Wilhelm II wilde eens
Nederland ontvluchten
Commentaar
Dagelijks leven gaat
door in zondag-tv
EN TV
Speelse lees-film
Gouden Roos blijkt
in trek te zijn
Droomhuis naBatman
J
VANAVOND TE ZIEN
VANAVOND TE HOREN
ZONDAG TE ZIEN
ZONDAG TE HOREN
PROGRAMMA'S
Dagboek over
balling van
Huize Doorn
AL,
NA KWART EEUW ONTHULD:
Waarheen
Onmogelijk
Onafhankelijk
ZATERDAG 30 MAART 1948
3'
d Trekken
Wekken om het langste eind
pas' het gisteravond tussen Ne
land 1 en 2. In de actualiteit
de vetste kluif de bouwvak-
De oren van minister Rool-
k moeten hebben getuit, want
naam rolde veelvuldig de
Ier
^Iskamers binnen.
p weec
teede vette hap: de „nabe-
van Lou de Paling-
r. Nauwelijks had Brandpunt
telen van hen, onder wie een
te zoon van Lou, de nodige
n ontlokt, of Mies Bouman
een van zijn voornaamste
stelijke zonen, Paul Geeres, in
,ficène". Ook hier dezelfde
est sen, al probeerde Mier er iets
de delijkers uit te halen.
lie ',r was geweldig veel te horen
te zien op de buis. Bij Mies
am Carel Briels nog eens uit-
gen na zijn Mexico-echec, en
igen we Heintje te horen via
BRT-opname, want in Ne-
Iand mag hij als 12-jarige niet
reden.
n de stoel uitgever Van Oor-
ot, die later in het NTS-
rslag van het schrijversbal ook
er in de kraag werd gepakt,
t zat overigens niet zo best
it die reportage: de acteur Ton
Duinhoven interviewde
ieizaam deze en gene via een
piertje en wist te weinig van
n microfoon. Als hij zijn eigen
tm niet kon horen in het beat-
oaai meende hij dat de micro-
in het ook wel niet zou doen,
ëtpar zo'n ding faalt heus niet.
Wat wij kregen te zien van het
»st was voornamelijk een groot
ntal drentelende mensen en
ge slecht-ondervraagde promi-
(Van onze radio- en tv-redac-
tie)
HILVERSUM Steeds meer
betrappen wij de omroepen er
op, dat zij geen aanvaardbare
formule kunnen vinden voor de
zondags-televisie en dat in een
land waar de zondagsrust wette
lijk wordt geëerbiedigd. Soms is
het goed raak en vertonen de
programma's evenwicht tussen
goede ontspanning en culturele
inspanning, maar gewoonlijk
gaat het leven van alledag met
zijn problemen onverdroten op
de tv voort. De programma's
voor morgen zijn daarvan weer
eens een voorbeeld.
Op Ned. 1 krijgt men 's mid
dags anderhalf uur les van Tele-
ac, daarna komt Monitor dat de
toets der kritiek nog altijd niet
kan doorstaan omdat het te wei
nig eigens heeft en niet homo
geen van samenstelling is. Een
half uurtje religieuze bezinning
kenmerkt even de zondag en dan
is het sport geblazen.
De VPRO vult de belangrijkste
avonduren met een speelse film
over de lezende mens in al zijn
facetten: een werk van Jan Vrij
man en Johan van der Keuken,
dat het aanzien wel waard zal
zijn. Jan Vrijman noemt het „een
volkse, geinige film". Zoiets mo
gen we op de zondagJ ver
welkomen.
Maar daarna komt er drie
kwartier forum over „de zin van
ons strafstelsel". Wie daarvoor
om halfticn geen moed meer kan
opbrengen, kan op Ned. 2 kijken
naar een reportage over de deze
dag gehouden Belgische verkie
zingen. Al evenmin zondagskost,
maar ja, zegt de KRO. dat is
actueel werk.
Deze omroep heeft dan de rest
van de avond gespendeerd aan
een van de zouteloze filmpjes,
die de grote Fernandel voor de
Franse televisie heeft gemaakt.
Een tegenvallende serie. Niette
min aangekocht en dus... uitzen
den.
Ter afwisseling een kleuren
film over 100 jaar Folies Bergère,
het vermaarde vermaaksinstituut
dat het „visitekaartje van toe
ristisch Parijs" werd. Laten wij
hierop vooral geen schijnheilige
kritiek geven, want wie heeft
Parijs gezien zonder voor de on
deugende Folies te bezwijken?
