Benno Premsela
ontwerpt tapijten
in nieuwe tinten
Spelen met
licht in
wijnpakhuis
Dimmers regelen
lichtsterkte
K
HOESLAKEN
BLIJFT GLAD
dialoog
leven begint
eertig
vaL
ZATERDAG 5 OKTOBER 19
Op deze vlakke brei-machine wordt een tapijt gebreid.
Het was donker in het oude wijnpakhuis aan
de Prinsengracht 777 in Amsterdam. Spokig
doemden schimmen op, die ons via duistere
trapjes leidden naar de persconferentie onder
de hanebalken, die ging over licht.
In de roos was deze presentatie van lichtarchi-
tectuur Raak. Nadat knappe meneren ons vele
zaken hadden verteld, daalden we af in een
zee .van licht: rijen, rijgen, rijmen met licht -
helemaal beneden plasten twee rose flamingo's
en schudden hun kop bij een explicatie over
dimmers.
Tapijt is een welvaartsprodukt geworden. We zoeken
steeds naar nieuwe statussymbolen; als ieder een
auto, een ijskast, een bankstel heeft, waar zullen
we het dan zoeken In de woninginrichting, die
veel meer dan vroeger aan mode onderhevig is. Wij
Nederlanders hebben trouwens wel een lieve duit
over voor ons binnenhuis. Daarop mikt een middel
grote tapijtweverij uit Goirle, Van Besouw die het
zocht in een algehele vernieuwing van zijn tapijt
collectie én een vernieuwing van zijn „ondernemers
gezicht".
Dat betekende totaal nieuwe vormgeving van de collectie.
Benno Premsela Gkf in Amsterdam keek met nieuwe ogen
naar zoiets „ouds" als tapijt.
Hij werd de ontwerper van prachtige kleuren en een
logisch kleur-ritmiek. De tinten zijn voor tapijt volkomen
nieuw. De „ritmiek" is niet alleen een opvolging van in
elkaar overvloeiende tinten.
Dat kleine tipje zonnig geel, uitgestrooid in een okerklenrig
tapijt, vinden we terug in een zonnig geel tapijt, wat weer door-
strooid werd met een zacht turquoise. Die stipjes turquoise zijn
nauwkeurig dezelfde tint wol van een volgend nummer in de col
lectie en zo door. De ritmische verspringing is zodanig dat de
verschillende tapijtsoorten onderling te combineren zijn tot één
totale harmonie. Zo kunnen verwante contrasten onstaan.
Scheerwol
Zo ontwerpen we in ons huis een levendigheid zonder kleur-
rumoer. U moet de ritmiek eigenlijk zélf zien om de brede keus
van kleur te ontdekken, die altijd warm en nergens schreeuwend is.
Tot 13 oktober is dat mogelijk in het Instituut voor Industriële
Vormgeving in de Koopmansbeurs te Amsterdam, enkele minuten
gaans van het Centraal Station. U kimt er zó binnenlopen. Tonneke,
de receptioniste kan u alles van de collectie vertellen, monsters
meegeven en stalenboeken tonen.
Het gaat om kamerbreed tapijt, geweven of gebreid, meest in
zuiver scheerwol, dat betekent grote veerkracht, pietweerstand,
diffuse lichtweerkaatsing, door en door motecht. Voor een deel is
in de collectie ook de betere kunstvezel opgenomen. De prijzen
beginnen bij 135,per strekkende meter op 3,80 meter breed.
Heel mooi vonden we het visgraat-patroon van moquette, van
zandkleurig geel tot donker-aubergine, oplopend in acht tinten.
Onze grootouders konden de
pit van hun lamp lager draaien
als dat zo uitkwam en de sfeer
dat vereiste. Wij konden tot nu
toe hoogstens een lampje meer of
minder aansteken. In die leemte
is nu voorzien door de uitvinding
van een „dimmer" waarmee we
de elektrische verlichting op elk
moment kunnen regelen.
We hebben de dimmer te dan
ken aan de ontwikkeling in de
ruimtevaart, waarbij de halfge
leiders voor hogere spanningen
en stroomsterkte werden vervol
maakt. De kleine afmetingen van
de ruimte-cabine blijken van
groot nut te zijn voor onze
huiskamer. Op de plaats van de
schakelaar monteren we een
dimmer.
