tlUSSEN OVERROMPELEN TSJECHEN
Praag eist: Vreemde
legers moeten terug
Commentaar
JAMIN
Oostblok verbreekt overeenkomst
Lot Dnbcek en de zijnen onzeker
Verontwaardigd Praag lucht woede
Kraanwagens voor
tanks geplaatst
Vrije zender:
vertrouw
ze niet
C RITA)
HET WEER
Droog"
Link van Bruggen
bij grens van
Tsjechoslowakije
petit beurre
Nieuwe Leidse Courant
Woensdag 21 augustus 1968 49ste jaargang
rtcteur: F. Diemer
«fdredacteur: Dr. E. Diemer
oofdkantoor Leiden
CHRISTELIJK DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMGEVING
„Stantvastich ia ghebleven
mijn hert in teghenspoet!"
Steenstraat 37
Telefoon 31441 - Giro 58936
Abonnementsprijzen p. w. 1,04, p. m. 4,45, p. kw. 13,35
Klachtendienst bezorging 18.00—19.00 uur
NOVOTNY
terugkeer?
DUBCEK
gevangen?
PRAAG Wat laug gevreesd werd, is vannacht gebeurd: Russische tanks
noren de pas ontwaakte vrijheid in Tsjechoslowakije.
In de meeste grote steden werd vanmorgen gevochten. Niet ver van het
ebouw van radio-Praag en op andere strategische punten in de stad werd
eweervuur gehoord. Voorbijgangers moesten ijlings dekking zoeken.
ZHJKOV
(Bulgarije)
0 Siamese tweeling
maakt het goed
In grote delen van Europa staat
et weer thans onder invloed van
een hogedrukgebied. Dit strekt zich
uit van Noordscandinavic v#a de
Oostzee. Polen en het Alpengebied
tot boven Frankrijk.
Onder invloed van een front van
een depressie bij IJsland vielen dins
dagavond plaatselijk enkele buien.
Aan de achterzijde van dit front
stroomde woensdag echter meer on
stabiele lucht ons land binnen.
Het hogedrukgebied boven Europa
neemt nog enigszins in betekenis toe.
en de aangevoerde lucht blijft stabiel.
Voor donderdag wordt dan ook droog
weer verwacht met flinke zonnige
Ecrioden. Een zwakke tot matige in
oofdzaak zuidelijke wind zal daarbij
geleidelijk nog iets warmere lucht
aanvoeren.
Droog en vrij warm weer met
flinke zonnige perioden. Zwakke
tot matige wind uit zuidelijke
richting.
Strandweer
Een hogedrukgebied boven het
continent geeft ons beter strand
weer. Ook morgen flinke zonnige
perioden en een zwakke tot mati
ge wind tussen zuid en zuidwest.
Temperatuur ruim 20 graden,
zeewater 17 graden.
Vooruitzichten: Na veel koele
en teleurstellende augustusdagen
in de komende dagen redelijk tot
goed strandweer.
Direct na de invasie van de troepen uit Rusland. Polen, Uost-
Duitsland. Hongarije en Bulgarije riepen de leiders in Praag
de Tsjechoslowaakse militairen op geen weerstand te bieden.
Ze noemden de inval „een inbreuk op de afspraken tussen
de communistische staten en een schending van de rechten van
een soevereine staat". De bevolking werd tot kalmte gemaand.
Het was bij het sluiten van
deze editie niet bekend waar par
tijleider Dubcek, premier Cernik,
president Svoboda en andere
voormannen van de „liberale"
koers zich bevinden. Geruchten
wilden dat zij allen zijn gearres
teerd.
President Svoboda werd het laatst
gezien, toen hij begeleid door enkele
burgers in een zwarte personenauto
het gebouw van het centrale partij
comité verliet.
Radio-Praag meldde dat buiten
landse vliegtuigen vlugschriften heb
ben uitgegooid, waarin staat dat An-
tonin Novotny, de „stalinistische"
partijleider die door Dubcek en de
zijnen aan de kant was geschoven,
de „wettige" president is. Ook kwam
vanmorgen een zender in de lucht,
Radio-Moldau, die het Russische op
treden verdedigt.
