BORGSOM NAAST DWANGSOM
BOER CONTRA BOER
ONDIGS
Koekoek: Harmsen trilde me opzij dringen
Harmsen: Met Koekoek valt niet te werken
ZATERDAG 13 JULI 1968
TN het gezegelde reglement voor leden van de Tweede Kamer
der Boerenpartij is een verbod opgenomen informatieve
gesprekken te voeren met vertegenwoordigers van de publiciteits
media. De letterlijke tekst van artikel 9 luidt „geen medewerking
te verlenen, steun te geven en inlichtingen te verstrekken aan
andere partijen, persorganen, radio en televisie".
Gebeurt dit toch hetzelfde geldt voor enkele andere ver
plichtingen dan riskeert een BP-Kamerlid een sanctie, die
er mag zijn. „Dit alles tegen een borgsom van ƒ5000,zo
staat in artikel 10, „en een dwangsom van 100,voor elke
dag dat hij nalatig blijft".
De tegenstellingen en de daarop volgende breuk in de boezem
van de Boerenpartij zijn er oorzaak van dat met deze bepalingen
flink de hand wordt gelicht. Nu er wel een paleisrevolutie uit
gebroken is, maar de kaarten nog niet definitief gevallen zijn,
is 't voor beide groepen van belang zich in de psychologische
oorlogsvoering zo bedreven mogelijk te tonen.
De kring van geachte afgevaardigden, die uit elkaar !s
gespat na jaren van steeds groter wordende spanningen, bestaat
uit de groep-Koekoek aan de ene en de groep-Harmsen aan de
andere kant. De beschuldigingen over en weer zijn bij het
lasterlijke af. De politieke vrienden van weleer, die bovendien
nog huisvrienden waren, zijn aartsvijanden van elkaar geworden.
In het kielzog van boer Koekoek bevinden zich de Kamer
leden Nuyens en Verlaan. In dat van boer Harmsen worden de
parlementariërs Van de Brake, Van Harselaar en Kronenburg
meegesleeurd. Het officiële orgaan van de BP, Koekoeks Vrije
Boer, heeft z'n tegenhanger gevonden in Harmsens reeds twee
maal verschenen blad Binding Boerenpartij.
De splitsing van de BP in twee Kamerfracties tot de
volgende algemene verkiezingen toe genieten beide boeren de
rechten (met inbegrip van het salaris), die bij het fractievoor-
zitterschap behoren vormde het dramatische hoogtepunt van
.Geef me een sigarenbandje....
een lange reeks persoonlijke meningsverschillen. De dubbel
functie, die Harmsen bekleedt verboden volgens het eerder
aangehaalde reglement stond hierbij centraal. Behalve
Kamerlid is deze landbouwer sinds 1966 wethouder van de
gemeente Apeldoorn met bestuurlijke verantwoordelijkheid voor
de landelijke eigendommen en de huisvesting.
Aan de vernietigende vloedgolf, die de Boerenpartij thans
gebroken heeft, zijn verschillende stormen voorafgegaan, waar
door de structuur reeds danig was afgekalfd.
De steun, die Koekoek indertijd gaf aan het Eerste-Kamerlld
Adams dit ondanks diens oorlogsverleden leidde tot de
oprichting van de zogenaamde Noodraad, die later met leden
en al in het politieke niet verdween. Eenzelfde lot waren andere
opponenten beschoren (Stam bijvoorbeeld en Voogd).
Behalve over het beginselprogram zijn de twistende boeren
het over nóg een punt eens. Buitenstaanders mogen nog altijd
niet worden ingelicht over het juiste aantal leden der Boeren
partij.
Koekoek, die de BP heeft groot gemaakt en het abonnementen
bestand van de Vrije Boer beheert: „Ik heb er geen flauw idee
van. Per slot van rekening ben ik nooit secretaris geweest."
Harmsen, die wel secretaris was en op 't ogenblik de leden
administratie zomede de kas, in z'n bezit heeft: „Ik weet 't niet.
Ik heb me daar nooit zo mee bemoeid."
Beide boeren ontkennen dat de thans tien jaar Dude BP „slechts
enkele duizenden leden" telt.
Ook menen ze dat de Boerenpartij, die bij de algemene ver
kiezingen van het vorig jaar 327.000 stemmen op zich wist te
verenigen, en, buiten het parlement, door ruim 300 raadsleden
en 45 statenleden vertegenwoordigd is, niet ie kwalificatie
„beweging" verdient.