Dit groot spektakel heeft allang
zijn roep van „o foei" verloren,
ook al ziet men er blote meisjes
dansen op het enorme toneel: de
schaars-geklede televisiegirls
doen bepaald niet onder voor dit
evenement.
Wel slaken we een zucht bij de
rest van de KRO-aanbieding op
deze avond: een Engelse docu
mentaire over „Wie leverde de
wapens voor de oorlog in Bia-
fra?" en een gesprek met de
Israëlische minister van buiten
landse zaken Abba Eban.
Niet, dat we iets tegen hebben
op Eban en zijn belangrijk werk,
maar moeten we ons daar alle
maal juist op zondagavond in
verdiepen?
Hoe was het toch vroeger in
onze huiskamers, toen de tele
visie ons gezinsleven nog niet
beheerste en we afstand konden
nemen van de kwellingen der sa
menleving op de avond van de
wekelijkse rustdag?
Natuurlijk, we kunnen het
toestel uit laten en onze eigen
zondagsviering betrachten. Maar
ja.... wie eens nader kennis wil
maken met Abba Eban heeft al
leen nu de kans. Wie geïnteres
seerd ls in de Belgische verkie
zingen, in ons strafstelsel, in de
wapenhandelZo ls het im
mers. De tv is de grote ver
leidster. Wie er op zondagavond
niet over zou denken een theater
te bezoeken wil toch die Folies
thuis wel eens zien. En het leven
van alledag gaat op het scherm
voort, juist in aantrekkelijke
programma's.
Kom dan maar weer, we zetten
het toestel aan. We kunnen dit
niet missen en dat niet. Van har
te toegegeven. Maar de omroepen
moesten de hoofden eens bij el
kaar steken en peinzen over een
formule voor de zondagse beeld
programma's in een land, waar
de zondagsrust wordt gewenst en
wettelijk is vastgesteld boven
dien.
Christine Deutekom heeft haar
succesvol optreden bij de Ned.
Operastichting in de berucht-
moeilijke sopraanrol van Ko
ningin van de Nacht in Mozart's
opera „Die Zauberflöte" onder
broken om een opname te maken
voor het TROS-programma
„Carrousel", dat vanavond op
Ned. 1 uitgaat.
U kunt deze in het buitenland
zo gevierde, maar in eigen land
te weinig bekende zangeres
horen in een aria uit een
eenvoudige opera van Mozart
„Der Schauspieldirektor", in de
befaamde Czardas uit „Die
Fledermaus" en de stralende
„Frühlingsstimmenwals" van
Johann Strauss.
nten. Wij voelden bepaald geen
rlangen, ons in dat feestgewoel
storten, want het zag er niet
ar uit dat iedereen veel prei
ld.
Iet KRO-programma over
luard Jacobs was in zijn genre
ortreffelijk: Wim lbo weet ook
t voorbije cabaret uitnemend
presenteren. Dat de liedjes
ud en schokken, voorspelden
0 u al. Toch waren ze lang niet
naar als dat ene van het
hrijversbal.
Na allerlei gewurm met nieuwe personages is in Amerika bij net
work ABC Batman aan een eind gekomen. De serie, die niemand
meer leuk vond, is door de adverterende firma vervangen door een
geweldig spel, dat „Droomhuis" heet. Het wordt op alle werkdagen
uitgezonden, vijfmaal overdag en 's zaterdagsavonds.
Pasgetrouwde paren kunnen zich aan een reeks vragen en opdrach
ten onderwerpen en winnen bij elk goed antwoord een „stuk in hun
huishouding". En wie alle vragen (mals zijn ze niet!) goed beant
woordt en alle opdrachten juist uitvoert, krijgt een heel huis met
alles wat er in hoort. Wie mee wil doen en zichzelf knap acht, doet
dus het beste met na het huwelijk maar eerst even bij vader en
moeder op zolder te gaan wonenaan twee ingerichte huizen heb
je maar een strop!
(Van onze radio- en tv-redac-
tie)
HILVERSUM Dit jaar is het
festival om de Gouden Roos van
Montreux meer dan ooit in trek.
Het wordt gehouden van 25 april
tot 2 mei en 26 tv-organisaties
uit de hele wereld hebben zich
met inzendingen aangemeld. Zo
groot is de belangstelling nog
nooit geweest.
De helft van de inzendingen is
in kleur, ook de Nederlandse, die
zoals U weet de Rudi Carellshow
met kinderen uit vele landen be
treft. Buiten mededinging wordt
ook een van de sprookjesshows
van Ria Valk (KRO-tv) ingezon
den.
