Ik zag dat iedereen dood was
en hield me ook dood
KONINGIN JULIANA
ONTHULT MONUMENT
VOOR HAAR MOEDER
Koningin en prins bij
dodenherdenking
Vietnam
Massale werkloosheid
dreigt in 1980-1985
Uit de Haagse hof geplukt
tüt JOURNALISTEN IN SAIGON NEERGEKNALD
FRANCIS PALMOS OVERLEEFT BLOEDBAD:
Aan rivier die haar lief tras
Zeventig jaar
getrouwd
Toekomstkenner prof. dr. F. L. Polak:
Naar tweedaagse
werkweek
5
MAANDAG 6 MEI 1968
Koningin Juliana en prins Bernhardt leggen een krans aan de voet van
het nationale monument op de Dam.
(Van een onzer verslaggevers) j
ROTTERDAM In 1573 schreef
Willem van Oranje aan zijn broer
Jan van Nassau: „...er ons gehele
verstand en onze vijf zinnen op te
zetten een goede uitkomst te beden
ken"en ook: de zaak met ons
hart aan te hangen en er mee bezield
te zijn alsof het onze eigen aangele
genheid betrof....". Zo iemand, dan
heeft koningin Wilhelmina naar deze
woorden gehandeld. Aldus burge
meester W. Thomassen zaterdag te
gen de middag, toen koningin Juliana
aan de Westerkade bij de ingang van
Het Park het door Charlotte van Pal-
landt vervaardigde standbeeld ont
hulde van koningin Wilhelmina.
De heer Thomassen schetste de be
tekenis, die koningin Wilhelmina al
tijd heeft gehad voor Rotterdam,
waar zij voor de laatste maal in het
openbaar optrad, toen zij in 1957 op
het Stadhuisplein het monument voor
de gevallenen onthulde. Ook memo
reerde de burgemeester, hoe koningin
Wilhelmina de spreuk „Sterker door
strijd" aan het stadswapen heeft toe
gevoegd, zoals zij in het desbetref
fende telegram schreef, „als herinne
ring voor het nageslacht aan de moed
en de kracht waarmee de bevolking
van Rotterdam alle beproevingen van
de oorlog heeft gedragen en het be
langrijke aandeel dat zij genomen
heeft in de bevrijding des vader
lands."
Mr. dr. K. P. van der Mandele,
voorzitter van het comité dat voor
het tot stand komen van het monu
ment had gezorgd, droeg het beeld
over aan bestuur en burgerij van
Rotterdam. Hij vertelde hoe het eerst
de bedoeling was, dat het in brons
zou worden gegoten, maar hoe daar
na de beeldhouwster het met volledi
ge instemming van het comité in
hardsteen hakte.
Het beeld geeft een indruk van ko
ningin Wilhelmina, zoals zij kort na
de oorlog Rotterdam bezocht. De
plaats is gekozen, omdat koningin
Wilhelmina altijd heeft gehouden
van het gezicht op de rivier.
Waar het aantal genodigden voor
deze plechtigheid met opzet zeer
klein was gehouden, kreeg de Rotter
damse burgerij ruimschoots de gele
genheid de handelingen van zeer na
bij te volgen en ook om koningin
Juliana en prins Bernhard, die haar
vergezelde, van vlak bij te zien. Ko
ningin Juliana en prins Bemhard
werden bij hun aankomst en vertrek
hartelijk toegejuicht.
De MarinierskapeL der Koninklijke
Marine onder leiding van majoor-di
recteur J. P. Laro verzorgde het mu
zikale gedeelte van deze korte plech
tigheid die werd besloten met het
spelen van het Wilhelmus en het
hijsen van de vlag.
AMSTERDAM Bij het Natio
naal monument op de Dam zijn
zaterdagmiddag tijdens een korte
plechtigheid de doden uit de
Tweede Wereldoorlog herdacht.
De herdenking werd bijgewoond
door koningin Juliana, prins
Bernhard, een groot aantal nabe
staanden en een paar duizend
Amsterdammers.