Zoals we de knop van radio en
televisie hanteren om het geluid
te regelen, zo regelen we de
lichtsterkte. Ideaal voor kinder
en ziekenkamers. De kosten zijn
laag: een dimmer met een ver
mogen van duizend Watt kost
59.-.
Voor scholen, kantoren, sport
hallen, collegezalen, restaurants
en dergelijke zijn dimtafels in de
handel, die doelmatiger werken
dan schakelkasten en -tafels.
Nog een stapje verder gaat de
automatische dimmer. Zoals een
thermostaat automatisch de
warmte regelt, zo regelt de luxo-
mat het licht al naar gelang de
zon wel of niet schijnt. De ther
mostaat is in dit geval een
buiten gemonteerde foto-elek
trische cel. Met deze automa
tische dimmer kunnen kantoren
en bedrijfsruimten aanzienlijk op
de lichtrekening sparen.
Proefondervindelijk is vast
gesteld dat het licht daar de helft
van de tijd voor niets brandt.
Raak in Amsterdam presenteerde
deze week de nieuwe dimmer.
Kleine doosjes, half om half aaneengeregen, half opaal en mat
zilver. Hiermee is een wand van licht te bouwen.
Lampen als stapelwolkjes,
lampen als kubussen, plafon-
niers waarmee men eindeloos
kan variëren: drievoudig, zes
voudig, achtvoudig. Nieuw is
de collage van strak metaal,
daarop roodkoperen pijpjes,
pinkende perforaties en
„overgekookt" glas dat na
borrelen en bakken is ge
vormd tot grillige kleuren en
patronen, zodat iedere arma
tuur een unika is.
Zo'n kleurige licht-collage zal
het heel goed doen in een
meisjeskamer of een modern in
terieur. 't Is maar één voorbeeld,
maar Raak licht-architectuur wil
ons doen breken met het saaie en
eentonige. Een lamp is maar een
lamp - néé.
Raak heeft een internationale
ontwerp groep die licht als mate
riaal ziet, waarmee ze bepaalde
effecten bereikt. Twee van de
ontwerpers zijn vrouwen, beiden
industrieel ontwerpster, namelijk
Maija Liisa Komulainen uit
Helsinki en Nanny Still-Mackin-
ney. Onder hen zijn ook
licht-technici en edelsmeden en
niemand minder dan Ernst van
Altena is mede-redacteur van de
Raak-catalogi.
Zij bouwen met licht, want
licht is een architectonisch ele
ment en kruipt waar het niet
gaan kan. Armaturen in trapeze-
vorm, in lengte of breedte ge
monteerd op stalen rail. Armatu
ren als honingraten, in metalen
frame met opaal zijden matglas.
Sommige armaturen zijn van ge
goten hoogwaardig aluminium en
dus corrosie-bestendig.
Straatverlichting is bui
ten-meubilair, oordelen Raakont-
werpers en bieden een indivi
duele straat- en buitenverlich
ting. Op een standaardmast kun
nen twee- drie- of meerlichtsar-
De hollebol is opgebouwd uit
twintig metalen kelken, ontwerp
Nanny Still.
maturen worden bevestigd. Er
zijn ronde kelken, paalkoppen,
„stokken" van licht, die dan ook
een plaats vonden in de moderne
wijk Vigneux sur Seine in Parijs.
Twee halve bollen op licht
masten van Raak staan bij de
ingang van de synagoge in
Kaapstad Ingenieuze vondst
voor buitenverlichting is de
„lichtelaar", een boom van licht
die sfeer geeft aan een terras of
bungalow.
Interessant is de „hollebol",
een armatuur voor grote en hoge
ruimten bedoeld. De hollebol is
opgebouwd uit twintig open me
talen kelken waarin als ziel
twintig prisma-lenzen die het
licht verdelen en een spranke
lend karakter geven aan de
licht-uitstraling.
Onwezenlijk
Nanny Still ontwierp lampen
om een onwezenlijke sfeer op te
roepen. Als gekleurde stalactie-
ten. hangen gele en kobaltblauwe
druipsteenkegels aan het plafond.
Ook deze kunnen in groepen of
als enkeling gemonteerd worden
(variëren van ƒ4.40 tot ƒ9,- per
stuk voor gloeilampen tot 60W).