Zoals U weet, zijn er diverse
prijzen te vergeven: de drie edel
metalen rozen, de prijs van de
stad Montreux en de internatio
nale persprijs. Merkwaardig is,
dat de persjury in de laatste drie
jaren steeds eensgezind was met
de festivaljury: de persprijs ging
telkens naar de winnaar van de
Gouden Roos. Verleden jaar
kwam het BBC-programma
„Frost over England" als grote
overwinnaar uit de bus. De Brit
ten bieden nu een soortgelijke
amusementsshow, samengesteld
uit de geestigste onderdelen van
het wekelijkse sketch-program-
ma „De wereld van Charlie Dra
ke".
Schoolschrift
(Van onze onderwljsredacteur)
Seen compromisschol en
OVER de compromisscholen en alle problemen die
daarmee annex zijn, zowel praktische als le
vensbeschouwelijke, bestaat in kringen van het
christelijk onderwijs een duidelijke visie: ze worden
resoluut afgewezen.
Dat de compromisschool geen genade kan vinden in
de ogen van voorstanders van christelijk onderwijs is
eigenlijk vanzelfsprekend; er is namelijk nauwelijks
principieel verschil tussen een compromisschool en een
neutrale school. En de redenering: liever een compro
misschool dan geen school, is een drogreden, die
voorstanders van protestants-christelijk onderwijs
verwerpen.
Samenwerking
WAT verstaat men nu onder een compromisschool!
Een handzame definitie geeft een nota van de School
raad, waarin staat dat onder zulk een school dient te
worden verstaan „een school uitgaande van een instel
ling die zich blijkens haar statuten niet stelt op een
bepaalde levensbeschouwelijke grondslag".
Een compromisschool heeft als uitgangspunt voor de
voorzieningen in een bepaalde onderwijsbehoefte de
samenwerking van levensbeschouwelijke richtingen.
Men pleegt mede tot deze categorie te rekenen de
scholen uitgaande van een combinatie, waarin naast
een of meer levensbeschouwelijke richtingen in orga-
nisatieverband ook overheidsinstanties (bijvoorbeeld
gemeentebesturen) vertegenwoordigd zijn.
Gemengde besturen
De compromisscholen zullen naar hun aard staan
onder besturen van gemengde samenstelling. Deze
besturen dragen de volle verantwoordelijkheid voor
alles wat in de scholen gebeurt en met name ook voor
de opvattingen in geestelijke zaken die het onderwijs
behoren te schragen.
Men vraagt zich af of bestuursleden die ervan over
tuigd zijn, dat de christelijke beginselen het onderwijs
behoren te beheersen, die verantwoordelijkheid aan
een compromisschool kunnen dragen, met name wan
neer men ervan uitgaat dat een dergelijke school ook
bezocht zal worden door kinderen wier ouders op
christelijk onderwijs prijs stellen.
Ontwikkeling geremd
De Schoolraad is voorts van mening dat het bevor
deren van de totstandkoming van compromisscholen
de ontwikkeling van het christelijk onderwijs ter
plaatse in sterke mate belemmert, zo niet geheel blok
keert. Waar men een keer een compromisschool als
aanvaardbaar heeft erkend, kan men bezwaarlijk de
oprichting van een christelijke school als principiële
eis stellen.
Dit plaatselijk effect krijgt een algemeen karakter
wanneer de landelijke organisaties van het christelijk
onderwijs tegen oprichting van compromisscholen
geen wezenlijk bezwaar maken. De praktijk heeft de
juistheid van deze stelling bewezen. Wanneer men aan
een compromisschool heeft meegewerkt, kan het
christelijk onderwijs moeilijk meer tot ontwikkeling
komen.
Na de oorlog zijn er krachtige acties gevoerd voor
de oprichting van compromisscholen voor zwakzinnige
kinderen in Terneuzen en Middelharnis. Het christe
lijk onderwijs verzette zich sterk. Ondanks sterke
druk staan er nu in beide plaatsen christelijke
blo-scholen. En tenslotte, dat er christelijke onderwij
zers aan compromisscholen benoemd kunnen worden
houdt in, dat ook leerkrachten van andere signatuur
benoembaar zijn.
Ned. 1 TROS
7.06 uur series Mr. Ed en Mr. Terrific.
8.20 uur amusementsshow Carrousel op vakantietoer.
9.50 uur aflevering „Danger Man".
Ned. 2 AVRO
7.03 uur nieuws uit de provincies.
