Besluiteloosheid
kenmerkt
Russische politiek
D'
IDEEËN, WENSEN, PLANNEN
mensenvriend
atheïst
gelovige
socialist
vrouwenhater
Kleurloos links
minder erg dan
kleurloos centrum
ZATERDAG 17 AUGUSTUS 1
De zeeman spreekt over venvoudige eenzaamheid
de zeven zeeën, Nietzsche gekend. Sybren Polet geeft
schreef over zijn zeven aan het eind van het boekje
eenzaamheden. August een uitstekende korte uit-
Strindberg (1849-1912) heeft eenzetting over de plaats
ook, in figuurlijke zin, ze- van het autobiografische
venvoudig gereisd en tussen Eenzaam in Strindbergs
zijn stormachtig bewogen leven en te midden van zijn
levensperioden in een ze- andere werk. De vertaling
Wijze bescheidenheid
^OALS bekend ia de desbetreffende staatscommissie deze
week gekomen met een bescheiden advies voor de wij
ziging van ons kiesrecht.
Eerlijk gezegd was ook nauwelijks anders te verwachten
geweest. Toegegeven: de staatscommissie was „gehandicapt"
door de omstandigheid dat ze gebonden was aan de beper
kingen die onze Grondwet voor deze materie aangeeft. Maar
sou ze er ook zonder deze handicap in geslaagd zijn een we
zenlijk beter resultaat op onze tafels te deponeren? Ik be
twijfel het.
Naar mijn mening is in dit geval opnieuw de regel bevestigd,
dat scherpe kritiek eens de kans loopt zichzelf te straffen.
En er Is scherpe kritiek geoefend op ons kiesstelsel, scher
per dan Juist en billijk was. Wanneer dan b(J onderzoek
blijkt dat er toch niet zo heel veel te veranderen valt. mag
dat gelden als een nuttige les. tenzij men er overwegend
gevoelens van frustratie aan overhoudt. En frustratie is er
in ons politieke leven al genoeg.
QNS kiesstelsel is in werkelijkheid ook zo slecht nog niet.
In elk geval voldoet het uitstekend aan een van de
belde eisen die eraan mogen worden gesteld.
Die belde eisen zijn. dat het allereerst een zo juist mogelijk
beeld behoort te geven van de meningen en gevoelens die
onder ons als kiezende burgers leven, en dat het vervolgens
naar vermogen ook nog een „bruikbare' volksvertegenwoor
diging oplevert.
Volgens sommigen schort het nogal aan het laatste. Veran
deringen die men aangebracht wil zien zijn dan ook als re
gel op voldoening aan die tweede voorwaarde gericht
De moeilijkheid is nu dat naarmate men met het oog op die
tweede voorwaarde de zaak wil veranderen, die eerste voor
waarde. om dus een beeld te geven van de meningen en ge
voelens van ons als kiezende burgers, eronder gaat lijden.
g INNEN de staatscommissie is nogal instemming gebleken
met de idee om ons land op te delen in een aantal van
elkaar afgesloten districten, die dan als het ware onafhanke
lijk van elkaar zouden moeten opereren.
Formeel lijkt deze mogelijkheid wel te passen in de formu
leringen van onze Grondwet, die evenredige vertegenwoor
diging verlangt. Maar sterk Is dit betoog naar mijn Indruk
toch niet
Zeker is wel. dat langs die weg de afspiegeling van ons volk
door te houden verkiezingen er een wordt van heel wat min
der kwaliteit. Kleinere partijen bijvoorbeeld krijgen nauwe
lijks kans meer. en dat acht ik onjuist.
We vormen nu eenmaal een volk dat, geestelijk bezien, nog
al verscheiden van samenstelling Is. Doen alsof dat niet In
die mate het geval is, door namelijk ons kiesstelsel te be
moeilijken, levert een vertekening op van de situatie.
De kleinere partijen horen er nu eenmaal óók bij, zelfs als
het geen blijvertjes zijn. Trouwens, ook de grotere partijen
zijn als regel destijds klein begonnen.
