Eenzaam onder
Hitler
Berlijn, de
„veiligste"
ter wereld
st;
Crisis in Nabije
brengt Jordanië
Oosten
in last
DAGBOEK UIT
GAL EN
,HET NATIONALISME
ZONDER NATIE"
ZORGEN OM DE VEILIGHEID
7ATER0AG 7 SEPTEMBER 1»
Voor de derde maal binnen een maand een literair dagboek
van een eenzame! Maar ditmaal geen introverte bespiegelin
gen. Heck was een Beierse grootgrondbezitter, een conserva
tief en monarchist, die zich op zijn landgoed zo lang mogelijk
tegen de nationaal-socialistische overmacht te weer gesteld
heeft.
Een vierdag gevierd
J7R staat in de bUbel een merkwaardig gebod. Het is een
gebod om onze „vierdagen" ook te vieren. Een merk
waardig gebod, omdat de viering van vierdagen nogal voor
de hand lijkt te liggen. In de werkelijkheid gaat het blijk
baar nogal eens anders. Vandaar dat gebod, dat natuurlijk
óók bedoeld is opdat aan de viering inhoud en diepte zal
worden gegeven.
Nu is de bepaling van wat een jubileumperiode is tamelijk
willekeurig geworden. Het Oude Testament placht nadruk
te leggen op tijdsbestekken van zeven jaren. Onze tijdreken
kunde is in de regel een andere. Een tijdsbestek van bij
voorbeeld twintig jaren valt er niet onder.
En toch is het niet gezocht, wanneer w(j er de afgelopen
week aan gedacht hebben, hoe het twintig jaar geleden was
dat onze koningin haar koninklijke ambt heeft aanvaard.
Trouwens, in onze eeuw van geconcentreerd leven is er
In een tijdsbestek van twee decennieën heel wat meer aan
gebeurtenissen samengebald dan voorheen in een aanzienlijk
langere periode.
Daarom wil ook mijn wekelijkse artikel ditmaal toch iets
hebben van een „viering" van deze „vierdag".
FR is in veler kijk op het koningschap-in-onzc-samenleving
wel iets veranderd. En daarom tegelijk in dat koning
schap zelf. Allerlei wijzigingen, ook in het denken, hebben
ook de kijk op het koningschap, en dus ook op het koning
schap zelf, niet onbewogen gelaten.
Daarbij kan onder meer worden gedacht aan het snel toe
genomen gebruik om waarden die uit het verleden zijn over
geleverd op eigen waardevastheid te toetsen. Waarden moe
ten zich meer en meer opnieuw waar maken.
Dan is er ook de kritische instelling waaraan in onze tijd
velen zich met een zekere graagte overgeven en die wel eens
een overtrokken karakter krijgt.
Die kritische instelling past bij de al evenzeer toegenomen
openheid. Er is behoefte aan openheid ter wille van de
kenbaarheid. Dat geldt in onze dagen ten aanzien van vrij
wel alles in het leven; en ook het koningschap is er niet
aan ontkomen.
"MTJ zijn wijzigingen in de kijk op het koningschap niet
maar een verschijnsel van onze tijd. Zij strekken zich
over een heel wat langere periode uit.
Globaal genomen kan men het, dunkt mij, voor wat betreft
de situatie in ons eigen land, als volgt stellen.
Eerst was er de verlichte monarchie van met name koning
Willem I, die, daarin trouwens niet in de weg gestaan door
een krachtige volksvertegenwoordiging, een duidelijk per
soonlijk bewind kon voeren. Een bewind van die aard
zouden wij ons voor deze tijd niet meer kunnen voorstellen.
Het heeft zich bovendien voorgezet onder koning Willem II.
Echter ging het intussen naar het jaar 1848, dat, zoals we al
op school geleerd hebben, als het ware de scharnier werd
waarom bij ons, staatkundig en staatsrechtelijk gezien, de
eeuw zou gaan kantelen. We kregen toen onder meer de
ministeriële verantwoordeiykheid-aan-het-parlement, met
daartegenover de onschendbaarheid van de koning.
TMT laatste hield onder meer in. dat het koningschap ont
trokken werd aan kritiek en beoordeling. De ministers
Immers waren verantwoordelijk geworden.
