Varna: trefpunt
tussen
Oost
en West
IONOAGS
BULGARIJE OPEN
GORDIJN VOOR TOERISTEN
Door
Dick Ringlever
j j ZATERDAG 3 AUGUSTUS 1W8
Enkele weken geleden opende
Balken Air, de Bulgaarse lucht
vaartmaatschappij, een weke
lijkse lijndienst op Schiphol.
Ter gelegenheid daarvan werd
onze redacteur toerisme uit
genodigd voor een bezoek aan
Bulgarije. Hij was er de gast
van het officiële staatsreis-
bureau Balkantourist en kreeg
daardoor gelegenheid te zien
hoe het land in enkele jaren
tijd een Complete toeristen
industrie heeft opgebouwd.
Historie vindt men aan de kust
ook op het schiereiland Nesebar,
enkele kilometers benoorden
Burgas, een brok geschiedenis,
die al dateert van 500 voor
Christus, uit de tijd dat de
oorspronkelijke bewoners van
Bulgarije, de Thraciërs er nog
woonden. Voor de geïnteresseer
de zijn er tientallen oude, in By
zantijnse stijl gebouwde, kapelle
tjes te bedonderen, ruimten die
gesierd zijn met waardevolle
fresco's.
Wie beslist op de historische
tour wil, en meer van het land
en zijn historie wil weten, mag
trouwens evenmin Plovdiv
overslaan, de tweede stad van
Bulgarije, het vroegere Philippo-
polis, genoemd naar Philippus II
van Macedonië, die de stad drie
eeuwen voor Christus veroverde.
Hoewel het diep in het binnen-
Bcrlijnse gezinnen hier onder de
Bulgaarse zon him familie-reünie-
en houden.
In het verleden heeft dat nogal
eens tot moeilijkheden geleid,
want al vele malen was zo'n ont
moeting aanleiding voor een ont
vluchtingspoging van Oost-Ber-
lijners.
Met passen van hun Westber-
lijnse familie (die dit document
dan later als verloren opgaf) pro
beerden zij de grens met het
westen over te komen.
Verschillenden werden daarbij
echter gearresteerd, wat tot ge
ruchtmakende processen en ge
vangenisstraffen leidde. Thans is
deze vluchtweg gesloten. De
Oostduitse toerist, die in aparte
hotels wordt ondergebracht
(nooit in hotels waar ook West
duitsers logeren) weet zich
nauwlettend gecontroleerd door
de geheime politie, die ondanks
het feit dat het ijzeren gordijn in
toeristische folders is neerge
haald, nog overal actief is.
De vissershaven van Nesebar.
De grotere boten varen allemaal
voor coöperatieve
staatsvisserijbedrijven.
(foto boven)
Op het platteland wordt nog
overal de Bulgaarse
klederdracht gedragen.
(onderste foto)
Folklore
De vakantievierende toerist
merkt daarvan echter niets. Inte
gendeel, men probeert hem juist
de indruk te geven in een vrij
westers land te zijn. met alle
daaraan verbonden attracties.
Zelfs de zo bourgeois roulette.
Daarnaast krijgt men echter ook
pure folklore opgediend.
In de heuvels achter de gouden
stranden ten noorden van Varna
vindt men nieuwe openlucht
restaurants, waar men naast ge
braden schapenvlees (waarvoor
men zelf zijn schaap kan uitkie
zen) en de voortreffelijke Evsi-
novgradski Misket (een echte
Bulgaarse wijn) inclusief een
boerendans-demonstratie krijgt
geserveerd.
Dan proeft men het Bulgarije
zoals het in werkelijkheid is. Het
Bulgarije, met de kleurige kle-
Een boerenkapel die een boe
renbruiloft in Klisura muzikaal
naar het gemeentehuis
begeleidt.
derdrachten en de vrolijke mu
ziek van de gadulka (zelfgemaak
te viool) en de daida (soort doe
delzak).
En wie een exclusieve visscho
tel wil, gaat naar een restauran
tje honderd meter verderop,
waar de culinair genieter even
eens alle voorwaarden vindt voor
een langdurige ook met muziek
en zang gelardeerde dis.
