Poëzie in ontbindim
D
OPINIE
Ook Noord-Vietnam heeft
contra - revolutionairen
Kanttekening
Niet op een koopje
Zeven diagen verder
NIEUWE HOOP EN VREES
De week van de
progressieve concentratie
ZATERDAG 6 APRIl 1968
E begrippen „kunst" en
poëzie", zoals wij die
van de schoolbanken af ken
nen, zijn typische produkten
van onze westerse bescha
ving. Ook in andere bescha-
TLAET ZIJN voorstel aan de Tweede Kamer om te komen tot
een betere schadeloosstelling voor de leden van dat
college heeft de minister Beeraink juist gehandeld.
Een democratie, kan men terecht stellen, is maar niet een
vast en vanzelfsprekend gegeven. ZU moet telkens opnieuw
worden verwerkelijkt. Ze kan dus ook worden bedreigd. Ze
wordt ook dén bedreigd wanneer ze niet in de gelegenheid
wordt gesteld op de goede manier te functioneren. Niet-goed
functioneren wordt een democratie nimmer in dank afge
nomen.
Welnu, een gezond werkend parlement ls van de democratie
«en der kenmerken. Daarom is het een levensbelang, dat er
■o'n parlement is een parlement dat tegen zjjn functie in
het democratisch bestel is opgewassen. En dan moet worden
«rkend dat met het ingewikkelder- en tegelijk omvangr(j-
ker-worden van de staatszaken dat opgewassen-zijn van het
parlement steeds moeilijker wordt.
U/It IN CONTACT komt met jongere mensen, met name
met studenten bijvoorbeeld, stuit niet zelden op gevoe
lens van argwaan en wantrouwen jegens gevestigde Instel
lingen.
De pers wordt dan verweten, dat zij tekortschiet In haar
haforraerend bezig zijn; zij zou de lezer bepaalde informatie
onthouden.
Soortgelijke verwijten richten zich niet zelden tegen het
parlement. Het zou onvoldoende tegenspel bieden tegen de
regering, waarbij het dan vooral gaat om zaken als het bui
tenlands beleid. Met als gevolg dat in toenemende mate po
litieke gedragingen zich gaan voltrekken buiten het parle
ment om.
Deze verwijten mag men niet zonder meer naast zich neer
leggen, al kost het soms wel geduld om misverstanden
want dat is het wel althans voor een deel weg te nemen.
Aan het tegengaan van deze misverstanden heeft eigenlijk
Iedere democraat deel te nemen.
"Y^AT HET PARLEMENT betreft, en dan nu nader de Twee
de Kamer, want op haar richt zich uiteraard de meeste
aandacht, het is voor een democratie dus een levenskwestie
eisen te stellen aan haar niveau en bekwaamheid.
Het komt. dunkt me, aan zowel op haar samenstelling als
op het instrumentarium waarover zy de beschikking heeft.
Er Is natuurlijk samenhang. Wie van te voren weet straks
toch niet mee te kunnen beschikken over een doeltreffend
instrumentarium, die heeft al dadelyk by zichzelf weerstan
den te overwinnen om zich voor het lidmaatschap beschik
baar te stellen.
Ben vergeiyking tussen kabinet en volksvertegenwoordiging
▼alt dan snel in het nadeel van de laatste uit. Een minister
beschikt over een keur van ambtenaren; maar de. volksver
tegenwoordiging kan, zeker wanneer het aankomt op de uit
voering van eenmaal aangenomen wetten en ook op die
uitvoering behoort zy Immers toezicht te houden wei
nig anders ondernemen dan hier en daar een steekproef. In
formatie door de pers Is haar daarby uiteraard van groot
nut.
SAMENSTELLING van de Kamer is echter óók een
kwestie van financiële honorering. Dat is heel lang een
zaak geweest die men niet dan aarzelend heeft aangevat. Tot
op zekere hoogte was dat begrypeiyk. Als deelnemend aan
de wetgeving beslist de Kamer ook over haar eigen schade
loosstelling, en zo bezien kon men zeggen dat de terughou
dendheid haar sierde. Ze kan overigens met de bescheiden
heid jegens zichzelf ook te ver gaan, dat laatste is eigeniyk
ateeds het geval geweest.