Uitgedachte armaturen voor
kerken. ziekenzalen, tekenka
mers. Vreemde armaturen zoals
plafondtegels met doorschoten
plexiglas-staafjes (een stucrartd
maakt de montage gemakke-
lijker. te plaatsen in het steen- JamOICQ~rUmba
gaas tijdens de bouw).
Natuurlijk waren we de
keer nog nergens; dat is door bijt
iedereen begrepen. Daarom gal
door. Ik vlei me niet met de f
dachte dat ik aan het eind van d
ze brief ..ergens" zal zijn, mr
wie weet is het een uurtje dr«
op een regendag. Nog wel
zon, maar een belofte.
Zo met onze materie over de j|
want we moéten verder. Stop
met denken, een gewoonte
vrouwen eigen, is gewoon een
recht jegens onze naaste. En h
langer hoe meer besef ik dat ied
van ons, hoe diep ze ook over de
materie denkt en hoever ze opg],
bereid is mee te gaan. en hoe v
harte ze zich buigt voor wat G
zegt, toch altijd nog te snel stfjehan
met denken. Als het voor óns e jks
ongeveer sluitend probleem is, z iters
we tevreden. t, is
Op mijn woorden van de vori te
keer: „van geval tot geval" woi aue
dan ook nogal gereageerd. Le
is want ik blijf het alleree
leuk vinden te schrijven en br
ven te krijgen dat zoveel
ouderen dan jongeren reagerekleir
Mijn jonge briefvriendinnen lu schc
teren, denk ik. En peinzen. En ti* m
ten af of ik hen bereik. Weet
de vragen? Of heb ik al een ai d
woord, mijn antwoord. Of zit
tussen beide in te knoeien. Ik hp1
ze luisteren.
En in die stilte komen de ste y®
men van de ouderen op; nooit e« Ra
der deden ze mee. ze lazen jailer
Open Brief, waren het wel of njobbj
eens, maar in mildheid en gewe
in een lang leven veel kanten a en
veel dingen te zien, namen ze i k
zoals ik hier verscheen, ze vo
den zich betrokken maar nooit fe
zeer. En nu ineens, de overgro
moeders, daar zijn ze. Ze hebb
blocnote en pen gepakt en J
gaan ze. En hoe.
bb
>ed
Vervelend en rommelig is het,
zo'n onderlaken dat steeds maar
weer los raakt, steeds weer kreu
kels vertoont, die het gewenste
„lekker liggen" tegengaan. Vrou
wen (en mannen!) mopperen
erop, vergeten of weten nog niet
dat dit losraken helemaal niet
hoeft!
Sinds enige tijd is er namelijk
een permanent - glad - liggend
hoeslaken. Voor wie het nog niet
kent: het hoeslaken wordt om de
matras (de hoogte daarvan doet
er niet toe) heen getrokken en
blijft door het in de hoeken aan
gebrachte elastiek glad liggen,
ook tijdens het slapen. Van
zelfsprekend kan het hoeslaken,
dat in prijs niet veel duurder is
dan een gewoon laken van goede
kwaliteit, met de witte was
meedraaien. Het elastiek kan
daar echt wel tegen.
Kijkt u wel even of maten van
matras en laken overeenkomen?
Welterusten!
Armaturen voor het be
lichten van gordijnen, land
kaarten, wanddecoraties. Te
zamen en in vereniging vor
men zij het begrip „licht-
architectuur". Raak levert
niet rechtstreeks aan de par
ticulier, geeft wél graag ad
viezen.
Leg een ons bitterkoekjes in
een diefje schaal, giet er wat rum
op of strijk er jam over. Laat ze
zacht worden. Breng een halve
liter melk aan de kook, strooi er
zes afgestreken eetlepels haver
mout in en een mespunt zout,
laat alles op een lage warmte
bron doorkoken. Roer er tenslotte
vier eetlepels witte basterdsuiker
door. Giet de havermout op de
bitterkoekjes. Garneren met jam.
