zijn mening wel en niet zijn.
J. DEN BOEF
Uitg. Bekking, Amster
dam (204 blz. 12.50).
Uitg. In den Toren, Baarn
(276 blz.. f 12.90).
Naar aanleiding van Eva Hoornik, Ontbijt met
z'n drieën, uitg. De Bezige Bij, Amsterdam, 124 blz.,
6.50.
De titel van deze roman De man heet Maarten, zijn het ontbijt de volgende morgen
l i ,.nnpn vrouw Merel en de vriendin, vertrekt het echtpaar per auto.
schreeuwt het om i, werkzaam op hetzelfde kantoor Sonja zal op de fiets naar kan-
uit dat het in dit boek over ajg maili sonja. Sonja was nog toor, maar in een telefooncel belt
een driehoeksverhouding gaat. maar nauwelijks bij Maarten op ze haar vriend Hans op en stelt
Toch ii hij, literair gesproken, de zaak aan het werk, of het
j j werd al een verhouding. Wan-
verantwoord,^ want j neer Merel een reisje naar Parijs
met zijn drieën (twee vrouwen maakt, trekt Sonja zolang bij
en een man) is inderdaad het Maarten in.
keerpunt en in zekere zin ook
het dramatisch hoogtepunt van
het verhaal.
Spanning en ontspanning
AAN HET EIND van een
week als deze is het niet de
vraag wat er in dit overzicht
moet staan, maar wat je weg
moet laten om het nieuws
doorzichtig te laten blijven.
Alles draait nu om Viet
nam en de NAVO, met in een
ruimere cirkel de Apollo-7,
de Spelen in Mexico, des
noods het huwelijk van
Jacqueline Kennedy met
Aristotelis Onassis en, dichter
bij huis, de huurbelasting.
Er is ook nog wel een mislukt
gesprek tussen Wilson en Smith
over Rhodesië, het vervroegd
aanstaand aftreden van de West
duitse bondspresident Lübke. een
militaire staatsgreep in Panama,
het afzetten van de Chinese
president Lioe Sjao-tsjl en het
toekennen van de Nobelprijzen
geneeskunde (naar Amerika) en
literatuur (Japan).
Maar wat betekent dat bij het
mogelijk volledig stopzetten van
de Amerikaanse bombardemnten
on Noord-Vietnam en het terug
trekken van zeven Noord-Vietna-
mpce divisies uit Ziild-Vietnam?
En Europa. Enerzijds aanwij
zingen dat Rusland. Roemenië en
Jopeoslavië en we'Hcht ook het
chlna-rode Albanië zou gaan
aanoakken. Anderzijds Ameri
kaanse waarschuwingen dat het
zover niet ma» komen, en Manlio
Broslo. de NAVO-secretaris. die
de aandacht vestigt op de
Russische dreiging in de Middel
landse Zee. inclusief Israël, en in
Berlijn. Kosygin vliegt naar
Praag om het „akkoord" over de
Russische troepenlegering in
Tsjechoslowakije toch maar op
ptpler te krijgen.
Voor zo'n prestatie als de
ruimtevaart met de Apollo-7 is
de belangstelling allang geluwd.
Schirra, Eisele en Cunningham
komen deze week halverwege de
af te leggen 7,2 miljoen kilome
ter. maar wij zien liever de 100.
de 400. de 10.000 meter en andere
afstanden uit Mexico (trouwens
ook via een kunstmaan op het
schenn) met Mia en Mvrna. Tilly
en Truus, met onze roeiers en
onze wielrenners, die goud ver
dienen.
De Kamer keurt de verhoging
van het inkomen van de koningin
goed. Moeilijker heeft minister
Schut het met zijn voorstel voor
een huurdersbiidrage. Na inwilli
ging van enkele wensen uit de
regeringsfracties gaat het ont
werp door naar de Eerste Kamer.
