STORY of SOUL
Lach ns een keerWaarom niet?
mders
ZATERDAG I» OKTOBER I96B
pys
DE Japanner de rug gekromd on
der een filmapparaat met lenskoker
zo groot als een Middeleeuws kanon
moest zich vastgrijpen aan een Dorische
zuil. Zjjn schoenpunten bleven haken in
een uitgesleten wielspoor en hjj kon zich
nog distantiëren van een smak op het
harde lava-plaveisel. Achter hem sjokte
een in geel gehulde Amerikaanse van on
bestemde leeftijd. Zij lachte om het man
netje uit het land van de rijzende zon en
passeerde met een hoogtonig ,,Ooohh".
Toen was het haar beurt. Op de hoek van de
Strada Dell 'Abbondanza en de Via di Stabia
doken onverwacht twee met kisten cola zeulende
Italianen op. De yankee-dame kon hen niet meer
ontwijken. De Italianen haar ook niet. Haar
kreet „That's the limit" deed de sjouwers la-
door
BRAM OOSTERWIJK
chen. Hard lachen. Toen ging ze verder. Rich
ting Anfiteatro.
Een momentopname op een warme na
jaarsmiddag in een van 's wereld best geconser
veerde en meest tot de verbeelding sprekende
cultuurmonumenten: Pompeii 1968 n. Chr. Het
„Volendam en Marken" van Italië, toeristische
inkomstenbron aan het eind van de autostrada
naar Napels, de tolweg waarop de in Fiats ver
pakte Azurri's zich kunnen uitleven in scheld
partijen en claxon-gehuil. Levensgevaarlijk voor
een nuchtere Westeuropeaan.
Maar goed. Pompeii dus. Eens een stad met
25.000 mensen, handelscentrum in> het hart van
het Middellandse Zee-gebied. Pompeus Pompeii
bloeide, er werd geld verdiend. Tempels en pa
leizen stonden er temidden van eenvoudige wo
ninkjes. Het heidendom vierde er hoogtij.
Twaalf kilometer verder priemden' de vloeien
de hellingen van de Vesuvius omhoog. Er tussen
lag het Italiaanse groen. Tot het jaar 79 na Chr.
Daarna was er de dood en geen Pompeii meer.
Gassen en asregens doodden 3000 mensen, de
rest wist in een ongekende wanorde te ontsnap
pen. Ze keerden nooit meer terug. Een 30 meter
dikke laag grond, steen en lava onttrok Pompeii
aan het oog der toenmalige wereld. Het gordijn
over stad ^n mens was dichtgetrokken.
Beschavingen en rijken van honderden of dui
zenden jaren gingen voorbij. Pompeii was een
graf. Tot het midden van de achttiende eeuw
ongeveer.
Toen werd de eerste spade gezet in de grond
boven Pompeii d< laatste zou wel eens pas in
de volgende eeuw kunnen worden geregistreerd,
want het werk gaat door.
Pompeii: de herontdekte stad. Verlaten en
achtergebleven zoals op die verschrikkelijke dag
in 79 na Chr. Met t.iensen die zich in hoeken
verscholen en stierven in die ene dodende secon
de, met het leven op straat, in huis en paleis.
Met eten op tafel en groen in de tuin. Huizen
met haastig gesloten deuren tegen dieven en in
juwelen, het merendeel werd bedolven.
En nu ligt Pompeii er weer. frank en vrij. Een
groeiend Pompeii, want dagelijks wordt er nog
gegraven en dagelijks wordt er gevonden. Een
enkele week terug nog maar werden weer twee
van de 3000 doden geborgen. Versteend, maar
goed herkenbaar. Een oude man, de angst in
grijsgrauwe steentrekken gebeiteld en een jonge
vrouw, de knieën opgetrokken, zich zo afzettend
tegen' de toeslaande dood.
De Italianen graven verder. Met de hand en
heel voorzichtig, zich bewust van de grote waar
de die Pompeii vertegenwoordigt. Het geld voor
die graverij levert de stad zelf, middels de en
treegelden. En dat zijn elk jaar weer vele mil
joenen lires.