Want restaurants zijn er in
overvloed, al vindt men ze zelden
in de hotels: het zijn afzonder
lijke gelegenheden, men werkt zo
efficiënt mogelijk.
Het is dit modern vertoon, dat
Balkantourist, het officiële
staatsreisbureau, zijn gasten bij
voorkeur voorzet. De Bulgaar is
er trots op en ziet er graag de
resultaten in van het sinds 1944
gevoerde communistische be
wind.
Gidse Antonina Ratieva, over
tuigd communiste: „We hebben al
veel bereikt; wat hier in enkele
jaren uit de grond is gestampt
(pas in 1956 zijn we met het toe
risme begonnen), is verbazing
wekkend.
Dat geldt ook voor andere pro
jecten. Ons land is nog in op
bouw en op sommige gebieden
liggen wij misschien achter op
het buitenland. Maar is dat een
wonder? Wat anderen in honderd
jaar konden doen, moeten wij in
enkele decenniavoor elkaar krij
gen. Maar het systeem werkt. We
zitten in een sterk opgaande
lijn".
Censuur
Er zijn er meer. die zo praten.
Het zijn officiële lezingen in een
land, dat nog met handen en voe
ten gebonden is aan Moskou en
zich daardoor niet de vrijheid
T~~
kan permitteren van die officiële
slogans af te wijken.
Dc pers staat nog steeds streng
onder censuur, over de ontwikke
lingen in Tsjechoslowakije wordt
met geen woord gerept. Premier
Todor Zivkov houdt, samen met
de voorzitter van het partijpresi
dium Georgi Treikov, de teugels
nog strak, zo strak als de Russen
dat graag zien. Men kan in Bul
garije ook niet anders, want men
is volledig afhankelijk.
Daar Bulgarije van oorsprong
een land is van agrariërs, is de
industrie nog in ontwikkeling. En
zonder Russische hulp kan men
die industrie niet opbouwen.
Export
Dank zij die steun is er nu een
langzame groei merkbaar. Vooral
de elektrotechnische industrie
kreeg gelegenheid zich te ont
plooien.
Het resultaat is een groeiende
heid krijgen zich daarin te ver
diepen. Zodra politiek ter sprake
komt, wordt de Bulgaar zwijg
zaam en beperkt hij zich tot al
gemeenheden.
Hij praat liever over zijn land
en zijn bevolking. Over zijn be
zienswaardigheden. En daarover
kan hij ook praten, want Bulga
rije heeft die in overvloed.
Wie bijvoorbeeld aan de kust
vertoeft, kan heel gemakkelijk
naar Balcik, enkele tientallen ki
lometers ten noorden van Varna
reizen om daar het oude voorma
lige zomerverblijf van de Roe
meense koningin Maria, die er
van 1931 tot 1938, toen dit deel
van Bulgarije nog Roemeens was,
haar gasten en amants ontving.
De bezoeker krijgt er enig idee
van het idealisme van de bejaar
de vorstin, die christendom en
islam bijeen wilde brengen door
beide culturen in tuinaanleg te
combineren. Men vindt er de hof
van Gethsemané zo goed als de
export van tractoren, elëktrocars
en huishoudelijke elektrische ap
paraten. Andere pijlers van de
export zijn de befaamde rozeno
lie. grondstof voor parfums, ta
bak, wijnen, mineraalwater en
ingeblikt vlees.
Een export overigens die lang
niet voldoende is om het land
een zekere mate van welvaart te
brengen. Een produktieve arbei
der verdient niet meer dan 100
Lewa. Daar kan hij mee rondko
men, maar veel meer ook niet.
Dat wordt duidelijk als men
weet, dat een paar schoenen bij
voorbeeld al een dikke 15 Lewa
kosten.
Het directe levensonderhoud
daarentegen is goedkoop. Le
vensmiddelen kosten weinig en
ook voor onderdak betaalt men
niet veel. Voor een tweekamer
flatje bedraagt de (door de staat
gecontroleerde) huur 8 Lewa per
maand. Komt men echter in een
particulier appartement, dan
moet men al gauw zo'n 30 Lewa
per maand op tafel leggen.
