Eén toekomst- öf geen
toekomst voor
de kerken in Nigeria
HIJ WAS DE BESTE
Meesterspion Eli Cohen
De spion
die uit
Israël
kwam
In Nigeria zal er na de burgeroorlog geen christendom meer zijn,
of het moet zijn een Afrikaans christendom. De eens in hoog aanzien
staande kerken zijn in de veertien maanden sinds de onafhankelijk
heidsverklaring van Biafra plotseling in de ogen van de Afrikanen
verdacht geworden. Alleen een radikaal breken met hun huidige ma
nier van optreden zou hun verlies aan vertrouwen nog kunnen goed
maken.
(Van onze kerkredactie)
Dit is de mening van de
Engelse journalist Peter
Stewart, correspondent van
de BBC in de Nigeriaanse
hoofstad Lagos.
In wezen zei hij in een re
cente uitzending van de
BBC hetzelfde als prof. dr.
D. C. Mulder woensdag in
Baarn op de internationale
gereformeerde zendings
conferentie. Maar in Nige
ria zijn de problemen wel
bijzonder actueel.
De jonge kerken moeten het
evangelie meer vertalen, zei prof.
Mulder. Het evangelie moet de
nieuwe cultuursituaties van Azië
en Afrika binnendringen. Het
moet daar een eigen kleur krij
gen.
Zwijgen
De Nigerianen hebben het
christendom altijd als een functie
van de blanke heersers
beschouwd. Volgens Stewart zijn
de zendelingen met alle goede
bedoelingen toch fout geweest.
Rome of Genève, zegt Stewart.
Van daaruit werd pro of contra
stelling genomen, maar in Nige
ria zelf hebben de kerken zelfs
nog niet eens een verklaring te
gen de verschrikking van de bur
geroorlog laten horen.
Als zij dan nu opeens een ap
pel doen op naastenliefde en soli
dariteit, werken ze niet meer ge
loofwaardig, want elk van beide
partijen verdenkt de kerken er
van, dat zij tijdens hun veel te
lange zwijgen heimelijk aan de
kant van de tegenstander hebben
gestaan.
Scholen
Door deze houding hebben de
kerken volgens de Britse journa
list ook de leidende rol, die zij
tot nu toe in het Nigeriaanse on
derwijs hadden, verspeeld. Men
moet er rekening mee houden,
dat alle zendingsscholen en der
gelijke inrichtingen na beëindi
ging van de oorlog door de staat
zullen worden overgenomen.
Alleen als alle denominaties nu
tijdens de hulpacties nauw sa
menwerken en hun confessionele
tegenstellingen vergeten, zal het
christendom in Nigeria weer ge
hoor vinden, mits het dan nog
zijn levensvormen fundamenteel
verandert en vooral de kerk
diensten aanpast aan de Afri
kaanse denkbeelden.
toen zij zich in hun strijd tegen
de slavernij met de militaire
macht verbonden.
Ook hadden zij de Nigerianen
bij hun pogingen het heidendom
uit te roeien niet tegelijk Euro
pese levensgewoonten moeten
opdringen.
Het zou, zo meent hij, beter
geweest zijn, als zij geprobeerd
hadden de oorspronkelijke religio
siteit van de Afrikanen om te
buigen naar het christendom.
Als het vandaag de dag nog zo
is, dat in een rooms-katholieke
kerkdienst Latijn de liturgische
taal is en in bijna alle kerken
alleen in het Engels wordt
gepreekt, moet men er niet
vreemd van opkijken, dat het
christelijk geloof niet bijzonder
diep geworteld is.
Maar daar komt dan nog bij de
weifelende houding van de ker
ken, sinds Nigeria acht jaar gele
den onafhankelijk werd en voor
al sinds de afscheiding van
Biafra.
De kerken in Nigeria trokken
zich terug in een diplomatiek
zwijgen en lieten de zedelijke en
politieke stellingname over aan
Om te illustreren hoe dat zou
kunnen gebeuren. beschrijft
Stewart een gebeurtenis tijdens
een kerkdienst in Agege bij La
gos.