JNDERDAAD kan men stellen, dat b(j ons de kiezer zijn
stem wel uitbrengt op een partij, maar tegelijk slechts
een beperkte invloed heeft op de totstandkoming van de re-
geringseombinatle zoals die straks op het kussen komt te
zitten. t
Daar is natuurlijk wel Iets aan te doen. en men vindt er in
de voorstellen van de staatscommissie ook wel wat van te
rug. Maar de mogelijkheden daartoe sullen onvermijdelijk
beperkt blijven.
Is dat nu zo heel erg?
Ik herhaal hier maar mijn waarschuwing, dat men ook met
zijn kritiek redelijk dient te blijven, en vooral dkn. wanneer
de alternatieven zowel weinige als onvotkomene zijn.
Waarbij men kunnen bedenken dat ons bestaande kies
stelsel de kiezer kansen te over biedt om In het bepalen van
zijn stem mede te betrekken het beleid dat ook in dit op
zicht de parti) van zijn keuze gedurende de afgesloten par
lementaire periode heeft gevoerd.
J^IEZEN is beoordelen, zodat die twee voorwaarden voor
een goed kiesstelsel die ik hierboven noemde In wezen
geen twee afzonderlijke zijn, maar veeleer twee In elkaar
overlopende.
De conclusie moet dan ook zijn. dat het beperkte ad
vies van de staatscommissie een lesje Inhoudt. Het lesje na-
meltjk, dat men met zijn kritiek een wijze bescheidenheid
In acht behoort te nemen. Zeker ook dan wanneer wat men
feitelijk bezit nog zo slecht niet is.
DIEMER
uit het Zweeds is van Cora
Polet.
Strindbergs leven en werken
zijn onscheidbaar. Ervaringen uit
zijn jeugd en zijn mislukte drie
huwelijken verwerkte deze geni
ale neuroticus tot romans en to
neelstukken op hoog niveau. Zijn
waarnemingsvermogen was bij
zonder scherp. Hij werd over
heerst door zijn overgevoeligheid
voor indrukken en invloeden.
Psychisch aangetast keert de
ruim 50-jarige Strindberg naar
Zweden terug, kuurt bij een be
vriende arts in de provincie en
vestigt zich dan in Stockholm.
Daar schrijft hij, teruggetrokken
levend, zijn dagboekachtige Een
zaam, dat wat de feiten betreft
niet helemaal met de werkelijk
heid klopt, maar dat wel een
waarachtige levensbiecht be
vat.
Want hierin kwam Strindberg
overeen met de door hem bewon
derde Goethe, dat al zijn werk
moet worden gezien als de
brokstukken van één grote zelf-
confessie.
RUIMER CEBIED
Maar Strindberg was kind van
een heel andere tijd. Zijn hyper
gevoeligheid heeft hij gemeen
met méér kunstenaars van het
fin-de-siècle. Men denkt aan de
schilders Van Gogh en Edvard
Munch, aan schrijvers als R. M.
Rilke. Oscar Wilde, Louis Coupe
rus, Lode wijk van Deyssel, Her
man Gorter. Een ruimer gebied
immers dan het impressionisme
als kunstrichting in engere zin in
schilderkunst en literatuur,
bestreek het impressionisme als
geestesgesteldheid.
Naar aanleiding
van August Strind
berg, E enz oom, uitg.
A. W. Bruna Zoon,
Utrecht/Antwerpen,
111 blz.,
8TRINDBBRG-
mens kan overkomen"
Binnen het kader van een meer
algemene overgevoeligheid waren
al deze kunstenaars hypergevoe
lig op hun eigen, persoonlijk*
manier. Dit is ook bij Strindberg
heel sterk het geval. Uit dit
boekje Eenzaam blijkt duidelijk
dat hij overgevoelig was op het
punt van het menselijk contact.
Enkele citaten: „Deernis.... één
van de meest kwetsende dingen
die een
(bl. 19).
„Ik (voel) me altijd de schuldi
ge" (25).
„Wie nooit eens aangemoedigd
wordt, verliest zijn moed en ge
voel van eigenwaarde" (35).
„Ik heb de mensen nooit ge
haat. eerder het tegendeel, maar
wel ben ik van mijn geboorte af
bang voor hen geweest" (43).
„Daar mijn gedachten geen ge
lijke tred houden met die van
andere mensen, word ik door bij
na alles wat men zegt onaange
naam getroffen en een onschul
dig woord onderga ik vaak als
hoon" (43).