Tanks
De Russische tanks, die Praag
binnen enkele uren hadden bereikt,
werden door een opgewonden menigte
in het centrum van de stad omsingeld.
Zelfs kraanwagens werden voor de
tanks geplaatst. Maar na een kwar
tier reden de Russische voertuigen
op de versperring in.
Bij hotel Esplana, op enkele hon
derden meters van het gebouw van
radio-Praag, richtten machinegeweren
zich op alles wat zioh in de straat
bevond. Voorbijgangers zochten dek
king in de hal van het hotel.
Meer meldingen over schietpartijen
kwamen binnen van mensen die op
weg waren naar hun werk in het
centrum van de stad.
Ook uit Bratislava werden gevech
ten gemeld.
Deze grootscheepse Russische in
vasie komt precies zeventien dagen
na de communistische topconferen
tie in Bratislava, waarop schijnbaar
de partijleiders van het Oostblok zich
hadden verzoend met de voormannen
van de liberale koers in Praag.
Vliegtuigen
Niet alleen zijn Russische tanks
het land binnengerukt, ook landden
Russische militaire gevechtsvliegtui
gen op het vliegveld van Praag.
Taxi's en andere voertuigen raas
den vanmorgen vroeg al met groot
licht en loeiende claxons door de
stad om de bevolking te waarschu
wen. Radio-Praag verdween uit de
ether, maar na een uur werden de
uitzendingen hervat.
„Ga naar uw werkpleeg pas
sief verzet... wy zijn niet in staat
onze grenzen te verdedigen, zeg de
militairen die u ontmoet dat alles
rustig was voordat zij binnentrok
ken", aldus de radio.
Gedreun
Terwijl boven de stad het gedreun
klonk van de Russische vliegtuigen,
speelden zich in de straten opgewon
den tonelen af. Men hoorde kreten
als „Zij hebben ons in Cierna ver
kocht", waarbij werd gedoeld op het
Russisch-Tsjechische overleg dat de
topconferentie van Bratislava voor
af ging.
Tegen twee uur vannacht, toen
de belangrijkste centra van het land
door tanks en vliegtuigen waren be
zet, werden ook de telefoonverbin
dingen tussen Praag en de buiten
wereld verbroken. Kort nadien ge
beurde hetzelfde met de telexlijnen.
Gealarmeerd
Op het moment dat tientallen
Iljoesjin-bommenwerpers over Praag
vlogen, stroomden duizenden ge
alarmeerde Tsjechen met vlaggen
naar het gebouw van het centrale
partijcomité, dat kort tevoren ook
al was omsingeld.
Een Russische tank stelde zich
voor de ingang op met het kanon op
het gebouw gericht. Toen de menig
te steeds groter werd. vuurden de
militairen waarschuwingsschoten af.
De betogers bleven evenwel „Vrij
heid", „Waar is Dubeck" en „De
Russen eruit", roepen.
Even later klonk het geratel van
automatische wapens en zocht ieder
een dekking. Aldus de correspon
dent van het persbureau Reuter in
Praag.
Voor vervolg zie pagina 3
Onze speciale verslaggever Link
van Bruggen is vannacht, kort
na de overval op Tsjechoslowakije
spoorslags naar dit land ver
trokken.om te proberen de zwaar
bewaakte grens te overschrijden.
Telefonisch deelde hij ohs mee,
de Tsjechoslowaakse grens van
morgen te hebben bereikt, maar
nog niet te weten of hy erin zou
slagen het land binnen te komen.
Een van de Russische tanks die vanmorgen Tsjechoslowakije binnenrukten. Eenzelde beeld als in 1956 in Hongarije.
In Zuid-Afrika heeft het ontslag van
de neger-docent Archie Mafeje de
studentengemoederen verhit. Zoals
gemeldbezetten de studenten de
universiteit van Kaapstadomdat zij
wilden, dat het ontslag ongedaan
werd gemaakt. Voorstanders van de
apartheidspolitiek begonnen daarna
aan de demonstraties mee te doen
en het kwam tot botsingen. Foto:
twee verdedigers van Mafeje, die
door hun tegenstanders met verf
werden besmeurd.