8.20 uur De Mounties in „De man zonder hoofd
8.50 uur Lou van Burg's spellenshow „1 1 2".
10.00 uur 27ste aflevering van „Peyton Place
Hilversum I KRO
8.00 uur verzoekplaten.
10.00 uur Cursief, satirisch programma.
10.45 uur Goal, muzikaal sportprogramma.
Hilversum II VARA
7.35 uur kunstrubriek.
8.15 uur Malando en zijn orkest.
8.45 uur hoorspel „Driemaal proost".
10.40 uur Loco. gevarieerd programma.
11.40 uur Seth Gaaikema op de Twentse Boekenavond.
Ned. 1 VPRO
7.05 uur (CVK/IKOR) serie „Via Uppsala".
8.30 uur speelse film „Waarom leest de mens?"
9.30 uur forum over „Wat is de zin van ons strafstelsel?"
Ned. 2 KRO
7.00 uur (NTS) feuilleton „Sebastiaan"
8.05 uur gesprek met Abba Eban. Israëlische minister van
buitenlandse zaken.
8.30 uur Franse kleurenfilm „100 jaar Folies Bergère".
9.35 unr reportage over de Belgische verkiezingen.
Hilversum I NCRV en KRO
7.30 uur vervolg serie „Leren leven met de oecumene".
8.10 uur Zondagavondzang uit Leeuwarden.
9.00 uur stemmenspel „Paulus", naar zijn Brieven.
9.30 uur liedjes met Jules de Corte.
10.45 uur Audio, informatie voor muziekliefhebbers.
Hilversum II AVRO
8.00 uur(VPRO) meningen in „Balans".
8.30 uur gevarieerd programma Rits.
9.30 uur Omroeporkest concerteert samen met de pianiste
Maria Stroo.
10.50 uur Joop Stokkermans. zijn combo en solisten.
pioen, spelprogramma; 20.35 E-
cho. actualiteitenrubriek 22.05
Mannlx: scrle-tv-speeiflims (4)
22.55 Nieuws.
RADIO
VANAVOND
Hilversum I. 402 m. KRO:
18.30 Nieuws: 18.46 Actualitei
ten: 19.10 Godsdienstige uit
zending: 19.30 SJook: voor
twintigers; 20.00 verzoekpla-
tenprogramma; 21.50 Wegen
door de wildernis, lezing: 22.00
Cursief, een programma dat
schuin tegen de dingen aan
kijkt; 22.30 Nieuws; 22.40 Over
weging; 22.45 Muzikaal sport
programma met commentaren
en reportages: 23.55-24.00
Nieuws.
Hilversum II. 298 m. VARA:
18.00 Nieuws: 18.16 Commen
taar op het nieuws: 18.20 ste
reo: Melodieën Expres; 18.45
Verzoekplatenprogramma19.30
Nieuws; 19.35 Artistieke Staal
kaart; 20.15 Stereo: Tan
go-rumba-orkest met zangso
list: 20.45 Driemaal Proost,
hoorspel; 21,40 Lichte grammo-
foonmuzlek; 21.50 Pianorecital;
22.30 Nieuws; 22.40 Loco: ec-n
programma zonder motief;
23.05 Hoogtepunten uit onze
programma's van de afgelopen
14 dagen; 23.40 Cabaretpro-
gramma t.g.v. de opening van
de Boekenweek; 23.55-24.00
Nieuws.
TELEVISIE
VANAVOND
Nederland I. NTS: 18.50 Pipo
de clown; STER: 18.56 Recla
me: NTS: 19.00 Journaal:
19.06 Mr. Ed: The songwriter,
TV-feuilleton; 19.30 In kleur:
Mr. Terrific: De gefopte spion,
TV-feuilleton; STER: 19.56 Re
clame; NTS: 20.00 Journaal;
STER: 20.16 Reclame; TROS:
20.20 Carrousel: ami
mentsprogramma; 21.50 Danger
Man: Ik heb alleen maar sher
ry in huis, TV-feuill. NTS:
22.55-23.00 Journaal.
Nederland II. NTS: 18.50 Pi-
po de clown: STER: 18.56 Re
clame: NTS: 19.00 Journaal;
AVRO: 19.03 AVRO'S Reglovl-
zler: NTS: 20.00 Journaal;
STER: 20.16 Reclame: AVRO:
20.20 De man zonder hoofd,
stripverhaal; 20.50 Spellenshow
voor tweelingen; 22.00 Peyton
Place, TV-feullletonNTS:
22.25-22.30 Journaal.