„Wat mij interesseert is de
menselijke natuur en het lot van
de mens" (55).
„Als je bij een stilstaande ver
huiswagen een gezicht ziet, heeft
dat altijd een bekommerde, ver
twijfelde. verscheurde uitdruk
king" (60).
„Zelf vind ik dat ik buiten de
samenleving sta" (64).
„IK PLOF
„Ik plof in elkaar alsof mijn
contact met de mensheid verbro
ken is" (68).
„Ik verlang naar de mensen,
maar ik ben in mijn eenzaamheid
zo overgevoelig geworden dat het
is of mijn ziel zonder huid is"
(90).
„Aan een tafel zitten en naar
elkaar kijken zolang het leven
duurt" (108).
Met dit ideaalbeeld van een
gelukkig gezin eindigt het door
Polet .sereen' genoemde boekje.
Wat mij bijzonder getroffen
heeft is het geniale waarne
mingsvermogen van Strindberg.
Hij loopt langs een opgeschoven
raam. werpt een vluchtige blik
naar binnen en neemt met die
ene blik het interieur op. maar
ook de atmosfeer. Hij ziet het als
een scène in een drama.
Deze man is vol opgekropte,
nerveuze, creatieve energie. Men
moet zijn scheppend vermogen
zien als zijn modus vlvendi. Zijn
werken schrijft hij in een soms
waanzinnig tempo.
HARTSTOCHT
Strindberg is van alles ge
weest: hartstochtelijk atheïst, ge
lovige. socialist, anti-socialist, na-
tuuraanbidder. cultuurapostel,
mensenvriend en vrouwenha
ter.
In dit boekje komt een
n iet-confessioneel christendom
(37) boven. Hij leest in verschil
lende bijbels, die uiteraard de
zelfde inhoud hebben maar die
door hun jaar en vorm van uit
gave voor hem elk een bepaald
aspect vertegenwoordigen. Maar
ook het werk van Balzac is voor
hem een soort levensbijbel: vijf
tig boekdelen met vierduizend
personen, die gedurende vijftien
jaren zijn lot vergezellen.
Veel eenzamen zullen zich in
dit boekje herkennen. Maar niet
ieder heeft de genade van een
scheppende en vormgevende ver
beelding, met behulp waarvan
men maximaal van de nood een
deugd kan maken en waarin men
minimaal kan vluchten. Ik kom
nog even terug op de vergelij
king met Nietzsche (en laat de
ook mogelijke vergelijking met
Jakob Wassermann, die twaalf
jaren lang in de bergen terugge
trokken leefde, rusten).
PRIESTERLIJK
Nietzsche was een cultuurpro
feet, die het gewoon-menselijke
wilde overwinnen. Strindberg
werd meer aangetrokken door
het priesterlijk aspect van het le
ven. Het mens zijn onder de
mensen was zijn grote thema,
naar onderlinge menselijke gene
genheid en begrip ging zijn ver
langen uit. Strindberg staat dich
ter bij de werkelijkheid, is eer
lijker.
Hij heeft geen behoefte aan de
beeldspraak van zeven eenzaam
heden. al kent hij de eenzaam
heid in haar verscheidene lagen.
Nietzsche had geen ervaring van
het huwelijksleven en kon tegen
over de vrouw malle dingen
zeggen (ga je naar een vrouw
toe. vergeet je zweep niet), ter
wijl hij toch zo graag met Lou
Salomé had willen trouwen.
Strindberg is. zoals gezegd,
drie maal getrouwd geweest en
drie maal ongelukkig. Over het
ene kan men hoogdravend schrij
ven, van het andere maakt men
levensechte drama's, of een me
ditatief zelfportret zoals dit boei
ende Eenzaam.
Dr. C. RIJNSDORP.
(Van onze psrlementsredactie)
DEN HAAG „Goed om
het nieuwe parlementaire
jaar mee te starten", meent
PvdA-leider drs. Den Uyl.
Dat slaat dan op de brief die
het bestuur van de PvdA ge
stuurd heeft naar D'66, PPR
en PSP en waarin „binnen af
zienbare tijd" gevraagd
wordt om gezamenlijk beraad
over mogelijkheden en vorm
van samenwerking: de pro
gressieve concentratie.