Na een minuut stilte legde het ko
ninklijk paar als eerste een krans
aan de voet van het nationaal monu
ment. Daarna volgden nabestaanden,
vrouwen die onbekend wensten te
blijven, premier De Jong en de mi
nisters Beernink en Den Toom. Te
voren was in de Oude Lutherse kerk
en de Nieuwezijdskapel een herden
kingsdienst gehouden.
Bij het monument stonden ere
wachten van de luchtmacht, marine
en landmacht en twee erehagen, ge
vormd door leden van de voormalige
Binnenlandse Strijdkrachten, De ac
teur Rob de Vries declameerde „De
laatste brief' van Bertus Aafjes en
„Tot de doden" van Ed Hoornik.
De Amsterdamse politiekapel speel
de 's avonds om acht uur koraalmu-
ziek, toen burgemeester dr. I. Sam-
kalden een krans bij het monument
legde namens het gemeentebestuur.
Na afloop van een stille tocht door
B a a r n legden koningin Juliana en
prins Bernhard zaterdagavond een
krans by het monument voor de ge
vallenen op het Stationsplein. Ook
prinses Beatrix, prins Claus en prin
ses Christina waren hierbij aanwe
zig.
(door Francis John Pal-
mos. de enige van de viif
journalisten die het leven
er af bracht toen de Viet-
cong gistermorgen het
vuur op hun jeep in Sai
gon opende).
SAIGON We reden op de
weg van Saigon naar de Me- j
kong-delta. Daar was niets aan J
de hand en daarom besloten we
naar de stad terug te rijden.
John Cantwell van de staf van i
de Time Magazine in Australië zal
aan net stuur. Michael Birch van
de Australische Associated Press
zat naast 'hem in de kleine, open
jeep. Rechts op de achterbank za'
Ron Laramy, een Engelsman uit
Devon, die voor Reuter werkte, en
in het midden zat Bruce Pigott,
een Australiër, van de staf van
Reuter. Zelf stapte ik als laatste in
en moest daarom genoegen nemen
met een halve zitplaats. Mijn lin
kerbeen moest ik buiten de jeep
laten bengelen.
Wij waren juist terug over de
'brug en weer in de stad toen wij
twee gevechtshelikopters vlak bo
ven ons raketten zagen afvuren
naar een plaats ongeveer duizend
■meter noordelijker. De raketten
ontploften en zonden grote stof
wolken in de lucht. Wij besloten er
op af te gaan, we reden een zij
straat in en kwamen terecht in een
drukke en arme wijk.
Vluchtelingen
Een grote stroom vluchtelingen
met baby's en huisraad op de arm
kwam ons tegemoet. Wij waren de
enigen die in tegenovergestelde
richting gingen. Ik denk dat we
zeker tweeduizend mensen passeer
den die naar het zuiden trokken.
Langs de hele weg hoorde je de
mensen tegen elkaar zeggen „Viet-
cong, vc, vc, vc"
De stroom vluchtelingen werd
dunner. Ik zat op het spatbord en
dus iets hoger dan de anderen en
daarom zei ik, misschien intuïtief:
„Daar zit de Vietcong, stop, stop,
stop."
Bruce zei ..Welnee, rij toch
door", maar hy had het nog niet
gezegd of ik zag hem verbleken. Ik
kende hem goed. Ik wist dat hy
iets gezien had, dat ik n-iet had
opgemerkt.
Wij kwamen op een splitsing, met
naar links een klein pad van onge
veer anderhalve meter, daar was
niemand te zien.
Ik schreeuwde „Stop, stop", want
ik was bang en ik voelde dat de
Vietcong er zat. Een van de ande
ren, misschien Bruce of Michael
Birch, begon ook te roepen „Stop,
stop".
Naar links
Cantwell, die aan het stuur zat,
draaidie naar links en terwijl hij de
wagen in de achteruit wilde zetten,
om te keren en terug te rijden,
opende twee Vietcong-soldaten het
vuur. Een van hen aan onze linker
kant, had een automatisch geweer
en de ander, die rechts van ons
stond, een AK-47. Achter hen ston
den nog twee soldaten en een vijf
de, die later de commandant bleek
te zijn, was vlak in de buurt.