Het kwam er dan op neer, dat de toch reeds onvoldoende ho
norering bovendien spoedig achterop raakte by meer alge
mene salarisstygingen. Wat dan weer leidde tot nu en dan
•en wat sprongsgewijze verhoging, op een ogenblik veelal
bovendien waarvan het gemakkeiyk heette dat het psycho
logisch minder juist was gekozen. Hetgeen dan weer aan
leiding werd tot kritiek en smalende opmerkingen.
J^ORTOM. het is de verdienste van de heer Beernink dat
hy. voor wat betreft de schadeloosstelling, de voorstel
len op de tafel heeft gelegd die eigeniyk allang hadden moe
ten komen.
Straks aangenomen, kunnen ze ertoe leiden dat het lidmaat
schap aantrckkelykcr wordt. Er is Immers geen reden waar
om een volksvertegenwoordiger voor zyn arbeid minder zou
ontvangen dan leder ander In een enigszins vcrgelykbare po
sitie elders.
Er zitten dus ook goede kansen in voor dat beter opgewassen
maken van de Kamer tegen haar functie.
Wie nog menen mocht dat een democratie een democratie-
op-een-koopje kan zyn, die begaat een ernstige vergissing
•n ondergraaft haar in plaats van zoals het moet zyn
haar telkens opnieuw tot werkeiykheid te maken.
Het lykt my toe, dat onze volksvertegenwoordiging en
•eker niet maar uit pover eigenbelang met het door mi
nister Beernink Ingediende voorstel geen moeite behoeft te
vingen komen kunst en poëzie
voor, maar zoals wij de be
grippen hanteren staan wij
helemaal in de traditie van
onze renaissance-cultuur
(waarvan de 19de-eeuwse ro
mantiek de punt op de i is
geweest)
Nu deze cultuur wordt afge
broken een proces dat al ruim
een halve eeuw geleden begon
nen is hebben ook de overge
leverde opvattingen omtrent
kunst en poëzie hun greep op
vele jonge scheppende kunste
naars verloren. Maar zelfs wan
neer zij zich van de overlevering
willen distantiëren, wordt hun
antithetische houding veel meer
door traditie bepaald dan zij wel
leuk vinden.
Een nieuwe cultuur is er na
melijk nog niet. Wel is er het
gebruikelijke percentage echt ta
lent en zijn er de onvermijde
lijke meelopers en nabootsers.
Wat men te zien krijgt is dus een
links en rechts proberen, dat no
lens volens ergens nog aan het
oude vastzit.
Lesje
Dahrom begrijp ik niet waarom
C. Buddingh' nog dichter wil he
ten en zijn moderne versie van
Gerrit van de Linde Janszoon's
Natuurlijke Historie voor de
Jeugd presenteert op een manier
die typografisch herinnert aan
strofische poëzie vrij naar antie
ke voorbeelden. Het zijn mora
liserende lesjes, waarin verza
melde wetenswaardigheden wor
den gespuid, gekruid met al of
niet geslaagde geestige opmer
kingen. Zo zegt hij over het zee
paardje:
Door Plinius aanbevolen als
medicijn tegen haaruitval, huid
uitslag, koortsrillingen en de
beet uan dolle honden; vandaag
geeft men liever zalf, sulfonal,
virus fixe maar een kaal
hoofd bleef een bezit voor het
leven.
Nergens
En C. B. Vaandrager, de lezer
van de achterkant van zijn bun
deltje stoer en suggestief aansta
rend, maakt het helemaal van
eieren wanneer hij banaliteiten,
in enkele woorden samengevat,
op een overigens witte bladzijde
laat afdrukken, zoals: „Ik was
stug. Ik wou opvallen", of: „Pijn,
verdwijn".
Waarom willen deze mensen in
vredesnaam tegelijk anti-dichter
lijk werkzaam zijn en dichter he
ten? Zouden ze zich geen dichter
noemen (en uitgevers vinden en
lezers en beschrijvers), dan wa
ren ze nergens, maar nu ze wel
pretenderen de Nederlandse
poëzie voort te zetten, zijn ze
evenmin ergens.
Het zal wel zo zijn, dat ze met
hun echte dichterlijke aandrift in
deze geseculariseerde en ont
luisterde tijd geen raad weten en
met een variatie op de Paljas
zeggen: „Dicht dan, Bajazzo, als
je lier is gebroken."
Groter
De moeilijkheid is, dat het echt
niet meer mogelijk is op de over
geleverde manier te werk te
gaan. Een extreem voorbeeld
hiervan levert de enorm dikke
bundel stichtelijke poëzie van
mejuffrouw N. C. Otgaar.
