Mareuse
Nieuwe kloven moeten
overbrugd worden
FILOSOOF VAN HET
STUDENTENVERZET
GEESTELIJK LEVER
Op naar i
Uppsala 2i
ZATERDAG 22 JUNI 1968
TVE industriële maatschappij is een totalitaire
maatschappij. Steeds weer worden er nieuwe
behoeften gekweekt, die bevredigd moeten worden.
Deze dictatuur van de techniek' voert naar een si
tuatie waarin de noodzaak tot radicale omwentelin
gen niet meer wordt gevoeld, hoewel objectief bezien,
die noodzaak steeds brandender is geworden."
Dit is een uitspraak van de Amerikaanse filosoof
dr. Herbert Mareuse, wiens naam de ideologische vlag
Niet alleen het westen heeft
het moeilijk met Mareuse en de
opstandige studenten. Ook in de
orthodox-communistische landen
heerst grote verwarring. Van die
kant heeft de linkse filosoof
Mareuse te horen gekregen, dat
hij de leer van Marx vervalst,
door niet de arbeiders de traditi
onele rol van revolutionairen te
geven maar de studenten.
is geworden op de lading van de Westeuropese stu
denten.
In deze uitspraak ligt de kern van Marcuses ont
leding van de westerse samenleving: de mens wordt
verstikt door de consumptiemaatschappij en tegelijker
tijd is de kans op radicale omwentelingen kleiner dan
ooit, omdat de klasse die hierin voorop zou moeten
gaan de arbeiders volkomen is opgegaan in de
welvaartsstaat.
Misleiding
Toch zou het zelfmisleiding
rijn om te menen, dat de gebeur
tenissen in Parijs een commu
nistische aangelegenheid zijn.
Velen grijpen nog dankbaar naar
deze theorie, omdat ze sinds de
koude oorlog gemakkelijk in het
gehoor ligt en bovendien ontheft
van de verplichting om na te
denken.
Nee, de Parijse gebeurtenissen
aan in een veel groter kader.
Ze komen overeen met de onrust
in de hele westerse samenleving.
Wie de verbanden wil zien,
merkt na de oorlog een reeks
culturele verschijnselen op, die
in onze dagen uitgroeien tot poli
tieke acties, waarbij steeds de
naam van Mareuse wordt ge
hoord.
De figuur van Mareuse is zelfs
niet los te zien van ontwikkelin
gen, die schijnbaar niets te ma
ken hebben met zijn maatschap
pijkritiek. Ze leiden echter wel
tot een beter inzicht in de bedoe
lingen van Mareuse.
Herkenning
Herkenningspunten in die ont
wikkelingen zijn om maar
eens wat namen te noemen de
Amerikaanse „Beat Generation"
en de Amsterdamse provo's. De
sociologen aan wie de taak is
de verbindingslijnen te trekken
zullen misschien aan het eind
van deze eeuw tot de conclusie
komen, dat het allemaal begon
nen is met „the beat generation".
Na de oorlog zal het in Ameri
ka tot het eind van de jaren vijf
tig duren voordat de eerste kri
tiek op de welvaartsstaat klinkt.
In die jaren nemen de Amerika
nen met lichte verbijstering
kennis van de opvattingen van
de literaire groep „the beat gene
ration", die ronduit verklaart
geen cent om de welvaartsstaat te
geven.
Bewust anti-intellectueel en
bewust a-sociaal, hebben zij in
plaats van carrière te maken
voorkeur voor zwerftochten, lif
tend of in gestolen auto's.
Ook is het dan voor het eerst,
dat de wereld openlijk te maken
krijgt met het gebruik van ver
dovende middelen.
Dit verzet van „the beat gene
ration" is bij uitstek romantisch
gekleurd, al delen zij de wereld
op een bijna marxistische manier
in in „squares" en „hipsters", of
tewel burgers en zijzelf.