Vandaag weer, overgrootmoe<
uit een gezin van 12. Vijfenderj
jaar eerder dan ik getrouwd, b
lijkt niet veel maar het is een w,
reld; onder andere een wereld vi
twee wereldoorlogen. Kaarsred
en weloverwogen komen de woq
den op het blad te staan. En öf|
ze lees. |]L\
„Nu weer het stukje in de kra£ters
gaat dat niet veel te ver? Hir
wordt goed gevonden wat God va*
boden heeft. Een moeder vert(s te
dat haar ongste dochter verlod <>P
is hoewel er nog lang geen uitzidtoon
is op een huwelijk. Dat kind h® er
geen toestemming mogen hebbf -
Dat is de zonde in de hand w<
ken. En het kind krijgt het j
zwaar door. In dat geval had m
vader nooit zijn toestemming j
geven. Eerst zorgen dat je
dochter kunt onderhouden,
mag je terugkomen. Dat zei ml
vader en hij had acht dochters
vier zoons."
Nu voel ik mij toch wel
jong. Ik kan mij namelijk die 1
der van vroeger wel indenk#
bovendien behoefde de jongen
b.v. de kleine middenstand niet
veel jaren te studeren om
vrouw te kunnen onderhouden,J
begonnen bescheiden, de
kwam al doende; was iemand s
dent, dan gold meestal het kan]
daatsexamen als moment voor vi
loven en: de meisjes in kwesa
woonden meestal bij de oude-
thuis, dat scheelde ook geen klei
beetje.
Goed. die vader die zie !k. 1
hoe het met de dochter ging i
vader geen toestemming gaf, <L
zie ik niet. Mocht ze dan haar blij
ken weer vrij laten gaan, was I
jongen met zijn vermetelheid dl
ook naar haar idee „fout"? Huw
lijk, was dat op voorwaarden, ai
dere dan de liefde? Bijv. als j
arts werd en je had een praktij
over te nemen en een instrumqgg
tarium te betalen en huisraad i
kopen, moest je dan een vadi
met geld hebben, of toch op zi 'Is
minst een oom? Of moest je e«e I
rijk meisje trouwen? Of was h W
eenvoudig onbehoorlijk om arts 0's
willen worden en van een meisjpen
te gaan houden als je daarvo
'id? Het
Mevrouw H. de dH. veron
derstelt dat als je veertig jaar
bent het grootste gedeelte van
het leven échter je ligt: „We
merken dat de lichamelijke
prestaties minder worden. Met
daarover te piekeren bereiken
we niets. Allereerst moeten
we geen krachten verspillen
voor (aan) iets wat niet nodig
is, bijv. geld bijverdienen om
vooral mee te kunnen doen en
te hebben wat een ander
heeft.
Maar kijken oog voor
hebben naar nood dichtbij
of ver en wat eraan te doen.
Belangstelling opbrengen voor
andere mensen door eens te
luisteren. Denken aan allesbe-
lovende gedeelten uit de Bij
bel en er kracht uit putten om
innerlijk sterk te worden.
Ook is de veertigjarige leef
tijd geschikt voor nieuwe
hobby's. Een bezoek aan een
goede schoonheidsspecialiste
kan soms wonderen doen,
want ook het uiterlijk is be
langrijk, het goed verzorgd
zijn. Zo kunnen we vooruit
van veertig tot vijfenzestig en
van vijfenzestig tot het On
eindige."
ONGEHUWDEN
Mejuffrouw V. te S. vindt
dat je met je veertigste jaar
begint te leven als alles je
goed gegaan is vóór je veer
tigste jaar: „Voor de onge
huwde echter moet hierin dan
zeker nog verbetering ge
bracht worden. Een woning
om te kunnen leven moet nog
gebouwd worden op je veer
tigste jaar. In Den Haag word
je niet eerder ingeschreven.
Ben je aan de beurt, dan ben
je inmiddels wel vijfenzestig
jaar geworden en misschien
mag je dan leven in ge
meenschap en wel in een be
jaardentehuis. Er zou nu ei
genlijk inschrijving mogelijk
moeten zijn; in andere ge
meenten waarschijnlijk geen
probleem. Om werkelijk het
leven begint bij veertig waar
te maken."
AANVAARDEN
„Er is een tijd dat men het
ouder worden moet aanvaar
den" zegt mevrouw O. te R.