Dat werd een situatie waaraan ons volk wel even moest
wennen. Voor de bekleder van het koningschap werd voort
aan de1 problematiek, hoe dat koningschap, dat dus in sterke
mate formeel was geworden en als het ware iets abstracts,
niettemin een onder ons volk levende zaak te doen zijn.
We weten hoe met name onze vorstinnen zijn geslaagd.
Eerst Emma. daarna Wilhelmina, en thans reeds twintig
jaren onze koningin Juliana,
We zouden de ontwikkeling dus als volgt kunnen zien: het
materiële koningschap van Willem I en II. daarna het meer
formele koningschap van Willem III, en dan. met name
onder onze vorstinnen, het opkomen van het al concretere
begrip „koninklijk huis" met tegenwoordig de uitbreiding
van dat begrip „koninklijk huis" naar het nog aanmerkelijk
meer toesprekende begrip „koninklijk gezin" en tegenwoor
dig zelf „koninklijke familie".
glJ zulk een ontwikkeling is het niet gemakkelijk, de ko
ninklijke waardigheid te bekleden. Men denke in dit
verband ook aan de meedogenloze uitbreiding van de pu
bliciteit.
Het kwam er op neer: hoe aan de strikte en stipte naleving
van de verplichtingen die het moderne koningschap oplegt
nog de inbreng te geven van de eigen menselijke persoon
lijkheid.
We weten uit deze twintig jaren, hoezeer onze koningin
daarin is geslaagd. En ook daarom staat het koningschap,
veler kritische instellingen ten spijt, onder ons nog onge
rept. Het is daardoor een ook als zodanig niet genoeg te
waarderen stabiel element geworden in onze zozeer ge
varieerde nationale samenleving.
Op tal van punten immers kunnen we het onderling oneens
zijn. We hebben nu eenmaal een legio aan opvattingen en
partijen. Soms zijn het gekrakeel en het geschermutsel niet
van de lucht. Maar dat kan alleen, omdat we ons bewust
zijn van datgene wat we niettemin nog gemeenschappelijk
hebben en waarin we dus ook niettemin één zijn. En daar
toe behoort ook het koningschap.
JN een mooi boekje dat ter gelegenheid van dit twintig
jarig „regeringsjubileum" is verschenen en dat ons toe-
lijkt bijvoorbeeld in aanmerking tc komen voor de versprei
ding op scholen „Trouw en te goeder trouw", door M. J.
H. Scheffer-Van der Veen en uitgegeven bij Thieme te Zut-
phen schrijft de bekende staatsrechtshoogleraar L. W. G.
Scholten in een woord-ten-geleide, dat onze koningin een
democratische taak met overgave van haar gehele persoon
lijkheid vervult.
Zo is het inderdaad, en dit .-.iubileum" is een dankbaar tc
aanvaarden gelegenheid oni ook dit nog eens vast te stellen.
De „viering" van een „vierdag" als deze behoeft er heus niet
een te zijn van luidruchtig karakter; reden om er even bij
stil te staan, met name in een tyd die uit zichzelf zo bewo
gen Is, was er echter, dacht ik. ten volle.
DIEMER
Zeven dogen verder
Naar aanleiding van Friedrich Percyval Reck-
Malleczewen, Dagboek van een wanhopig mens,
Uitgeverij In den Toren, Baarn, 183 blz., 9,50.
Tot hij in oktober 1944 gear
resteerd werd en op 16 februari
1945 in het concentratiekamp Da
chau (officieel aan tyfus) over
leed. Het dagboek loopt van mei
1936 tot oktober 1944 en het
laatste hoofdstuk is in de cel
geschreven. Op welke manier het
manuscript in vertrouwde han
den is gekomen, is niet duidelijk.
De ondertitel van het boek
luidt: „Getuigenis van een inner
lijke emigratie". Vrienden van
Reek waren het nazisme in het
vrije buitenland ontvlucht. Hier
was dus sprake van een echte
emigratie, naar buiten.
Oppositie
Reek. verknocht aan zijn
600-jarig huis, zijn bibliotheek en
zijn oude kunstvoorwerpen, niet
het minst ook aan zijn landgoed
en de nog niet door de moderne
techniek aangetaste natuur, ver
koos te blijven als Hitiers „most
unloyal opposition".
Hij wist wat hij daarmee
riskeerde: zijn bezittingen, zijn
vrijheid, zijn leven.
