Nauwe samenwerking
tussen arts
en predikant nodig
GEESTELIJK
LEVEN
Zal Londens nieuwe hart
even onstuimig
kloppen als het
oude Piccadilly Circus?
LICHAAM EN ZIEL NIET
ZATERDAG 17 AUGUSTUS 1968
Qiet beeldje Eros op Pic<
anjdilly Circus. Of dat zo
xlijven, als de plannen vc
reMn nieuw plein doorgaan,
liifen vraag, die de Londer
"ten zich maar liefst niet st
WJ
I
5nj Er is een tijd geweest, waarin men dacht, dat ziel
;dk lichaam weinig met elkaar te maken hadden en
JJide een „zelfstandig" bestaan leidden: „De dokter
ïo^er voor het lichaam en de dominee voor de ziel".
*fie lichamelijke klachten had, ging naar de dokter,
itrle geloofsmoeilijkheden had, naar de dominee. Die
is voorbij sinds de intrede van de psycho-soma-
jefche
wetenschap.
81tiet Griekse „psychè" bete-
pljnt zoveel als ziel en het
iord „sooma" lichaam. De
cho-somatische weten-
ÜrAiap maakt dus duidelijk,
h it lichaam en ziel zó nauw
elkaar zijn betrokken, dat
elkaar wederzijds be
nvloeden. Een defect aan het
jhaam kan zelfs storend in-
|rken op de ziel en omge-
jerd.
ëlemaai nieuw is die \ve-
hap overigens niet: in dat-
!de Griekenland, waar de
Isgeer Plato betoogde dat het
haam een kerker voor de ziel
;e Is, waaruit die ziel moest zien
ontsnappen, wist men bij in-
tie, dat een maaglijder heel
iwijls chagrijnig was en
reef men allerlei sombere ge-
,n ledstorstanden toe aan een ge-
pk aan lichaamsvocht.
UI|len kende ook de mensen, die
tgeraakt waren, waarbij de
■nsblijheid ontbrak, en men
":ateerde dan: te weinig li-
imsvocht! En aangezien dat
•rd lichaamsvocht een verta-
j k is van ..humor" begrijpen we
zegswijze: „Hij is uit zijn
leur". En wie een beetje thuis
in de Griekse mythologie,
,e pet, dat ook de goden door het
drinken van wijn konden worden
„opgevrolijkt".
POPULAIR
Langzamerhand is de psy
chosomatische wetenschap wat
populairder geworden. We bezien
lichaam en ziel niet meer als
twee zelfstandige grootheden, die
niets met elkaar te maken heb
ben.
En als gevolg daarvan weet
men nu, dat lichamelijke stoor
nissen niet zonder meer bekeken
kunnen worden als een soort
chemisch proces, dat op de een of
andere manier in wanorde is ge
raakt en nu langs chemische weg
weer in de goede banen moet
worden geleid.
En men weet ook. dat de uit
drukking: „een gezonde ziel in
een gezond lichaam" niet altijd
een wet van Meden en Perzen
is.
Tegen deze achtergrond zou ik
willen zeggen: de dominee en de
dokter hebben elkaar in deze tijd
meer dan ooit nodig. Ik beweer
niet, dat de dominee een halve
dokter en de dokter een halve
dominee moet worden. Dan is het
leed niet te overzien.
Hoewel ik moet toegeven, dat
een goede huisarts, die tijd
neemt voor zijn patiënten en
vertrouwen geeft door rustig te
luisteren, vaak pastoraal werk
kan doen en zo de taak van de
wijkpredikant kan vergemakke
lijken.
Een voorbeeld van het eerste
wil ik u wel geven: Een dominee
vond, dat hij een beetje aan de
medische wetenschap had gero
ken door het lezen van een aan
tal doktersromans en enkele me
dische artikelen in een encyclo
pedie. Bij zijn ziekenbezoeken
ging het wel over de zieke zelf,
maar nog méér over de ziekte.
Belangstellend informeerde hij.
of er al vooruitgang was te
bespeuren, welke medicijnen de
arts had voorgeschreven en hij
bekeek met aandacht de poeders
en pillen en flesjes. „Denkt u. dat
het helpen zal?" - ..Och. dominee,
de dokter zegt, dat ik een week of
twee deze medicijnen moet inne
men en dat hij daarna weer op
bezoek komt".