Aan een werkelijke analyse
van de welvaartsstaat komen zij
niet toe. Maar uit deze ge
voelsmatige afkeer van een we
reld, die haar vrijheid heeft ver
kocht voor onbeperkte consump
tie, ontstaat langzamerhand de
politieke bewustwording van dit
onbehagen.
Waar velen moeite mee heb
ben, is dat het juist onze wel
vaartstaat is, en de politieke
structuur waarin deze is vastge
legd, die wordt aangevallen. Im
mers: nog nooit heeft de demo
cratie zoveel goeds tot stand ge
bracht. Nog nooit was er zoveel
welvaart voor zovelen. Dank zij
de democratie kwam er sQciale
zekerheid en kregen juist zij een
menswaardig bestaan, die vroe
ger verpauperden.
door
Bert van der Ent
Herbert Mareuse spreekt studenten toe
TVTARCUSE is de filoöoof van
het onbehagen over de sa
menleving van vandaag. Zijn naam
is in het brandpunt van de belang
stelling komen te staan door de
gebeurtenissen in Berlijn en in
Parijs. In hun opstand tegen wat
zij noemen de ondoorzichtige en
vastgelopen samenleving grijpen
overal in de wereld jongeren naar
de werken van deze geleerde.
Zijn gedachten vormen een po
ging tot analyse van de geïndus
trialiseerde wereld de westerse
zo goed als de communistische
welke poging uitloopt op een
frontale aanval.
Herbert Mareuse is in 1898 te
Berlijn geboren. Hij studeerde
filosofie en emigreerde voor
Hitiers machtsovername naar
Genève, later naar Amerika. Wat
hem beweegt en tegen welke
achtergrond zijn kritiek moet wor
den gezien, wil dit artikel enigs
zins duidelijk maken.
tisch bewind beheerst door de
grote industrie.
De heerschappij van de tech
niek is van politieke aard en
dwingt de mensen in het gareel
te lopen. Dat gareel wordt hoofd
zakelijk bepaald door het dienst
baar maken en opleiden van de
gemeenschap voor het produce
ren van verbruiksartikelen.
In dat geheel is ook de we
tenschap te kwader trouw ge
worden, menen Mareuse en met
hem vele andere critici. In plaats
van een autonoom stelsel te zijn,
waardoor zij objectief kan staan
tegenover de maatschappij, is de
wetenschap langzamerhand daar
mee verweven en daarin inge
kapseld.
In Nederland komt deze opvat
ting tot uitdrukking ln de stu
dentenacties tegen het plan-Ma-
ris, dat de herstructurering van
het hoger onderwijs beoogt. In
een tegenrapport menen studen
ten met feiten te kunnen aanto-
ne, hoezeer de universiteit met
de industrie is vervlochten. De
agerende studenten een min
derheid zien in dit plan-Maris
vooral een frontale aanval op de
universiteit, het laatste zelfstan
dige bolwerk dat nog niet in
handen is van de industrie.
In Amerika heeft deze kritiek
tot resultaat gehad, dat enige
universiteiten onder druk van
studentenmanifestaties militaire
opdrachten voor Vietnam aan de
regering hebben teruggegeven.
Het is intussen interessant, dat
de calvinistische wijsbegeerte
van de wetsidee dit soort ver
vlechting op alle terreinen van
het leven al jaren geleden heeft
gesignaleerd en bestreden.
Kritiek
Terug naar Mareuse. In zijn
boek „De een-dimensionale
mens" acht hij de westerse sa
menleving in een uiterst kritiek
stadium gekomen, bij gebrek aan
wil om een eind te maken aan de
alles opslokkende heerschappij
van de technologie.
De huidige maatschappij mist
het protest, omdat de mensen te
vreden zijn met hun lot. Nog
maar weinigen zien de gevaren
van een wereld die zich steeds
meer vermaterialiseert. Kritiek is
bijna niet meer mogelijk, omdat
de huidige situatie objectief als
juist wordt ervaren. De over
heersende techniek heeft cultuur,
politiek en economie samengewe-
ven tot een alles omvattend sys
teem van politieke en geestelijke
gelijkschakeling. Vandaar dat
Mareuse de westerse samenle
ving als totalitair ziet.