Wel voelde hij zich gesterkt
door de Beierse Pruisenhaat in
het algemeen en door conversatie
met geestverwante vrienden in
het bijzonder, maar dezen ver
dwenen stuk voor stuk uit zijn
leven, op het laatst vooral door
de dood (Reek zelf is 68 jaar ge
worden). Vandaar de emigratie
naar binnen, vandaar de gal, de
haat, de bittere toon van dit
boek.
Daarbij kwam dat Reck, die
vanouds in hoge kringen had
verkeerd en door zijn relaties
veel achtergrond-informatie te
weten kwam, door de uiterlijke
schijn kon heenkijken en niet
onder de indruk kwam van deco
ratief vertoon.
Het ontging hem bv. niet dat
er aan het indrukwekkend toilet
van Wilhelm II altijd een klei
nigheid mankeerde: verkeerde
schoenen bij een admiraalsuni
form, of een scheefgeknoopte
slobkous als hij burgerkleding
droeg. Wie zo dicht bij de groten
der aarde staat merkt onvermij
delijk hun zwakheden en tekort
komingen op.
Reck was voor de Beierse mo
narchie, niet voor het tweede
keizerrijk. Hij bewonderde liet
geniale in Bismark, maar was te
gen de grootduitse gedachte, van
wege de Pruisische hegemonie.
Van haar was hier geen sprake,
maar men hoeft niet te vragen
wat voor woede en rancune in
hem loskwam toen Hitler, die
„middenstands-antichrist". aan
de macht kwam.
Als liefde blind maakt, maakt
de haat ziende. Reeks levensge
voel. berustend op Europese cul-
isolement getrouwelijk te boek
stelde, aan de waarde van het
boek als historisch document af
breuk hebben gedaan.
Maar nu is het ook met geest
geschreven, de geest van een cul
turele erfgenaam, van een verte
genwoordiger van eeuwenoude
tradities, de geest van een schrij
ver en taalhanteerder, ja de geest
van een historicus en ziener. Te
recht schrijft Klaus Harpprecht
in zijn voorwoord: „Reck-Mallec-
zewens voorgevoel van de ca
tastrofe was profetisch, zijn kri
tiek op de jongste Duitse
geschiedenis fundamenteel."
Reek definieert het nazidom
als „nationalisme zonder natie",
„de scherpzinnigste definitie van
het nazisme die ik ooit ben te
gengekomen" zegt Harpprecht.
tuur en kastebesef, deed hem een
dermate grote haat tegen het na
zidom en zijn totalitaire systeem
aan de hand, dat zijn rancune
steeg tot profetische visie.
Zo schreef hij reeds in 1936
over de Tweede Wereldoorlog,
die pas in 1939 zou uitbreken en
daarna zijn naam zou ontvangen.
Zo doorzag hij in de tijd van
Hitiers grote overwinningen de
voosheid en onhoudbaarheid van
deze triomfen. Maar vooral had
hij oog voor de algemene demo
ralisatie van het Duits volk.
Indien dit dagboek alleen met
gal zou zijn geschreven, zou het
hoogstens een merkwaardig do
cument geworden zijn. Dan zou
den ook de vele geruchten en
roddelpraatjes, die Reek bij ge
brek aan goede informatie in zijn
Reek ziet in mei 1936 „het
doordringen van het irrationele
dat nu aan de rand van ons leven
verschijnt" (bl. 14), „de onder
gang van de in de laatste vier
honderd jaar door de renaissan
cemens geschapen wereld".
Na een bezoek van Hitler in
1920 aan de auteur en diens
vriend Clemens von Franc-
kenstein waarbij Adolf aan
het schreeuwen was geraakt, zo
dat het huispersoneel toeschoot
om te helpen zette Clemens
een van de reusachtige vensters
open om frisse lucht binnen te
laten.
Onzindelijke geest
„Er was geen onzindelijk li
chaam, maar wel de onzindelijke
geest van een mislukkeling in de
kamer geweest" (25).
