DUIZENDJARIG URK
trekt feestkleed aan
ONDAGS
KRANTEN-OORLOGJE
Eiland af en eiland gebleven
Door
Ton van der Hammen
ZATERDAG 27 APRIL 1968
Deze twee koppen laten zien dat er op Urk
een krantenoorlogje aan de gang is. Die zijn er
wel meer geweest. Oók al over het hoe en
waarom van feesten, net zoals nu. Wat dat
betreft dus: geen nieuws.
Het Urkerland bestaat 23 jaar. brengt alle
nieuwtjes die Urk kunnen interesseren en had
jarenlang als gewaardeerd visserijmedewerker
de 77-jarige Urker L. Kramer.
Hij is echter tegen de feestviering op Urk
en dit heeft ertoe geleid, dat hij zijn mede
werking stopzette. Overigens in alle vriend
schap: Kramer heeft een dankbaar afscheids-
stukje in deze krant meegekregen, die hijzelf
ook alle goeds toewenst.
Maar er zit meer achter. Daarvan getuigt
een ingezonden stuk in hetzelfde blad. door
Kramer en enkele andere bezwaarden onder
tekend. Het gaat hun ook over de lichamelijke
ontwikkeling (sport) op Urk die huns inziens
te veel het accent begint te krijgen.
Zij zien bijv. in zioeminrichtingen een enorm
gevaar van demoralisering en komen aan het
slot van hun betoog tot de uitspraak: Het is niet
denkbeeldig dat we op weg zijn naar: In een
gezond lichaam kan geen gezonde ziel meer
wonen!
De heer Kramer heeft nu een nieuw perio
diek opgencht, dat hij het Urker Weekblad
voor de visserij noemde. Het kost me heel
wat, maar ik wil het toch proberen, zei hij ons.
energiek. En ik kan het wel even uitzingen,
want. moet u weten: ik ben niet onbemiddeld
rk, ;kk'ii t an oen der havenhoofdenhier nog een
heel klein beetje „eiland".
Hoe kan hef?
Grote welvaart op Urk Hoe
kan dat toch, terwijl de visserij
Urkers zijn geestdriftige Oranjeklanten. Ma de geboorte tan het prinsje
Muurits uas er één vlaggetjeszee. Met accenten als aan deze uoning. naar de
driekleur het balkon siert niet daaroverheen in kapitale letters: tiULDE.
Achter het raam slagzinnen als: De beste wensen van Urk. Urk eert hel
vorstenhuis. En: Welkom, Prinsenkind. Ook een paar tonnetjes voor het
huis dragen de vaderlandse kleuren. En de bewoner lijkt met zijn aanuc
ziglieid dit nadrukkelijke getuigenis nog te onderstrepen.
Kleine Urkers en L rkerinneljes laten zien hoe eigenlijk geen enkel stukje
moderne kinderkleding op kan tegen de charmes t an de eigen dracht. Of
wilt u soms zeggen, dut dit geen allerliefst stelletje is?
Gedenkt don sabbatdag, dat ge dien heiligt". -- Dat betekent voor de
Urker visserij: 'j maandags uil en vrijdags er weer in. De zat er dug uordt
benut om alles weer voor het uitvaren 's maandags in gereedheid
te brengen.
ook
statj
Urk, dat zich opmaakt in de week van
Hemelvaart (18 tot 25 mei) zijn dui
zendjarig bestaan te vieren, is eiland-
af en eiland gebleven. Want Urk is Urk
sn voor de rest is het „de wal". Bij het
van lieverlede zoekraken van gemeen
schap in de wal-samenleving; bij het
vereenzamingsproces in vooral de grote
stad, handhaafde Urk zich als hechte
groep, als eiland. Urkers blijven daar
om bij voorkeur op hun geboortegrond.
Daar alleen kunnen ze gelukkig zijn.
Op de foto midden: De plauls vanwaar de vrouwenfiguur in Urker dracht
het water aftuurt, zoals zovele andere vrouwen op deze plaats in uren van
gevaar. Koningin Juliana komt het 3,80 meter Iwge bronzen beeld zater
dag II mei onthullen. Er zijn dan ook herdenkingskerkdiensten. Aan de
muur de marmeren platen waarop de namen zijn gebeiteld van lien, die
nimmer terugkeerden. Een lunge, droeve lijst. Foto linke: Twee oudere
Urkers op de ochtendwandeling. Boven hun hoofden hangt platvis aan
boord. Foto reebts: Urker moeders met kroost.