Dr. J. M. de Jong, rector van
het hervormd seminarie te Drie
bergen, overlijdt plotseling op
56-jarige leeftijd. Leerlingen van
de rijksacademie voor beeldende
kunsten te Amsterdam maken
een rel rond de openingsrede van
prof. dr. N R. A. Vroom. Den
Haag begroet zijn nieuwe burge
meester Marijnen.
Het aantal arrestaties van IJ-
muidense loodsen loopt over de
veertig, en de Rotterdamse haven
heeft een hout-schandaal. Een
ongelukje op Schiphol doet een
zeer giftig goedje in het water
van de Ringvaart belanden. De
regen richt voor miljoenen scha
de op het land aan.
De kinderbijslag, de AOW en
de AWW gaan omhoog, de sociale
premies stijgen mee. de ambtena
ren krijgen hun nacalculatie in
de vorm van een vast bedrag
voor iedereen, en het geboorten-
cijfer daalt, vooral in het zuiden.
DEZE WEEK GEZEGD:
„Als er sprake is van een
overtreding van een bepaalde
iiorm In duizendvoud, is tole
rantie geboden. Het zou bijzon
der onverstandig zijn de nale
ving van normen als iets hei
ligs te beschouwen" (Hoofd
commissaris Offers)
„Wie enige bestuurservaring
heeft oogedaan. heeft wel ge
leerd dat roekeloosheid in het
sproken even gevaarlijk kan
zijn als waaghalzerij in het
handelen" (Burgemeester Ma-
rijnen)
„Praktisch alle inrichtingen
voor kinderbescherming
verschuilen zich achter een
rookgordijn van onduidelijk
heid" (H. W. van Marle)
„Geluidshinder moet een
wettelijke erkenning krijgen
op hetzelfde niveau als water
en luchtverontreiniging". Mr.
P. Zonderland)
ln een apotheek in Lissabon
verscheen een zeer gezette dame,
die de apotheker vroeg of hij een
middeltje verkocht om dikker te
worden. De verbaasde apotheker
dacht dat hij mevrouw niet goed
verstaan had. Meestal vragen
dikke dames om andere middel
tjes. De volslanke Portugese
vergiste zich niet: zij wilde echt
nog dikker worden.
Ze verklaarde: .Mijn man en
ik hebben de laatste tijd steeds
ruzie. Hij zit altijd op mij te vit
ten. Ik weet, dat hij zich ergert
aan mijn dikte en nu wil ik hem
eens goed op de kast hebben!"
Na Merels terugkomst zoekt
Sonja haar op en blijft eten na
dat Maarten thuisgekomen is. Ze
maken er met zijn drieën een
gezellige avond van, met drank,
grammofoonmuziek en een
dansje. Als het 's avonds te laat
wordt blijft Sonja logeren. Na
Medici aan de universiteit
van Uppsala zijn er in samen
werking met technici van een
Zweedse plasticfabriek in
geslaagd, een container te ont
wikkelen met niet eerder be
reikte uitnemende kwaliteiten
voor het bewaren van bevroren
bloed.
De plastic zak, vervaardigd
van capton en teflonfilm, is
bestand tegen de min 196 gr. C.
koude vloeibare stikstofoplos
sing, waarin het bloed wordt
geconserveerd. Het voordeel is
duidelijk: de plastic zak is
goedkoper dan de metalen con
tainer, gemakkelijker in het on
derhoud en (als belangrijkste
winst) handiger in het gebruik
en dus van groter nut bij ca
tastrofes.
Ik ben het mannetje van
kr-kr-krakend verse chips
verkleed als soldaat.
Stuur een lege verpakking
van mijn produkt naar
Postbus 120, Deventer en u
krijgt een leuke verrassing.
(vergeet niet afzender te vermelden)
hem voor haar per auto af te
halen en om maar zo gauw mo
gelijk te gaan trouwen.