De opstand tegen deze ondoor
zichtige en vastgelopen samenle
ving belichaamt zich volgens
Mareuse niet meer, zoals vroeger
overeenkomstig de Marxistische
tradities, in de arbeidersklasse,
maar in de buitenstaanders. De
arbeiders zijn al opgenomen in
de welvaartsstaat. Weliswaar zijn
de klassetegenstellingen niet ver
dwenen, maar versluierd zijn ze
wel.
De gebeurtenissen in Frankrijk
hebben hem gelijk gegeven. De
arbeiders daar wilden vooral
loonsverhogingen; geen structu
rele veranderingen, zoals de stu
denten. Onder het motto „we ge
ven ze meer consumptiegoederen
en noemen dat vrijheid" is de
revolutionaire situatie in Frank
rijk bezworen.
De arbeidersklasse is dus vol
gens Mareuse niet langer een re
volutionaire klasse. Dat geldt wèl
voor wat hij noemt de bui
tenstaanders.
Wie zijn dat? In de Verenigde
Staten bijvoorbeeld de negers,
die onderaan de maatschappij
staan. De niet-bevoorrechten bin
nen deze samenleving, zo zei
Mareuse in een van zijn toespra
ken, zoeken bijna vanzelfspre
kend contact met de niet-bevoor-
rechten in alle andere landen, en
zo ontstaat een gemeenschappe
lijke strijd van de neger-bewe
ging Black Power samen met de
tegen kolonialisme gerichte be
wegingen in de Derde Wereld.
De tweede groep van wie Mar
euse iets verwacht voor de op
positie tegen de maatschappij
van overvloed vormen de intel
lectuelen. Zij nemen een sleutel
positie in, die een revolutionaire
kracht in de westerse maatschap
pij zou kunnen betekenen. Maar
juist zij worden gekoesterd door
de industrie. Het is dan ook niet
te verwonderen, dat in de opvat
tingen van de kritische studenten
vooral wetenschapsmensen wor
den gelaakt die zich hebben
„verkocht" aan de grote industrie
en die hun wetenschap zonder
kritiek in dienst stellen van de
industrie, en in Amerika zelfs
van het militair-industriële com
plex.
Binnen deze klasse van in
tellectuelen zijn het nu vooral
de studenten die in verzet ko
men. Het is een verzet tegen
wat men ervaart als de alom
tegenwoordige druk van het
westerse systeem, dat door
zijn vernietigende producti
viteit steeds onmenselijker al
les tot koopwaar degradeert.
Het is het systeem van de
consumptiemaatschappij, die
alle mensen tot in hun ziel
vangt, waartegen, aldus Mar
euse, de studenten in opstand
komen.
Fictie
Iedereen met een beetje ener
gie kan een behoorlijke baan
krijgen, kan een tv-toestel bezit
ten en vaak zelfs een auto. We
hebben het nog nooit zo goed ge
had, en toch zijn er mensen, die
van vandaag op morgen alles
willen veranderen. Hoe kan dat?
Omdat kleine gróepjes jonge
mensen (in Nederland o.a. de
provo's) voor zichzelf ontdekten
wat dr. Mareuse wetenschappe
lijk zou aantonen in zijn boek
.De één-dimensionale mens": dat
de bestaande democratische
structuur grotendeels een fictie
is: ze functioneert niet. Wat
werkelijk onze levens beheerst is
de economische structuur, die
zich achter de democratie ver
dekt heeft opgesteld. Op verbor
gen wijze wordt menig democra-
Studenten met gebalde vuist betuigen sympathie met stakende arbeiders
„Alles nieuw", is het pas
sende thema van de vierde
assemblee van de Wereld
raad van Kerken. Het geldt
zelfs voor de problemen die
tijdens deze mammoetverga
dering zullen opduiken. Hoe
wel sommige oude tegenstel
lingen heus nog wel weer
mee zullen spelen, ziet het
ernaar uit dat vooral nieuwe
het gesprek zullen bemoeilij
ken.