Het was duidelijk geen hinder
laag. Ze stonden op wacht bij de
grens van het gebied dat de Viet
cong in handen heeft. De twee sol-
Voor het eerst sinds Nederland de
diplomatieke betrekkingen met In
donesië in 1963 herstelde, werden op
het oorlogskerkhof in Djakarta
de doden herdacht door de Neder
landse ambassadeur, mr. E. L. C.
Schiff.
De plechtigheid werd bijgewoond
door een groot aantal Indonesische
militaire autoriteiten. Hoornblazers
van het garnizoen van Djakarta
bliezen de Last Post
Aan de militaire herdenking op de
Grebbeberg nam voor het eerst
een burgerzangkoor deel. Kinderen
uit Rhenen legden bloemen op de
graven. De opperbevelhebber van de
strijdkrachten, luitenant-generaal Th.
van der Veen, legde als eerste een
krans bij het monument.
Ongeveer 400 afgevaardigden van
ambassades van Oosteuropese landen,
waaronder Rusland, herdachten in
Amersfoort de Russen, die op
de begraafplaats Rustenhof begra-
en zijn. Er werden ook kransen ge
legd bij de fusilladeplaatsen van het
voormalig kamp Amersfoort.
Temidden van honderden Nijme-
genaren hebben 50 Engelse pelgrims
de doen herdacht op het oorlogskerk
hof Jonkerbos. De Engelsen zul
len enkele dagen in Nijmegen blij
ven om de vroegere gevechtsterrei
nen te bezoeken.
Duizenden Hagenaars maakten
zaterdagavond weer een stille tocht
naar de Waalsdorpervlakte. Er wa
ren veel jongeren bij.
Nieuwspoort
Ook in Apeldoorn zijn de do-
herdacht met een stille tocht, die
eindigde by het monument in het
daten vuurden tien seconden lang
een regen van kogels door de jeep.
Ik sprong naar links, liep ongeveer
negen meter, deed of ik werd ge
raakt en liet me vallen.
Na het eerste salvo keek ik van
onder mijn schouder. Ik kon maar
twee van de anderen zien. Een, ik
geloof dat het Laramij was, lag met
zijn armen en hoofd achterover,
zijn mond stond open en ik dacht
dat hij dood was.
De ander, die een roze overhemd
aan had, vermoedelijk John Cant-
wel. lang op de rug links van de
jeep, evenwijdig met mij, maar
anderhalve meter van mij vandaan.
Naar
voren
Het vuren hield al spoedig op. De
commandant, die een camouflage-
uniform droeg, en geen pet op had,
kwam naar voren.
Hij had een A-45 in zijn hand. Ik
zag toen dat de twee soldaten met
automatische geweren gewone
knaki-uniformei? droegen en Ho
Tsji-minh-sandalen.
Maar de commandant, die bevel
'had gegeven het vuur te staken,
had een echt uniform aan en laar
zen. Hij was stevig gebouwd en
erg groot voor een Vietnamees.
Hij kwam naar de jeep toelopen.
Een paar seconden was het stil. Toen
hoorde ik Michael Birch smekend
roepen „Bao Chi, Bao Ohi" (corres
pondenten).
De commandant lette nauwelijks
op hem. Bao Chi, zei hij op ver
achtelijke toon, en schoot twee ko
gels in de jeep. Ik weet niet of hij
op Birch of op een van de anderen
richtte. Ik keek naar zijn gezicht en
kon zien dat iedereen in de jeep
dood was.
Ik deed alsof ik ook dood was. Hy
liep achter de jeep om en de man
die met mij op de grond lag be
woog zich. Ik dacht dat hij ge
wond was.
De commandant richtte 'heel
nauwkeurig van ongeveer ander
halve meier, en vuurde driemaal
met zijn A-45. een wapen dat ik
goed ken.
De eerste kogel ketste voor het
lichaam, sloeg erover heen en mis
te myn hoofd op een fractie van
een centimeter. Ik hoorde hem
fluiten. Een van de twee andere
kogels drong 'het lichaam van de
man naast me binnen. Het verstrak
te en ontspande zich daarna weer.