Deze hoogstaande vrouw is ja
renlang hoofdleidster geweest
van Zonnewende. Uit ervaring
heeft ze geweten wat langdurig
ziekzijn betekent. Met anderen
heeft ze in strijd en beproeving
meegeleefd. Artistieke pretentie
heeft ze met haar christelijke ge
dichten niet gehad. Maar als men
zo'n lijvige bundel in handen
krijgt tegelijk met min of meer
extreme uitingen van anti-tradi
tionalistische poëzie, dan schrikt
men van het volstrekte verschil
in geestesklimaat.
Sommigen zullen zeggen: „Voer
voor de achterban, net zoals de
Urker psalmen." Maar die ach
terban is kwantitatief groter dan
de voorhoede die de hedendaagse
dichters en uitgevers willen voe
deren.
Groepen
R. Fokkema onderscheidde on
langs in Trouw de hedendaagse
Nederlandse dichters in twee
groepen: een groep voor welke
de verhouding tussen poëzie en
leven het belangrijkste is, en een
groep die zich voornamelijk inte
resseert voor de verhouding van
poëzie tot de taal. Nu het begrip
„poëzie" in de lucht hangt, be
landt de eerste groep (waaronder
Buddingh, en Vaandrager) in de
kruidige anecdote en het ge
mengde nieuws, de tweede in
woordspelletjes.
Fokkema vraagt zich af „of dit
nu allemaal zo nodig moet". Ik
geloof van wel. 't Overgeleverde
poëzie-begrip heeft zo diep wor
tel geschoten, dat een langzaam
ontbindingsproces zoals wij zich
zien voltrekken, onvermijdelijk
is. Dat dit proces vaak samengaat
met individuele onlustgevoelens,
komt in de bundel van Ellen
Warmond het duidelijkst uit.
Voor mijn gevoel staat zij tussen
de beide genoemde groepen in.
Zij is zowel Buddingh' als Vaan
drager intellectueel de baas, ze is
spitser, bijtender, persoonlijker.
Ze kon een dochter zijn van
Ena Sharpies uit Coronation
NAAR aanleiding van C.
B. Vaandrager, Gedichten,
uitgave De Bezige Bij, Am
sterdam, 75 blz., f 6.50; El
len Warmond, Geen bloe«
men, geen bezoek, uitgave
Em. Querido's Uitgeverij
N.V., Amsterdam, 40 blz.,
f 3,90; C. Buddingh', Wil het
bezoek afscheid nemen?
Een bestiarium, uitgave De
Bezige Bij, Amsterdam, 82
bldz., f 6,50; N. C. Otgaar,
Zie omhoog, uitgave Druk
kerij Van der Burgh N.V.,
's-Gravenhage, 431 bldz.,
7.50.
Street, maar dan veel zuiniger op
haar woorden, omdat die stuk
voor stuk dodelijk genoeg zijn:
De man die het weten kan
zegt:
alles is grondig geregeld,
wij moeten stil zijn en wachten
wij moeten niet grommen of
blaffen
maar mooizitten op de rutnes
stilliggen als stof op puin
de man die het weten kan
zegt:
alles is grondig geregeld
wij moeten hardhorend en
blind zijn
niet bang zijn in het donker
van de dood
wij moeten heel stil zijn en
wachten
want alles is grondig gere
geld.
Hier, aan deze tegenpool van
het kerklied „Laat Hem besturen,
waken", komt de klacht over van
een diepgewonde ziel. En dat de
ze klacht overkomt dat is de
poëzie ervan. Het poëtische is
hier het moeten luisteren, het
dwingende van het spreken.
DR. C. RIJNSDORP.
OVER het algemeen wordt
grote eenzijdigheid aan de
dag gelegd bij de beoordeling
van de Vietnamese kwestie. De
Amerikanen zijn de grote
boosdoeners en ook de Zuldviet-
namezen kunnen geen goed doen.
De sympathie gaat uit naar de
Vieteong en Noord-Vietnam. Bij
betogingen en protestmarsen laat
men daar geen twijfel over
bestaan.
Hét ls opmerkelijk, hoe al in
het begin van deze week getracht
werd, de op zichzelf dramatische
besluiten van president Johnson
te bagatelliseren. Hy werd zelfs
van onoprechtheid beschuldigd,
toen de bombardementen in een
deel van Noord-Vietnam werden
voortgezet. En toch had hij er in
zijn rede duidelijk melding van
gemaakt.