Nadat de dominee zijn preek
(in het Engels) beëindigd had,
waarbij hij zeker maar door een
klein deel van de gemeente be
grepen was, kwam plotseling een
vrouw uit de Jorubastam naar
voren met een baby, die zij wilde
laten dopen.
Vertrouwd
Meteen lichtten de ogen
van de mensen op. Ze zongen
Afrikaanse liederen en klap
ten ritmisch in de handen.
Ze brachten dit kind zo voor
God, zoals zij zich dat als
Afrikanen voorstellen. In
eens stond die kerk voor ons.
die de Nigerianen zich wen
sen en waarin zij ver
trouwen kunnen hebben.
Heel anders is hel bij deze kerkgangers in een afgescheiden kerk in Kenia: meege
brachte muziekinstrumenten en kerkkleding naar eigen model.
„In ons vak wordt altijd op een bepaald moment de
iwestie van onze grenzen als individu gesteld. Eli
2Cohen weigerde zich die vraag te stellen. Hij was een
«zuivere idealist. Hij wilde altijd méér. Hij ging verder
dan anderen. Eli Cohen was de beste van ons allemaal.
"frHij was de beste die men zich kan indenken".
„Ik hoor uit de rijen de
roep opklinken van wraak
ch' foor Eli, tegen de barbaars-
leid en de wreedheid van
Hen Ie Syriërs. Maar ik geloof
de dat onze beste wraak is dat
anderen, veel anderen, de
voetsporen van Eli Cohen
zullen volgen."
Vooral door zijn vriendschappe
lijk optreden wist hij snel veel
contacten te leggen en vrienden
te maken.
MOEDERLAND
In Argentinië maakte hij ook
kennis met generaal Al Hafez,
militair attaché, die later presi
dent van Syrië werd. In augustus
1961 vertrok Cohen, die altijd
had verklaard graag naar zijn
..moederland" terug te gaan. naar
Syrië. Met een koffer vol intro
ducties kwam hij in Damascus
aan. waar hij een flat huurde,
tegenover het gebouw van de ge
nerale staf.
Hij slaagde erin een Syrisch
paspoort te krijgen en zat niet
stil. In korte tijd bouwde hij een
grote vriendenkring op. Deze
vrienden waren meestal hoge mi
litairen. Zij bewonderden hem.
omdat zij in hem de jonge, fana
tieke Syrische emigrant zagen,
die zijn land groot wilde maken.
Hij stelde voor meer artikelen
uit Syrië naar Europa te exporte
ren. De transacties vormden niet
alleen camouflage voor zijn
werk, ook werden zo nu en dan
de
Dit zei de chef van
Zo Israëlische Geheime Dienst tot
alle vrienden en kennissen van
i Cohen nadat radio Damascus
id bekendgemaakt, dat Eli was
opgehangen wegens spionage
voor Israël.
Hie was Eli Cohen? Wie was
deze man, die erin slaagde alle
topfiguren in Syrië staatsgehei
men te ontfutselen? Wie was die
onbekende jood, waarvoor zelfs
paus Paulus, de Gaulle en Oe
Thant wilden bemiddelen om
hfm van de galg te redden?
Eli Cohen werd in december
1924 in Egypte geboren
Hij was de oudste in het gezin
•n de trots van de mannelijke
familie. Zijn ouders kwamen uit
aet Syrische Aleppo. Vader Co
hen liep altijd rond met een fez
iedereen die hem aansprak
probeerde hij door zijn Syrische
accent ervan te overtuigen, dat
hij uit dit land kwam.
Op school was Eli eigenlijk al
bijzonder. Hij was een voortref
felijk leerling, die men zelden op
de speelplaats of op het voetbal
veld zag.
EMIGRATIE
Meestal kon men hem in een
hoekje zien zitten studeren. Eli
zwom graag; ook deed hij wel
aan hardlopen.
In de Tweede Wereldoorlog
was hij de enige die kalm bleef
en zelfs spottende opmerkingen
maakte. In die tijd begon hij zich
ook te specialiseren. Hij slaagde
erin zijn opmerkingsvermogen te
ontwikkelen. Zo probeerde hij al
le automerken te leren on
derscheiden. Een bepaald voor
werp kon hij na het even beke
ken te hebben tot in de details
natekenen.