Wachten
Ik wachtte tot hij zyn revolver
weer in zijn holster begon te sleken.
Ik 'keek onder mijn linker elleboog
door en zag dat de man met het
automatisch geweer dit ook had
laten zakken.
Mijn linker voet lag onder mijn
lichaam zoals 'bij hardlopers aan de
start. Ik moest ongeveer dertig me
ter zien weg te komen en ik be
gon toen te rennen voor mijn leven,
zigzag, zo hard i'k 'kon.
Ik loop de 110 yards in tien se
conden. Dus dacht ik dat. geen
Vietcong-soldaat me zou kunnen
inhalen.
Direct openden ze het vuur op
mij, maar het waren slechte schut
ters. Zij raakten alleen maar tele
foonpalen en reclameborden op de
weg voor mij. Ik rende een bocht
om en toen hield 'het vuren op.
Wel hoorde ik de commandant
achter mij aankomen. Ik wist dat
hij het was. want ik hoorde duide
lijk zijn laarzen op het plaveisel. Hij
was de enige die laarzen droeg.
Zeventig jaar getrouwd en dus
groot feest voor de bruid (90) en
de bruidegom (93). Hun namen:
Willempje Martensen-Gijtenbeek
en Johannes Martensen, die in
N\jkerk wonen.
Er kwamen honderden belang
stellenden op de receptie. Alleen
de kinderen, kleinkinderen en
achterkleinkinderen, inclusief
aanhang, vormden al een leger
tje apart. Maar daar bleef het
niet bij: behalve vele vrienden
en bekenden die de hand kwa
men drukken was er ook een
stapel post. Daartussen: een ge
lukwens van de Commissaris
van de Koningin.
Het was allemaal bijna te veel
voor het krasse stel. dat Nijkerk
altijd trouw is gebleven.
(Vervolg van pag. 1)
Van Amerikaanse zijde is intussen
gezegd, dat Noord-Vietnam zich ver
gist als het denkt dat aanvallen als
die van het afgelopen weekeinde
zijn onderhandelingspositie kunnen
verbeteren. In dat geval zouden zij
de vastbeslotenheid van de Ameri
kanen onderschatten en moeten zij
zich voorbereiden op militaire tegen
acties. Met name zal dit gebeuren,
als de infiltraties van noord naar
zuid niet verminderen.
Volgens Hanoi heeft de Vietcong
goedkeurend gereageerd op het ko
mende overleg te Parijs. Het Natio
nale bevrijdingsgront, de politieke
afdeling van de Vietcong, zou vast
besloten zijn het zuiden te bevrijden,
het noorden te verdedigen en ten
slotte vreedzame hereniging van het
land te bereiken.
Na een langdurige stilte heeft Mos-
DOORN „Een massale structu
rele werkloosheid in het computer,
tijdperk is mogelijk als niet tHdig
maatregelen worden genomen. Die
dreiging kan in ons land omstreeks
1980-1985 verwacht worden. Het eni
ge effectieve middel tegen die struc
turele werkloosheid zal arbeidstijd
verkorting zijn".
Dit zei toekomstkenner prof. dr.
F. L. Polak zaterdag op een studie
conferentie van het Nederlands Ka
tholiek Vakverbond in een toespraak
onder de titel „de vakbeweging in
2000".
kou aarzelend ingestemd met Parijs
als plaats voor inleidende besprekin
gen. Peking heeft nog niet gerea- I
geerd.
In Vientiane (Laos) overhandigde I
de Noordvietnamese ambassadeur
een nota aan zijn Amerikaanse col
lega. waarin instemming met Parijs
werd bevestigd. Tevens deelde Ha
noi mede, akkoord te gaan met 10
mei of enige dagen daarna.
De ernstige ongeregeldheden in
Parijs, waarbij honderden studenten
met de politie slaags raakten, ma
ken het onwaarschijnlijk dat de be
sprekingen in de stad zelf worden
gehouden. De Amerikanen willen
niet praten op een plaats, waar
kreten ais „Weg met Amerika" ge
hoord kunnen worden. Gezocht
wordt naar een plaats buiten Parijs.