In september 1937 waarschu
wen Reeks vrienden hem om
voorzichtig te zijn met zijn dag
boek vanwege een mogelijke
huiszoeking op korte termijn. „Ik
sla die waarschuwing noodge
dwongen in de wind en wil
rustig verder werken aan deze
bladzijden die immers eens een
bijdrage aan de cultuurgeschie
denis van het nazisme moeten le
veren. Dus verstop ik nacht na
nacht diep in het bos en op mijn
akkers datgene wat eenmaal in
oorspronkelijke staat te
voorschijn moge komen... voort
durend op mijn hoede voor
toeschouwers, voortdurend de
bergplaats wisselend" (40).
Reck is van mening dat de
benzine meer tot afstomping van
de mensheid heeft bijgedragen
dan de alcohol (44). Intussen ont
veinst hij zich niet. „dat eens alle
grote woorden die men schreef
inlossing komen eisen" (47). Hij
noteert „sedert dertig jaar een
griezelig verval van de Europese
omgangsvormen" (51).
Krankzinnig
In april 1939 schrijft hij: „Dit
volk is krankzinnig. Het zal er
duur voor betalen" (68). Op 30
oktober 1942 noteert hij: „Er
hangt op de een of andere ma
nier iets van onheilspellende ver
wachting in de lucht, en langza
merhand is het alsof met de ge
knevelde waarheid de hele na
tuur in opstand komt" (139).
Ik heb mijn ruimte overschre
den, het kon ditmaal moeilijk an
ders. Terecht zegt Harpprecht
aan het eind van zijn inleiding:
„Friedrich Percyval Reck-Mal-
leczewen was een Duitser die
zich op het juiste moment
schaamde en daarom voor de
waarachtige eer van zijn volk
stierf" (11).
Dr. C. Rijnsdorp
DE spanning in hel Nabije
Oosten wordt systematisch
opgevoerd, nu de grote mogend
heden het druk hebben met het
probleem Oost-Europa en de ge
volgen, die de Russische invasie in
Tsjeehoslowakije kan hebben
voor de internationale verhou
dingen.
Incidenten
Egypte zorgde voor het eerst in
lange tijd weer voor een incident
langs het Suezkanaal, dat Israël
deed besluiten. de Veilig
heidsraad bijeen te roepen. De
raad achtte zich echter niet ge
roepen, een oordeel uit te spre
ken. Nu het Egypte betreft wil
men in New York blijkbaar geen
stappen doen, die de kansen van
de VN-bemiddelaar Jarring nog
kleiner zouden maken.
De Palestijnse terroristenorga
nisatie. die verantwoordelijk was
voor het kapen van een
Israëlisch vliegtuig eist ook de
„eer" voor zich op, de bomaansla
gen in Tel Aviv te hebben geor
ganiseerd. Zij wordt van Egypte
uit geleid, maar heeft haar com
mando's voornamelijk in Jorda
nië. waar koning Hoessein zich
gedwongen zag. hun activiteiten
tegen Israël te dulden. Jordanië
is dan ook een bron van on
rust.
Jordanië
In het verleden hebben Egypte
en Syrië geprobeerd. Jordanië de
kastanjes uit het vuur te laten
slepen als het erom ging, Israël
uit zijn tent te lokken. Deze tac
tiek is (slechts gedeeltelijk)
geslaagd tijdens de juni-oorlog
van vorig jaar. Koning Hoessein
heeft zijn steun aan de uitdagen
de politiek van de Egyptische
president Nasser toen duur moe
ten betalen.
Ook nu wordt Jordanië naar
voren geschoven om „zich te ver
dedigen tegen de Israëlische
agressie". Terwijl Egypte en Sy
rië zich op de vlakte houden, be
pleiten zij in de Arabische Liga
militaire steun aan het land van
koning Hoessein, opdat het zich
staande kan houden tegenover
Israël. Tekenend voor de situatie
is. dat Tunesië uit protest tegen
de onverzoenlijke houding jegens
Israël de vergadering verliet.
Zware druk
In eigen land staat koning
Hoessein onder zware druk om
krachtiger op te treden tegen
Israël, mocht dit zijn aanvallen
op kampen van Palestijnse com
mando's op Jordaans grondgebied
voortzetten. Het gebaar van de
Liga is slechts bedoeld cm de
koning in nog groter verlegen
heid te brengen En het zal ko
ning Hoessein bijzonder moeilijk
vallen, niet onder deze druk te
bezwijken.
De Palestijnse commando's zijn
al een staat in de staat geworden.