„Laten we in de eerste plaats
beginnen om onze volwassen
en opgroeiende kinderen te
begrijpen. Dat zij ons wat ou
derwets vinden, is heel nor
maal. Dat hebben wij toch
ook tegen onze ouders gezegd"
Het zal met iedere generatie
wel zo geweest zijn. Laten we
toch niet meedoen met dat
vernederende: „Die jeugd van
tegenwoordig." In iedere tijd
zijn er nietsnutters en uitspat-
ters geweest. In veel christe
lijke gezinnen vindt men nog
jeugd die echt gelooft, die be
geerte heeft om belijdenis te
doen. Die een warm kloppend
hart heeft voor de medemens
in nood.
Als we zo met onze kinde
ren meeleven behoeven we
geen probleem van het ouder
worden te maken, want dan
zijn we ook in deze
maatschappij opgenomen, fk
voor mij vind dit een mooie
zijde van de goede veertigers
of wel van het ouder worden.
Natuurlijk knappen we
graag 's middags een uiltje, en
knappen van dit „knappertje"
dan lekker op. Daar zijn we
nu eenmaal aan toe. Dat is
toch geen schande? Ik ad
viseer: niet overal kritiek op
hebben maar mééleven met
deze tijd."
TUSSEN VUREN
Mevrouw S. te P. heeft het
gevoel tussen twee vuren te
zitten: „Inderdaad zitten wij
„veertigers" wel wat in de
vergeten hoek. We hebben het
niet zo erg getroffen: in onze
jeugd crisis, trouwen viel in
of na de oorlog, alles tweede
hands en slecht en nog duur
op de koop toe. Als klap op de
vuurpijl kon je nog ergens
gaan inwonen.
Nu knipper je met je ogen
als je bij een pasgetrouwd
stelletje komt. Dan moet je
niet gaan vergelijken met
toen jezelf trouwde. Doordat
de kinderen kwamen kon je je
niet opnieuw inrichten, zodat
je feitelijk nog steeds een min
of meer bij elkaar geraapte
inboedel bezit. Doordat je zo'n
grote achterstand had bij het
trouwen, erg zuinig moest
zijn, heb je toch wel wat
moeite met de grote weelde
van heden.
Je zit tussen twee vuren in.
De jeugd lacht je uit als je
b.v. met één lucifer verschei
dene pitten aansteekt. Niet
dat ik, somber ben Deze groep
zal echter naar ik vrees straks
ook bij het bejaard worden de
vergeten groep blijven. Nu
loopt alles warm voor de be
jaarden. Ik zie er nog van ko
men dat de animo over zo'n
vijfentwintig jaar flink wat
geluwd zal zijn.
We houden de moed er wel
in. we hebben al heel wat
meegemaakt en zullen, als we
gezond mogen blijven, het
best klaren. We hebben een
ruggesteun. Dat is iets wat
veel jongelui en ook ontevre
den ouderen missen."
..ANTIEKELING"
Ook mevrouw B. te P. vindt
het een probleem: „Je hangt
er zo'n beetje tussen in. Voor
het één ben je te oud en voor
het ander te jong. Voor onze
jongste van vijftien jaar zijn
we een stel „antiekelingen".
Zelf voel je dat er geen te
grote veranderingen meer
moeten komen want daar ga
koffie, en je praat dan over
twintig jaar geleden toen je
trouwde: wat een ervaring je
hebt opgedaan! Hoe je door
alle moeilijkheden heen geko
men bent. Dan mag je alleen
maar God dankbaar zijn dal
Hij je tot hiertoe gespaard
heeft en wat dan de toekomst
brenge moge, mij geleidt des
Heren Hand."
RIJKDOM
„Na een fijne jeugd, een ge
lukkig huwelijk waarvan het
zilveren feest bijna in zicht is
en met de rijkdom van op
groeiende kinderen zijn we
gekomen aan de middelbare
leeftijd" aldus mevrouw A. te
A. „In deze jaren voelên we
inderdaad dat ons uithou
dingsvermogen minder wordt,
onze ogen en ons gebit achter
uit gaan. Laten we echter
vooral geen „veertigersproble
men" scheppen, maar genieten
van deze levensjaren.
Nu de kinderen niet meer
onze voortdurende aandacht
nodig hebben, kunnen wc tijd
je tegenop zien. 's Morgens
ben je fit maar 's middags al
gaar.
