KORT
BIJ KAS?
Zelfs mooiste droomreis
an nachtmerrie worden.
JE MOET OPIUMSCHUIVER NIET
INEENS OPIUM AFNEMEN
Toenadering tussen
protestbewegingen
SANKEN SCHIETEN
JOOR. MAAR.
'Ontvangen boeken
GEESTELIJK LEVER
In Sowjetunie verdergaande
ontspanning
tussen kerk en staat
ZATERDAG 20 JULI 1968
vw! tofwiliteflen on k
SOP.- tol f iö-OOC- - 'mm bij tk
SMg d enén« ze^Mfwicl is «t*I cokkh.
basSöding v»i htt b&drsg blijft IwktoUiat
f Sn mocht u komen to ow<«j3ert. dan wpföon
•Vtffiifnon lcwtj(gescbe4dett.
"4fcg «OSchtingtm trj
(Van een onzer redacteuren)
fer
detDEN HAAG Vakantieplannen en geen geld? De
'ogjvertenties zeggen: geen nood, leen bij ons, wjj maken
5 reis van uw dromen mogelijk. De toerist van vandaag
rlojn vakantievieren op afbetaling. Niet via kleine geld
schieters met woekerpraktjjken, nee, in de advertenties
ror>nien gerenommeerde banken aan het woord, die met
Roeiende jjver dingen naar de gunsten van het publiek,
gejant het verstrekken van persoonlijke leningen is een
'fijcratieve zaak gebleken, ook voor de grote handels-
inken. Daarom zjjn zij uit hoger sferen omlaag ge-
za»men, hebben het status-jacquet afgelegd en reiken de
4wone man uitnodigend'de hand.
k°jVoor Nederland is deze actie, belang ervan wél gingen inzien
e t een maand of negen geleden en de particulier opener tegemoet
"jrzelend begon en nu vrijwel traden.
met indringende adver-
een droomvakantie
voor een koelkast
steeds feller wordt ge-
frd, nieuw. Het verstrekken
persoonijke leningen is al-
een zaak geweest, waaraan
nig ruchtbaartieid werd gcge-
UT-
Geldschieters
Ti RTie vroeger geld wilde lenen,
eigde al gauw in handen te
■nellen van niet aan de weg tim-
aai srende particuliere woekeraars,
toen dat kwaad middels de
Die ontwikkeling duurde ech
ter maar een paar jaar. In het
kader van de bestedingsbeper
king legde de overheid deze
groeiende activiteiten aan ban
den. Er moest meer worden
gespaard, vond zij en daarom be
paalde zij, dat de banken hun
omzetten met deze activiteiten
jaarlijks met niet meer dan 12
procent omhoog mochten bren
gen.
land een enorm en winstgevend zegelkassen en de Nederlandse
terrein braak leg. bankiersvereniging.
Pas in oktober vorig jaar werd
deze conjunctuurbeschikking ont
kracht, met het gevolg, dat de
Van 1932 was banken hun deuren weer wagen-
^Igesneden. bleken bona fide wijd open zetten en zich in grote
nken maar weinig belangstel- advertenties tot het publiek
richtten. Sinds dat moment is het
g te hebben voor persoonlijke aan,a] ,eningen 2eer sne, ges(c.
d lmgen. gen.
veranderde pas in 1958. D? Amro-bank bijvoorbeeld
H sloot vorig jaar niet minder dan
a verscheidene grote banken 800.000 van deze leningen af. Men
navolging van Amerika het zag in. dat er hier ook in Neder-
>e:
Idsehieterswet
lePat
NKV-voorzitter Mertens heeft
op deze actie onlangs nogal wat
kritiek gehad. Hij beschuldigde
de banken van agressieve ver
koopmethoden en stelde voorts,
dat de werknemers niet begrij
pen. waarom er van alle kanten
op hen een beroep wordt gedaan
de besparingen op te voeren als
een van de grootste bankcon
cerns hen met allerlei fraaie vol
zinnen in advertenties verleidt
om bedragen tot 2500 gulden te
lenen voor „de reis van hun dro
men".
De moeilijkheden, die ontstaan
bij de terugbetaling blijken, vol
gens de heer Mertens, bij de ge
meentelijke volkskredietbanken,
die gezinnen moeten helpen, die
hun verplichtingen tegenover de
bankconcerns niet kunnen nako-
Deze hebben in Tiel een hoofd
kantoor, waar alle uitstaande le
ningen zijn geregistreerd. Komt
iemand dus bij een volkskrediet
bank met de bedoeling geld te
lenep om daarmee een andere le
ning af te lossen, dan is er maar
een telexje naar Tiel voor nodig
om er achter te komen of het
verantwoord is deze lening te
verstrekken.