België. Nederlands progr.
Kanalen: 2 en 10. 18.55 Zand
mannetje: 19.00 Kath. godsd.
ultz; 19.30 Dierenfilm; 19.52
Meded. en Hier spreekt men
Nederlands: taalwenken: 20.00
Journaal; 20.25 De muziekkam-
Hilversum I. 402 m. KRO
00 Nieuws. 8.15 Stereo: Klas
siek platenprogramma; 8 55 In
leiding Hoogmis; 9.00 Hoog
mis: 10.00 Nieuws en wa
terstanden; 10.15 Klassieke ge
wijde muziek (gr.); 10.45 Strip
- literaire kroniek: 11.00 Pro
menadeorkest en solist; 11.50
Buitenlands commentaar:
NCRV: 1200 Kerkorgelconcert:
12.35 Klassieke gewijde muziek
(gr.): 12.40 Klassiek platenpro
gramma; 13.00 Nieuws; 13.01
Voor de kinderen; 13.30 Stereo:
Klassieke kamermuziek (gr.):
13.55 Stereo: Klaveclmbelrecl-
_r.); 14.10 Voordracht;
NRU: 14,30 Sportreportages -
uitslagen) CVK: 17.00 Gerefor
meerde kerkdienst; 18.00 Ge
wijde muziek; IKOR: 1B.30
Zingt het voorbedachte lied;
18.50 Kerk veraf en dichtbij;
NCRV: 19.00 Nieuws; 19.07 Ste
reo: Engelse kerkmuziek uit
de 16e en 17e eeuw (gr.); 19.30
Leren leven met de oecumene,
lezing; 19.45 Stereo: Orkest
van Napels (gr.); 20.10 Geeste
lijke liederen; KRO: 20.30 Ste
reoclub: muzikale en tech
nische tips voor de stereo-
fans; 21.00 De Openbaring
des Heren: dramatisch mono-
fans: 21.00 Licht muziekpro
gramma. 22.00 Programma
over actuele godsdienstige
vraagstukken: 22.30 Nieuws:
22.40 Overweging; 22.45 Muzi
kale informatie voor kenners
en liefhebbers; 23.55-24.00
Nieuws.
Hilversum II. 298 m. VARA:
8.00 Nieuws; 8.18 Weer of geen
weer; (Om 9.00 Sportmedede-
lingen); 9.45 Humanistisch
Verbond: dlenstwelgeren,
toespraak; IKOR: 10.00 Het
Geladen Schip; 10.30 Hervorm
de kerkdienst; 11.30 Vraag er
antwoord: 11.40 Muziek; 11.45
De kerk in de spiegel van de
1 pers; AVRO: 12.00 Bonte muzl-
I kale show: 13.00 Nieuws: 13.07
Radiojournaal, waarin de le
zing: De toestand in de
reld; 13.25 Radioperiodiek;
14.00 Stereo: Licht Instrumen
taal ensemble; NRU: 14.15 Ste
reo: Concertgebouworkest en
soliste, in de pauze: plm.
14.50-15.10 Cursus muzlekbe-
luisteren; 16.30 Tijding: nieuws
uit de wereld van ie
vcnsbeschouwelljke Instellin
gen; VARA: 17.00 Melodieën
uit film en musical; 17.50
Nieuws: NRU: 18.05 Sportre
portages en beschouwingen.
VARA: 18.30 Cabaretprogram
ma; 19.00 Zin en tegenzin:
discussie over een actueel on
derwerp: VPRO: 19.30-Nieuws:
19.35 Chansons; 20 00 Balans:
Opinies en gebeurtenissen ge
wogen en getoetst: AVRO:
20 30 Rits: voor de jeugd; 21.3c
Stereo: Omroeporkest en so
liste. 22.30 Nws. 22.40 Radio
journaal. 22.50 Stereo: Combo
met zangsolisten; 23.20 Stereo:
Licht instrumentaal sextet met
zangsoliste: 23.55-24.00 Nieuws.
Hilversum III. 240 m. en
FM-kanalen. AVRO: 9.00
Nieuws; 9.02 Licht platenpro
gramma: 10.00 Nieuws; 1002
Juist op zondag. 11.00
Nieuws; 11.02 Muziek Mozaïek;
VARA: 12.00 Nieuws; 12.02
Verzoekplatenprogramma: 13.00
Nieuws: 13.07 Ringo: Beat- en
Popfestival; NRU: 14.00
Nieuws; 14.02 Rome - Ankara -
Madrid: voor de buitenlandse
arbeiders; 15.00 Nieuws; 15.02
Athene - Rabat - Lissabon:
voor de buitenlandse arbei
ders; AVRO: 16.00 Nieuws;
16.02 Rhythm and blues: 16.35
Country en Western muziek;
17.00 Nieuws: 17.02 Sportjour
naal: 17.05-18.00 Muzlek-Mélan-
ge.