Dat is dan voor de huiseige
naar, want ook in Bulgarije
neemt het particuliere bezit lang
zaam toe en vormt zich nog
maar 24 jaar na de revolutie
een nieuwe klasse: die van de
„nouveau riche". een kleine ex
clusieve partijgroep (van de ruim
8 miljoen inwoners zijn er maar
600.000 lid van de partij), die zich
meer kan permitteren dan de
rest.
Zij zijn het ook, die men vindt
in bijvoorbeeld Sofia's nachtgele-
genheden, de mensen, die grif
zo'n vijf Lewa op tafel kunnen
leggen voor een drankje aan de
bar.
Historie
Maar, als gezegd, de toerist die
voor een paar weken de Zwarte-
Zeekust doet, zal weinig gelegen-
tuin van Allah, exotische bloe
men, in kruisvorm aangelegde
waterpartijen en romantische zit
jes met wijd uitzicht op zee.
De gidses lachen er ietwat
schamper om en vertellen dat de
18 gebouwtjes in het park nu
worden gebruikt als recreatiever
blijven voor wetenschapsmensen
en artiesten.
Goudschatten
Een van de interessantste be
zienswaardigheden van Bulga
rije, het Rila-klooster, een 100
km ten zuiden van Sofia. In
de tiende eeuw gesticht door
de filosoof Ivan Rilski, werd
het daarna verscheidene malen
verwoest en tussen 1834 en
1860 weer opgebouwd. Het
magistrale bouwwerk is ge
sierd met tientallen bijzondere
fresco's.
Het monumentale standbeeld
van de Russische soldaat in Plov
div herinnert daar nog aan.
Sindsdien is Bulgarije noodge
dwongen een van de trouwste
Moskouvazallen in het oostblok
en zet het de deur naar het
westen op een nog maar zeer
kleine kier.
Wijd open
Alleen *de toerist vindt een
wijd geopend ijzeren gordijn.
Een visum heeft hij niet meer no
dig. En op de officiële geldkoers
krijgt hij 70 procent reductie, zo
dat hij voor een Lewa maar
1,80 hoeft te betalen.
land ligt. is het de reis meer dan
waard, al was het alleen al om
de goudschatten uit de vijfde
eeuw voor Christus, die liggen
Bulgarije begroet de wes
terse vakantieganger met
veel egards en komt aan al
zijn wensen tegemoet. De
hoteldeuren zwaaien uitnodi
gend open. De Bulgaar toont
zich een gul gastheer: hij
ontvangt zijn toeristen met
de rode loper
uitgestald in het archeologisch
museum.
Hetzelfde geldt voor het we
reldbekende Rila-klooster, boven
in de bergen ten zuiden van So
fia: een „must" voor iedere toe
rist die iets meer wil weten over
Bulgarijes veelbewogen geschie
denis.
Onderdrukt
Hef land heeft meer van |dia
historische plaatsen. Allemaal
monumenten, die vertellen over
een volk dat door de eeuwen
heen vertrapt en onderdrukt is
geweest (nog maar 90 jaar gele
den werd het door de Russen
van vijf eeuwen Turks juk
bevrijd) over een land, waar oor
logen werden uitgevochten, over
bloedige veldslagen en over niet
minder bloedige- regimes, die
tientallen malen wisselden.
En tussen die wisselingen door
kreeg het land nauwelijks gele
genheid zich te ontwikkelen. De
laatste drastische wisseling deed
zich voor in 1944, toen de Russen
het land bevrijdden van het
fascistische regime van Koning
Boris III en Dimitrov aan het
bewind kwam.
De toerist hoeft er niet alléén naar toe voor de Bul
gaarse yoghurt, al wordt hij dan opgediend als een
nergens elders geëvenaarde-specialiteit. Het Bulga
rije van vandaag biedt de vakantieganger meer. En
niet alleen aan de eettafel.
Met een royaal gebaar hebben de Bulgaren hun
ijzeren gordijn voor de toerist opzij geschoven. De
slagbomen aan de grens, die jarenlang hermetisch
gesloten bleven voor het westen, werden met een
weids gebaar geopend.