Xa een ogenblik stilte, waarin
dominees wenkbrauwen zicht
baar werden gefronst, zei hij:
„Weet u. ik heb ergens gelezen,
dat in uw geval een extraet van
en dan kwam een latijnse
naam van een of ander veldge
was bijzonder goed helpt." Hij
nam een velletje papier, schreef
de naam op en gaf het aan de
patiënt. De theologische invloed
van deze predikant was behoor
lijk te noemen zijn „medische"
invloed hield er gelijke tred mee.
Hij had weer een diagnose
gesteld en fietste tevreden ver
der... naar de volgende patiënt.
Maar de dokter kon de volgende
week raden naar een aantal
symptomen, dat hij niet had ver
wacht....
Zo moet het natuurlijk niet.
Hoe het wél moet is eenvoudig
In die gevallen, waarin én de
dokter én de predikant constate
ren. dat geestelijke en lichame
lijke factoren bij een bepaalde
patiënt in een bepaalde situatie
beide een rol spelen, moet er
overleg zijn.
Hoe vaak is het niet gebeurd,
dat dokter en predikant een te
gengesteld advies gaven, eenvou
dig omdat de dokter onkundig
was van de diepingrijpende
„geestelijke" factoren en de pre
dikant van de zuiver „lichame
lijke" factoren. Samenwerking
moét er zijn.
RUSTIC GESPREK
Het was in mijn derde gemeen
te. een randgemeente van Rotter
dam. De fiets was mijn vervoer
middel en ik was blij dat de pa
tiënt. die ik die morgen moest
bezoeken, was opgenomen in een
ziekenhuis, dat niet ver van mijn
gemeente lag. Ik zag er wel wat
tegenop, hem aan te treffen in
een zaal. waar meer dan zestien
patiënten verpleegd werden. Im
mers. een rustig gesprek is dan
zelden mogelijk en het moest
juist een rustig gesprek worden.
door
ds. F. D. Emous
Geestelijke en lichamelijke facto
ren speelden in het ziekteproces
een rol.
Nadat ik mij netjes bij de
hoofdzuster had gemeld, ging ik
de zaal binnen en nam plaats op
een stoel naast het bed.
Nauwelijks zat ik. of... de ge
neesheer-directeur. omringd door
een wolk van medewerkers,
kwam binnen.
Ik kende de geneesheer-direc
teur: hij was president-kerk
voogd van mijn gemeente. Ik
wist. dat hij met opzet aan de
andere kant van de 'aal begon
en ik berekende, dat ik verdwe
nen was wanneer hij bij „mijn"
patiënt zou komen.
Maar ik rekende buiten de
waard. In dit geval in de vorm
van een jong zustertje, dat met
agressieve stappen op mij af
kwam en me bits toevoegde:
„Zoudt u zich willen verwijde
ren?" Laconiek antwoordde ik-
„Als dat per se nodig is, wil ik dat
wel doen, maar vergeet u niet nu
direct aan de geneesheer-direc
teur mijn hartelijke groeten over
te brengen." Dat ik deze, in haaf
ogen hoge godheid kende, had ik
haar niet verteld. Ik vind mezelf
nu nog ondeugend.
DRIFTIG
Perplex over zoveel brutaliteit
werden haar pupillen- groter, ze
keek me aan. alsof ik een
misdaad beging en ze me op he
terdaad betrapte.... Ze begon te
stotteren... de hoofdzuster wenkte
met een driftig gebaar van haar
hand... en ik vond het dan toch
maar beter, om even rustig te
antichambreren.
Nadat ik ruim twintig minuten
op de gang geijsbeerd had. wolk-
te de stoet weer naar buiten:
geneesheer-directeur. hoofd
zuster, zaalzuster, assistenten,
leerling-verpleegsters, studenten,
al of niet semi-arts... een hele
mpdische hiërarchie.
Mijn president-kerkvoogd, een
bijzonder joviale man, kwam
naar mij toe, stak zijn hand uit
en zei: „Dominee, u hebt het in
deze weken ook zeker bar druk.