Niettemin luidde de beschuldi
ging, dat Johnson het Ameri
kaanse volk opzettelijk had
misleid. Later bleek echter, dat
secretaris-generaal Oe Thant
nauwkeurig van de Amerikaanse
plannen op de hoogte was gesteld,
voordat de president zijn rede
uitsprak. De heer Thant had
slechts lovende woorden voor de
stap van Johnson.
Blunder
Van het begin af werd ook
aangenomen, dat Johnson (een
handig politicus maar een slecht
staatsman genoemd) een blunder
had gemaakt. Het gevolg hiervan
zou zijn, dat de positie van Ame
rika in de wereld danig zou wor
den verzwakt, omdat men geen
rekening meer houdt met een af
tredende president. Bovendien
zou Hanoi zich wel tweemaal be
denken. voordat het op Johnsons
vredesaanbod zou ingaan.
Woensdag al bleek, dat men
buiten de rode waard had gere
kend. Want Hanoi ging wèl in op
het gebaar van de president, on
danks het feit. dat een deel van
Noord-Vietnam nog steeds mik
punt was van zware Ameri
kaanse bombardementen.
Toen men van de schrik was
bekomen lag de conclusie voor de
l LLE NIEUWS van deze zuivering voort ook de reeks
-£~*- week wordt overscha
duwd door twee gebeurtenis
zelfmoorden van vroegere autori
teiten. De Belgische extremisten
komen winnend uit de verkie-
de minister tot concessies bereid
blijkt
De aanval van D'66 op minister
De Blocks beleid met het project-
Kistemaker loopt eveneens
aen in Amerika: Johnsons zingsstrijd. In Stockholm wordt
stap op de moeizame weg nieuw „geld" geschapen om de niets uit Deze minister vindt ook
naar de vrede in Vietnam, goud- en dollarreserves aan te
en de moord op dominee Mar-
H T tt„ii nei misiuKKen van een «poiio- zien. ue re
j ~y3_jPn^S" ruimteproef betekent uitstel van voordeeltje bij de overgang naar
^de bemande maanreis. Tientallen het nieuwe systeem voor de om-
miljoenen guldens schade richt zetbelasting te gebruiken om in
een brand in de Antwerpse St.
Pauluskerk aan.
het werkgelegenheidsbeleid
vullen; de goudmarkt kalmeert t.a.v. Limburg de Kamer achter
Het mislukken van een Apollo- zich. De regering overweegt een
winnaar voor de vrede
voor miljoenen symbool van
de strijd tegen de rassenon-
gelijkheid. Zal nu de deur
voor het geweld zijn openge-
De volgende dag nog een kerk
brand: met een fabriek, een
1969 loon- en inkomstenbelasting,
vooral aan de voet. te verlagen
Roulette of lotto krijgen in ons
land geen kans. De KVP wil
stoten? Een nieuwe beproe- leeszaal en andere gebouwen evenals de ARP met het gesprek
ving bedreigt God's Own gaat de gereformeerde kerk van *n de Achttien wachten.
Weesp in vlammen op. Ontplof- Ten slotte de nationale bedrij
fingen in een school en op een vigheid: de Afsluitdijk krijgt nog
Country.
Johnsons rede geeft de wereld werf in Rotterdam brengen letsel
weer hoop: beperking van de en schade teweeg.
oorlog, gunstige reactie van Ha
noi, besprekingen straks
dit jaar een tweede rijbaan.
Amsterdam lanceert zijn metro
plannen. De VNU gaat samen
met Rotogravure, waardoor bijna
Het afwijzen van werktijdver
korting met een half uur per dag
Moskou. Johnson wil deze zaak en pensioenverbetering in de alle geïllustreerde bladen in één
regelen en dan geen president nieuwe bouw-cao komt minister hand komen. De spanning op de
- Roolvink op een demonstratie in arbeidsmarkt neemt weer toe, de
hand dat Ho Tsji Minh een
meesterlijke zet had gedaan en
dat Johnson nu moest waarma
ken wat hij beloofd had.
Moeilijk
Nu moet gezegd worden, dat de
Amerikaanse president inderdaad
een bijzonder moeilijke taak op
zich nam, toen hij besloot, niet
naar een nieuwe amntstermijn te
dingen om zich volledig te kun
nen inzetten voor het bereiken
van een eervolle vrede in Viet
nam. Er zijn staatslieden, die hun
nek hebben gebroken, toen zij
over minder grote obstakels pro
beerden te komen.