De rol van de vakbeweging in het
pas begonnen tydperk van de com
puter behoeft volgens prof. Polak
op den duur niet te zijn uitgespeeld,
maar de automatisering zal wel een
fundamentele omwenteling van
structuur en signatuur van de vak
beweging teweeg brengen.
Prof. Polak zei te verwachten dat
de traditionele grenzen tussen land
bouw, industrie en dienstverlening
zullen vervagen: de boer wordt met
zijn computers een groot-industrieel
en zal nog slechts werk geven aan 5
procent van de beroepsbevolking.
De industrie zal terugvallen tot
een werkgelegenheid voor 10 pro
cent van de arbeiders en de rest moet
werk zien te vinden in de dienst
verleningssector.
Twee dagen werken
Als de tijd voor een massale struc
turele werkloosheid is aangebroken
is in theorie zelfs een werkweek
van twee dagen mogelijk. Een nieu
we ordening van de maatschappij zal
dan nodig zijn, want arbeid en pres
tatie gelden dan niet langer als cri
terium voor de beloning: het vrije-
tijdsleven wordt dan voor de mens
het belangrijkste.
Prof. Polak acht in de toekomst
organisaties van niet-werkers mo
gelijk, waardoor het oude begrip
„werkers, verenigt u" zou die
nen të worden vervangen door
„niet-werkers, verenigt u". De
vakbeweging van de toekomst
zal dan veel meer het al
gemeen belang moeten vertegen
woordigen: het vak zal verdwynen,
wat blijft is de beweging.
Computers
Volgens prof. Polak zullen com
puters zelfs het creatieve werk van
de mens overnemen. Er zullen ma
chines komen met een veel hoger
intelliegentievermogen dan dat van
de mens, die zichzelf ook kunnen
voortplanten, onderhouden en repa
reren, zonder dat er een mensen
hand aan te pas zal komen. (Prof.
Polak verklaarde nadrukkelijk, dat
hij geen fabeltje vertelde).
De hoogleraar zei verder o.m., dat
het onderwijs zich ingrijpend bij de
nieuwe ontwikkelingen zal moeten
aanpassen. Het zal veel meer ge
richt moeten zijn op het leven met
de vrije tijd. Naast geschiedenis zal
het vak toekomst moeten worden
onderwezen. Vakbeweging en poli
tieke partijen maken zich thans
veel te druk met het oplossen van
de problemen van vandaag. Deze
oplossingen worden in de toekomst
toch omver gegooid"
Gebukt
Spoedig had ik het einde van de
vluchtelingenstroom bereikt. Ik
scheurde mijn hemd van mijn
lichaam en smeerde er modder op.
Ik ging gebukt lopen want ik was
zeker dertig centimeter langer dan
de mensen om mij heen. Ik dacht
dat ik toch gepakt zou worden want
de commandant haalde mij in, be
gon over de vluchtelingen heen te
schieten. Hij riep dat ze mij moes
ten tegenhouden.
Maar ze gaven geen kik. Niet al
leen leverden zij mij niet uit, maar
ze schon'ken geen enkele aandacht
aan de Vietcongcommandant. Ik
kwam bij een soort handkar en be
gon mee te duwen.
Toen ik ongeveer tweehonderd
meter had gelopen hielden de scho
ten op. Maar ik had altyd nog het
gevoel dat hij achter me aanzat.
Aan het einde van de straat kon ik
een riksja te pakken krijgen De
mensen keken met wantrouwende
blikken naar mij. Na ongeveer an
derhalve kilometer zag ik een
Australische soldaat. Ik vroeg of 'hij
me wilde begeleiden tot bij de mi
litaire politie.
Ik trilde als een riet en kon
amper een blocknote vasthouden.
Wat ik hoopte was dat de ande
ren zich ook dood hadden ge
houden net als ik
Oranjepark. Daar legde o.a. mr. P.
van Vollenhoven bloemen.