Let wel. het PvdA-bestuur
voert daarmee een opdracht uit
van het congres van november
1967. In augustus 1968. Dat geeft
een klein beetje inzicht in datge
ne waar het bij de PvdA aan
schort: enerzijds gebrek aan poli
tiek leiderschap anderzijds ge
brek aan de wil om werkelijk tot
politieke vernieuwing, zoals dat
door bepaalde groepen gepropa
geerd wordt, te komen.
Het afgelopen jaar heeft de
PvdA geen duidelijke koers aan
gegeven. Met Nieuw Links nu
goed in de partijorganen verte
genwoordigd kreeg de partij
te maken met een groep, die, qua
aanhang misschien klein, een
markante richting vertegen
woordigde. Wetend een groot
deel van de kiezers te zullen
afstoten door zich onvoorwaarde
lijk over te geven, heeft het
bestuur de ideeën van Nieuw
Links niet met alle kracht
omarmd, maar geprobeerd de be
weging te smoren door een aan
zienlijk stuk inspraak van die
zijde toe te staan. Het beleid
schommelde tussen een beetje
koketteren met de linkse jonge
ren en het afhouden van de al te
rede boot.
Met belangstelling zag de par
tij het opkomen van de Politieke
Partij Radikalen. omdat de socia
listen hierin een mogelijke
versterking zagen van de oude
gedachte van een progressieve
volkspartij van Vondeling en
Thomassen. Ook D'66 paste wel
in een dergelijk schema.
Van onderop
Maar waarom dan bijna een
jaar gewacht? Omdat, zeggen de
leiders, het zo'n goede zaak is dit
soort vernieuwing van onderaf te
laten komen. Geef de regionale
en plaatselijke kontakten een
kans naar boven dotar te dringen
teneinde de officiële gesprekken
tussen de partijbesturen te ver
gemakkelijken.
Waarmee, voor wat betreft de
PvdA. een misrekening gemaakt
werd. In plaats dat gesprekken
in lagere organen tot de juiste
sfeer zouden leiden, ontstond het
gevaar dat de progressieve con
centratie nog voor de kiel ge
legd was, volledig schipbreuk zou
lijden.
raadsverkiezingen
wenste, voelde echter de
ming in de PvdA goed a
ging niet verder dan wat
dacht dat in de PvdA reall
baar zou zijn: een stemb
koord. Hij moet namelijk
ning houden met een aanta
vestigde belangen, die de
partij nu eenmaal weinig
ruimte laten. Een onvermij
gevolg, deze mislukking in
formaat, van alle samenspr
gen of ze nu op hoog of op
niveau plaats hebben als
leen maar ten doel hebb
oude partijen te laten ontpl
en geforceerd een nieuw
te creëren. Je kunt moeilijk
een blinddoek voor gaan san}
bundelen waar een zo
verscheidenheid is, ook aan
tergrond.
En dan ..og iets: bij alle gen
om vernieuwing, wint het s\
ven naar behoud van een eli
identiteit. Zelfs de PPR, die
ders dan de PvdA weinig of n|
te verliezen heeft, komt daar C
mee aandragen.
Zo'n gekke gedachte is het;
niet. De Achttien zijn hard
weg te bewijzen dat het kan,
drie grote christelijke parfl
hebben een drietal rapporten
licht laten zien die over het aj
meen goed ontvangen zijn.
gezamenlijke ideeën over
grondslag zijn door de parlei
ten van de KVP, ARP en 1
aanvaard. In september gaai
door met de besprekingen
twee nieuwe programmapui.,
welzijnsbeleid en welvaart. Je rel
kunnen zeggen: zij zijn de lii^ei
concentratie een stap zelfs
dan een jaar, voor.
De vreemde situatie Is
ontstaan, dat de PvdA een
gaande linkse samenwerkini
eerste instantie heeft laten st
kelen, zich bedienend van de]
gumenten waarmee ze de chrl
lijke partijen zo heeft gehoon]
de trant van: wat jullie dt
niet werkelijk vernieuwen.