Eli besloot in 1934 voor zijr
Israël te gaan strijden, toen twee
extremisten wegens moord op
Lord Jovne werden opgehangen.
Beiden waren vrienden van Eli
Cohen.
Toen hij de foto's met de gal
gen zag. stond zijn besluit vast.
Daarna ging alles erg snel. Eli
sloot zich aan bij een joods-zio
nistische beweging. Hij hielp
ruim 300.000 joden naar Israël
emigreren.
Het werd steeds moeilijker om
deze activiteiten te verrichten.
Toch bleef Eli werken en dank
zij hem gingen veel joden naar
Israël. Behalve met zijn emigra-
tiewerk hield Eli zich in die tijd
ook bezig met sabotage.
BOEKHOUDER
Eenmaal werd hij gearresteerd,
maar snel weer vrijgelaten. Twee
van zijn beste vrienden werden
ter dood veroordeeld. Ook deze
gebeurtenissen hebben Eli sterk
aangegrepen.
In 1957 kwam Eli als een der
laatste Egyptische joden in Israël
aan. Hij kon zich echter moeilijk
aanpassen. Eli bleek erg gesloten
en de jarenlange scheiding met
zijn familie werkte niet bevor
derend.
Pas eind 1957 kreeg hij zijn
eerste baantje als vertaler. Het
beviel niet; hij werd boekhouder
Ook dat vond hij te rustig en
bij solliciteerde bij de Geheime
Dienst. Hij kreeg eerst nul op het
rekest; de Geheime Dienst van
Israël, een van de beste ter we
reld. kiest zijn mensen zelf uit
Toch werd hij later toegelaten
Hij kreeg een geheel nieuwe
persoonlijkheid: Kamal Amin
Taabes. een zoon van een in Ar-
Tentinië gestorven Syrische emi
grant.
Na zijn opleiding ging hij naar
Argentinië, waar hij zich in de
Syrische gemeenschap uitgaf
voor de zoon van een emigrant.
boodschappen via deze artikelen
naar Europa gestuurd, waar ze
door Israëlische agenten werden
opgevangen.
Cohen ontving vaak vrienden
op zijn flat. Onder hen bevonden
zich de neef van de chef van de
generale staf. de chef van de mi
litaire inlichtingendienst. het
hoofd van het departement van
voorlichting en kolonel Dalli. die
later tijdens het proces het dood
vonnis over Cohen zou uitspreken.
Al deze kennissen waren voor
Cohen de belangrijkste informa
tiebronnen.
MAITRESSEN
Zonder te weten dat zij onder
het dak van een Israëlische spion
sliepen, maakten sommige ken
nissen, onder wie Dalli, met en
kele maitressen gebruik van Co-
hens huis. Vrijwel iedere avond
zocht Cohen met zijn geheime
zendertje contact met Tel Aviv.
Een hoogtepunt voor Eli. was
een bezoek aan de Golanhoogte
in het grensgebied met Israël
Hij kreeg zelfs inzage van de
meest geheime militaire stellin
gen. die nog diezelfde avond
werden overgeseind naar Tel
Aviv.
Langzaam maar zeker was ie
dereen, die Cohen onder de naam
Taabes kende, ervan overtuigd
dat deze energieke jongeman al
les voor zijn land (Syrië) over
had. Veel succes had hij ook met
zijn „actie" om geld in te zame
len voor de Baathpartij onder de
Syriërs in Argentinië.
Via Tel Aviv reisde hij weer
naar Zuid-Amerika en kwam
daarna terug met tienduizend
dollar en een nertsjas voor de
vrouw van president Hafez. Door
deze geschenken steeg zijn popu
lariteit: men stelde hem zelfs
voor een programma voor radio
Damascus te gaan verzorgen.
Behalve zijn reis naar Argenti
nië is Cohen ook nog drie keei
naar huis geweest. Hij vertelde
zijn Syrische vrienden dan. dat
hij voor zaken naar Europa ging.
Tijdens zijn afwezigheid zorgden
zijn collega's in Europa ervoor
dat zijn kennissen, onder wie de
president, een kaartje uit Parijs
of uit Milaan ontvingen.
BETRAPT!