Italië heeft weer leven in Pompeii geblazen, te
veel leven eigenlijk. Bij de toegangspoorten
zwermen de soevenirverkopers als vliegen om de
toeristen, proberend hun waar aan de man en de
vrouw te brengen. Kettingen en broches van
zwarte lava (vrijgekomen bij de laatste eruptie
van de Vesuvius 1944), medaljons zoals de
Romeinen die gedragen moeten hebben, felkleu-
rige dia's.
In de stad zelf ook te veel 20e-eeuwse druk
doenerij: kraampjes met frisdranken, eethuisjes
en veel andere ballast Dat leidt de aandacht af,
de interesse van velen voor het geweldige brok
cultuur dat Pompeii is.
Voor Pompeii moet je een dag uittrekken,
minimaal. En dan met een gids in papier of
natura, beide is nog beter de ronde doen.
Lopen door de smalle straten waar net een Ro
meinse wagen door kon, over de afgesloten ste
nen, paleis in en uit, huis in en uit. Stilstaan bij
de koude baden, de warme baden, de saunaba
den, op je laten inwerken het grandioos hoge
artistieke niveau dat de tompeiiers hebben ge
legd in hun wandschilleringen: godsdienstige
voorstellingen, oorlogsherinneringen en porno
grafische orgiën.
Dat is het Pompeii van 79 na Chr. en het
Pompeii van 1968 na Chr. zoals het in feite
behoort te zijn: een flits van het Romeinse rijk
in zijn glorietijd. Maar het is eerder een te druk
aangeklede doorlopende voorstelling. Pompeii en
de Romeinen tekort doende.
Er zijn in ons land niet
zoveel dienstweigeraars
als wel eens wordt ge
dacht. Het aantal ver
zoeken van gewetens
bezwaarden loopt dit
jaar naar de 600 (van
de rond 50.000 goed-
gekeurden) en mis
schien er nog iets over
heen. Maar er zijn ho
gere scores geweest.
Bijvoorbeeld in 1946
(Indonesische kwestie)
toen het aantal 724 be
liep. Het gaat om pro
millen van het totaal.
De tendens tot stijging
zit er overigens duide
lijk in. Bekijk de cijfers
maar van 1961 af: 201
-283 -218 - 178-242
- 388 - 523 en dit jaar
omstreeks 600. Deze
feiten geven de over
heid echter nog geen
enkele aanleiding tot
het nemen van maat
regelen.
Van de hoofdambtenaar
dienstplichtzaken bij het mi
nisterie, de heer P. van den
Boom, mag eigenlijk niet van
dienstweigeraars gesproken
worden. Daar heeft hij, formeel,
gelijk in, want wie „onoverko
melijke gewetensbezwaren"
tegen de militaire dienst heeft
en op die wet een beroep doet
om als zodanig erkend te wor
den, is geen dienstweigeraar.
(Dat ben je pas als je opgeroe
pen wordt en niet verschijnt.
Of, als je wel verschenen bent,
weigert bevelen op te volgen.
Dit is een andere categorie, al
eveneens in promillen van het
totaal uit te drukken).
Over de procedure volgens de
wet heersen nogal wat
misverstanden. Een zeer recente
is: ze werken tegenwoordig met
een psychiater. Alsof je, als ge
wetensbezwaarde, geestelijk
ziek zou zijn. Die keurt er bij
nader inzien een heleboel af en
zo krijg je dus geflatteerde cij
fers over het aantal gewe
tensbezwaarden (het zou veel
hoger liggen).
Onjuist. De psychiater is er.
gekomen op verzoek van de
vredesorganisaties-zelf, die ten
volle achter gewetensbezwaar
den staan. Hij probeert de op
rechtheid van de gewetensbe
zwaarde te peilen en stelt een
verfijnder mentaal onderzoek
in, dat tot het advies „herkeu
ring" kan leiden.
Meer gewetensbezwaarden
worden tegenwoordig op die
wijze afgekeurd, inderdaad.
Maar men mag toch niet veron
derstellen, dat de medische
ethiek de herkeurende artsen
toestaat het met wie dan ook op
een akkoordje te gooien? Daar
voor hebben we onze
artsenstand te hoog. En wat die
„geflatteerde" cijfers betreft, de
door
TON v. d. HAMMEN
afgekeurden zijn toch heus in
de 388, de 523 en de 600 (van dit
jaar) begrepen!