Dit zijn de feiten, tenminste
een deel ervan. Ik had willen
zeggen: de feiten zonder de ge
voelens, maar die gevoelsns de
erotische spanningen tussen Son
ja en Maarten, waarom alles
draait leiden tot fragmenta
rische, hevige vrijages op al die
ogenblikken dat de niets vermoe
dende Merel er even niet bij is.
Sonja talmt 's avonds zo lang
mogelijk in de echtelijke slaap
kamer met tandenpoetsen, maar
moet tenslotte toch het veld rui
men. Na een diepe slaap ge
volg van te veel drank is het
nuchtere ontbijt, met zijn drieën,
tegelijk een anti-climax en en
climax. Sonja leeft op impulsen,
maar ergens beseft ze de ellende
en de afhankelijkheid van haar
positie. Dit leidt dan tot het im
pulsieve voorstel aan haar ver
loofde, van wie ze weet dat hij
haar graag trouwen wil.
Een zoveelste variatie op een
overbekend thema, maar het
„wem es just passieret" van
Heinrich Heine leidt altijd weer
tot nieuwe variaties. We zijn hier
overigens wel vèr af van alle
Tristan en Isol de-romantiek. De
erotiek is volkomen „gesecula
riseerd". zou ik bijna zeggen. Zo
zeer zelfs dat men ook buiten
alle ge-zedenmeester om moeite
heeft om wat toch impliciet in
een boek gevraagd wordt met
Sonja mee te voelen en mee te
leven. Of is het alleen maar de
bedoeling een koele analyse te
geven van gepassioneerde
toestanden?
Die koelheid zou dan b.v. uit
komen in de overwogen composi
tie en ook (opvallend) in de aan
dacht voor beschrijvende details.
Als man vind ik het kinderlijk
om van alles wat men in woon
kamer, keuken en slaapkamer
aan dingen aantreft nadrukkelijk
voorgeschoteld te krijgen hoe de
kleur (vooral de kleur) en de
vorm is. Wat kan het mij schelen
of de theedoek of keukendoek
blauw en geblokt is en of het
Diastic voorwerpje om te roeren
geel is of niet. Er spreekt een
Dick Ket-achtige precisie uit die
sterk aan de ouderwetse roman
herinnert en die van de hoofd
zaak afleidt.
Nu kan men zeggen dat ook de
"eDassioneerde vrouw die aan
dacht voor het ding en voor het
concrete nooit kan verloochenen.
Het kan zelfs ook de toepassing
zijn van een literair-psvcholo-
gisch raffinement: de aandacht
wordt in het kleine afgeleid om
die in het grote des te sterker te
spannen.
Hoe het zij: de illegale passie
wordt niet hoofs, ook niet
poëtisch of muzikaal gesubli
meerd. Het gaat hier alleen maar
om zinnelijk verlangen. Dit trekt
duidelijke grenzen om het boek
heen. De passie wordt nergens
tot grootheid opgevoerd en zo
blijft de lezer zitten met de eind
indruk van alleen maar een
afschuwelijke afhankelijkheid
van de vrouw ten opzichte van
de bevoorrechte man, die zijn
gunsten rustig over twee of meer
vrouwen kan verdelen.
Ook romantechnisch brengt dit
debuut(?) niets nieuws. In wezen
is het een ouderwets verhaal, on
danks de harde toon, de korte
zinnen en het noemen van alle
dingen bij de naam, zoals van
daag gebruikelijk is. Ongetwij
feld is de zin voor het preciese
detail en de opvallende kleurge
voeligheid artistiek een positieve
factor. Maar over het geheel heb
ik het geen prettige lectuur ge
vonden. Een literaire belofte zie
ik er niet in.
DR. C. RIJNSDORP
Elk mens wil wel weer eens,
heel even, kind zijn en naar
sprookjes luisteren. De Oosten
rijkse PTT begrijpt dal en
daarom liggen bij de telefoon
dienst in Wenen 100 ge
luidsbanden met sprookjes
klaar en wie het verhaaltje wil
horen hoeft alleen maar 1560 te
draaien.