Van de bereidheid zichzell
te heffen, hebben we tot op
den niet zo veel kunnen mer
Eerst is er een jaar gewacht
als het bestuur van de PvdA
startschot gelost heeft zo
men de brief van deze week
welbeschouwen blijkt uit'
formele kontakten vooraf, di
beperkingen aan samenwei
zijn gesteld die direct
houden met de gevestigde
van de grootste partner in
gesprek: de PvdA. Ook proj
viteit heeft kennelijk een lil
CHROESJTSJEF
E Sowjetunie bevindt zich op het ogen
blik in een periode, die wordt geken
merkt door besluiteloosheid van de lei
ders. Dit kan zeer nadelige gevolgen hebben voor
het invloedrijke land, maar toch zijn vooralsnog
geen veranderingen in de top van het Kremlin
te verwachten.
Het duidelijkste voorbeeld
van deze besluiteloosheid is
wel het optreden van de Rus
sen in de Tsjechoslowaakse
crisis. Ook op het gebied van
de binnenlandse landbouw
politiek ontbreekt de visie
die nodig is om tot goede re
sultaten te komen.
Enkele jaren geleden werd Nl-
kita Chroesjtsjef door de huidige
machthebbers aan de kant gezet,
omdat zijn beleid op vele punten
„onjuist, ondoelmatig en zelfs
mislukt" genoemd kon worden.
Vooral zijn handelwijze in de
Cubaanse crisis van 1962 is sterk
gekritiseerd.
Waarnemers in Moskou vragen
zich nu af of de (voor het
grootste deel mislukte) poging
van de Russen om de Tsjechische
binnenlandse politiek te
beïnvloeden, wellicht in de toe
komst gebruikt zal worden tegen
de huidige Russische leiding. En
dat zou vooral de machtigste
man. Breznjef. kunnen schaden.
Hij draagt uiteindelijk de ver
antwoordelijkheid voor de
Russische politiek, als secretaris
van de communistische partij.
Zevoit dagen ■wwdhwr
HET ZIJN allemaal nog maar
ideeën, wensen en plannen,
maar er komt toch meer
nieuws los met het drukke,
dynamische herfsttij in zicht.
De commissie Cals-Donner is
(en wie had het trouwens wél
verwacht) niet eenstemmig over
de vraag wat er met het
kiesrecht moet gebeuren. Eén van
de suggesties: stemmen volgens
evenredige vertegenwoordiging,
maar in twaalf of dertien af
gesloten kiesdistricten. Algeme
ner is het voorstel, de opkomst
plicht af te schaffen.
De regering denkt erover,
„lichte" bedrijfschappen in te
stellen met beperkte bevoegdhe
den. die uitgebreid kunnen wor
den als de organisaties dat zelf
willen. Verder komt er een
voorstel om teveel betaalde be
lasting terug te geven (wat min
der populair gezegd: ieder jaar
worden de lor.en hoger, maar de
prijzen »v>w. Hogere lonen bete
kenen echter een progressief ho
gere belasting, wat de loonsver
hoging minder waard maakt).
En uit de politieke keuken bog
het streven naar een progressieve
concentratie: de PvdA steekt de
voelhorens uit naar de Radicalen
en D'66. de Radicalen eveneens
naar PvdA en D'66. maar ook
naar ARP en PSP.
De grote vraag aan het eind
van de week: wat gebeurt er in
en met Vietnam? Johnson wil er
in Moskou over gaan praten, vi
ce-president Humphrey beweert
dat de vrede dichterbij is dan
ooit, andere regeringspersonen
noemen dat geruchten, er is
blijkbaar geen eensgezindheid
meer in Washington.
De democraten hebben er «én,
en misschien twee kandidaten
voor het presidentschap bij: se
nator George McGovern. die de
Robert Kennedypolitiek wil
voortzetten en snel vrede in
Vietnam wil. en wellicht ook ae
aartsconservatieve George Mad-
dox, gouverneur van Georgia.
Terwijl in de Biafraan&e holi-
gergebieden moeders en kinderen
uitgemergeld bij elkaar kruipen,
weigert Nigeria ondanks Ameri
kaanse druk een overeenkomst.
Maar er zullen wel wegen open
blijven om althans iets tc doen.
o.m. met de negen miljoen oie
Nederland bijeenbracht.