Maar goed, hoe is nu de pro
cedure? Wie die „onoverkome
lijke gewetensbezwaren" heeft
voor degenen die dit na moe
ten gaan een ongelooflijk moei
lijke term om mee te werken
dient een verzoek tot erkenning
hiervan in bij de minister. Dat
zal een jongeman doorgaans
doen, zodra hij blijkt te zijn
goedgekeurd.
In een nadere, schriftelijke
motivering (een persoonlijk
werkstuk) licht hij zijn bezwa
ren toe. Dit stuk is uit
gangspunt voor een gesprek
met drie van de zeventien he
ren uit een door de Kroon be
noemde commissie, die de mi
nister over al of niet erkenning
adviseert.
De commissie (achtenswaar
dige mannen van velerlei
geestesstroming, het anti-mili-
tarisme inbegrepen) krijgt dan
ook nog het psychiatrisch rap
port en een sociaal voorlich
tingsrapport op tafel om tot een
zo goed mogelijk inzicht te
kunnen komen.
Het aantal erkenningen ligt
hoger dan veelal wordt aange
nomen. On te beginnen valt van
hen die een beroep op de wet
deden tien procent af wegens
nader gebleken ongeschiktheid
voor de dienst (herkeuring).
Vervolgens trekt 24 procent zijn
verzoek in: men schrikt terug
voor de consequenties die het
gevolg zullen zijn van het ver
zoek. Hetgeen als een soort na
tuurlijke voorselectie zou kun
nen worden beschouwd de in-
trekkers zullen in de meeste ge
vallen niet écht onoverkome
lijk bezwaard zijn geweest!
Zie verder de derde pagina
van het Zondagsblad.
Wie zijn onder one de maglftrs? De technici natuurlijk, althans
dat Is de mening van menigeen. Te verwonderen lijkt dat niet. Im
mers. de eerste mechanismen werden gemaakt voor cultusdoel-
einden en hadden dus een magische functie, zoals de automatischs
tempeldeur van Heron van Alexandrié. Dat was omstreeks 100 na
Reeds eerder evenwel waren mensen actief op het gebied dat
wij nu automatisering noemen. Zo vertelde Aulus Gellius over een
kunstmatige duif van een zekere constructeur Archytas uit Taren-
to, die omstreeks 390 vóór het begin van onze Jaartelling de eerste
automaat zou hebben gemaakt.
Het is verbazingwekkend hoeveel mechanieken de mens al In
een ver verleden wist te bedenken. Aristoteles verhaalt van een
automatische Venus (350 v. Chr), koning Ptolemaios Flladelfos
demonstreerde tijdens een bacchanaal een androïde (280 v. Chr.)
en Pausanius vermeldt een Ijzeren edelaar die kon vliegen (180
v. Chr.).
Handboeken over automatisering zijn al evenmin van „vandaag
of gisteren", want de geleerde Heron was met zijn boek „De au-
tomatis" waarschijnlijk de eerste publicist op dit gebied.
Oude archieven onthullen legio wonderbaarlijke maaksels. Een
kleine greep:
het bronzen hoofd dat antwoord gaf op de vragen van paus Sil
vester II (9351003), de grote geleerde, die ervan werd verdacht
„een verbond met de duivel te hebben gesloten":
de door Leonardo da Vinei in 1509 vervaardigde wandelende
leeuw, die voor de troon van Lodewijk XII zich de borst opende
en lelies zichtbaar maakte:
de schrijvende pop van de Zwitser Pierre JaquetDroz, die door
dergelijke „voortbrengselen van de hel" in conflict kwam met de
inquisitie (maar werd vrijgesproken).
Westinghouse Electric opende met haar Televox in 1927 het
tijdperk van de electronische robots. In 1939 was het een robot
die de wereldtentoonstelling In New Vork opende en in 1958
creëerde ir. Peter Steuer te Bazel de gigant onder de robots „In
de persoon" van zijn Sabor V.
Deze Goliath meet 2.37 m., weegt 276 kg. en heeft 2500 km.
bedrading In zich plus vier autobatterijen, zeven motoren en acht
enzestig relais.