In wezen was er weinig
verschil tussen de eerste en de
tweede assemblee. Zowel
Amsterdam-1948, als Evanston-
1954 werden bepaald door een
binnen-westelijk verschil van
mening. Tegenover elkaar ston
den in beide gevallen een Ame
rikaans optimisme (van een land
dat alle problemen altyd weer
wist te overwinnen) en een Euro
pees latent pessimisme (van het
continent dat in één eeuw twee
maal door een wereldbrand werd
geblakerd).
In New Delhi-1961 lagen de
kaarten al heel anders. De
oosterse orthodoxie deed zijn in
trede en de jonge kerken begon
nen mee te praten. Daar speelde
vooral het politieke conflict
Oost-West een sterke rol. Ik her
inner me nog, hoe wij als jour
nalisten telkens weer opsprongen
op het balkon van de vergader-
aula om in de zaal te kunnen
kijken, hoe er gestemd werd.
Sommige journalisten vergaten
telkens hun koptelefoons af te
zetten en werden dan met een
harde ruk in hun stoelen terug
getrokken.
Tijdens de eerste vergaderin
gen van het Centraal Comité na
die assemblee doken diezelfde te
genstellingen telkens opnieuw op.
Maar op Kreta werd duidelijk
dat er heel veel veranderd is.
Heel even openbaarde die politie
ke tegenstelling zich toch nog tij
dens het debat over het Nabije
Oosten. Maar het opmerkelijke
was dat een land als Tsjechoslo-
wakije niet met de Russen
meestemde en de Roemenen
evenmin. De oude blokvorming
was misschien nog niet helemaal
een brok verleden geworden,
maar had toch wel zijn scherpste
randen verloren.
Tijdens de eerste oecumenische conferenties trokken ook de westerse afgevaardigden nog de aandacht van de
fotografen. Nu hebben alleen de oosters-orthodoxen nog iets exotisch.
meer, zoals in het verleden, de Of we het willen of niet, we Een assemblee is geen synode,
oosterse orthodoxie samen met zitten in een mentale stroom- De Wereldraad wil geen leiding
de „evangelicals" en rechtzinnige versnelling, maar omdat de we- geven aan de kerken, maar een
protestanten zullen staan tegen- reld om ons heen zo snel veran- instrument zijn opdat er in de
over midden-orthodoxie en vrij- dert merken we het nauwelijks, toekomst nog weer eens een we-
zinnigheid, maar dat er een nieu- Velen vinden de veranderingen reldconcilie gehouden kan wor-
we theologische kloof ontstaan is nog niet snel genoe&- komen. Ie- den, dat kan spreken met het ge-
die dwars door de blokken en dere synode wordt steeds weer zag van het concilie van Nicea.