De Tsjechen begroeten Tito
uitbundig en Ulbricht koal. en de
Roemeen Ceaucescu komt in
Praag een vriendschapsverdrag
tekenen. Moskou hervat de pole
miek met de Tsjechen om de li
beralisatie
In Griekenland een misiukte
aanslag op premier Papadopoelos
en nieuwe arrestaties. Algerije
wordt wegens het kapen van een
Israëlisch vliegtuig door vliegers
uit andere landen geboycot. Irak
doet de tegenzet: zulke vliegers
ook niet meer hier. Algerije doet
een beroep op Oe Thant om de
zaak te regelen.
Intussen krijgt de Gerefor
meerde Oecumenische Synode in
Lunteren ongekende publiciteit
omdat zij de rassenkwestie gaat
bespreken. Prof. mr. P. J. Oud.
groot parlementariër, staatsrecht
geleerde. oud-minister en
oud-burgemeester, ontvalt ons op
81-jarige leeftijd. Generaal-ma-
joor W. van Rijn zal de chef "an
de generale staf. generaal F d.
Veen, opvolgen.
En ook dit gaat almaar door:
verkeersongelukken, wolkbreu
ken (half miljoen schade in
Hoogerheide). overvallen (een
weduwe in Mill vermoord ••n een
Surinamer in Amsterdam dood
gestoken). vliegrampen (48 diden
bij de autobaan München-Neu-
renberg. 34 doden bij Char
leston).
DEZE WEEK GEZEGD:
„Wij moeten de geestelijke
en politieke hulpbronnen van
dit land volledig aanwenden
om een eind te maken aan de
beschamende overblijfselen
van racisme en armoede, die
onze natie teisteren" (George
McGovern).
Premier Kosygin staat duidelijk
op de tweede plaats.
Landbouw
Breznjef is na de val van
Chroesjtsjef op dezelfde wijze
begonnen als de laatste na de
dood van Stalin in 1953: beiden
hebben de landbouwpolitiek van
hun voorgangers veroordeeld en
beloofd meer in deze bedrijfstak
te zullen investeren.
Chroesjtsjef heeft evenwel
daarna de uitgaven voor de land
bouw besnoeid, waardoor hij het
tevoren vastgestelde produktie-
cijfer niet kon halen. En op dit
moment heeft Breznjef te kam
pen met een overspannen econo
mie. waardoor hij genoodzaakt is
op het landbouwprogramma te
bezuinigen. Ook hij zal dus het
gestelde doel niet kunnen berei
ken.
De ideeën ter hervorming van
de economie, uitgewerkt door
Yevsej Liberman, zijn niet op de
juiste wijze in praktijk gebracht.
Te veel bureaucratie staat uit
voering in de weg omdat de oude
stalinistische plannenmakers
weigeren water in de wijn te
doen.
Niet uit handen
Het grootste probleem hierbij
is dat de communistische partij
op geen enkel punt de leiding uit
handen wil geven. Dit gaat soms
zo ver dat de plaatselijke par
tijsecretaris een fabrieksdirecteur
kan opdragen v-st hij moet doen.
Eenmaal heeft partijleider
Breznjef zelfs premier Kosygin
op niet mis te verstane wijze la
ten weten, wie werkelijk de
macht in handen heeft.
De invlord van dc partij drukt
zwaar op het land. Het oordeel
van de deskundigen is onder
geschikt aan de opvattingen van
de partij en steeds duidelijker
blijkt dat de economie hieronder
lijdt.
In veel bedrijfstakken is spra
ke van hoogconjunctuur: de
staalproduktie wordt met de dag
hoger, rondom de steden worden
zeer veel huizen gebouwd. Maar
de economie als geheel profiteert
niet van de geweldige
krachtsinspanning van de bevol
king.
Protest
Intellectuelen die tegen de
gang van zaken protesteren, krij
gen van het Kremlin de wind
van voren. Iedereen die zich te
gen de macht van de partij te
weer stelt, wordt beschouwd als
een verrader. De grote meerder
heid van de bevolking is apa
thisch. Zij aanvaardt wat haar
wordt verteld, ook al is dat het
tegenovergestelde van wat eerder
werd verkondigd.