Ze vormen aantrekkelijk voer
voor artikelenschrijvers. Nou, die
I maken er wat van, smalen ze.
Maar meer dan wat onverschillig
lachen doen ze er toch niet om.
Ze vormen ook aantrekkelijk
voer voor sociologen. Vlak na de
oorlog deden wetenschapsmensen
zo'n onderzoek en pas waren er
weer anderen. Conclusie van de
I eerste ploeg: voor deze Urkers
1 was geen enkele toekomst weg
gelegd. Nou, daarover hebben ze
J een beetje harder gelachen.
Urk, dat eeuwen armoe had
gekend, werd immers welvarend
en rijk! Het heeft miljonairs in
zijn midden, die zich in leefpa
troon overigens niet onderschei-
I den van anderen zoals doorgaans
aan de wal. Een knecht wiens
I schip een goede besomming
maakt kan in één week 500 tot
900 gulden mee naar huis bren
gen. Ook hij, of juist hij. want de
eigenaars zitten op lasten, kan
zich financieel heel wat permit-
teren. Een goed huis, een auto en
I zo.
Da's „de wal"
Op Urk hebben ze de grootste
vissersvloot van Nederland. En
de slechtste haven. (Och ja, da's
weer „de wal".) Die vloot wordt
voortdurend vernieuwd. Let wel:
een moderne kotter vraagt toch
al gauw zes ton tot driekwart
miljoen. Wilt u dat maar even bij
elkaar vissen?
De Urkers kunnen dat, want ze
hebben talent. Ze hebben een fij
ne neus, die ruikt waar vis zit
Dat wil zeggen: speciale soorten
die tot in Frankrijk en Italië hun
weg vinden.
Hun methode is niet zonder
risico's. En nog afgezien daarvan:
hun beroep kan levens eisen.
Vier kotters niet terug in twee
jaar heeft veel verdriet gebracht.
Vandaar, dat er een minderheid
is, die van feestvieren niet wil
weten.
Maar de meerderheid zegt
toch: er is een tijd van herden
ken (dat doen we ook, als op 11
mei de Koningin ons monument
komt onthullen) en er is een tijd
van feestvieren. Het monument:
een vrouwenfiguur, die over de
zee zal uitkijken. Met aan haar
voeten, gebeiteld op marmeren
platen aan een muur: de namen
van alle omgekomenen, te begin
nen in de vorige eeuw.
Gedicht
Op die balustrade ook dit vers
van de onderwijzer T. de Vries,
oomzegger van C. die zo nauw-
de ondernemer die op tijd de
goede investeringen doet (de
meeste vissers zijn eigen baas; er
zijn ook uitstekende scheepsbou
wers). Nog weer anderen zeggen:
de zegen des Heren (wat op zich
zelf juist is, maar nu komt het)
omdat wij de zondag heiligen.
Hier raken we het punt van de
religie op Urk zonder dewelke
Urk ondenkbaar zou zijn. De
„volkskerk" is de Gereformeerde
met 4400 zielen op 7000 bewoners
(de oude Bethelkerk is „de" ka
thedraal van het dorp), de Her
vormde Kerk, ten dele Geref.
Bond en gesplitst, hoewel er toe
nadering komt, met samen 8 tot
900 leden, de Oud Geref. Ge
meente, voorganger ds. E. du
Marchie van Voorthuysen, 800 le
den, de Vrijgemaakt Geref. Kerk
met 550 leden, de Chr. Geref.
Kerk met 400 leden en de Vrije
Oud-Gereformeerde Gemeente
met 40 tot 60 leden.
Eerst Urks
Geen van deze kerken stemt
eigenlijk overeen met het
doorsnee landelijke patroon. Het
zijn in de eerste plaats Urker
kerken. Dat moge alleen al blij
ken uit de veel gesloten „ge
mengde huwelijken", die voor
(kunnen) komen.
Wat bijvoorbeeld de Geref.