TELEVISIE
HORGEN
fr-v v -■■.■.-.-.-.-X-a
Nederland I. KRO/RKK:
11.00-12.00 H. Eucharistie - vie
ring. NTS: 14.00-15.30 Teleac:
14.00 Problemen v. h. brugjaar
(4): 14.30 Mens in de ruimte
(7): 15.00 Russische les (26).
15.30 Nws in 't kort. 15.31-17.00
Monitor. (Plm. 15.35 In kleur:
Paulus de boskabouter; Plm.
16.00 Skippy; Plm. 16.30 Voet
baluitslagen). 18.55 Pipo de
Clown. CVK/IKOR/RKK: 19.00
Bijbelvertelling v. kind.
CVK/IKOR: 19.05 Via Uppsala:
gesprekken. NTS: 19.30 Sport
20.25 Journ. VPRO: 20.30 Waar
om leest de mens?. TV-docum.
I. h. kader v. d. boekenweek
1968. 21.30 Forum: Wat is de
zin van ons strafstelsel,
discussie. NTS: 22.15-22.20
Journ.
Nederland II. NTS: 18.55 Pi
po de clown. 19.00 In kleur:
Nieuwe avonturen van Se
bastiaan, TV-fcullleton v. d.
Jeugd. KRO: 19.30 In kleur: De
wereld v. Fernandel: De kof
fer. TV-film. NTS: 20.00 Journ.
20.05 Silhouet, portret van een
tijdgenoot. (KRO). KRO: 20.30
In kleur: 100 Jaar Folies
Bergère, fllmrep. 21.10 Film-
rep. over wapenleveranties.
21.35 Belgische Verkiezingen,
rep. uit Brussel. NTS: 22.10
Journ. KRO: 22.15-Plm. 23.00
Belgische Verkiezingen (ver
volg).
Hilversum I. 402 m. KRO:
00 Nws. 7.10 Het levende
woord. 7.15 Klass. en modern
platenprocr. (7.30 Nws; 7.31
Act.: 7.50 Overweging. 8.00
Nws). 8.30 Nws. 8.32 Voor de
hulsvrouw. (9.25 Conciliepost
bus; 9.35 Waterstanden). NRU:
10.00 Ned. muz. In de komende
14 dagen (opn.). KRO: 11.00
Nws. 11.02 Voor de zieken. 11.30
Van en voor bejaarden.
NCRV: 12.00 Stereo: Lichte
gramm. 12.21 Voor boer en
tuinder. 12.26 Meded. v. land
en tuinb. 12.30 Nws. 12.41 Act.
Stereo: L'chte orkestmuz. en
zangsol. 13.50 Schoolradio. 14.15
Opera(tle) - 1 april. 15.00 Her
vormde godsdienstige uitzen
ding. NRU: 15.30 Rep. en muz.
uit de provincie Overijssel.
(16.00-16.02 Nws). 17.20 Over
heidsvoorlichting. NCRV: 17.31
Voor de kleuters. 17.45 Voor
de kinderen. 18.00 Koorzang.
18.19 Ultz. van de PSP,
Hilversum II. 298 m. VARA:
7.00 Nws en ochtendgymn. 7.23
Lichte gramm. en rep.
(7.30-7.35 Van de voorpagina:
persoverz.) VPRO: 7.54 Deze
dag. VARA: 8.00 Nws. 8.11 Act.
8.20 Lichte gramm. en rep.
(vervolg). 9.00 Stereo: Klass.
orkestmuz. (opn.). 10.00 Voor
de vrouw. NRU: 11.00 Nws.
11.02 Radlophilharmonlsch" or
kest en soliste. VPRO: 12.00
Blauwe maandag: gevar.
progr. 12.26 Meded. Lb.v. land
en tuinbouw. 12.29 Stereo: Mu
zikale aanwinsten. 12.50 Tien
voor Eén, praatje. 13.00 Nws.
13.11 Informatie: ontwikke
lingswerk. 13.20 Pro memorie,
praatje. 13.25 Mod. kamermuz.