I Boer Koekoek voor de fractie- I
I kamer van de Boerenpartij in het I
I gebouw van de Tweede Kamer. I
BENNEKOM/ APELDOORN
Boer H. Koekoek draagt
een mosterdgeel sporthemd,
als hij mij in de gezellig in-
Serichte woonkamer van zijn
Samekomse huis ontvangt.
Op het erf staan een paar
ponies aan de lijn, terwijl in
de stal een varken knort.
Achter de garage, maar goed
in 't gezicht, bevindt zich een
kleine caravan, waarmee hij,
samen met zijn vrouw, elke
zomer twee weken door
Zwitserland trekt.
Boer E. J. Harmsen zit achter
een met documenten beladen bu
reau ini z'n wat aftandse wethou
derskamer aan de Apeldoornse
Hoofdstraat. Op de deur staat
een naambordje met daaronder
een strip, waar in ouderwetse be
woordingen op aangegeven
wordt, dat men eerst moet klop
pen en pas daarna mag binnen
gaan Het welriekende bosje laty-
rus, dat in een vaasje op een
tafel is geplaatst, is een grotere
lust voor 't oog dan de sombere
reproductie van Rembrandts
Nachtwacht, die aan de muur
hangt.
Koekoek (56) is ontspannen,
rustig en laconiek. Hij kan nog
schertsen en lachen. Toch betwij
fel ik of z'n van wantrouwen ge
tuigende opmerking over m'n
visitekaartje „nou ja, ik zal 't
voor deze keer maar geloven: ie
dereen kan zo'n ding laten druk
ken" als een grapje is bedoeld.
Harmsen (37) is uitermate
gespannen. Er kan geen lachje af.
Terwijl hij mij met z'n metaal
aarde ogen fixeert, zegt hij dat
de eerste journalist ben, die
hij enkele officiële stukken van
de Boerenpartij toevertrouwt (zie
illustraties).
Bennekom 22 juni I968
Aan de heer E0 J. Harms et
Miggeienfaergweg 56
Hoenderle
-ijnheer,
Het hoofdbestuur der Boeren Partij heeft Sa zijn
vergadering van 21 juni j.l.ta Ede een vroeger
beeluit van hot hoofdbestuur gecorrigeerd en een
voorstel aangenomen met 8 voor» 1 tegen en 1 "blanco
om V als lid te royeren» mits TT binnen acht degen
één uwer funoties neerlegt en tnr fineneiSle ver-
pliohtingen nakomt»
hoogaohtend,
namens het hoofdbestuur 3.F»
Het dit getikte briefje een afgescheurd velletje van een stukje
Kamerpapier werd Harmsen drie weken geleden op z'n
royement voorbereid.
Cijfers
Beide gesprekken worden inge
leid met enkele cijfers. Koekoek
verklaart, dat hij die morgen niet
minder dan 71 brieven van me
destanders heeft ontvangen, en
dat, „onder normale omstandig
heden", z'n fanmail gemiddeld 40
adhesiebetuigingen per dag be
draagt. Harmsen verzucht dat hij
door z'n dubbelfunctie 90 a 95
uur per week in touw is, en dat
hij alleen op zondagen tijd kan
vinden voor zijn in Hoenderloo
wonend gezin.
De interviews verlopen op ba
sis van hetzelfde patroon. De
vragen zijn nagenoeg identiek.
De antwoorden verschillen nog
wel eens, dikwijls als de dag en
de nacht.
Conflict
Over het conflict en de daarop
volgende breuk:
Koekoek: „Ze verwijten me dat
ik een dictator ben. Het tegen
deel is 't geval. Ik sta altijd voor
alles en iedereen open. Ach, 't is
a> eenvoudig. Ik had 't al lang
door: Harmsen wilde me opzij
dringen. Hij wilde zowel partij-
als fractievoorzitter worden. Met
de hulp van Van de Brake, Van
Harselaar en Kronenburg heeft
hij zijn greep naar de macht ja
ren voorbereid. Koekoek ging
naar z'n smaak nog veel te lang
mee. Hij dacht daarom: nu of
nooit. Erg dom van hem alle
maal. Als hij rustig z'n tijd had
afgewacht, zou hem misschien al
les in de schoot zijn geworpen, 't
Zat er vroeger inderdaad in dat
hij m'n opvolger worden zou. Nu
't hem zo naar het hoofd geste
gen is, kost 't 'm toch z'n politie
ke carrière".