Cohen zelf ging dan naar zijn
vrouw Nadja in Bath Jam. Hij
had haar verteld vertegenwoor
diger te zijn. Israëlische geheime
agenten zorgden ervoor dat Co-
Ellige tijd geleden heeft uitgeverij H. J.
Paris in Amsterdam het boek ,,De spion, die
uit Israël kwam" op de markt gebracht.
In dit boek geschreven door twee Israë
lische journalisten wordt het leven verteld
van Eli Cohen, een in Alexandrië geboren
jood. die in zijn korte, 32-jarige leven een
van de beste spionnen van Israël was en die
19 mei 1965 in Damascus voor een ziedende
menigte werd opgehangen. Hij was er, voor
hij ontdekt werd, in geslaagd het vertrouwen
te winnen van de hoogste politieke en mili
taire Syrische leiders.
Het hoek beschrijft het verhaal van een ge
heim agent. Maar niet een als James Bond,
(het verhaal loopt niet goed af). Hij is ook
geen held uit een boek of film. omringd door
mooie vrouwen, maar Meesterspion Eli
Cohen.
hens vrouw zo nu en dan post uit
de verschillende Europese
plaatsen ontving.
Lange lijd ging het goed. Tot
een donderdagmorgen in januari
1965. Terwijl hij aan het zenden
was, werd hij op heterdaad be
trapt. Zijn huis werd door tien
tallen agenten van de contra
spionage bestormd.
De chef van de contraspionage,
kolonel Souweidani. schreeuwde
dat Taabes zou sterven. Souwei-
door Rien
van den Anker
dani wist op dat moment nog
niet dat Taabes een Israëlische
iood was.
Door stom toeval was men er
achter gekomen dat in de buurt
van de generale staf een clan
destiene zender werkte. Tijdens
het onderzoek bleek dat Taabes
een iood was. Men dacht eerst
aan een overloper. Drie nachten
en dagen werd Eli in zijn huis
bewaakt, tot Souweidani Eli
valse boodschappen naar Tel
\viv liet seinen.
Door een tempowisseling bij
iet seinen liet hij zijn superieu
ren weten dat hij eepakt was.
Op 24 januari 1965 liet Souwei
dani Cohen naar Tel Aviv sei
nen:
..ONDERKRUIPER"
„Aan premier Levi Esjkol en
aan de chef van de geheime
dienst. Karna) Taabes is onze
gast. Wachten erop dat u ieder
een stuurt van dat slag. Zullen u
binnenkort laten weten wat er
met hein gebeurt. De Syrische
contraspionagedienst. Over".
Een uur later werd de arresta
tie van deze „onderkruiper" offi
cieel bekendgemaakt.
Vele martelingen gingen aan
Cohens nroces vooraf. Het proces
zelf werd uitgevoerd door een
buitengewoon militair tribunaal
onder leiding van Dalli. Er was
geen officiële aanklacht en ook
geen verdediger. Alles gebeurde
achter gesloten deuren.
Het proces en de martelingen
wekten in de wereld minachting
op. Vele politieke leiders deden
al het mogeliike om Cohen te
redden.
De Israëlische regering bood
zelfs aan zes Syrische spionnen
voor Cohen te ruilen, maar presi
dent Hafez, bezield door persoon
lijke rancune, weigerde.
In de nacht van 17 op 18 mei
1965 werd Eli Cohen op het
..Plein der Martelaren" in Da
mascus opgehangen.
Tienduizenden woedende Sy
riërs trokken langs de galg
waaraan hij hing. Na een dag
werd hij op de joodse begraaf
plaats begraven.
GEHUILD
Pogingen vanuit Israël
om zijn stoffelijk overschot
naar zijn vaderland over te
brengen, mislukten.
Evenals geheel Israël
hoorde ook Nadja Cohen het
nieuws van de terechtstel
ling via de radio.
Onmiddellijk smeet zij de
radio en alle ramen van het
huis kapot. Daarna begon
ze te huilen en viel ze flauw.
Drie dagen en nachten is zij
bewusteloos geweest.
Meesterspion Eli Cohen,
alias Kamal Amin Taabes,
was niet meer
ZATERDAG 10 AUGUSTUS 1968