We komen in dit ziekenhuis mo
menteel handen en voeten te
kort." Hij informeerde naar het
gezin, vroeg of de situatie in de
wijk bevredigend was. Inmiddels
stond de staf mij aan te kijken
met een gezicht waarvan ik een
zekere verbazing kon aflezen: dat
deze hooggeplaatste in de hiërar
chie zich verwaardigt mij, nietige
aardworm, aan te spreken.
Hij nam met een korte hand
druk afscheid.
Stil liep Ik weer naar het bed
van mijn patiënt.... ik sat nauwe
lijks of een dokter met rossig
haar kwam op mij af: „Mag ik u
verzoeken om nog een ogenblik
te antichambreren?".... Toen was
de maat vol. Kort afgemeten ant
woordde ik: „Het spijt me. dok
ter. ik zal dat niet doen. ik ga nu
onmiddellijk door naar mijn
wijk; mijn tijd is zeer beperkt".
Ik gaf mijn patiënt een hand.
beloofde spoedig terug te komen
en ging zonder de dokter te groe
ten de zaai af.
Zo moet het dus niet.
Immers: deze dokter had moe
ten weten, dat juist een zieken
huispatiënt extra behoefte heeft
aan bezoek en de dingen, die je
niet zo gemakkelijk tot onder
werp van gesprek in een grotere
zaal maakt, graag eens rustig
met de predikant bespreekt. Het
kan de genezing zelfs bevorde
ren. wanneer de mogelijkheid
bestaat om een bemoedigend
woord te ontvangen. En we mo
gen het evangelie aan het ziek
bed toch zeker een „bemoedigend
Woord" noemen.
Deze dokter had moeten weten,
dat een predikant niet komt voor
een 'praatje dat gevoeglijk kan
verschoven worden tot een later
tijdstip.
LASTIG
Of er dan geen lastige domi
nees zijn? Helaas moet ik die
vraag bevestigend beantwoorden.
De collega, die drie kwartier op
een zaal blijft plakken moet we
ten. dat hij tenslotte de zusters
en soms ook de andere pa
tiënten in de weg zit. En hij
moet ook weten, dat er nu een
maal in een ziekenhuis uren zijn,
dat men bezoek liever ziet gaan
dan komen.
Maar dit alles is bijkomstig.
Het gaat hier om de samenwer
king tussen de predikant en de
dokter daar waar het belang
van het gemeentelid het eist.
En dan is er heel wat te
doen.
Ik ga niet beweren, dat de
dokter nu maar eens een flink
aantal cursussen moet volgen,
waarbij allerlei theologische
vraagstukken zijn aandacht
opeisen. Ik beweer ook niet, dat
de dominee een halve dokter
moet worden door medische col
leges te volgen of een cursus
psychiatrie. Maar wel zou het
heel nuttig zijn, wanneer beiden
de raakvlakken onder de loep
namen.
AMBTSGEHEIM
Gelukkig breekt het besef
baan, dat de theologische student
wat meer bepaald moet worden
bij de psychologische en psychi
atrische aspecten van zijn toe
komstig beroep en dat de me
dische student het lichaam niet
moet zien als een afgesloten ge
heet
En het ambtsgeheim dan?
Natuurlijk: het biedt in het be
roep een zekere bescherming.
Maar: hoe wordt het gehanteerd?
Ik ben nog altijd die arts
dankbaar, die me opbelde, dat de
ziekte van één van mijn gemeen
teleden ongeneeslijk was. Mijn
gesprekken werden in een andere
de goede richting ges'uurd.
En ik ben ook die dokter dank
baar. die me bezwoer, omdat de
situatie dit noodzakelijk maakte,
niet te laten blijken, dat ik wist
dat de dood niet veraf meer
was.
De arts en de predikant mogen
niel alleen, maar moeten samen
spreken over hun patiënten. Ik
dacht, dat juist hierin het
ambtsgeheim ten volle kon func
tioneren naar de positieve
kant.
SAMENWERKING
Schoenmaker, houd je bij je
leest. Dat blijft gelden voor de
dominee en dc dokter. Soms nog
meer voor de predikant. Want
het is zo verleidelijk om zo nu en
dan eens te zeggen: „Dat middel
tje heeft me toen zo uitstekend
geholpen, dat moet u ook eens
nemen". Waar het „onschuldige"
middeltjes betreft, is er geen ge
vaar. En ik wil u eerlijk beken
nen, dat ik wel eens het advies
heb gegeven, om maar naar do
drogist te gaan en een fles toni
cum te kopen....