Harmsen: Met Koekoek valt
niet te werken. Hij weet alles
beter en gaat helemaal z'n eigen
gang. In de Boerenpartij wordt
maar wat aangerommeld. Er is
geen onderbouw, geen inspraak,
behalve dan van Koekoek. Elke
vorm van democratie is hem
vreemd, 't Is toch belachelijk dat
de hoofdbestuursleden zichzelf op
't matje moeten roepen, als er
kritiek op de Kamerfractie is. Ik,
voorzitter? Ik heb er totaal geen
belang bij. Niemand zal ooit
meemaken dat ik me voor die
functie beschikbaar stel. Ik wil
eens een keer naar een goede or
ganisatievorm toe en naar een
regelmatig terugkerend congres
van partijleden."
De statuten
Over de statuten:
Koekoek: „Die zijn 't vorig
jaar door alle leden van het
hoofdbestuur goedgekeurd. Daar
voor hielden we de gebruikelijke
fatsoensnormen aan. Ik vind 't
best, hoor, zo'n reglement. Maar
Harmsen en de zijnen niet. Ze
zien er een bedreiging van hun
mogelijkheden in. Toen de statu
ten gereed waren, heeft Kronen
burg ze in de zak gestoken om ze
juridisch nog wat bij te vijlen.
Ze zijn er nooit meer uitgeko
men; ik heb ze althans niet meer
gezien. Veel kan 't me niet sche
len, want ik ben zo slim geweest
het origineel te kopiëren. Kijk,
hier zijn de papieren met de
besproken wijzigingen en al
staat op en haalt een doorslag
van de statuten uit z'n kantoortje
Je moet in je leven nooit
verzuimen kopieën van belang
rijke stuikken te maken."
Harmsen: „Toen we 't vorig
jaar eindelijk aan de statuten
zijn gaan werken, is Koekoek er
op gaan zitten. Ondanks herhaal
de navraag bij hem hebben we
er nooit meer iets van gehoord."
Stemmen
Over de stemmen en de leden:
Koekoek: „Van de 327.000
stemmen, die de Boerenpartij 't
vorig jaar kreeg, werden er
307.006 op mij uitgebracht.
Harmsen kreeg er maar 8.337. Hij
beweert nu wel dat hij voor 75
procent van de leden spreekt,
maar ik kan bewijzen dat 99 pro
cent achter mij staat. Met losse
opmerkingen koop je niets, met
opzettelijke leugens nog veel
minder. Wat je zegt, moet je
kunnen waar maken. Ik heb nog
een broer van mij op de lijst
laten zetten helemaal onder
aan om geen verwarring te doen
ontstaan en die kreeg, alleen
vanwege de naam, al meer dan
duizend stemmen."
Harmsen: „De mensen zijn het
dictatorschap van Koekoek beu.
In Gelderland, in Overijssel, in
Limburg en in de IJselmeerpol-
ders hebben de meeste kieskrin
gen zich van hem afgekeerd. Ik
blijf volhouden dat meer dan 75
procent van de leden onze groep
steunt".
Ledenlijst
Over de ledenlijst en een even
tuele ledenvergadering:
Koekoek: ,,'t Interesseert me in
wezen weinig dat Harmsen via
de naar hem overgelopen admi
nistrateur Van Nieuwenhuysen
hoe kan 't anders, de man
wordt betaald uit het wetlhou-
derssalaris van Harmsen en hoeft
voor z'n 15.000 gulden per jaar
slechts één dag per week te wer
ken de ledenlijst in handen
gekregen heeft. Eén oproep in de
Vrije Boer en ik weet precies wie
partijlid is. Een door Harmsen
bijeengeroepen ledenvergadering
heeft geen enkele rechtsgeldig
heid, al zou 't alleen maar zijn
door het royement van de laat
ste. Voor mij hoeft er overigens
helemaal geen congres gehouden
te worden".
Harmsen: We zijn met de voor
bereidingen van een algemene le
denvergadering bezig, maar dat
zal nog wel even duren. Voor
september is 't te kort dag
vakanties en zo. 't Zal wel okto
ber worden voordat we precies
weten waar we aan toe zijn.