Dit is een kolfje naar- de hand
van het Kremlin, maar toch
maakt ditzelfde Kremlin zich
zorgen over de apathie van de
jeugd. Ze schijnt de dogma's van
het communisme niet te willen
aanvaarden.
Hierbij vormt China een pro
bleem apart, evenals de grote
uitgaven voor het leger, het
mislukken van de pogingen om
arbeiders werk te verschaffen op
de ontwikkelingsprojecten In Si
berië en de vele tegenslagen in
de buitenlandse politiek (denk
aan Tsjechoslowakije).
Vergroot
Dit laatste probleem heeft de
tegenstellingen binnen het Krem
lin sterk vergroot. Het is moge
lijk dat men de dreigende hou
ding van Breznjef openlijk gaat
afkeuren. Dat kan resulteren, zo
als bij Chroesjtsjef, In een aan
de kant zetten van de partijlei
der.
Daar komt bij dat Breznjef een
zwakke gezondheid heeft. Zoals
bekend werd hij tijdens de
besprekingen in Tsjechoslowakije
opnieuw ziek, maar korte tijd la
ter nam hij toch weer aan het
overleg deel.
Soeslof
De man achter Breznjef, de
65-jarige Mikhail Soeslof, zal
vrijwel zeker niet op zijn stoel
komen te zitten. Hij had al par
tijleider kunnen zijn toen hij de
aanklacht voorlas die leidde tot
bet afzetten van Chroesjtsjef,
maar bij voorkeur wil Soeslof
niet op de voorgrond treden.
De derde man in de partij is
,Kirilenko (61), die gedoodverfd
wordt als de grootste vertrou
wensman van Breznjef. Volgens
waarnemers ligt het voor de
hand dat hij de macht overneemt
nadat Brezjnef geruisloos van het
toneel Is verdwenen, niet door
een politiek conflict maar dooi
zijn zwakke gezondheid....
Maar anderen vrezen toch een
ingrijpender machtswisseling,
waarbij vooral het oog valt op
Alexander Sjelepin. Deze vroege
re communistische jeugdleider
heeft de reputatie, een keihard
politicus te zijn.
Amsterdam was deze week het
voorbeeld. Politiek gesproken is
de situatie in de hoofdstad altijd
een beetje extreem, maar een
zwakke afspiegeling vindt men
na verloop van tijd toch wel te
rug in de Nederlandse verhou
dingen. De gesprekspartners had
den allen verschillende redenen
cm niet al te enthousiast te zijn,
maar één oingT hebben zeker de
drie kleine partijen gemeen: zij
bedanken er stichtelijk voor bij
zeer nauwe samenwerking onder
te gaan onder de druk van grote
broer PvdA.
Teleurstelling
Het moet voor de socialisten,
die hun plannen zo graag van
onderop hadden laten voltooien,
dan ook wel een grote teleurstel
ling geweest zijn. dat D'66 en
PPR geen stembusakkoord wil
len. maar de hele zaak willen
laten ontploffen om tot een
nieuw verband to komen. De
PvdA zou een flink stuk ge
vestigd-zijn moeten opgeven om
werkelijke vernieuwing te rea
liseren.
Kroonprins van de PvdA E.
van Thijn, die een stembusak
koord in 1970 bij de gemeente-
geweest met de houding van de
Russische partijleiders. Op een
„kwade" dag zal hij dan de Tsje
chische kwestie tegen Brezjnef
uit kunnen spelen.
Breznjef heeft in het verleden
meermalen geprobeerd de macht
van Sjelepin in te dammen. Zijn
aanhangers zijn al van belang
rijke posten verwijderd. Maar
desondanks blijft hij toch een
van de grote kanshebbers in de
strijd om de macht. (Sjelepin is
het jongste lid van het partij
presidium: morgen wordt hij
vijftig jaar).
Podgorny
Niet meegedaan
Het meest opvallend is wel dat
de krant van Sjelepin, Trud (wat
..arbeid" betekent), niet heeft
meegedaan aan de felle kritiek
die de Russische pers In het alge
meen oefende op de liberalisering
in Tsjechoslowakije.
Dit zou een aanwijzing kunnen
zijn dat Sjelepin het niet eens is
Dan is er ook nog de 65-jarige
president Podgorny, eens een ri
vaal van Breznjef toen het er om
ging de gunst van Chroesjtsjef te
verwerven.