In Nieuwspoort te Den Haag
herdacht de heer H. Algra, hoofd-
redakteur van het Friesch Dagblad,
allen die in de oorlog hun leven lie
ten om de persvrijheid. De heer Al
gra vertelde hoe het Friesch Dag
blad tydens de oorlog werd verbo
den. De herdenking werd bijgewoond
door premier De Jong.
Verder werden herdenkingen ge
houden in Utrecht, Overveen, Texel,
Loenen, Emmeloord, Waalre. Uden
en Amersfoort.
DOOR
J
Alles droop toen ik zaterdagoch
tend de wekelijkse boodschappen-
toer had gemaakt en zwaar beladen
thuis kwam. Met de grootste moeite
trachtte ik het humeur op peil te
houden en bedacht me, dat dit nu
de gelegenheid was om alle planten
een bad puur natuur te geven.
Dus sjouwde ik pot na pot het
balkon op. Van voor naar achter,
van achter naar voor dribbelde ik
nijver op en af.
Nu koffie.
Net zat ik met het kopje geurend
in de hand, toen ik het ontdekte: de
regen was opgehouden.
Na een uur kon ik met de beste
wil niet meer in komende regen ge
loven en zeulde dus het amechtig
groen weer in huis. Het leek me
echter verraad aan de hooggespan
nen verwachtingen van mijn
siersels, het nu helemaal zonder la-
venis te doen en baadde dus alles in
emmers en teilen.
Er ging een lief uurtje mee heen
en toen alles te pronk stond voor de
inmiddels ook maar gelapte ramen,
stond een vriendelijk zonnetje
verschrikkelijk zijn best te doen.
Tijd om alles er bij neer te gooier
en weg te wezen.
Voor een Hagenaar is dat: naar
Scheveningen gaan.
Even de zee zien blinken;
Bus 14 bracht ons. Een glimp van
het Westbroekpark. De gedachte:
daar moeten we toch ook weer eens
naar toe. hoe lang geleden waren we
er?
De geur van patates op het Ge
vers Deynootplein, waar de fontein
spoot. Dat is altijd de verrassing:
doet ie het of doet ie het niet? Zelfs
als ie het doet is het nog een ijl
geval. Uit zuinigheid of onverschil
ligheid. dat weet ik niet. Maar het is
pietepeuterig. Net zo pietepeuterig
Toerist
als de afgeschilferde galerij aan de
zuidzijde. Een galerij waar menig
badplaats jaloers op kan zijn met
gebeeldhouwde kopjes boven de pi
laren en (eens kleurige) wapenschil
den.
In de galerij wat eetruiven, bouti
ques en vermaakstenten. Maar geen
vertier.
Het sombert je gewoon tegen.
Genietend van de poffertjes, die
men in het glazen paviljoentje op
het plein rijk beboterd serveert,
speelde ik met de aankleding van de
galerij.
Een glazenwasser voor de kanto
ren boven; een witkwast beneden.
trossen kleurige koopwaar op het
terras.
Waarom kan dat allemaal wel op
de boulevard en hier niet?
De boulevard "waar je klompen
kunt kopen en boeren en boerinne
tjes. Blauwe molentjes en rariteiten
uit overgrootanoederstijd; Parijse
creaties en keuze hebt uit schoenen
uit een bak of chic gepast in een
salon.
Waar je haring kunt eten en slag
roomwafels en de lekkerste appel
beignets als je de moeite neemt de
trap op te gaan.
Waar oosterse sieraden concurre
ren met schelpjesdoosjes, nylon
sjaals wapperen en luchtballonnen
dansen.
We staan bij alles stil. Bewonde
ren en kritiseren. Opeens sta ik met
een vilten boer In mijn handen. Zo
leuk....
Mijn moeders wijsheid behoedt
me voor een dwaze daad. Wie koopt
in eigen stad een souvenir?
's Avonds, diep tevreden weer
thuis, pak ik de krant op, even
Spreuk zien, een wijs woord kan je
altijd gebruiken.
Stomverbaasd staar ik er naar:
Wij maken grote reizen om dingen
te zien waarop we in onze woon
plaats geen acht slaan. Plinius.
Had ik nou toch die boer maar
gekocht...