Sabor V „luistert" naar draadloze afstandsbesturing op de 10-
en 40 m. band. Hij is. dank zij 6500 onderdelen, heel wat mans.
Sabor kan lopen, het hoofd draaien, opheffen en laten zakken,
met de ogen knipperen en de armen in alle standen bewegen. Hij
weet te luisteren en kan antwoorden in verscheidene talen. Daar
tussendoor ziet Sabor kans iemand vuur aan te bieden, zelf een
sigaretje te roken, te drinken of de Juiste tijd te melden. Zijn ge
voel voor ritme uit hij bij voorkeur in het dansen van de samba
en het bespelen van een mondharmonica.
Tussen de kunstmatige duif van Archytas en de robot met da
allure van de mens in de 21ste eeuw, ligt de fascinerende geschie
denis van de komische, zonderlinge, onzinnige en hevig serieuze
pogingen om het leven vla automatisering te vergemakkelijken.
Wie over deze ontwikkelingsgang wenst te worden voorgelicht in
populaire trant, kan, terwijl hij van de ene in de andere verbazing
valt, een idee krijgen van wat ons In de toekomst nog te wachten
staat, als hij het boek ter hand neemt dat IBM Nederland boeiend
geïllustreerd heeft uitgebracht ouder de enig mogelijke titel:
„Mens en Machine".
„Story of Soul" Is het mot
to, van het zaterdagavond
concert van het Newport Jazz
Festival dat van 25 tot en
met 27 oktober in De Doelen
te Rotterdam zal zijn te be
leven.
Pianist Horace Silver is een
van de musici die soul brachten
in de moderne jazz. Silver komt
van de Jazz Messengers, die hij
de rug heeft toegekeerd toen
Art Blakey een weg opging die
Silver niet lag. Horace koos
voor de kwintet-bezettingen.
Hij komt met trompettist Ran
dy Brecker (winnaar jazz-con-
cours Wenen 1966), bassist Ben
nie Maupin jr, slagwerker Billy
Cobham en tenorsaxofonist
John Williams.
Mudday Waters Blues Band
geldt als de belangrijkste blues-
In de Alexanderpolder heb
ben dezer dagen tientallen tele
foonabonnees dood gelegen
omdat ze 'door de telefoon
dienst met een scherpe tang
war©n geknipt.
Sprekende over de land
bouwgronden, zei de heer
Piest: Tachtig precent van de
bewoners van het oude land
worstelt nog met een slechte
ontwatering en ontsluiting.
Te Napels heeft men in een
trein uit Turijn in een tweetal
koffers het verminkte lijk van
een jonge vrouw gevonden.
Men vermoedt met een
misdaad te doen te hebben.
Het sanitair was volmaakt en
werd bevolkt door een steeds
toenemend aantal toiletjuffrou
wen.
Tevoren had de president
Ie bij de tunnelbouw betrokke
nen en het lint voor de tunnel
ingang doorgeknipt
Koningin Elisabet kreeg wal-
vistanden (krantekop).
Het slachtoffer was doof en
heeft de trein vermoedelijk niet
gezien.
Het zal nog wel geruime tijd
duren voor men op open water
zal kunnen schaatsen.
Marijke van der Lugt is een
dramatische sopraan van grote
omvang.
Een vrouw trad naar voren
en overhandigde Robert een
bundeltje gele stof, die met een
sjerp werd samengehouden.
Het was zijn moeder.
De Parijse wintermode is een
'tikje schuin (krantekop).
Meisjes jeven zich bloot
(kop).
Grieken met uitslag niet on
verdeeld gelukkig (kop).
Twee maanden geëist we
gens aanvaring met twee doden
(kop).
Tragedie van twee in wieg
verruilde meisjes van 18 Jaar
(kop)
Het gebouw en de aanhorige
bossen is aangekocht door de
„Arme zusters van St. Jozef'
te Heerlen voor de som van
anderhalf miljoeri gulden.
De heer Dapper kwam met
de schrik vrij, hoewel hij
persoonlijk verklaarde niet
geschrokken te zijn.
De stadsbeiaardier Jan van
Alphen speelde het liedeke
„Daar was eens een meisje
loops".