Koekoek zal ongetwijfeld probe
ren roet in 't eten te gooien".
Dubbelfunctie
Over de dubbelfunctie:
Koekoek: „Wij willen geen
mensen met twee functies en als
gevolg daarvan een dubbel sala
ris. De Boerenpartij is tegen hoge
inkomens, omdat deze uiteinde
lijk toch uit de zak van de be-
lastingbetialers moeten komen.
Het werk van een Kamerlid is
bovendien te uitgebreid om er
nog iets naast te kunnen doen.
Vandaar dat ik altijd tegen de
benoeming van Harmsen tot wet
houder van de gemeente Apel
doorn ben geweest, 't Werd tijd
dat hier een einde aan kwam."
Harmsen: „Van het hoofd
bestuur heb ik, zij 't qp een vod
je papier, toestemming gekregen
wethouder te worden. Ook de
handtekening van Koekoek staat
er onder. Om t geld hoef ik 't
niet te doen. Ik word er geen
cent wijzer van, omdat ik m'n
wethouderssalaris aan de partij
afsta. Ik ben echter van mening
dat de Boerenpartij zich niet lan
ger veroorloven kan uitsluitend
kritiek op anderen te leveren. Zij
dient zich positief op te stellen,
als 't om het aanvaarden van
bestuursverantwoordelijkheden
gaat Zonder voorafgaand over
leg werd van mij geëist dat ik
1 -tl*.
Het vodje papier, waarmee het hoofdbestuur van
de BP Harmsen toestemming gaf wethouder van
Apeldoorn te worden. Helemaal onderaan de
handtekening van Koekoek.
er tijdens de rit uit zou stap
pen. Dat doe ik niet, te meer
omdat ik 't voor een volgende
ronde toch moet laten afweten.''
Afdracht
Over de afdracht:
Koekoek: „Elk Kamerlid van
de Boerenpartij heeft een stuk
ondertekend dat hij jaarlijks
vijfduizend gulden van z'n sala
ris in de partijkas stort. Z'n on
kosten een kilometervergoe
ding van twintig cent bijvoor
beeld voor het rijden naar verga
deringen kunnen van dit be
drag worden afgetrokken mits
hier een behoorlijke declaratie
tegenover staat. Kijk, zoiets
staat opnieuw op en haalt een
met de hand uitgeschreven on-
kostenstaat In 1967 heb ik
voor de partij ƒ7.030,16 aan on
kosten gemaakt. Ik heb geen na
vordering ingediend. De rest heb
ben ze mogen houden. Zo'n pa
piertje kan Harmsen u beslist
niet laten zien, omdat hij 't vorig
jaar bijna niets voor de partij
heeft gedaan".
Harmsen: „Tot op de cent
nauwkeurig heb ik aan m'n fi
nanciële verplichtingen voldaan".
Vrije Boer
Over de Vrije Boer:
Koekoek: „De en
quête, die ik heb
ingesteld, loopt
geweldig, en be
wijst elke dag
weer dat Harmsen
verhaaltjes ver
telt. Op de eerste
dag kreeg ik 55
formulieren bin
nen 51 stem
men voor Koe
koek en 2 voor
Harmsen. Op de
tweede dag was
de verhouding
792, op de der
de 503, op de
vierde 583 en
op de v|jfde 772.
Het bewijst, dat
men mij en niet
Harmsen als lei
der wil, wordt
hiermee ten volle
geleverd."
Harmsen: „Een
privé blaadje van
Koekoek, waar
mee h|j voor zich
zelf propaganda
maakt, en waarin
nooit stukken worden opgeno
men, die kritisch zijn ten opzich
te van hem."
Over het royement:
Koekoek: „Een totaal eerlijke
zaak. Het hoofdbestuur heeft zich
helemaal aan de regels gehouden.
Volgens artikel 22 van het
huishoudelijk reglement, dat
door de groep-Harmsen is ver
donkeremaand, berust het recht
van royement uitsluitend bij de
partijleiding. We hebben macht,
pas op!"
Harmsen: „Een opzetje. Ze heb
ben ons er zonder weerwoord uit
gemikt."
Sigaren
Over de Koekoekssigaren, de
Koekoeksklokken, de Koe-
koeksgrammofoonplaten enzo
voorts:
Koekoek: „Ik ben er eerst hele
maal op tegen geweest. Maar 't
zijn mannen van de groep-
Harmsen geweest, die me er
tenslotte toe hebben overge
haald op deze manier reklame
voor de Boerenpartij te maken.