(opn.). 14.25 Schoolradio. NRU:
14.45 Kleintje cabaret. AVRO:
15.00 Voor de vrouw. 15.40
Licht ork. 16.00 Nws. 16.02 Zuid-
amerikaanse muz. 16.30 Stere-
o: Metropole ork. 17.00 Ont
moeting met Jack Miller. 17.30
Brabant journ.
Hilversum III. 210 m en
FM-kanalen. NCRV: 9.00 Nws.
9.02 Licht platenprogr. 10.00
Nws. 10.03 Popstation (11.00
Nws.) TROS: 12.00 Nws. 12.02
Act. 12.10 Verzoekplatenprogr.
KRO: 13.00 Nws. 13.03 Act.
13.08 Knalmuz. 14.00 Nws. 14.03
Muz. en sport. 15.00 Nws. 15.03
Swing-Time. 16.00 Nws. 16.03
Tienerprogramma. 17.00 Nws.
17.02 Act. 17.07-18.00 verzoek
platenprogr.
rvp 4 JUNI 1941
stierf, ruim 82
jaar oud, de balling
van Huize Doorn,
Wilhelm II, de laat
ste keizer van Duits
land en koning van
Pruisen. Bijna 23
volle jaren had hij
mogen genieten van
de gastvrijheid die
de Nederlandse rege
ring hem, daarbij de
uitleveringseisen van
de geallieerden to
taal negerend, in de woelige
novemberdagen van 1918 aan
bood.
/"AVER HET verblijf van
Wilhelm in Nederland
eerst als gast op het slot
Amerongcn van graaf Godard
van Aldenburg-Bentinck,
daarna op een door hem aan
gekocht landgoed was tot
op heden weinig bekend.
Er drong zo goed als niets
over het leven van de ex-kel-
zer tot de buitenwereld door.
Men had vernomen, dat hij
een deel van de dag door
bracht met het vellen van bo
men, dat hij veel wandelde en
dikwijls gasten ontving. Maar
wat deed hij meer, waarheen
trokken zijn gedachten en wat
verwachtte hij nog?
die vragen vinden nu,
een kwart eeuw na 's kei
zers dood, beantwoording in
v°»
„Der Kaiser in Nederland"
(uitgave In den Toren,
Baarn), een dagboek, bijge
houden door Sigurd von Hse-
mann.
)N Ilsemann was de laat
ste vleugeladjudant van
keizer Wilhelm n. Hij verge
zelde de keizer vrijwillig in
ballingschap en diende hem
trouw tot diens dood. Het le
ven van Wilhelm II in Neder
land heeft hij zeer nauwkeu
rig beschreven, van dag tot
dag.
Hij vertelt over de gesprek
ken in het meestal uitgebreide
gezelschap dat met de keizer
bij kaarslicht dineerde, over
de brieven naar allerlei, soms
ook politieke, figuren, met wie
de keizer in de dagen van zijn
neergang in nauw contact had
gestaan en over de nutteloze
dromen die de keizer droomde
over zijn terugkeer
naar Duitsland.
IJ ET vooral voor
historici belang
wekkende dagboek
van von Ilsemann
dat nu is verschenen
reikt tot het einde
van het jaar 1923.
Het is de bedoeling
te zijner tijd een
volgend deel het
licht te doen zien.
Von Ilsemann begint zijn
dagelijkse aantekeningen kor
te tijd voor Duitslands capitu
latie. Hij immers was een di
recte getuige van de drama
tische gebeurtenissen in de
herfst van 1918, die niet alleen
de val van de keizer en zijn
vlucht naar Nederland op 11
november 1918, maar ook de
afschaffing van de monar
chieën in Duitsland tot gevolg
hadden.
IVTEVENSTAAND verhaal,
ontleend aan het dagboek,
betreft een belangrijke epi
sode uit de ballingschap van de
man, die eens zei: „Mijn ge
weten is zuiver. God weet. dat
ik deze oorlog niet wilde", en
die zijn ballingschap extra
zwaar maakte omdat hij zich
nooit "heeft kunnen losmaken
van dat wat de tijd voor eens
en voor altijd voor hem had
weggesloten (311 blz., 12,90).
IN het begin van de
cember 1918 hield de Ne
derlandse regering er ern
stig rekening mee, dat de
Entente de uitlevering
van de keizer zou verlan
gen en bij weigering mis
schien geweld zou ge
bruiken. En enige dagen
later schreef von Ilsemann
in zijn dagboek: „Steeds
donkerder wordt voor ons
de toekomst. De keizer
wil zich onder geen be
ding aan de Entente over
geven".