Hun leiders verkondigen luid dat
het niet hun bedoeling is. een
eind te maken aan het bewind
van de vorst. Het is echter een
vraagteken wat er gebeuren zal,
als Hoessein nog langer doorgaat.
de kat uit de boom te kijken en
in gebreke blijft, Israël krachtig
van repliek te dienen als het
nieuwe vergeldingsaanvallen zou
doen.
De positie van de koning wordt
ook nadelig beïnvloed door de
De gebeurtenissen
in Tsjeehoslowakije
hadden deze week ook voor
de Bondsrepubliek gevol
gen. Nogal kwaadaardig
gestelde Russische nota's
wezen op de speciale si
tuatie van West-Berlijn en
maakten eens te meer dui
delijk dat Berlijn nog steeds
een van de katalisators van
de spanning tussen Oost en
West is. Of, zoals de West-
berlijners er zeif over den
ken, om Berlijn kan een
derde wereldoorlog ont
staan; is er één stad of ge
bied op aarde waarvan de
veiligheid met zoveel ver
klaringen van de grote mo
gendheden is gegarandeerd
als West-Berlijn?
Bij wijze van spreken zou een
atoombom op New York nog niet
zulke desastreuze gevolgen heb
ben als de militaire bezetting van
Berlijn. Immers, zegt een West-
berlijnse functionaris, in het
eerste geval zou Amerika ant
woorden met een bom op Lenin
grad. Onmiddellijk daarna zou
den het Witte Huis en het Krem
lin via de directe lijn konta'kt
met elkaar opnemen en de zaak
zou weer stopgezet kunnen wor
den. Dat zou met Berlijn niet
gaan, dat kruitvat van emoties
en historische verwikkelingen.
De thermometer van de inter
nationale situatie reageert in
Berlijn uiterst gevoelig. Zoals al
tijd na spanning elders is er re
actie en enige onrust onder de
bevolking. Nu. na de Russische
interventie in Praag, uit zich dat
in grondverkoop en daling van
de grondprijzen in West-Berlijn.
Koning Hoessein in rustiger da
gen. toen zijn land nog niet de
moeilijkheden kende waarmee
het thans wordt geconfronteerd.
DIT IS een kroniek en geen
profetie, maar dat de in
ternationale toestand er sinds
de invasie in Tsjeehoslowa
kije niet op vooruitgegaan is,
begint zelfs tot de grootste
optimisten door te dringen.
Johnson heeft de Russen al een
schot voor de boeg gegeven
(maar bedoelde hij een bedrei
ging van Roemenië tegen te
gaan. of een bedreiging van Joe
goslavië waarmee het NA-
VO-Middellandse Zeefront zou
ineenstorten, of een bedreiging
van West-Duitsland. dat toch al
zo bestookt wordt door de rode
hetze?)
In leder geval werd deze week
duidelijk dat Johnson de Euro-
i veiligheid gaat bestuderen.
in de Russische ge
heime dienst en de Sowjetambas-
sadeur in Praag zullen wel een
paar moeilijke uurtjes gehad
'ebben in Moskou, waar men
ook wel begrijpt dat de invasie
een blunder was.
Aan de (door het Kremlin al
weer geprezen) Alexander Dub-
cek de zware taak, zijn volk in
rustiger vaarwater te brengen.
Het nieuwe presidium telt toch
nog een progressieve meerder
heid en nemen de Russen dat?
maar enkele getrouwen als vi
ce-premier Ota Sik zijn opgeof
ferd. Nieuwe vraag: zijn het niet
weer de joden die nu in Tsje
ehoslowakije het eerst de dupe
worden?
En verder deze week nog zo
veel, dat we maar weer puntsge
wijs opsommen.
AARDBEVING In noord
oostelijk Perri# opnieuw «en
onvoorstelbaar zware ramp. Er
zijn zeker 12.000 doden. (Deze
eeuw zijn bij aardbevingen in de
wereld al 700.000 mensen omge
komen). Ook tientallen doden in
Turkije. Een vliegongeluk in
Bulgarije. Een vliegongeluk in
Bulgarije eist 57 slachtoffers.
HONGER Na al het gesol en
gesmoes: legale Rode-Kruislueht-
brug op Biafra, waar hopelijk
nog mensen over zijn om te red
den. De Nigerianen vechten om
de laatste gebieden. Verder in
Afrika een strijd om de macht
tussen de kapiteins Ngouabi en
Raoul om de opvolging van de
weggejaagde president Massem-
ba-Debat van Kongo-Brazzaville,
en Algerije laat het gekaapte
Israëlische vliegtuig met beman
ning gaan.