PRAAG Het presidium van
de Tsjechoslowaakse nationale
vergadering heeft de rode partij
leiders en de parlementen van de
vijf landen, die troepen naar
Tsjechoslowakije hebben gezon
den, verzocht onmiddellijk op
dracht te geven deze militairen
terug te trekken.
i Volgens radio-Belgrado heeft net
presidium van het centraal comité
van de Tsjechoslowaakse communis-
j tische partij ook geëist dat de troe
pen worden teruggetrokken.
In de boodschap van het parle
ment werd onder meer gezegd dat
„het binnendringen van vreemde
troepen een volledige schending van
de Tsjechoslowaakse soevereiniteit
was. De nationale vergadering is het
volledig oneens met de interventie".
Radio-Praag, de enige Tsjechische
radio die lange tijd na de overval
bleef uitzenden, stelde gisteravond
de bevolking op de hoogte. Na dit
nieuws reden auto's claxonerend
door de stad. terwijl de kerkklokken
luidden.
Radio-Praag hield tot vijf uur van
morgen de bevolking van de ont
wikkelingen op de hoogte. Toen
zweeg de radio.
Enkele uren later hervatte radio-
Praag echter de uitzendingen. Een
verklaring van Alois Polednak, lid
van het presidium van het parle
ment, werd voorgelezen. Hierin
stond „dat wy uit de geschiedenis
van ons land slechts één soortgelijke
dag herinneren, die van 15 maart
1939", de dag van de nazi-invasie.
Radio-Praag zei verder de uitzen
dingen zolang mogelyk te zullen
voortzetten. „Wij staan achter de
wettige regering. Laat u niet provo-
I ceren en vergiet geen bloed. We
gaan door een van de pijnlijkste
I momenten sinds de oorlog.
Illegaal
„Op slechts tweehonderd meter af-
I stand Is een illegaal station aan het
zenden. Geloof het niet. Zij noemen
zich radio-Vltava (Moldou) en zen
den in slecht Tsjechisch en Slowaaks
uit. Luister niet naar hen," riep de
omroeper.
De hierop volgende muziek werd
onderbroken met de mededeling: „U
luistert nog steeds naar de stem van
radio Vrij Praag, het station dat u
sinds januari de waarheid heeft la
ten horen. Erken de indringers niet.
Maar we smeken u kalm te blijven.
Laat hen niet in uw woningen. Ver
trouw ons. Geef ze geen voorwendsel
voor gewapende acties. Radio-Praag
is de laatste stem van het bewind
van Dubcek en het parlement van
Smrkovsky. Dit is een droeve och
tend. Loop niet voor ons gebouw te
hoop. Dit zou incidenten kunnen ver
oorzaken."
Door de radio-uitzendingen heen
waren duidelijk schoten te horen. De
omroepers onderbraken elkaar en al
les duidde erop dat zij trachtten hun
laatste woorden te uiten voordat de
bezettingstroepen binnendrongen.
Temidden van stemmentu-
mult schreeuwde een stem in
de microfoon: „Herinner u
wat wij u gezegd hebben
laten onze laatste woorden in
uw herinnering gegroefd wor
den." Om vijf minuten over
half acht zeiden de omroepers
met van ontroering overslaan
de stemmen: „Wij horen een
vreselijk geluid.
HEERLEN In Heerlen is giste
ren de 27-jarige M. Bosch uit Heerlen
met zijn sportwagen verongelukt. Hij
raakte in een slip en botste tegen de
voorgevel van een huis. Een mede-in
zittende. de 21-jarige Amerikaanse
Afcent-militair W. C. uit Brunssum,
werd zwaar gewond.
Leed over Praag
\Y7IE gemeend mocht hebben dat
het ditmaal anders zou gaan
heeft zich al vergist; niet anders dan
in 1956 ten aanzien van Hongarije
Rusland toen gedaan heeft, heeft
Rusland van 1968 aan Tsjechoslowa-
kijen in feite geen marge van vrij
heid willen toestaan.