Tn veel gevallen zal de lener
dus bij de kredietbank voor een
gesloten deur komen. Wat niet
wegneemt, dat deze gemeente
lijke banken, zo mogelijk, wél
zullen proberen te bemiddelen
om een oplossing te zoeken voor
het probleem.
Vestdijk: zevende druk van
vooroorlogse novellen, t.w.
bruine vriend, Het veer, Bari-
en Peter en Pijpen. Uitgave
Bezige Bij, Amsterdam (159
ƒ7,50).
Vestdijk: de derde druk van
rijdingsfeest over de aanpas-
^igsproblemen van de ver-
,k)tststrijder. Door de Bezige Bij,
jofnsterdam uitgegeven als lite-
aijire Reuzenpocket 201. (332 blz.,
;eJ2,50).
J. van der Wal: Spreek Duits
Iter, een handige toeristische
borden tolk in alfabetische rang-
iikking. Bij vele trefwoorden
in veel voorkomende situaties
der wooTden gebracht, warte
deertjes 1172 van Bruna, Utrecht.
2,50)
Brian McDermott: Wie heeft
vermoord? warte Beertjes-
ei rtaling van de detectivestory
d Vho jkilled Robin Cock?". Bruna
z. 2,50); Maigret en het geval
Georges Simenon: Maigret en
l lijk aan de kerkdeur (157
ez. ƒ2,50); Maigret en het geval
n epus (157 blz., ƒ2.50); Maigret
Vichy (159 blz., 2,50) en Si
enon autobiografisch opgezette
ilman (156 blz., ƒ2,50) De drie
d isdaden van mijn vrienden,
eatgave Zwarte Beertjes van
3( una, Utrecht,
a
eriPearl S. Buck: onder de titel
iie eerste vrouw is een bundel
n'n de vroegste verhalen van de-
geliefde schrijfster verschenen
nis warte Beertje 1139. (Bruna
li trecht, 190 blz., 2,50).
ns
;i Henry Russell Wakefield: on-
:r de titel De klok slaat twaalf
i Zwarte Beertje 1102 dertien
"iezelverhalen van de in 1964
f rerleden Britse specialist in dit
J enre. (186 blz., 2,50).
Philip K. Dick: Een handrol
isternis is de titel voor een
mdel met tien science-fiction-
halen. Bij Bruna. Utrecht
ichenen als Zwarte Beertje
(189 blz.. 2,50).
I Dostojewski: twee verhalen,
Een eerlijke dief en Een beroerde
affaire verschenen in Amstel Li
teraire Vierkanten van L. J.
Veen, Amsterdam. (128 blz., 4,50).
In de serie „Romantic thriller"
zijn bij Born, Assen verschenen:
Een reden om lief te hebben en
De reddende liefde van Audrey
Furness, Huwelijksreis met een
rode ridder van Dorothy Daniels
en De bedreigde erfgename van
Harriet Stone, 2,25)
Aan de reeks detectiveverhalen
heeft Born toegevoegd: De verra
ders, een van Donald Hamilton
verfilmde spionageboeken, waar
in geheim agent Matt Helm op
treedt en New York na midder
nacht van de bekende crimino
loog Frank Arnau (ƒ2.25).
Mysterievebhalen in de
Born-pockets zijn: Een gevaarlijk
alibi van Dick Haskins en De ge
haaide verleidster van Frank Ka
ne. 1.95). Borns reeks westerns
is aangevuld met Shalako en
Helhond met pistool, beide van
de Amerikaan Louis L'Amour.
1.95).
Als science fiction lanceert
Born: Geen plaats meer op aarde
van Poul Anderson en Afmars
der vrouwen van D. F. Jones
2.95).
Ondervindt men die moeilijk
heden ook inderdaad?
Op het ogenblik zeker nog niet.
Daarvoor is de actie nog te
kort aan de gang. De meeste af
betalingen bestrijken een termijn
van 24 maanden en de moeilijk
heden komen pas tot uiting wan
neer de lener enkele maanden
lang in gebreke blijft met zijn
aflossingen.
Als er al moeilijkheden komen,
zullen we dat pas volgend jaar
kunnen merken, zegt men bij de
volkscredietbanken. Op het ogen
blik is er nog geen enkele aan
wijzing voor.
Registratie
Overigens zullen de krediet
banken zeker niet zomaar
inspringen als iemand, die zijn
verplichtingen tegenover de com
merciële banken niet kan nako
men, voor hulp komt aankloppen.
Er zal eerst terdege worden
geïnformeerd of men voordat
de lening wordt verstrekt el
ders nog schuld heeft.