DEN HAAG De ministers
Bakker ©n Polak kondigen
wetsvoorstellen aan om de veilig
heid op de weg te verbeteren:
verplichte bloedproef bij vermoe
den van drankmisbruik, verplich
te veiligheidsriemen. mini
mumsnelheden en zo meer. Een
gewijzigd voorstel om de huurbe
lasting 1 januari te laten ingaan.
De Kamer schorst de behande
ling van de wet op het mini
mumloon: minister Roolvink doet
concessies en laat bijv. de Urker
vissers buiten de regeling vallen.
De Kamer zal akkoord gaan met
verhoging van het inkomen van
de Koningin.
RTV De radio zit in grote
geldnood. Minister Bakker geeft
de voorkeur aan het Centraal an
tennesysteem. De VPRO wil van
Hilversum III een popzender ma
ken. Vrijgemaakten denken over
een eigen omroeporganisatie.
WELVAART Onze economie
gaat weer bergopwaarts. De
werkloosheid blijft dalen. Veel
'uxe op de najaarsbeurs. Niette
min: ontslag voor meer dan 300
man bij Beckys, Becking en
Bongers. die met 40.000 onver
kochte gashaarden zit. Geen za
terdagsluiting van de winkels.
Topfiguren bij de Spoorwegen
vrijwillig op wachtgeld.
Rijn-Schelde met een hoger bod
op Wilton-Fijenoord-Bronswerk
dan VMF-Stork-Werkspoor.
Fusies van Bols-Oud (drank) en
AaBe-Tetem (dekens).
DAN NOG: Rotterdam (100
miljoen tekort op de begroting)
wil het eiland Tiengemeten
reserveren. De VII krijgt alsnog
een tandartsopleiding. Een ju
welenroof in Rotterdam (buit 35
mille) en een bankoverval in
Utrecht (10.000 gulden). Keetie
Hage wereldkampioene van de
dames op de weg, en Oran
je-Luxemburg 20.
aanwezigheid van Iraakse troe
pen in Jordanië. Het wordt hem
daardoor volslagen onmogelijk
gemaakt, een afzonderlijke vre
desregeling met Israël te zoeken,
die in één slag een eind zou ma
ken aan de problemen van Jor
danië. Hij kan dat evenmin als
zijn grootvader Abdoellah, die
een poging in die richting met de
dood moest bekopen.
De mogelijkheid is dan ook
niet uitgesloten. dat koning
Hoessein zich gedwongen zal
zien, zijn afwachtende houding te
laten varen. Een duidelijke
koerswijziging zou hem onver
mijdelijk aan de kant van de Pa
lestijnse commando's brengen,
die de koning en zijn land in een
avontuur met catastrofale gevol
gen kunnen storten. Hetgeen de
bedoeling is van Egypte en Sy
rië.
Waarschuwing
Ook wanneer de tegen hem ge
richte krachten erin slagen, de
koning af te zetten, ontstaat een
explosieve situatie. Israël heeft
altijd onomwonden verklaard,
niet werkeloos te zullen toezien
als het bewind in Amman
drastisch zou worden gewijzigd.
Dat Hoessein nooit ten val werd
gebracht was voor een belangrijk
deel te danken aan deze
waarschuwing van Israël.
Men weet nu, dat Israël niet
zal terugschrikken om tot hande
len over te gaan. Wil men een
nieuwe oorlog met dit land uit
lokken, dan zou een staatsgreep
in Amman passen in de plannen
van de Arabische leiders. Dezen
geven er echter blijkbaar nog de
voorkeur aan, de vorst in een
positie te brengen waarin hij ge
noodzaakt is, een militante hou
ding aan te nemen jegens
Israël.
De tijd werkt in hët nadeel
van Hoessein en van de krachten
die willen voorkomen dat in het
Nabije Oosten opnieuw een ex
plosieve situatie ontstaat. Dit
valt temeer te betreuren omdat
in Tsjeehoslowakije weer eens
duidelijk geworden is, hoe onbe
rekenbaar ook de huidige Russi
sche leiders zijn. De kans dat de
zaken uit de hand gaan lopen is
nog groter dan zij vorig jaar
voor en tijdens de juni-oorlog
was.