Maar waar het om ern
stige zaken gaat: geboor-
tenregeling, verhoudingen
in het gezin, waarbij licha
melijke factoren een rol
spelen, spanningen tenge
volge van religieuze opvat
tingen daar moeten arts
en predikant ten nauwste
samenwerken. Tot zegen
van de patiënt, de cliënt
neen, tot zegen van de
medemens, die schepsel
Gods is. Die geschapen is
als een eenheid van lichaam
én ziel.
De ziekenzaal: ooit voor de dominee
Een maquette van Lon
dens nieuwe hart. In het
midden het nieuwe Picca
dilly Circus. Alleen het
beeldje van Eros herinnert
aan de oude toestand.
Het verkeer zal onder het
plein worden geleid.
geeft dat licht dan nog dezelfde
sfeer?
Vitaal orgaan
Ten slotte het verkeer. Hoe
veel vuil en hoeveel lawaai het
ook meebrengt, het Is zo on
losmakelijk verbonden met Pic
cadilly Circus dat het onder de
grond stoppen ervan als een zeer
moedige daad moet worden be
schouwd.
De Londenaren hopen in
ieder geval dat het nieuwe
hart onmiddellijk fors zal
kloppen en dat er geen kunst
matige middelen nodig zul
len zijn het aan het kloppen
te houden Voor Soho, voor
Mayfair, kortom voor de hele
City is het Piccadilly Circus
een te vitaal orgaan.
IT IS as a hearttransplantation, to give an old body a young heart",
zei een wat oudere Londenaar tijdens een gesprek over de rigou-
reuze plannen van het stadsbestuur om het Piccadilly Circus
totaal te vernieuwen. Met wrange Engelse humor vroeg hij zicli
af of het één van de weinige gelukte transplantaties zal worden of één van
de vele mislukte, met alle gevolgen daarvan voor Londen.
Over Piccadilly Circus, een van de bekendste pleinen ter wereld is
in zo veel opzichten belangrijk voor Londen dat er niet mee mag worden
geëxperimenteerd, zei een wat meer optimistischer Brit. Het moet gelijk
goed zijn.
Goed om de toeristen te
blijven trekken, goed om het
verkeer vlotte doorgang te
blijven verlenen en goed voor
de uitgaanswijk Soho waar
Piccadilly aan grenst. Het zijn
vooral de jongeren die be
vreesd zijn dat een nieuw
Piccadilly het niet zal doen.
De gemeentelijke plannenma
kers zullen bij hun talrijke ont
werpen ook wel het volgende ou
de gezegde in gedachte hebben
gehouden, namelijk dat als je
maar lang genoeg op Piccadilly
Circus bent je de hele wereld
voorbij ziet trekken. Het is het
meest Londense plekje van Lon
den met er om cirkelend de
zwarte taxi's en de rode dubbel-
'deksbussen.
Het is al sinds geruime tijd ook
trefpunt voor de jongeren. Het
boven alle drukte uitstekende
kleine Eros-beeldje zal wel als
symbolische trekpleister hebben
gefungeerd voor de hippies en de
andere stromingen, die de „love"
propageren.
Geen opstand
Toch is geen opstand te ver
wachten. Daar zal het flegmatie
ke karakter van de Engelsen wel
borg voor staan.
Zij hebben echter een unieke
mogelijkheid voor inspraak ge
kregen. De plannen, goedgekeurd
door de Greater London Council,
zijn in een grote maquette uitge
werkt die wordt geëxposeerd in
een gebouw bij het plein. Op for
mulieren mag iedereen zijn of
haar kritiek uiten.
De voorzitter van de Greater
London Council, mr. Plummer,
zegt te hopen veel reakties te
krijgen. Volgens hem moet het
publiek meer begrip krijgen voor
stedebouw en planning op lange
re termijn.
Over het nieuwe plein: „Het
moet bruisen van leven maar ook
rustig en ontspannend kunnen
werken. Het moet veel mensen
kunnen bevatten en veel auto's
kunnen verwerken, maar ook
veilig zijn voor beide. Het moet
commercieel te verwezenlijken
zijn zonder overontwikkeld te
worden."