De tijden mogen dan veranderen, de
starheid van de orthodoxe commu
nistische leer heeft voorlopig nog al
leen tot gevolg dat de geschiedenis
zich herhaal L
Deels is de Russische politiek terug
te voeren op beduchtheid voor ver
storing van het internationale even
wicht. Na de jongste wereldoorlog
is onze wereld in belangensferen op
gedeeld. waarbij Rusland niet slecht
bedeeld is geworden. Daaraan wil
het ook vandaag nog in wezen niet
getornd zien.
Vandaar dat wij onlangs reeds meen
den te moeten schrijven, dat men
verkeerd doet de Tsjechoslowaakse
zaak als een op zichzelf staande te
beschouwen en dat het wachten wel
zal moeten zijn op een ontspanning
in heel wat wijder zin. Uit die
woorden sprak al enige bezorgdheid
voor een mogelijkheid die vannacht
dan werkelijkheid is geworden. Rus
land zou alleen een volop commu
nistisch buurland kunnen dulden.
Hiermede samen hangt de kennelijke
overtuiging te Moskou dat het com
munisme als zodanig toch in wezen
alleen uiterst beperkte variatiemo
gelijkheden kent. Want vergissen
we ons niet: de Tsjechoslowaakse re
gering, die zich dan enige vrijheid
ten aanzien van Rusland heeft ver
oorloofd, was een communistische
regering gebleven, zij het met wat
eigen gezicht en in enkele opzichten
afwijkend van de voorgeschreven ge
laatstrekken. Maar voor Moskou was
dit weinige alweer te veel, en van
daag moet Praag boeten voor wat
een illusie is gebleken.
Daaraan heeft niet kunnen verhel
pen dat de grote meerderheid van
het volk duidelijk achter de regering
te Praag heeft gestaan. Een minder
heid echter heeft onverkort aan de
communistische orthodoxie van Mos
kou willen vasthouden, en naar het
schijnt heeft zij op de volop commu
nistische buurlanden de roep om
hulp door ingrijpen doen uitgaan. Ve
len onder ons zullen zich, maar dan
uit een ander kamp, uit de jaren
dertig vergelijkbare gedragslijnen
herinneren.
Met deze nieuwe overweldiging is
intussen opnieuw de aap uit de
mouw gekomen. Die overweldiging
berust tenslotte op zwakheid van de
communistische orthodoxie, en vooo
Jiet oog van vrijwel alle landen dei
wereld, met name ook die van de
dusgenaamde derde weg Joego
slavië, zovele landen in Afrika en
Azië raken Rusland en zijn sa
tellieten weer minstens zo achterop
als destijds na de invasie van Hon
garije in 1956 het geval geweest is.
Wellicht nog méér. omdat er ge
meend werd dat sedertdien iets we
zenlijks was veranderd.
Over Tsjechoslowakije. waarin het
iets lichter leek te worden, is nu de
duisternis opnieuw gevallen. De vrije
wereld is niet zo vrij om hier iets
van belang te kunnen uitrichten. In
de geschiedenis van de wereld, reeds
van zoveel leed getuigend, is van
nacht helaas een nieuwe bladzijde
van leed toegevoegd.
ROTTERDAM De 55-lorige ship-
handler F. F. T. uit Rotterdam is
maandagavond voor ontnuchtering in
bewaring gesteld nadat hij tevoren
onder invloed van alcohol met zijn
auto tegen een brugleuning was ge
reden. Zowel de brug als de auto wer
den beschadigd. Zijn rijbewijs is inge
nomen.
De dingen die we het best
onthouden, zijn de dingen die
we beter zouden kunnen ver
geten.
GRACIAN
GOS: (nog) niet
bij wereldraad
pagina 2
NIGERIA BEGINT
SLOTOFFENSIEF
pagina .7
„Hij liep met me mee naar huis.
Wilt u hem niet voor me kopen?"
morgen voordeel
300 gram van 69 voor 59
tfiel duur wel heerlijk