TOEGANG
De mensen voelen zich niet zo
lekker meer met die Russen op
een paar kilometer afstand. Wat
in Tsjeehoslowakije een dag
duurde, zou in Berlijn een
kwestie van uren zijn. Maar geen
nood, Truman heeft gezegd dat
een aanval op Berlijn een aanval
op de VS zelf is en Kennedy
heeft dat nog eens bevestigd en
de Russen gelijk duidelijk ge
maakt dat de vrije toegang tot
West-Berlijn voor de VS van
evenveel belang is. Zo goedgelo
vig zijn de Berlijners dan ook
weer niet, dat ze niet gezorgd
hebben voor een voedselvoorraad
voor acht maanden.
Vrije toegang is natuurlijk ook
maar een betrekkelijk begrip.
Het kan aan alle kanten uitge
hold worden, zoals ook al ge
beurt: oud-nazi's mogen niet over
de weg naar Berlijn (het is voor
Bonn uiteraard een onmogel "ke
zaak om daartegen protest aan te
tekenen, want dat zou een erken
ning van eigen zwakheid zijn) en
hoge Westduitse ambtenaren mo
gen ook niet meer per auto. Het
zijn van die pesterijtjes die Ken
nedy's garantie wat op losse
schroeven zetten.
Als het gerucht waar is, zou
dat binnenkort nog aangevuld
worden door een belasting op
goederen en postverkeer. Want.
zeggen de Russen, in Tsjeehoslo
wakije bleken de illegale zenders
alle te werken met Siemens-ma-
teriaal. afkomstig uit West-Ber
lijn. Daarmee is het Westduitse
aandeel in het komplot bewezen.
Het stadsbestuur doet
wat aan. Naast een tegera
ming in de inkomstenb*
van 30 procent, is er de 1
naamde Ehestandsdarlehenj
3000 harde marken. DezeJ
ten doel jonge arbeiders
Berlijn te lokken en hen
laten trouwen met een We|
lijns meisje. Als dit jong
3 kinderen resulteert, is 1
vrij van schuld. Na één kindl
nog 2250 mark terugbetaaldf
den. na 2 kinderen 1250 DIVl
mooie premie, waar aanzifl
gebruik van gemaakt wordtlï
Dat in deze stad de
loosheid nauwelijks
speelt, verduidelijkt het vol
cijfer: op 900.000 werknj
zijn er 6000 werklozen, maj
vraag bedraagt 24.000.
KONTAKTEN
En dan is er dat andere f
bleem: de Muur en Oost-B
Onoplosbaar, maar reëel,
de schrijver van deze wekel
kolommen zich dat bijnal
kon voorstellen toen hij zielf
weg baande door de etalage!
schittering en rijkdom die T
Berlijn geworden is. Ev»
kon hij zich voorstellen datJ
Duitse gemoedelijkheid
mantiek de schrijver Joaj
Seyppel bewogen tot teruil
naar het Abendland:
„Ik biti heimgekehrt welll
■9
wenn mir die Decke aufj
Kopfj
in der Kneipe an der
mein Bier trinken j
Die Eckkneipen haben mirj
Wenn es am Mississippi a
gegeven hi
ware ich dageblieben."
Maar de Muur is erl
Oost-Berlijn bestaat. Slechts
Eckkneipen van Seyppel woj
gevonden na heel lang zoef.
Dat is verleden. Merkwaardifj
noeg zijn er nog wel kontaf
met Oost-Berlijn. Voor bepr
problemen van de praktijk, L
ook, en dat is belangrijker!
kontakt via de televisie. 171
nu Tsjeehoslowakije aktuc.
zitten de Oostberlijners
's middags 5 tot midden
voor hun televisietoestel,
vangst van Westduitse progj
ma's is niet verboden, maai
leen „niet gewenst".
boi
DEZE WEEK GEZEGD:
„Eergisternacht heb ik
naar Wenen kunnen vluch
ten, maar ik heb geweigerd.
Eén woord in Praag is meer
dan tienduizend woorden
over Praag in het westen"
(Ledek Pmehman).
LEEFBAAR
Vlak na de bouw van de muur
was het grootste probleem dat
van de vluchtelingen en de tra
giek van familieleden in één stad,
die elkaar niet konden bezoeken.