Wie de plannen beziet, ontkomt
niet aan de indruk dat er mensen
aan het werk zijn geweest die
visie hebben op de toekomst. De
ontwerpers, Lord Holford en Ove
Arup, gaan uit van het principe
van een volledige scheiding tus
sen verkeer en voetgangers.
Het enige dat na de drastische
modernisering zal overblijven
van het oude plein is het beeldje
met de fontein die echter wel
vier meter omhoog zullen worden
gebracht.
Het verkeer zal zich onder dat
verhoogde voetgangersplein on
gestoord kunnen afwikkelen. Het
geheel zal worden gemarkeerd
door een 130 meter hoog pand
waarin winkels komen, restau
rants, amusementszaken en kan
toren.
Een in het oog springend ge
bouw wordt een uit blokken op
gerichte piramide aan de zijde
van Haymarket. Aan de oplopen
de terrassen komen ook winkels
restaurants en theaters.
In oostelijke richting, achter
deze piramide, komt en groot
hotel dat de vorm krijgt van een
omgekeerde piramide met ter
rassen binnen het gebouw. Op de
begane grond komen zalen, kan
toren, bioscopen, dancings en
alles wat nu nog rond het Picca
dilly Circus in de oude behuizing
is ondergebracht.
De kosten van het geheel be
dragen zeker zeshonderd miljoen
gulden. Lord Holford hoopt dat
de exploitatie van al die zaken
de verwezenlijking van het ge
heel mogelijk zal maken.
Voor het publiek zijn vierdui
zend vierkante meter gereser
veerd. Roltrappen en liften zul
len het publiek brengen waar het
wil zijn. Ook komen er speciale
wegen die de voetgangers snel
naar de ondergrondse kunnen
brengen. Die voetganger zal zich
overigens overal vrij en zonder
te betalen moeten kunnen bewe
gen.
Haast geboden
Er is haast geboden. De ver
werving van grond en de ontei
gening gaan ook in Londen moei
zaam hoewel enkele stukken
rond het plein eigendom van de
Kroon zijn.
Bij de ingrijpende wijzigingen
wordt ook de omgeving betrok
ken. De ontwerpers willen in de
beroemde winkelstraat Regent
Street het verkeer onder de
grond stoppen. Dat zal ook moe
ten gebeuren bij Haymarket,
Shaftesbury Avenue. De bedoe
ling is om over Regent Street
van kunststof een overkapping te
maken. Er ontstaat dan een zeer
brede winkelboulevard.
Alleen met het verkeer zit men
nog in de maag. De vraag is of
de vergroting van de capaciteit
met vijftig procent wel voldoen
de zal zijn. Bovendien, er is geen
plaats voor grote parkeergarages.
En de ontwerpers verwachten
dat het nieuwe plein, eigenlijk
centrum, nog meer verkeer zal
trekken.
Het is niet het eerste plan voor
rekonstructie van Piccadilly Cir
cus. In 1962 kwam Lord Holford
met zijn eerste plan.
In 1964 wehd een werkgroep
opgericht, die de plannen voor dc
ondergrondse verkeersafwikke
ling uitwerkte. Dit resulteerde in
het huidige ontwerp. De nu
goedgekeurde plannen zullen niet
in deze vorm worden verwe
zenlijkt. Zelfs tijdens de bouw
zullen nog wijzigingen woitfen
aangebracht. En misschien wor
den nog suggesties uit het pu
bliek overgenomen die interes
sant zijn.
De bouwers staan voor een
krachtproef. Net als bij een hart
transplantatie in een ziekenhuis
moet alles snel worden uitge
voerd. Ontwerpers en opdracht
gevers hopen het nieuwe Picca
dilly Circus in de komende drie
tot vier jaar te kunnen bouwen.
Maar ondanks alles zal het suc
ces van een nieuw Piccadilly
Circus niet te voorspellen zijn.
De romantiek die nu rond het
vrij kleine plein zweeft en een
van de grootste aantrekkings
krachten ervan is, komt die te
rug tussen de blokkendozen en de
gladde wolkenkrabbers?
Natuurlijk, Lord Holford heeft
gezegd dat de lichtreclames die
nu 's avonds met hun kleurrijk
geschitter straatverlichting over
bodig maken, terugkomen. Maar
Piccadilly Circus
Jj bij nacht
door
Aad Begeman