Dat kan via de stichting Bu
reau Krediet-Registratie, waarbij
zes verenigingen van financie
ringsondernemingen in Neder
land, de Nederlandse vereniging
voor gezinscrediet, de Neder
landse vereniging voor volkscre-
dietwezen, de Nederlandse vere
niging voor credietgevende de
tailhandelaren, de Nederlandse
vereniging van betaal- en spaar-
.i oor de inrichting van het nieuwe huis...
Duurzaam
Hoewel die moeilijkheden zich
tot nu toe niet hebben voorge
daan, wijst men in kringen van
de volkskredietbanken (die dui
delijk sociale doelstellingen heb
ben; dit in tegenstelling tot de
commerciële banken) agressieve
verkoopmethoden eveneens af.
Maar men voegt er direct aan
toe, dat deze methoden door de
banken maar zelden worden toe
gepast. Over het algemeen zijn
de advertenties nuchter en wij
zen zij alleen maar op bepaalde
mogelijkheden, daarmee de ver
antwoording verplaatsend naar
de consument.
Bij de volkskredietbanken zegt
men: „Wie zo'n lening aangaat,
moet natuurlijk wel stevig in
zijn schoenen staan. Voor velen
zijn de mogelijkheden flinke be
dragen te lenen om bepaalde be
hoeften te bevredigen zeer ver
leidelijk. Men staat er dan dik
wijls niet bij stil hoe veel moeite
het zal kosten deze lening ook
weer af te lossen. Die bedragen
lijken vaak wel gering, als de
lening een lange aflossingsperio
de heeft, maar het totaal terug te
betalen bedrag is meestal toch
vrij aanzienlijk. Het is geen zeld
zaamheid. dat een rente van een
kleine 20 procent wordt bere
kend. Vooral als het daarvoor
verkregen genot van korte duur
is, is het meestal wel erg zuur,
dat men daar zolang daarna nog
voor moet betalen. Wij adviseren
daarom geen lening aan te gaan
voor de bekostiging van zaken,
waarvan de levensduur korter is
dan de aflossingsperiode".
Of en hoeveel slachtoffers de
nieuwe actie van de banken zal
maken, is nu nog niet bekend.
Het offensief is nog maar net be
gonnen. In navolging van Ameri
ka wordt kopen op afbetaling
ook in Nederland langzamerhand
een volkomen ingeburgerd be
grip. Men kan een droomreis ma
ken, een ijskast kopen, een nieuw
bankstel. Zelfs de KLM biedt al
geruime tijd tickets aan op afbe
taling.
De aanbiedingen zijn aanlokke
lijk, maar het verdient wél aan
beveling eerst potlood en papier
ter hand te nemen alvorens zich
te wagen aan een avontuur,
waarvan de afloop niet te
voorspellen is. Zelfs de mooiste
droomreis kan later wel eens een
nachtmerrie worden
(Van onze kerkredactie)
De kerkelijke situatie in Rusland heeft zich sinds
1964 duidelijk ontspannen. Expliciete vervolging is er
niet meer, behalve dan jegens hen, die zich niet aan
de regels van de staat willen onderwerpen en die als
„sectariërs" worden gebrandmerkt.
De communisten beschouwen de godsdienst nog wel
beslist als „opium van het volk". Maar, zeggen zij nu,
je moet een opiumschuiver niet ineens zjjn opium
afnemen. De godsdienst sterft wel een natuurlijke
dood.
Wie de berichten van de
laatste jaren nagaat, komt tot de
conclusie, dat sinds de val van
Chroestsjef in 1964 in de verhou
ding tussen kerk en staat een
duidelijke verdergaande ontspan
ning is gekomen. De priesters
worden niet vervolgd. Kinderen
worden niet meer geweerd uit de
kerkdiensten. Weinig kerken
worden gesloten.
Bepalingen
Maar aan de andere kant blij
ven bepaalde wettel1 - bepalin
gen van volle krach' "o is het
verboden om enige kerkelijke
handeling buiten de kerkgebou
wen te verrichten. Ook zondags-
schoolwerk is verboden.
Voor de Orthodoxe Kerk is dat
weinig bezwaarlijk. Zij leidt haar
eigen leven binnen haar eigen
gebouwen. Ook de meeste andere
groepen onderwerpen zich aan
deze regels.
Het zijn vooral bepaalde sterk
evangelisatorisch' ingestelde groe
pen. zoals pinkstergemeenten en
bepaalde baptistengroepen, die
steeds weer overhoop liggen met
de autoriteiten, omdat zij willen
dopen in de open lucht, bidston
den willen houden in de huizen
der gelovigen en illegaal zon
dagsscholen organiseren. Op het
grote geheel zijn zij weinig tal
rijk.
ook nog een zware taak voor de
boeg, om de mensen definitief
van hun religieuze vooroordelen
te bevrijden.