kerken van de Wereldraad gaat verweten achter te blijven bij de Maar dan zal eerst de avond
heenlopen. werkelijke ontwikkelingen. maalsgemeenschap hersteld moe-
Anderen gaat het natuurlijk ten zijn en zover is het nog lang
Op Kreta was Blakes positie veel te snel. Het opmerkelijke ^t-
behoorlijk sterk, maar daar stond van onze tijd is, dat er vrijwel Maar als het kerkelijk gezag al
hij voor een Centraal Comité van geen kerk is waarin niet een taant, hoe staat het dan met het
hoofdzakelijk oudere mensen, groep van verontrusten onzekere gezag van een assem-
Naar Uppsala zullen de kerken waarschuwend de vinger opheft blee? Van meet af aan heeft de
nu jongere afgevaardigden zen- Alle kerken worden kennelijk Wereldraad dit probleem willen
den. Het lijkt erop dat deze nieu- door de mentale stroomversnel- oplossen door voor te schrijven
we theologische tegenstelling ling meegesleurd, ieder op hun dat een derde van de leden van
dwars door de assemblee zal eigen wijze. de assemblee uit leken moet
heenlopen. Maar de jonge kerken van de bestaan. Zo was er een garantie
zendingsvelden leven meestal in
een gespleten wereld. De oude
tijd is er nog, vdoral op het plat
teland, de nieuwe tijd werkt
door, vooral in de steden. Sta-
Menfale kloof
Juist in de laatste maanden is
^!±Z.d,aiilZ!e^eL^ en dynamische werelden
Theologisch
Uppsala zal vooral te maken
krijgen met heel andere te
genstellingen. De eerste ligt ver
borgen in een kop boven een ar
tikel uit onze krant van 28 maart
van dit jaar: „Conservatisme van
Blake ondervindt kritiek".
Korter kan de totale theolo
gische omwenteling van de
laatste tien jaar niet omschreven
worden. Eugene Carson Blake
stond sinds de oorlog bekend als
een theoloog, die kerkelijke ver
nieuwing niet schuwde. Samen
met ex-bisschop Pike riep hij de
grote kerken van de Verenigde
Staten op om tot eenheid te ko
men. Hij was ook de grote
verdediger van de Belijde-
nis-1967, fel aangevallen
van rechtse zijde, maar al-
lerminst vrijzinnig. Blake I
was een pionier, progres-
sief, vooruitstrevend.
En nu is hij ineens „con-
servatief' geworden niet I
omdat hjj zo veranderd is,
maar omdat in de theolo-
gie andere accenten wor-
den gelegd. Hij dankt deze
„aanklacht" vooral aan
zijn rede tot het Centraal
Comité van Kreta, waar hij zijn
bezorgdheid uitsprak over de
nieuwe, of radicale theologie, die
naar zijn mening tekort doet
aan de transcedentie van God.
maken zal krijgen met nog een
andere kloof dan de tegenstel
ling radicale-transcedentale theo
logie. Dr. W. A. Visser 't Hooft
heeft eens gesproken van de ;^aë"ban4.
Noord-Zuid-tegenstelling tussen
de rijke en de arme landen. Hij
worden naast elkaar gevonden.
De boer ploegt nog altijd met de
hak van zijn overgrootvader,
maar de stedeling wetkt aan de
dat niet alleen de hiërarchieën
aan het woord kwamen, maar
ook de leden.
Maar de kerken houden zich
niet aan die eis. De overgrote
meerderheid van de kerkelijke
afgevaardigden bestaat uit
„kerkelijke administrateurs" en
dat zijn juist degenen die in de
laatste jaren het meest hun ge
zicht en gezag hebben verloren
en soms het minst de leden ver
tegenwoordigen.
Maar als deze assemblee niet
iets zegt dat werkelijk weerklank
vindt bij de leden, zal haar onze
ker gezag nog onzekerder wor
den. Dan wordt wat een instru
ment voor de eenheid had moe
ten zijn, misschien een oorzaak
van verdeeldheid.
Wat een westerling opvalt als
sprakloèn ëkter'hóófdzVkeii'jk JU A"*» °f Azië bezoekt is dat
over de welvaartssituatie. Nu kcl arbeidstempo daar lager ligt
wordt ook openbaar dat er een dan bij ons. Ze zijn nog met in
opmerkelijke mentoliteitskloof is. Je westerse ban van productivi-
teitsverhoging, die ons tot een
Deze tegenstelling bleek uit de steKis h°pr temP° opjaagt. Ze
woorden van ds. Jean Kotto van reageren langzamer ook op ver-
de Evangelische Kerk van Kame- andenngen, dan wij.