Het zou echter verkeerd zijn
aan te nemen, dat Johnson een
teleurgesteld man is, die gebukt
gaat onder het falen van zijn be
leid in Zuidoost-Azië en in het
bijzonder dat in Vietnam. Eer is
het tegendeel het geval. Juist
Johnson is er de man niet naar
om de geschiedenis in te gaan als
een mislukkeling, die anderen
liet zitten met de brokken, welke
hij had gemaakt. Men hoeft geen
medelijden met hem te hebben.
Factoren
Johnson heeft uiteraard on
der de druk van de omstandighe
den besloten, het Amerikaanse
Vietnambeleid drastisch te wijzi
gen. De voornaamste factor, die
tot zijn beslissing leidde, is onge
twijfeld de verdeeldheid geweest,
die in Amerika heerste rondom
dat beleid. Het is vooral zijn be
doeling geweest, het gevoel van
saamhorigheid onder zijn landge
noten te herstellen. Om dit te
bereiken stelde hij zich niet her
kiesbaar.
Zijn besluit, de bombardemen
ten op het grootste deel van
Noord-Vietnam te doen staken,
moet echter gebaseerd zijn ge
weest op de overtuiging, dat de
tijd er rijp voor was. En de snel
le reactie van Hanoi, die \Tiend
en vijand heeft verbaasd, kan
een aanwijzing zijn, dat hij het
bij het goede eind heeft gehad.
Dat hij een gemakkelijke weg
was ingeslagen, zal niet bij hem
zijn opgekomen. Hij koos niet de
weg van de minste weerstand.
Ontreddering
Wellicht is het besef, dat de
Noordvietnamezen en de Viet
eong zich zwaar vertild hebben
aan het hevige Tet-offensief (dat
op 30 januari begon) aanleiding
geweest tot Johnsons vredesof
fensief. De ontreddering, die
daarvan het gevolg is geweest,
heeft tegelijkertijd de zinloosheid
van de oorlog en het verlangen
naar een vreedzame regeling aan
het licht gebracht.
Zowel Amerika als Noord-Viet
nam stonden voor de keus, de
uitputtingsoorlog met nog groter
felheid voort te zetten of de
omvang van de strijd te beper
ken en de mogelijkheid van een
politieke oplossing te onderzoe
ken. Het is president Johnson ge
weest, die tot het laatste besloot
zonder uiteraard enige zeker
heid te hebben betreffende de
uitkomst.
Hanoi
Overigens heeft Hanoi meer
dan één reden om de teugels te
laten vieren. Er is in Noord-Viet
nam al enige tijd een politieke
DEZE WEEK GEZEGD:
meer zijn. De kansen voor vice-
president Humphrey stijgen.
Biaar hij stelt zich nog niet
fceechikbaar
Den Haag en een protestvergade- Rotterdamse kamer van koop-
ring in Amsterdam te staan, handel vindt de welvaart in ons
maar de Kamermeerderheid land laag in vergelijking met an-
In Tsjechoslowakue duurt de steunt zijn loonbeleid. vooral nu dere Westeuropese landen.
„Man. zing vanavond in
elk geval „Blessed Lord" en
zorg dat je het mooi zingt."
(Martin T uther Kine)
Borden met de foto van Ho
Tsji Minh doen het goed bij de
Italiaanse jongeren, die de ver
kiezingscampagne in hun Zand
gebruiken om tegen het Ame
rikaanse Vietnambeleid te de
monstreren.
campagne aan de gang tegen
„contra-revolutionaire elemen
ten", die de oorlogsinspanningen
proberen te saboteren. Er zijn al
doodvonnissen uitgesproken. Het
partijblad Nhan Dan (Het Volk)
heeft deze saboteurs geïdentifi
ceerd als halsstarrige elementen
van de vroegere heersende klas
se, landheren en kapitalisten.
Ook worden genoemd reactio
naire elementen, die van de
godsdienst profiteren, de vroege
re „marionettenregering", mili
taire groepen, die zich niet willen
omvormen en anderen, die door
het Amerikaanse imperialisme
worden opgezet tegen het com
munistische bewind. Verder
wordt gesproken over openlijke
rebellie in afgelegen streken en
kustgebieden.