„Vergeet niet", zo schrijft de
Prawda, „dat tegenover ons reli
gieuze organisaties staan, waarin
honderden priesters en predikers
gebruik maken van de meest ge
raffineerde methoden, om hun
kudde vast te houden in de
schoot van de godsdienst en het
geloof en om mensen aan hun
kant te krijgen, die gebrekkig
gevormd zijn en ideologisch niet
vast in hun schoenen staan."
Jeugd
Verdwenen
Dat het element van de open
lijke vijandelijkheden in de be
trekkingen tussen kerk en staat
in Rusland is verdwenen, wordt
ook gezegd in een recent artikel
in het atheïstentijdschrift „Nau-
ka i religija" (Wetenschap en re
ligie). Dat betekent geen verzoe
ning tussen het communisme en
de godsdienst, want die verzoe
ning is onmogelijk, zo schrijft dit
blad. maar tegenwoordig komt
niemand in Rusland meer op het
idee. om de godsdienst te
beschouwen als iets an
ti-Russisch. Dat was de
godsdienst wel in de eerste jaren
na de revolutie.
Het blad vindt het beslist ver
keerd, om tegen de kerk geweld
te gebruiken. Laten we niet zo
dwaas zijn, te hopen, dat we met
één klap aan de godsdienst een
eind zouden kunnen maken door
alle kerken te sluiten. Dat zou
net zo dom zijn als de hoop, het
alcoholisme te overwinnen door
droogleggingswetten.
„Moeizaam1'
De laatste tijd is vooral onder
de studerende jeugd een nieuw
religieus zoeken te signaleren.
Karakteristiek hiervoor is een
brief, die gepubliceerd werd in
de Literaturnaja Gazeta. De
schrijfster is een meisje van
zestien jaar.
„Ik zal bepaald gauw gelovig
worden. Neen, het zijn niet be
paalde fanatici, die mij tot hun
geloof pogen te bekeren, zoals
men het zo vaak voorstelt. Er
gebeurt wat in mijn ziel. Wat dat
is, begrijp ik niet.
Op school hoor ik altijd: de
mens is net zo sterfelijk als een
koe of een paard. De onsterfe
lijkheid van de ziel, dat zijn alle
maal maar sprookjes van de
kerk.
Gelooft u mij, na een les.
waarin de leraar ongenadig bezig
was biochemisch te bewijzen, dat
de mens net zo'n wezen is als elk
willekeurig dier, kon ik 's nachts
niet slapen.
gesprekken van het meisje met
haar ongelovige veront
ruste ouders aan het schrijven
van deze brief vooraf zijn ge
gaan?
Suchomlinskij geeft dan een
antwoord als „marxistisch huma
nist". Zoals hij in zijn vele peda
gogische boeken voorschrijft,
spot hij niet met de godsdienst.
Wel maakt hij zich boos over „al
die leraars met hun primitieve
atheïsme, dat de mensen juist in
de armen van de godsdienst
drijft, in plaats van ze er uit
bevrijdt."
Deze bekende kathedraal
aan het Rode Plein bij het
Kremlin in Moskou is al lang
een museum geworden. Maar
de kerk zelf in Rusland wil
geen museum zijn. Zowel in
de Orthodoxe Kerk, als on
der andere christenen, zowel
onder hen, die loyaal slaan
tegenover de regering, als
bij de -protestbewegingen
groeit een religiositeit, die
niet meer louter traditioneel,
maar bewust is.
Redding
Ik begin mij in de religieuze
wereld te verdiepen. Daar zoek
ik redding voor het onbarmhartig
materialisme, dat volgens mij
een zielloze dommekracht is.
Helpt u mij alstublieft houvast te
vinden."
Deze brief was geschreven aan
prof. V. A. Suchomlinskij, een
soort atheïstische professor Wa
terink. Wie kan nagaan, hoeveel
Vernietigd
De wetenschap heeft alle hoop
op een leven na de dood vernie
tigd en kan daarvoor zelf geen
troostend alternatief geven. „Je
moet zelf in het reine komen met
de afschuwelijkheid van de dood.
Dat kan, als je de dagen en de
jaren van je leven vult met wal
waardevols. In plaats van te ver
langen naar een leven na de
dood. moet je je in dit leven
onsterfelijk maken."
Of dit antwoord het meisje be
vredigd heeft?