Kerk betreft: hier zingt men na
drukkelijk niet-ritmisch en dan
nog langzaam ook. Niet meer ge
zangen dan 29. In vele opzichten
wars van de „nieuw-Gerefor-
meerde lijn" (van „de wal"). Re
cent voorbeeld en dat gold trou
wens voor heel Urk: om princi
piële redenen géén deelname aan
de actie Kom over de Brug. Die
niet. Dat kon wel eens samen
hangen met de tendens: Och, met
die „wal" hebben we niet veel te
maken.
Zijn Urkers nurkse vervelende
lieden? Helemaal niet. Gastvrij
er, vriendelijker, guller mensen
zijn amper denkbaar. Een niet-
Urker kan met huid en haar
worden geaccepteerd. Maar zo
iemand, of dat nu een dominee,
een politieman of een burgemees
ter is, aanvaarden ze zo maar
niet. Hij zal z'n gezag eerst maar
eens waar moeten maken. Bij
voorbeeld door goed te laten blij
ken dat hij het goede met Urk
voorheeft. Pas dan... begrijpt u
en eerder niet. Is zo iemand ge
accepteerd. wel dan mag hij zo
nodig bulderen en dan zullen ze
luisteren. Maar anders...
De andere kant: een Urker ge
looft nogal in „goede werken", is
soms een tikkeltje bijgelovig, kan
zeer onverschillig en onwelle
vend zijn en heeft ook iets van
de ras- individualist.
Voorbeelden van dat laatste uit
het nabije verleden: een nieuw
Hier wendden zij de steven.
Door hen, die achterbleven
Is hier op hen gewacht.
Hier is voor hen gebeden
En werd intens geleden
Als „Tinge" (de doodstijding -
red.) werd gebracht.
Velen in zee gebleven
Hier is hun naam geschreven
En wordt aan hen gedacht.
Maar daarna toch ook de
vreugde, maandag de twintigste
te openen met klokgelui en he
rauten te paard. En te volgen
door (het is maar een greep) een
officiële plechtige raadsvergade
ring, verlichting van dorp en ha
vens. historische expositie, histo
risch spel: aankomst burge
meester Wisten uit Amsterdam
met schout en schepenen, kin
derspelen en -optocht, lijnen-
wedstrijd voor Urker vrouwen
(het op stokken spannen van de
befaamde waslijnen boven de
straten). En ga zo nog maar even
door.
Brug vond men te breed, omdat
ook de vrijzinnigheid meedeed.
Meen niet dat Urkers niet
willen geven. Verre van dat.
Bij de actie voor India haalden
ze het hoogste bedrag per hoofd
van de Nederlandse bevolking:
54000 gulden. Met de actie voor
Israël ging het al niet veel an
ders. En de Urkers komen nog
over de Brug. Alleen anders. Op
hun eigen manier. Via een eigen
project op Soemba.
Eigen lijnen
Ja. Urk trekt nu eenmaal zijn
eigen lijnen. Al staan ze in vele
opzichten afwijzend tegenover
wat er landelijk in de kerken
gebeurt, ze verbreken die banden
Urker weekblad naast het
bestaande vanwege de feestvie
ring en... de sport. En een
afscheiding in koorgelederen:
Hallelujah- van- Frits- Bode (zelf
Urker) bestaat niet meer, omdat
het ene koordcel alleen evange
liserend (geestelijke liederen)
wilde blijven zingen en het ande
re deel met de dirigent een rui
mer cultureel repertoire wilde
opbouwen. Zij bestaan nu onder
de naam Mannenkoor Urk.
Och ja. Maar dit soort dingen
alléén op Urk? In dat verband is
één zinnetje van een Urkse in ons
geheugen blijven kleven: „Pro
beer nou es te schrijven hoe het
IS en maak het niet „origineel"
vanwege de folklore".
Bij deze dan.
\i et alleen lungs de hu ven. ook in de knusse sir uiltjes van Urk uundelen
Erker mamma's graag gezellig zo nuust elkaar. Een achteropkomende auto
moet dun maar even geduld hebben. En waarom ook eigenlijk niet? Al dut
zenuwachtige gedoe van die jongens „aan de wal"
keurig de Urker historie
beschreef:
VISSERS VAN URK
in het algemeen een nogal slech
te tijd doormaakt? Er zijn er die
zeggen: ónze vakbekwaamheid.
Weer anderen: visie van de goe-