Vuile was
Het is zeer ongewoon, dat de
Noardvietnamese propaganda
zijn eigen vuile was buitenhangt
Dan moet er toch echt wel iets
aan de hand zijn! De berichten
kunnen in verband worden ge
bracht met de naar men zegt
groeiende „vredesgroep" in lei
dende Noordvietnamese kringen.
Misschien is dat nog wat voorba
rig. De mogelijkheid is echter
niet uitgesloten, vooral nu een
begin wordt gemaakt met be
sprekingen over onderhandelin
gen.
Het klinkt ingewikkeld, maar
de situatie is er ook naar. Als er
vredesbesprekingen komen, be
ginnen de moeilijkheden pas.
Voor president Johnson is het
echter belangrijk te weten, dat
het Amerikaanse volk nu achter
hem staat.
Men moet hem niet voor de
voeten gaan lopen uit overwegin
gen van zuiver persoonlijke aard.
In het bijzonder niet, nu de
moord op dr. Martin Luther King
Amerika zelf tot het toneel van
een burgeroorlog kan maken.
(■esprek met
negerleiders
President Johnson moest door de
moord op ds. King voor de twee
de maal zijn reis naar Honoioeloe
uitstellen. Hier ziet men hem
samen met de leiders van de be
wegingen voor gelijke burger
rechten op het Witte Huis. Te
genover Johnson vice-president
Humphrey.
HET gaat goed met de
samenwerking tussen
PvdA, D'66, PSP en Radi
calen. Geïnstitutionali
seerd is er nog niets; bij
mijn weten moet zelfs het
eerste informele contact
tussen de vier ter voorbe
reiding van de „progres
sieve concentratie" nog
worden gelegd. Of het ooit
zover zal komen, weet ik
niet. Maar in de parlemen
taire praktijk begint die
concentratie zich al aardig
af te tekenen.
Vooral deze week bij de
Kamerdebatten over Limburg
en de bouw-cao. Socialisten,
democraten, pacifisten en ra
dicalen ondertekenden en
steunden eikaars moties en
vormden een gesloten front
tegen kabinet en regerings
meerderheid. Alleen in de
zaakDe Goede contra -De
Block lieten de socialisten
D '66 eventjes in de steek, wat
niet onbegrijpelijk was, want
als oud-minister van econo
mische zaken weet Den Uyl
precies hoe het zit met het
project-Kistemaker.
Door de eensgezindheid die
het progressieve kwartet deze
week demonstreerde, krijgt de
uitspraak van ex-PvdA-frac-
tieleider Nederhorst in Ter-
neuzen een bijzonder accent.
Hij zei: „De Partij van de Ar
beid is bereid op elk ogenblik
een beslissend gesprek te be
ginnen om te komen tot een
samenwerkingsverband met
Radicalen, D '66 en de PSP".
Dat is het geluid van de
socialistische Kamerfractie,
die erop uit is door haar op
stelling in de Kamer langza
merhand een klimaat te
scheppen, waarin de progres
sieve concentratie gestaite kan
krijgen. We hebben dal deze
week gezien.
Rechtervleugel
Maar lang niet overal in de
PvdA is Nederhorsts uitlating
goed gevallen. De rechter
vleugel (Patijn, Goedhart,
Thomassen) is boos, omdat de
PSP als serieuze onderhande
lingspartner is genoemd. Dat
klopt weliswaar met uitspra
ken op het PvdA-congres van
november 1967, maar datzelf
de congres keerde zich ook
tegen Nederlands uittreding
uit de NAVO. Een stukje on
gerijmdheid, dat de socialis
ten het recht ontneemt ande
ren van politieke onduidelijk
heid te betichten. Want je kan
niet én aan de NAVO vast
houden én met de PSP een
stembusakkoord willen aan
gaan.
Bozer lijkt nog de linker
vleugel. De met Nieuw Links
gelieerde Friese journalist
Laurens ten Cate voelt-zich
door Nederhorsts interventie
bijna zo genomen als de ra
dicalen indertijd door Schmel-
zers tv-praatje met Biesheuvel
en Mellema.
Er moet, schrijft hij in de
Haagse Post, nodig herrie in
de partij komen, want wat
Nederhorst zei was ten eerste
onwaar, omdat hij niet na
mens „dé" PvdA kon spreken,
en ten tweede onverstandig,
omdat de gesprekspartners
van de PvdA (en trouwens
ook de PvdA zelf) eerst hun
interne meningsverschillen
moeten uitvechten en hun po
litieke gezicht duidelijker die
nen te bepalen voordat über
haupt over een concentratie
kan worden gepraat.