Sociologische onderzoekingen
van de laatste tijd en ook de
steeds meer voorkomende reli
gieuze thematiek in de literatuur
duiden er op. dat van een na
tuurlijke dood van de godsdienst
in Rusland voorlopig geen sprake
is.
Duidelijk blijkt uit de
atheïstische pers ook een betere
scholing van de gelovigen. Het
heeft er alle schijn, van, dat er
een geloof aan het groeien is, dat
niet meer louter traditioneel,
maar bewust is. buiten én binnen
de Orthodoxe Kerk.
Evenals alcoholici hebben ook
zij. die geestelijk verdoofd zijn
door de godsdienst een langduri
ge. moeizame behandeling nodig.
Daarom doen grove maatregelen
jegens de kerk alleen maar scha
de. Gewelddadig optreden is al
leen dan geoorloofd, als de
mensen de kerk gaan misbruiken
voor politieke doeleinden.
Zijn er tekenen, dat de hoop.
dat de kerk in Rusland een na
tuurlijke dood zal sterven, inder
daad in vervulling gaat? Onlangs
meldde de Prawda, dat in het
gebied van Odessa de laatste tien
jaar 210 gemeenten van verschil
lende richtingen uit zichzelf hun
werkzaamheden hadden gestaakt.
Meer dan dertig geestelijken
hadden de kerk de rug toege
keerd. In plaatsen, waar de Or
thodoxe Kerk tien jaar geleden
nog een grote invloed, zelfs onder
de jeugd, uitoefende, worden nu
„naamgevingen", „meerder j arig-
heidsdagen" en huwelijken nog
uitsluitend volgens commu
nistisch partijritueel voltrokken.
(Van onze kerkredactie)
Documenten uit Rusland, die verleden
week in het westen bekend geworden zijn,
wijzen erop, dat de godsdienstige protest
beweging in Rusland in contact staat met de
beweging, die de gevangen schrijvers steunt
en een nieuwe leider gevonden heeft.
Het is een ruim zestigjarige oud-leraar wiskun
de, Boris Talantof.
Open brief
Ouderen
Zulke berichten verschijnen
regelmatig in de Russische pers.
Maar in ditzelfde bericht wordt
ook vastgesteld, dat in het gebied
van Odessa de oudere generatie
nog steeds een belangrijke
godsdienstige invloed heeft op de
jeugd in de familiekring. De par
tijpropagandisten hebben dan
Talantof hoorde in 1966 bij de twaalf onderteke
naars van een open brief aan de patriaren van
Moskou. In deze brief werden de vervolgingen
beschreven van de Orthodoxe Kerk in de diocese
Kirof, ongeveer achthonderd kilometer ten noord
oosten van Moskou, die geleid hadden tot de slui
ting van meer dan de helft van de kerken.
Toen deze brief in het westen bekend werd, zei
metropoliet Nikodim van Leningrad, die toen juist
in Londen was, dat men geen geloof hoefde te
hechten aan de feiten- genoemd in deze brief,
omdat ze anoniem was.
Niet anoniem
De Britse radio gaf deze opmerking van Niko
dim door in een uitzending, bestemd voor Rusland.
Toen Talantof dat hoorde, schreef hij een nieuwe
brief aan de patriarch, waarin hij opmerkte, dat
toen Nikodim nog beweerde, dat de brief anoniem
was, hij al door de geheime politie was verhoord.
Hij schreef verder, dat hij de enige schrijver van
de open brief was geweest. De anderen hadden er
alleen maar hun handtekening onder gezet.
Talantof is de zoon van een geestelijke. Om zijn
godsdienstige overtuiging verloor hij tweemaal
zijn positie als leraar. Sinds 1958 geeft hij al zijn
tijd voor de verdediging van de rechten van de
christenen in Rusland en strijdt hij voor absolute
godsdienstvri j heid.
Steun
Daarbij steunt hij ook met alle kracht de appèls
van Pawel Litwinof en Larissa Daniel voor de
gevangen schrijvers Ginsburg, Galanskof en ande
ren.
Talantof refereert ook aan de open brief, die
familieleden van de gevangen baptisten verleden
jaar publiek maakten. Dat duidt er op. dat er
contacten zijn tussen de verschillende protestbe
wegingen.
Te vroeg?
Het is wellicht nog te vroeg, om van een coalitie
te spreken. Wel is het duidelijk, dat de verschil
lende groepen non-conformisten, zoals de aanhan
gers van de schrijvers, de initiatief-baptisten en
de Talantof-groep in de Orthodoxe Kerk veel
gemeenschappelijke belangen hebben. Dat bete
kent een heel nieuw verschijnsel in de Russische
samenleving.