Tante Pos oogstte met dit ini
tiatief groot succes: er zijn uren
geteld met meer dan 300 aan
vragen. Natuurlijk was er ook
een groot aantal bij van moe
ders, die om rust te hebben,
hun kinderen dehoorn in de
hand gaven.
Krijgt u ineens de neiging
een paar geluidsbandjes in het
roater te gooien, wel. beheers u
dan niet. want u hebt grote
kans dat u ze, als u ze een paar
weekies later weer opvist, on-
aeschonden kunt beluisteren.
Op het strand van het Oost-
friese eiland Baltrum werd een
in elkaar gedraaide lanasneél-
band gevonden, die bedekt was
met zeewier en kennelijk een
hele reis achter de rug had. Na
ontwarren en schoonmaken ble
ken er oude hits van Louis
Arms ong op te staan en et
gesprek van een Zweedse vader
met zijn zoontje. De Stock-
holmse geluidsjagers zoeken nu
ijverig naar de eigenaar van
deze bereisde band.
(Van onze parlementsredactie)
„Overheidsvoorlicnting moet, wil ze objectief blijvi
neutraal mogelijk zijn. Geen politiek instrument, wan
dreigt het gevaar dat het vertrouwen van het publiek
voorlichting wordt aangetast. Misschien heeft een
lichter met een politieke status bestaansrecht onder bi
gewone omstandigheden of bij een tweepartijenst
maar in ons land met zijn coalitiekabinetten kunnen
alleen maar moeilijkheden van verwachten".
Dat zei dr. G. J. Lammers. de „oppervoorlichter van Den
zoals hij wel wordt genoemd, of de woordvoerder van de rej
de directeur van de Rijks Voorllchtings Dienst, vijf Jaar geleden
Interview in onze krant.
Nu de heer Lammers volgende week met pensioen gaat, he
uitspraak nog niets aan waarde ingeboet. Ook de voorzitter
commissie Overheidsvoorlichting, mr. B. W. Biesheuvel, is ervan
tuigd dat zo'n politieke voorlichter in onze verhoudingen een
zou zijn.
Waar de commissie wèl verandering in gaat brengen Is di
van ondoorzichtigheid in het overheidsbeleid: de burger moet
wat er gebeurt. Het gaat daarbij ook om de openbaarheid van
heidsdocumenten; men werkt nog te veel in een sfeer van g
houding.
Wat dit laatste betreft, daar kan dr. Lammers van meepral
1952 werd hij directeur van de RVD. Ais zodanig werd hij t
voerder van het Koninklijk Huis. In nogal geruchtmakende zak
die met Greet Hofman en de huwelijken van de prinsessen Ire
Beatrix moest hij soms meer de boot afhouden dan actieve vo
ting bedrijven. Dat stelde hem wel bloot aan kritiek. Maar hij l
eenmaal de zware last op zich twee onverenigbare functies <a
bineren. I j
Er is overigens wel veel ten, goede veranderd. Dr. Lammen
ik mijn loopbaan bij de RVD overzie, is het opvallend hoez
openheid In de voorlichting is gegroeid. De marge waarin ik, Jok
recteur van de RVD, mij kan bewegen als voorlichter van het H
lijk Huis, is ruim."
Zijn beleid was en is: de eenheid van de Kroon moet bewaci
ven. Persoonlijk heeft hij het daarmee nooit moeilijk gehadj
Oranjehuis heeft diepe wortels in de Nederlandse samenlevira
nog republikeins denkt, maakt deel uit van een verdwijnende it
heid." 1
Wie in Den Haag zijn oor te luisteren legt, hoort over dr. Lai,
integer, loyaal, solide (Juist in zijn voorlichtingsbeleid), bescheil
Zeventien jaar was hij toen hij zijn ouderlijk huis In Aalt^1
vader was molenaar) verliet. Hij werkte als volontair bij het A
Dagblad. Daarna werd het De Standaard in Amsterdam, vent
school- en kerknieuws. In 1926 versloeg hij de Gereformeerde i
van Assen, ook nu nog een begrip. Hij was opmaakredacteur.!
taris van de hoofdredacteur. Hij heeft nog steeds de groots
wondering voor Colijn, zijn toenmalige chef.