Achtergrond van dit ver
haal is de scepsis van de
Nieuw-Linkskern tegenover
D '66 en radicalen. Volgens
mensen als Han Lammers zijn
dat pseudo-linkse groeperin
gen die als partners in een
concentratie de identiteit van
het socialisme in gevaar zou
den kunnen brengen. Zolang
Van Mierlo Fidel Castro's
Cuba niet uitroept tot de
twintigste-eeuwse Hof van
Eden, is hij in Lammers' ogen
suspect. Wat Lammers dan
wil? Liefst een volksfront van
socialisten, pacifisten en com
munisten.
Gideonsbende
De scheiding der geesten
volstrekt zich echter ook bin
nen Nieuw Links zélf. Hans
van den Doel werd wegens
kritiek op Lammers' adoratie
van de Cubaanse politiestaat
uit de NL-kerngroep getrapt
en volgens insiders zullen
nog meer „revisionisten" wor
den geroyeerd, voorzover ze
althans niet de eer aan zich
zelf houden.
Belangrijkste bijoorzaak
van Van den Doels royement
was echter, dat hij als lid van
de socialistische Kamerfractie
duidelijk voor de progressieve
concentratie met D '66, radi
calen en eventueel PSP kiest
En dat is niet de keuze van
Lammers c.s. Zij geven aan
een zuiver-socialistische gi-
deonsbende verre de voorkeur
boven de grote vooruitstre
vende eenheid, die het rode
élan in compromissen smoort.
Als in zichzelf verdeeld
huis kan Nieuw Links geen
behoorlijk tegenspel meer le
veren tegen Kamerfractie en
partijtop. Den Uyl en Tans
zullen er een zacht eitje aan
hebben als ze straks met D
'66, PSP en radicalen over een
samenwerkingsverband gaan
praten.
Te extreem
Er zijn echter andere moei
lijkheden. Aarden liet vorige
maand in Nijmegen weten
geen behoefte te hebben aan
samenwerking met de PSP,
die hij als „te extreem van
het midden" beschouwt. De
PvdA loopt dus het risico de
radicalen af te schrikken als
ze met de pacifisten om één
tafel gaat zitten. De PSP moet
dus te zijner tyd „kaltgestellt"
worden terwille van de radi
calen, die onder alle omstan
digheden vóórgaan, maar ook
terwille van de eigen Patijn-
aanhang.
Een andere moeilijkheid is,
dat D '66 zich nooit duideiyk
voor een stembusakkoord
heeft uitgesproken; en dat,
gezien haar politiek zeer ge
differentieerde aanhang,
waarschijnlijk ook niet zal
doen. Een extra complicatie
is nog, dat Van Mierlo ook
de „radicalen in de VVD" bij
de progressieve concentratie
wil betrekken. Dat betekent:
nóg meer compromissen, nog
meer water in de progressieve
rosé, nog minder duidelijk
heid.
Overmoed
Goed beschouwd getuigt de
uitspraak van Nederhorst van
grenzeloze overmoed. De
PvdA zal een gesprek, en ze
ker een beslissend ge
sprek, over een stembusak
koord met democraten, radi
calen en pacifisten zolang
mogelyk moeten uitstellen,
wil ze de progressieve con
centratie nog een levenskans
gunnen. Gaat ze nü praten,
dan ligt de hele concentratie
gelijk op haar gat. Zeker
twee van de vier partners-in-
spé zouden gillend uit elkaar
rennen.
Daarom zal Den Uyl het
handiger spelen dan Neder
horst deed vermoeden. Den
Uyl zal de progressieve con
centratie langzaam in de Ka
mer laten groeien zonder ze
overhaast te formaliseren. Wie
weet is tegen 1970 de sfeer zo
hartelijk, dat een stembusak
koord dan voor het grijpen
ligt. Dat moet worden afge
wacht. Als het radicalisme
kwantitatief beperkt blijft tot
het schamele handjevol zetels
dat volgens Veldkamp/Marks-
onderzoek de groep-Bogaers-
Aarden op dit ogenblik zou
veroveren, heeft een stembus
akkoord op zo smalle basis
voor de PvdA weinig aantrek
kelijks meer.
J. PRILLEVITZ