Nu nog geldt, dat zolang
Russische militaire autoriteiten
iets te zeggen hebben, zolang
Vietnam dc ontspanning blok
keert of er een Oost-Westcon
flict bestaat, de Westberlijner
zijn „Onkel Hans oder Tante
Gertrüde" niet terugziet.
De Westberlijners zelf hebben
het accent wat verlegd. Naar de
bestaansmogelijkheden van hun
stad van 2.2 miljoen inwoners en
de grootste industriestad tussen
Moskou en Parijs. De bevolking
vergrijst sterk: een op de vijf is
ouder dan 65 jaar (in de bondsre
publiek is dat een op de tien). De
jongeren die in staat zijn tot
werken worden aangelokt door
de iets hogere lonen buiten Ber
lijn en natuurlük ook de betere
levensomstandigheden. Hoewel
West-Berlijn nog genoeg groen,
parken en meren rijk is, moet
het voor de Berlijners een on
draaglijke gedachte zijn nooit
eens weg te kunnen. Éen paar
uur rijden door de DDR met nog
de kans een paar uur te moeten
wachten bij de controle
Helmstadt, geeft het gevoel op
gesloten te zijn. Dat West-Ber
lijn niet slechts een huizenmassa
is. moge blijken uit het feit dat
10 procent van de melkconsump-
tie door Westberlijnse boeren ge
leverd wordt en 80 procent van
de bloemen door tuinders op het
grondgebied van de ingesloten
stad.
Als de uittocht uit Berlijn zich
doorzet, zou in 1980 het kritische
punt bereikt zijn, waarop het
voor de stad moeilijk wordt zich
zelf te onderhouden. In 1967 had
West-Berlijn 16.000 werkzame
Inwoners meer nodig; er gingen
hrtegendMl 70* we*.
PRATEN
Als onze gastheer van
Spring jr-concern goed is i
licht, praten ze er zelfs de
gende dag op hun bedrijf
wat dan weer wel verbod»
Merkwaardig is ook dat het
munistische blad Die Wahrhel
West-Berlijn een oplage
van 16.000 bij een bekend
communisten van 6000. Maar
blad mag in Oost-Berlijn
zen worden. Het enige blad
Oost-Berlijn dat Westduitse W
visieprogramma's geeft.
PLANNEN
Het meest opvallende kont
heeft plaats op ander niv»
Westberlijnse en Oostberlij
stratenplannen sluiten precies
elkaar aan en dat moet wel
vreemde indruk maken waar
ficieel geen overleg is gew»
De oplossing is heel eenvoudij
ook wel tekenend voor de
die zowel in Oost als in
bestaat, dat men nog eens
nigd wordt: de stadsarchitec
ontmoeten elkaar nog wel op
ternationale conferenties en
gaat het in de trant van: „Lei
die straat daar nou neer, dan
ik mijn plannen daarbij aan.
de muur afgebroken wordt,
ven we alleen maar 100 i
straat door te trekken". Waai
eigenlijk niet? Maar je moet
leen op de gedachte komen.
Heel plezierig was de onti
king dat de Oostberlijners ooi
groter gezelschap volledig bei
zijn te zeggen wat hun op
hart ligt. Een Oostberliji
„Tachtig procent betreurt wat!
Tsjeehoslowakije is gebeurd j
dat zijn ook degenen die j
Muur weg willen hebben".
Tot de resterende 20 proc
behoren dan kennelijk de ti
die elke week naar Engeland g
gen voor zakelijke gesprekken
die Dubcek en Smrkofi
Verraternoemden. Tot die
procent behoren ook de machil
geweerschutters die hun eii
vrienden, die een strook gre
dicht bij de muur aanharken, r
waken. Misschien ook wel de
/icier die toezicht hield op
twee gewapende soldaten
weer toezicht hielden op de
harkers. Het leek op dwang1,
beid en bij alle triestheid kon
moeilijk je lachen bedwingen.
Waarmee je dan na
tensieve controle aan Cec
point Charlie (zelfs olie
benzine worden gecontr
leerd) weer terug bent
West-Berlijn en door
Westberlijners weer ond(
handen wordt genomen m
hun problemen: „We kit'
nen zo moeilijk weg, f
zitten hier gevangen, f
vergrijzen."