roen, die wij enkele weken gele- Zending is nu samenwerking
den citeerden: „Als ik weer in tussen jonge en oude kerkea
Genève kom, zal ik ze daar ver- De jonge hebben nog lang niet Orde en actie
tellen dat ze onze benen breken, het probleem van de parochiale
Wij, de jonge kerken, hebben geestelijke verzorging opgelost De Wereldraad is ontstaan uit
voeten van lood, die slechts moei- Het westen gaat steeds meer de drie bronnen, die van de zending,
richting uit van bijzondere van de daad (eenheid door sa-
vormen van pastoraat
naast het parochiële: stu-
dentenpredikanten, indus
triepredikanten, jeugdpre-
dikanten, ziekenhuispredi
kanten enz.
We roepen de jonge ker
ken toe: Leer van ons
Wij zien antwoorden waar
zij echter nog geen pro
blemen zien. Wij bieden
aan om te helpen met ta
ken waar zij nog niet rijp
voor ztffi. Soms overdon-
zaam voorwaarts gaan, maar we deren we ze met onze specialis-
hebben een oecumenisch koord ten en geld en dringen hen vor-
om onze nek dat ons steeds snel- men van arbeid op, waar zij nog
Ier vooruit sleept" niet aan toe zyn.
Het probleem is dat de kerken Dat is de achtergrond van de
van het Noorden niet beseffen klacht van ds> Kotta wij bevin-
hoe snel zij veranderen. Iedere den ons in de eeuw van de
menwerken) en van de belijdenis
(eenheid vanuit het geloof). Het
ziet ernaar uit dat de laatste ja
ren er een groeiende kloof is tus
sen de laatste twee.
De wereld, ook de kerkelijke,
is moe van het praten. Er wordt
gevraagd naar daden. Vooral jon
geren vinden het niet zo belang
rijk wat je gelooft, maar wel wat
je doet Alom wordt geroepen om
actie.
Waarom, zo vragen de mensen
van de daad, moeten we ons op
laten houden door het gepraat
over kerkordes en belijdenissen.
En ongetwijfeld zal dat geluid in
de assemblee ook wel gehoord
worden.
Natuurlijk ontbreken de te
genstemmen niet. Maar het
Het merkwaardige is dat Blake
van twee totaal verschillende dag duiken nieuwe ideeën op. De straaljager, zij nog in het tijd- een feit dat de gesprekken in
kanten werd aangevallen. Na- snelle sociale veranderingen heb- perk van de ossekar. Daardoor ..Faith and Order" (Geloof en
tuurlijk door een jongere theo- ben geleid tot snelle mentale ver- ontstaan spanningen, tegenstel- kerkorde) de laatste jaren wat
loog uit het westen, de voorzitter anderingen. Neem de Rooms Ka- ijngen, kortsluitingen. In een as- ziJn vastgelopen. Niet voor niets
van het jeugddepartement van de tholieke Kerk. In 1948 schreven semblee bleek daar tot nu toe heet het nieuwste rapport „Nieu-
Franse federatie van kerken, Da- de bisschoppen hun gelovigen dat nog niet zo veel van, maar het is we richtingen in Geloof en Kerk
er maar één kerk is, de Rooms te verwachten dat nu de jonge orde". Daar wordt maar al te
Katholieke. Deze week traden zij kerken volop mee gaan doen in Soed beseft dat ook in de
samen met de protestantse ker- Uppsala, en dan zpl ook deze gesprekken een nieuwe aanpak
ken toe tot een nieuwe raad. kloof openbaar worden. en benadering van de problemen
niel Galland. Die klaagde dat ve
le jongeren Blakes categorische
afwijzing van de radicale theolo
gie ervaren hebben als een vorm
van excommunicatie Deze theo
logie mag dan al wel wat van
haar eerste kracht verloren heb
ben, maar ze zal heus nog wel
van zich doen spreken.