I Bulgarije geeft de westerse nachtclubs, die shows brengen
t.]l rxtantieganger carte blan- welke e»8en knd nauwelijks
BR.:cha Ala een Perfecte trast- worden geëvenaard, kortom: hij
£iL*?T_ _Jr7i periede gast- kan de vakantie van het fUm_
doek vinden.
Te midden van de andere bui
tenlanders. Veel Duitsers (75 pro
cent van alle westerlingen),
Fransen, enkele duizenden Ne
derlanders en natuurlijk: de toe
risten uit het oostblok, onder wie
vooral veel Russen.
De Bulgaarse toerist echter zal
hij er niet aantreffen. Die wordt
elders aan de 400 km lange kust
ondergebracht. Want gouden en
zonnestranden zijn exclusief voor
de buitenlander. De Bulgaar zelf
geniet zijn vrije weken met aan
zienlijk minder comfort. In
twee-bij-twee „bungalowtjes", of
in hotels waar de verwende
westerling nauwelijks zijn intrek
zou willen nemen.
Discriminatie? Zeker. Maar het
gaat de regering tenslotte alleen
om de deviezen en die kunnen de
Bulgaren zelf niet naar de zee
kust brengen.... Dat blijkt ook
wel uit de tarieven. Wie privé
een hotelkamer huurt, is al gauw
een dikke dertig gulden per dag
kwijt. En wie 's 'avonds aan de
nachtclubbar een drankje bestelt,
moet daarvoor meer betalen dan
in Scheveningens nachtgelegen
heden.
Al® een perfecte gast
al, heer toont de Bulgaar de
vreemdeling zijn land. Want
ook in Sofia heeft men nu
ontdekt, dat die buitenlander
geld opbrengt. Kostbare de
viezen, die het land nog
steeds zo hard nodig heeft.
En om groei te brengen in die
deviezenstroom verrijzen er elk
jaar meer hotels. Torenhoge mo
derne gebouwen met ruim com
fort. Goede restaurants, waar
smakelijke en exclusieve Balkan
gerechten met veel zwier op tafel
worden gebracht. En de autotoe
rist, Iflie het land wil doorkruisen,
vindt vrijwel nergens meer een
obstakel: de wegen zijn redelijk
en over het algemeen goed be
rijdbaar.
Dat alles heeft de staat miljar
den gekost. Maar langzaam begin
nen nu de revenuen daarvan
binnen te stromen. De Zwarte-
Zee-kust, zonnig toeristenpara
dijs bij uitstek, trekt ieder jaar
meer toeristen.
Twee jaar terug nog een klein
miljoen, dit jaar al anderhalf
miljoen. De „gouden stranden"
van Varna en de „zonnestran
den" van Burgas, modern gestof
feerde trekpleisters in Bulgarijes
!risme-etalage, kunnen de ver
rijking met Riviera-dorado's en
"iforniës Long Beach
irstaan.
.r Slangen
11 Sofia zette haar beste architec-
i aan het werk om de eens ver
en en woeste kust tot leven te
engen. Wagonladingen egels
;rden naar de heuvels rond
irna gebracht om de legioenen
te verdrijven,
resultaat van die inspan-
ïgen ziet de toerist vandaag:
i vindt er westers comfort, in-
douche en bad in zijn ho-
kan er spelen aan de rou-
hij kan er vertier zoe-
in een van de vele moderne
Trefpunt
Varna en Burgas zijn dorado's,
die in west én oost de laatste
jaren een zekere faam hebben
gekregen. Een toeristische, maar
zeker ook een politieke. Een ad
vertentie in een Westberlijnse
krant getuigt daarvan nog weke
lijks.
Een Westduits reisbureau biedt
daarin weekend-trips voor 120
DM aan onder het motto „Varna:
trefpunt tussen oost en west."
Deze trips worden speciaal ge
organiseerd voor Wcst-Berlijners,
die Oostberlijnsc familieleden
willen ontmoeten. Want blijven
dan in Berlijn de zone-grenzen
nog steeds onverbiddelijk geslo
ten. in Bulgarije hebben zowel de
West- als de Oost-Berlyncr
vrij toegang. En dat betekent dat