Je zit volop in het bejaar-
denwerk en denkt met schrik:
„Als ik het beleven mag zit ik
over twintig jaar ook hier."
Aan de andere kant, als je 's
avonds eens een ogenblik sa
men bent gezellig bij een kop
besteden aan kerkelijk werk,
ook al zijn we geen ouderling
of diaken. Bejaardenbezoek of
ziekenbezoek, „Tafeltje dek-
je". waar ook altijd vrijwil
ligsters voor nodig zijn. Er is
zoveel werk. meer dan we
aankunnen.
Laten we meehelpen zolang
onze gezondheid het toelaat
Ook in dit werk zullen we de
vreugde beleven te mogen be
horen tot Gods gemeente."
niet de middelen had? a*
woord is, geloof ik: ja.
Van iemand houden om hemze 'ucl
nee. maar heeft hij een baan, eve t d
tueel ja. Houden van mocht w t i
maar in stilte. Of twaalf jaar lald
losse verkering, of los-vaste ,tai
hoe het heette, een blokje om, e< ,tM.
blik in de kerk. Ik hoop dat ik h
me enigszins juist indenk! 1SI^
Maar juist of niet, het is voorb 1 |J1
Mensen die willen studeren dier
méér moeite willen doen en la 6.9
ger tijd willen besteden aan hiken
„iets worden", krijgen beurzen, i
straks studieloon. Als iemand d
een zagerij heeft, daar jong
kwam, een kundig man is, vr III
jong een vrouw kon onderhoud!
en haar trouwen, een splinter krari
het oog krijgt, wordt hij geop
reerd door een man die jong gn
studeren, kundig is, maar niet vi1
jong een vrouw kon onderhoude£r i
Terwijl hij zich de moeite getroosftde1
te vele en moeilijke dingen te li am
ren, verdroeg hij bovendien nclde
dat men hem voor onmondig aai nK
zag. b.v. dat hij in zijn ..toestanfc:-'
niet van een meisje kon houde J
Hoe verdient onze tijd haar pr
blemen. Is het een wonder? 011
Nu zei ik de vorige keer. m 'er
het geval indenkend dat brie ich
schrijfster hierboven aanhaak d i
van jongste dochter: „Ach, het )jt
toch uw jongste, u hebt het gel 3
om haar te installeren, u vindt d
spanning zo'n zorg en de pil zo'
zorg, laat haar dan toch eerdt
trouwen, mevrouw, geef haar geeflj
vaste vloebedekking maar een ps
beits, laat die jonge mensen tocl,
zelf hun leven maken, ze zijn 8
tot elkanders steun." n
In dat geval meende ik dat d Tr;
een verlichting van zorg zou zijl fic
en dat meen ik nog. Maar daarnn ro
ben ik niet van het probleem 4ba
Immers, nu trouwen ze. Vader f
moeder blij, ziezo, netjes gebeunf
Het probleem is verschoven, dib0v-
maal omdat het zo het beste leel&a_
Maar wat is er opgelost' Hf
probleem van de ouders. Van d ,3°
ouders die zich afvragen: gebruikRui
mijn dochter de pil? dan is hefc s
ellendig, dan loopt ze vooruit 0 50
zaken die pas na de huwelijksbf
vestiging zijn geoorloofd of: ge ns
bruikt ze hem niet? dan duurt di r>
verloving te lang. dan zitten
met de angst. Met andere woor
den: het probleem van de pil i rhi
het probleem van de inhoud vattm
ons eigen bestaan; is het probleei ,75
van onze eigen rust. Van ons ver
trouwen. Ar
Als wij enthousiast willen levdoei
(dat is: in geloof, hoop en liefde)® b
dan moet ons bestaan in de leven
van onze kinderen gesprek, stu-A.
die. oefening, gedachtenriikdom n
kortom: inhoud brengen. Is die e n
niet, dan kunnen wij meen ik, nie
de kinderen aanwrijven dat zijHi
spanningen en onzekerheid onder n
gaan. En dan zeg ik: mevrouw aliBzi
u dan op geen manier uw dochter
ooit hebt geholpen zichzelf te hel- q,
pen. kies dan van twee slecktf -J
de minst kwade. Van geval tot gfr
CHRISTINl 60