Orthodox
Maar ook de oosterse ortho
doxie was niet gelukkig met Bla
kes rede. Het kerkelijk Journaal
van het patriarchaat van Moskou
schreef dat Blake. in plaats van
de nadruk te leggen op de
transcedente Godsidee beter „so
lidair had kunnen zijn met al
degenen die het gebod van het
evangelie volgen, ook al staan zij
buiten de kerk en het christendom
en al worden zij gedreven door
het humanisme of hun eigen gé-
weten".
Hier blijkt hoe de „doe-geest"
van het westers activisme ook
zijn stempel begint te drukken
op de oosterse-orthodoxle, die al
tijd veel meer leefde uit het „la
ten doen door de Heilige Geest".
Binnenkerkelijk
De assemblee zal ook rekening
Maar ook de protestanten ver
anderen snel. We hebben gela
chen om de „Parade der Man
nenbroeders" en het „Beeld der
Vaad'ren" uit de jaren dertig.
Toen streden dominees tegen moeten houden met een nog weer
vleeskleurige kousen en haalden geheel ander verschijnsel, dat
ze hun neus op voor kort haar. ook de laatste jaren pas duidelijk
Nu zeggen hun vrouwen in openbaar werd. De kerken spre-
vleeskleurige nylons tegen de kon wel, dat wil zeggen de
tienerdochters: „Trek toch eens hoogste gezagsorganen, maar
wat fatsoenlijks aan in plaats vaak niet voor hun leden,
van die afgrijselijke gekleurde Vroeger had een synode het
kousen en doe wat aan dat lange laatste woord. Nu hebben de le-
haar van je." den van de kerken dat. En als ze
De Gereformeerde Kerken heb- het niet eens zijn met een be-
ben in enkele jaren tijds Assen paalde synodale beslissing laten
terzijde geschoven, de Vervan- ze dat duidelijk blijken. Ze gaan
gingsformule opgeheven, schor- er niet tegen in; ze trekken zich
singen ingetrokken. gezangen er eenvoudig niets van aan.
aanvaard, de vrouw tot het ambt Het gezag van de kerkelijke
toegelaten, nieuwe zendings- vergaderingen is veel minder
terreinen geopend, een wereld- groot dan een eeuw geleden. Dit
diakonaat in het leven geroe- kan grote consequenties hebben
pen, een secretaris-generaal aan- voor de wereldassemblee. Zo'n
gesteld, de synode verhuisd naar vergadering legt de aangesloten
een vast gebouw, een nieuwe kerken niets verplicht op. Alle
noodzakelijk is geworden.
Maar het is de vraag of die
„nieuwe richting" al zo duidelijk
uit de verf komt, dat de „acti
visten" er heil in zullen zien.
Ook dat is een kloof waarvoor de
assemblee wel eens verbijsterd
zou kunnen stilstaan zonder te
weten hoe die te overbruggen.
De vergadering van het Cen
traal Comité op Kreta was de
eerste bijeenkomst die onder ver
antwoordelijkheid van secreta
ris-generaal Blake georganiseerd
werd. En hij was aan het begin
duidelijk zenuwachtig. Nu staat
hij voor zijn eerste assemblee.
Iedereen verwacht dat alles ver-
gadertechnisch wel in orde zal
zijn. Maar er is meer voor nodig
om in de ogen van de wereld
succes te boeken.
Dit wordt waarschijnlijk de
moeilijkste assemblee die ooit
gehouden is. De meeste afgevaar-
een nieuwe kerken niets verplicht op. Alle digden zijn realistisch genoeg öm
kerkorde aangenomen, industrie- uitspraken en rapporten gaan dat te beseffen. Maar dat op zich
het is al een winstpunt nog voor de
openingsceremonie wordt gehou
den.
predikanten benoemd en de lijst naar de ledenkerkèn met
zou nog veel langer kunnen wor- verzoek ze te bestuderen, niet om
Het ziet ernaar uit dat niet den. ze te ratificeren.