S
Dr. Colijn werd premier en in 1937 ging Lammers naar Der
als parlementair redacteur van De Standaard. Gekscherend is w
gezegd dat Lammers toen al directeur van de RVD werd. Elke
dagavond kon men hem In de werkkamer van Colijn aantreffer
mers bestrijdt dat hij het „loodsmannetje" van de premier was:
malen was ik he' niet eens met Colijn en dat schreef Ik ook li
krant. Colijn nam mij dat niet kwalijk. Hij had een scherp ooi/
de vrijheid van de pers."
In de oorlog werkte hij voor de illegale pers. Hij werd t,„,
genomen en „kreeg" anderhalf Jaar. In de latere oorlogsjaren s
de hij rechten (aan de Vrije Universiteit). Men kan wel zegciwe
hij een self-made man Is. Hij legde op latere leeftijd het „colli |E
doctum ef en hield pas op met studeren toen hij In 1952 pronj
de op het proefschrift „De Kroon en de kabinetsformatie".
Hij zat bij Sociale Zaken als voorlichter. Maar nog geen mi
zijn promotie werd hij directeur van de RVD als opvolger van
nu de man van de Tros. „Zijn" minister dr. Drees haalde hem
Sindsdien heeft hij zeven verschillende premiers gekend. L
moeilijkheden gehad. Je moet je aanpassen bij de werkwijzen
mentaliteit van elke premier. De ervaring die |e bezit zorgt L
voor. dat de nieuwe man aan het roer rekening met je houdtf
Het zal geen verwondering wekken dat zijn ervaring op hetl
van kabinetsformaties wel het grootst is. Welke herinnert hij f
de meest Interessante? Nog altijd uit het interview van I9tt
van 1939. toen het kablnet-Colijn bij de geboorte overleed, en I
De Kort In 1963 In beide gevallen werd overduidelijk aanff
dat een formatie bij voorbaat tot mislukking Is gedoemd als L
Is afgestemd op wat op dat ogenblik in de praktische politiek!
lijk Is. Colijn (met zijn deskundigenkabinet) en De Kort (met t
partijen-constructie) probeerden vanuit een theoretische opvati
combinatie te verwezenlijken die niet In overeenstemming wasL
potentiële mogelijkheden en dan ook onhaalbaar bleek.
Zij ondervonden, dat |e er als formateur wel prachtige denklj
op na kunt houden, die je zelfs met Indrukwekkende argument/ o
verdedigen, maar dat de praktijk ten slotte In elke formatie M
ste woord spreekt."
Dr. Lammers gaat 1 november met pensioen; wat zal hljtt
doen? Meer tijd besteden aan mijn secretarisschap van de Prot
Christelijke Reclasserlngsvereniglng. Misschien nog wat
sociologie en politiek.
Geen plannen overigens voor de actieve politiek. HIJ Is i
gebleven van de ARP, mear zijn functie van overheldsvot
bracht mee dat hij zich nooit partijpolitiek geëngageerd heeft fl
Dr. Lammers wordt opgevolgd door de heer Van der Wiel)
paalde opzichten gaat de overheidsvoorlichting misschien
andere leest geschoeid worden. Maar mocht er 6oms ook eensl
geoefend zijn op de Rijks Voorlichtlngs Dienst, over één ding V
het eens: Lemmers' persoon en Lammers' onmiskenbare 1
is nooit een punt van discussie geweest.