Jk wil mij niet ah de ge
meenste misdadiger door de
straten van Parijs of Londen
laten slepen, om te worden
bespuwd en dan door die
schoften onthoofd. Want
daaraan bestaat geen twijfel:
ben ik eerst in hun handen,
dan brengen zij mij om hals.
Die smaad en schande mag ik
mijzelf, mijn huis en Duits
land niet aandoen, die triomf
gun ik de vijanden niet."
Zo sprak de keizer. Er blijft
slechts één uitweg: de keizer moet
verdwijnen, vluchten."
Doch de vraag bleef: Waarheen
en hoe? Allerlei mogelijkheden
werden in intieme kring met de
keizer en de keizerin uitvoerig
besproken.
Een moeilijkheid was de „ver
kleding van de keizer". Ik (Von
Ilsemann) stelde voor de snor af
te scheren en het grootste deel
van het naar af te knippen. De
rest moest geverfd worden.
Deze verandering van de voor
naamste kentekenen van de kei
zer, daarbij gevoegd een knijp
bril, is naar mijn mening vol
doende om hem onherkenbaar te
maken. Met het haar gaat de kei
zer accoord, de snor wil hij laten
uitdunnen en de punten naar be
neden draaien, en dan de knijp
bril opzetten.
Maar het moeilijkste is, zoals
de keizer steeds weer herhaalde,
„mijn verminkte arm, waaraan
ze mij direct zullen herkennen".
Het was de eerste keer dat ik
hem over deze arm hoorde spre
ken. Ook dit punt hebben wij
van alle kanten bekeken en wij
zijn tot de volgende oplossing ge
komen: lange mouwen, de linker
arm in de zak."
Alle vragen die werden opge
worpen, werden onder ogen ge
zien, waarbij de keizer steeds
weer zei: „Beste mensen, er zijn
zulke onvoorstelbare moeilijkhe
den, dat mij het gelukken van de
vlucht onmogelijk schijnt." En
zich wendend tot een van de he
ren van zijn gevolg zij hij: „Het
is maar het beste dat een van
jullie mij doodschiet".
Even later: „De enige oplossing
blijft: ik ga op bed liggen neem
mijn middeltje, dan is het afgelo
pen". Daarop begon de keizerin
hevig te snikken, greep zijn han
den en ze!: „Wilhelm, dan ga ik
samen met je naar het hierna
maals."
Het ls vreselijk, zo noteerde
von Ilsemann op 11 december
1918. zover als het is gekomen.
Hoe wreed is het lot van het
keizerlijk paar. Hoe verschrikke
lijk is het als de keizerin zegt:
„Wélk een schande dat "het va
derland, waarvoor men zijn ge
hele leven heeft geleefd en zo
veel goeds gedaan, de keizer
verstoot. Dat het hem niet op
neemt in het grootste gevaar en
hem geen toevluchtsoord biedt!
Hoeveel miljoenen zouden hem
daar met open armen ontvangen
en hun leven voor hem inzetten
maar dat wordt hun belet."
Al'le voorzongen bléken achter
af overbodig. De Entente stelde
de Nederlandse regering geen
met geweld dreigende eis. De kei
zer en de keizerin konden in Ne
derland blijven.
Von Ilsemann vernam goede
berichten daarover aan de voor
avond van Kerstfeest 1918. .,'s
Morgens was ik bij prins Hen
drik der Nederlanden op bezoek
gevraagd. Het was hem een be
hoefte op deze wijze de keizer te
laten weten, met welk een op
rechte deelneming hij, de konin
gin en haar moeder aan de ma
jesteiten dachten, hoe graag zij
zouden willen helpen, maar dat
was hun helaas niet mogelijk.
De prins had er al eens eerder
over gedacht, hoe hij de keizer in
het geheim zou kunnen bezoeken,
misschien 's nachts per auto.
maar hij vond het tenslotte maar
beter het niet te doen. Nederland
zou nooit toestemmen in een uit
levering en aan een gewelddadi
ge afdwinging geloofde hij
niet...."
„Maar hoe afhankelijk men
in Den Haag van de Entente
is, bewijst het volgende ver
haal dat de prins mij vertel
de. Hij had een ritmeester
van een regiment cavalerie
beloofd hem op 1 januari tot
zijn persoonlijke adjudant te
benoemen. Op verzoek van
de minister-president moest
hij die belofte ongedaan ma
ken, omdat de Entente we
gens de Duitse gezindheid
van de ritmeester daaraan ze
ker aanstoot zou nemen..."