Deze en nog vele meer van
deze komische verschrijvingen,
fouten en ontsporingen, zijn
vermeld door de journalist Frits
van der Molen en uitgegeven in
een aardig boekje, uitgegeven
door de Arbeiderspers. Het zijn
berichtfragmenten, koppen en
foto-onderschriften etc. uit
kranten en tijdschriften, die
stuk voor stuk lachertjes zijn
en een blaam zouden kunnen
werpen op de journalist, doch
de verzamelaar zegt: lach,
maar bedenk met welk een
haast en soms ook nog voor
de correctie kon ingrijpen, zul
ke ontsporingen in de krant ko
men. De klok is onverbiddelijk
in dit bedrijf en met dit weten,
gunt Van der Molen ons het
plezier van de lach van harte.
Het is een goede begeleiding
van het nieuws dat niet altijd
even opwekkend is. (f 4,50)
group van de laatste tijd. Zijn
grote man is Otis Spann (piano
en zang). Waters (zelf zanger en
gitarist) komt uit de Mississip
pi-delta.
The Stars of Faith zijn al
eerder in Rotterdam geweest
als onderdeel van de grote
Black Nativity show. Insiders
menen dat de huidige groep be
ter is dan de oorspronkelijke,
die in 1958 werd opgericht door
Marion Williams. Het repertoire
bestaat uit zuivere gospels als
religieuze muziek. Voca'istes
zijn Frances Steadman, Sadie
Keys, Henrietta Waddy en Ca
therine Parka m. John
Thomson en Willy Lee DeJohn
zijn de begeleiders.
Joe Simon maakt het kwartet
van de soulavond vol. De be
kendste opnamen van hem zijn
..Nine Pound Steel" en „You
keep me hangin'on". Gitarist
Charles Ellison zal Joe Simon
begeleiden.
Na de berichten over het ont
binden van het Dave Brubeck
Quartet, blijkt toch dat Bru
beck het musiceren niet kan la
ten. Hij komt nu met de be
faamde Gerry Mulligan naar De
Doelen. Paul Desmond zal er
niet zijn. wel Jack Six (bas) en
de veelbelovende slagwerker
Alan Dawson.
Mulligan is de laatste tijd
minder op de concertpodia ge
weest omdat hij zich meer
wijdde aan het arrangeren en
het componeren. Gerry Mulli
gan is altijd genoemd in combi
natie met grote namen als Chet
Baker, Miles Davis, Earl Hines
en Coleman Hawkins.
Verder treedt als gast op vi-
brafonist Red Novro (zestig
jaar), een begaafd musicus. Hij
wordt wel de grondlegger ge
noemd van de vibrafonie.
Een andere vibrafonist, die in
het Newport Jazz Festival is te
beluisteren, is Gary Burton,
aanmerkelijk jonger dan Norvo
namelijk 25 jaar. Het kwartet
van Burton was verleden jaar
ook in De Doelen, er is een
andere drummer: Toy Haynes.
die in 1966 samen met Burton
speelde in het kwartet van Stan
Getz.
HORACE SILVER
MUDDY WATERS
JOE SIMON
Vij schrijven hier onder
I nieuw vignet, dat
(lig de aandacht trekt.
1 is anders, maar dui-
jk in zijn bedoeling.
doet onmiddellijk
ken aan het begrip
dagsblad;
suggereert boven-
i, dat het wel eens
en niet „zus" kan zijn,
o: U treft een opinie
(met het recht
rzijds, van mening te
chillen)
is ook op te vatten
de vaak gehoorde
bep met duim om-
g: ,,'t Is Zó!" En
dit laatste hopen wij,
het dikwijls het geval
zijn. Dat velen, jong
minder dan oud
zondagsblad-nieuwe-
„ZO" zullen vinden.
tdereen het op slag
ir de zin te maken, is
ionmogelijkheid. Wen-
zullen er altijd blij-
Maar bij de ZO-
actie staat voorop:
i product samen te
len, waarin U altijd
iets „ZO" vindt. Een
i, dat u graag ter
d neemt en dat tege-
Jt komt aan interes-
|van-het-weekend, en
zo gevarieerd moge-