M'n naam ligt kennelijk mak
kelijk in 't gehoor.
Aan die sigaren met dat portret
bandje van mij, die ik in huis
heb gehaald, ve.dien ik geen
cent. Van de Brake en Van
IBoer Harmsen op hel sprekers
gestoelte van de Tweede Kamer.
I ln blijdere dagen teas Harmsen
I in 1963 het jongste Kamerlid
I de schim van Koekoek.
Harselaar waren zelfs m'n
grootste afnemers. Ik heb maar
één keer een partij van 25 Koe
koeksklokken uit Duitsland ge
haald, waarvoor ik aan de grens
netjes invoerrechten heb betaald.
Tegen kostprijs zijn ze vervol
gens aan de man gebracht".
Harmsen: „Het is z'n eigen
handeltje, 't Getuigt van weinig
niveau als een partijleider op een
landdag in een kraam staat om
z'n waren te verkopen".
Over de toekomstige ontwikke
ling van de Boerenpartij:
Koekoek: „Gewoon, zoals 't
ging. Het kwaad zuivert zichzelf
uit. Ik geloof niet dat we door
golven worden overspoeld. Uit
m'n correspondentie merk ik dat
de eenvoudigste huisvrouw weet
waar de schoen wringt. In alle
partijen is wel eens wat. Wij
hebben toevallig een paar dissi
denten".
Harmsen: „Hoewel ik een uit
gestotene ben, zal ik van mijn
kant alles doen om toenadering
tot de partijleiding te zoeken. De
klad zat er allang in. De recente
breuk zal zeker een verdere af
brokkeling te zien geven. Neder
land heeft behoefte aan een
rechts front op een zo breed mo
gelijke basis. Onze groep zal hier
dan ook zeker naar streven. Met
de uitgetreden Noodraad zijn al
de nodige contacten opgenomen."
Procederen
Over de mogelijkheid van pro
cederen tegen elkaar:
Koekoek: „Alleen toen Van de
Brake mij betichtte de partij
voor 10.000 gulden te hebben op
gelicht, heb ik even aan een pro
ces gedacht. Voor 't overige is de
sop de kool niet waard".
Harmsen: „In de aantijgingen,
die ik tot nog toe heb gehoord of
gelezen, heb ik geen aanleiding
gezien iets in deze richting te
ondernemen".
Over elkaar:
Koekoek: „Hanmsen kan goed
spreken, maar verder kan hij
niets. Hij kan geen artikel
schrijven, niet registreren en niet
administreren. Als er gebundeld
moest worden, omdat er onenig
heid was, moest ik er altijd zelf
op af, omdat hij de zaak alleen
maar erger maakte. Ik vond het
vroeger wel een aardige jongen,
't Spijt me dat hij naast z'n
schoenen is gaan lopen."
Harmsen: „Koekoek doet aan
persoonsverheerlijking en vindt
het gek dat wij hem door heb
ben. Verder slingert hij alle mo
gelijke beschuldigingen rond, die
hij nooit waar kan maken. Ik
denk aan de beledigende opmer
kingen aan het adres van me
vrouw Van Someren, of aan de
loze kreten, die hij in Apeldoorn
heeft geslaakt over een gemeen
teraadslid van de PvdA, die in de
oorlog fout zou zijn geweest. Van
laster heb ik nooit gehouden, ter
wijl ik er ook niet voor voel nog
meer vuile was naar buiten te
dragen".
Van boer Koekoek koop ik,
overigens op eigen verzoek, tien
sigaren. Bij het openen van de
doos merk ik dat de prijs van het
banderolletje is afgekrabd. Een
veelvoud van kleurige, maar uni
forme portretten staart me aan.
Een sierband van gigantische af
metingen valt op de grond de
elfde afbeelding van de man, die
tegenover me staat.
De desbetreffende fabriek
heeft de sigaren uitgebracht in
de serie Grote Mannen en Ty-
rannen. „Kijk", verduidelijkt de
boerenleider van het eerste uur,
„ze hebben er ik weet niet hoe
veel historische figuren voor ge
bruikt. Hitler en Mussolini en
zo."
Boer Harmsen begiftigt me
met een sigaar van een wat min
der huiselijk merk.