Samen met Koaygin vormen zij
dc belangrijkste figuren in dc
„collectieve leiding", die wel een
te collectief is om leiding te kun
nen geven. In deze groep heersen
tegenstrijdige opvattingen. Door
besluiteloosheid op vele punten
neutraliseren zij elkaar en op an
dere punten rijden ze elkaar
zelfs in de wielen.
Dat brengt spanningen te
weeg die eens tot verande
ringen moeten leiden. Maar
als het zover is, blijft het een
raadsel hoe de leiding van
dit belangrijke land kan wor
den verbeterd door vervan
ging aan de top van een be
krompen communistische
partij, die nog stevig vast
houdt aan haar monopolie
van de macht.
Er zit nog een kant aajL
brief van het PvdA-bestuur.l
gevaar dat de affaire-Amsterl
de linkse concentratie
doodsteek geeft voordat hij ga
ren wordt, moet worden voo»
men. De brief heeft ten l
eventuele reeds nu bestaat
wrijvingen weg te werken f
het voorstel op een ander, h|
niveau opnieuw te beginnen.
Bijwagen
D'66 lijkt al wat kopschuw!
wctrden te zijn. Een groep in B
wil zich niet laten gebruiken E
bijwagen van de PvdA. 1
Mierlo heeft duidelijk gezegd ft
hij het als de taak van D'66 kj(
de oude partijen te laten ontpf
fen. En de Democraten mo< 6
zich echt wel eens de vraag sfjÉ
len: wat is er nu eigenlijk oh
gebleven van de aantne
kingskracht die wij op een gi
deel van de ieugd uitoefendl
Dat vertrouwen van de j»
vond zijn oorsprong in een ga
menlijke afkeer van alles Hi
het etiket „oud" kreeg opgepljnt
Zou het zo zijn. dat in 1971 nk.
we jeugd klaar staat om
plaats in te nemen van dege|y(
die. vier laar ouder gewordt!
het te druk hebben om zich
langer met de politiek te bem<
en of die teleurgesteld zijn J
D'66 in het parlement zo wel
heeft kunnen doen om hun nk'l
we ideeën door te voeren?
voor de leiders van D'66 ku
we ons slapeloze nachten
stllen.
Het congres in september
misschien zelfs al de perscol
rentie van maandag zal opi
dering moeten geven over ®u
houding van D'66 tegenover Is!
linkse concentratie zoals "a
PvdA die ziet. We hebben de p
druk dat oie uitspraak wel e)"1
niet zo plezierig zou kunnen jfu
voor de socialisten. Want w
kun ie staande houden de pai rc
en te willen laten ontploffen e(?
ie een van de „boosdoeners"- k
•zeiuich door een achterdeur,
de club haalt?
De PPR: steeds maar hop
op een toeloop van christen-ri
calen." ..Alle partners zijn
even Hef", heet het, en „wij
vullen een brugfunctie". Maar
de meesten, of misschien wel
dereen. de brug over zijn. rr
de brug ook eens open en
vooronderstelt een paar moei
bouten en balken waarmee
brue aan een van de oevers,
vastgemaakt. Dat betekent
radikale schelding van de ani
oever. Zelfs als het een draaibi
Is. Bli een dergelük geval sta|
in het midden van de poll
stroom wel ere geïsoleerd.
PSP niet
Tot slot de PSP. Welke gr^
in die partij bepaalt het gezlcP
De marxisten, de trotskisten,
pacifisten, meneer Lankhorst
meneer Kief uit Amsterdam? I
ding is zeker: voor een linl
concentratie voelt de PSP nB
als D'66 daarvan deel uiting
eru
:oi 'c
>plf5c
>r d
ren
aibl
sta
>liti
va« ueci uiunr-
of het nu via integratie fnntpM
fen) of concentratie (stembus!?
koerd) gaat. If
Al met al weinig perspecd
voor een linkse concentratie. H
zal heel wat water in de «fl
gedaan moeten worden, van fl
kanten. Het Is maar de vraalfl
dat niet leidt tot kleurloos HnP
Een geweldig orogleem. want»
kleurloos iinks nu erger of ml
der erg dan kleurloos rontrüf
