Faiust naar het stadhuis?
ORIËNTATIE VAN BLIJSTRA
Verkiezingscampagne begint in
Amerika opgang te komen
Christelijke visie
op misdaad en
straf verandert
Kanttekening
Verre vrienden
leven dogen verder
KORTER WERKEN EN WAT HET KOS T
fc
ZATERDAG 17 FEBRUARI 19(
XT EN goede buur is beter dan een verre vriend, luidt een
Nederlands spreekwoord.
Nu vormen buur en verre vriend nauwelijks meer aparte
groepen. De verre vriend van vroeger is ons allen naby
gekomen. Indien niet lijfelijk dan toch door de informatie
die wij over hem hebben en die ons in feite van minuut
tot minuut ter beschikking staat.
Geen wonder dat een hedendaags wysgeer, de Amerikaan
McLuhan, onze aarde al aanduidt als een „global village",
als een werelddorp, waarin wij in toenemende mate dicht
opeen wonen en straks ook alles van allen weten. Deze
ontwikkeling openbaart zich tegeiyk in een eveneens toe
nemend besef van medeverantwoordeiykheid.
Het is naar verre landen dat onze ontwikkelingsminister
Udink vandaag een belangryke reis gaat ondernemen, verre
landen die tegeiyk goede vrienden zUn: Thailand, Indonesië
en Maleisië.
Een belangryke reis vanwege het reisdoel, en óók omdat
selfs aan wie hieromtrent misschien enige twyfel hebben
gekoesterd intussen duideiyk zal zyn geworden dat de ont
wikkelingshulp by deze bewindsman in vertrouwde handen
is. Zelf had ik in dit opzicht reeds goede verwachtingen.
TVfELK karakter onzo regering aan ons aandeel in de
totale ontwikkelingshulp gegeven wil xien, mag bekend
heten, zy geeft de voorkeur aan enig gericht helpen, ervan
uitgaande dat de meeste hulpverlenende landen wel bepaalde
voorkeuren zullen hebben.
Niet uiteraard dat het ene hulpbehoevende land minder Is
dan het andere; er kan echter voordeel uitgaan van een
niet al te grote versnippering door elk hulpverlenend land
als zodanig.
Dat, behalve uiteraard naar de West. onze genegenheid dan
in het byzonder uitgaat naar Indonesië, ligt voor de hand.
Daar Is. zoals bekend, de situatie nog altyd moeliyk, maar
onder het huidige bewind zyn niettemin voorwaarden ge
schapen voor verbetering.
Waarnemend-president Socharto heeft onder niet benydens-
waardige omstandigheden de teugels In handen moeten
nemen. Het mag reeds worden gezegd dat zyn bewind bezig
ls aan geloofwaardigheid te winnen. De zaken zyn er al wat
gestabiliseerd en nu verkeert naar de Nederlandse indrukken
Indonesië in een overgangsperiode van stabilisatiepolitiek
naar ontwikkelingspolitiek.
T~\E stabilisatie houdt voorlopig ln, dat de beangstigende
inflatie een keer heeft genomen; er komt zelfs al een
meer gereguleerde belastingheffing van de grond; en het
is wel duideiyk dat de aanvankeiyke stabilisatie een voort
gang behoort te hebben in een fase die meer door ont
wikkeling zal zyn gekenmerkt.
Er is daarom ln Indonesië werk aan de winkel. Voor de
regering. Voor de eigen bevolking. En voor allen die van
buiten helpen willen. De problemen liggen er naar myn
mening vooral ln de sectoren van landbouw, onderwys en
transport.
Zeker ook by het transport. Indonesië Is een eilandenryk
met alle gevaren van een uiteenvallende markt.
Ik meen te weten dat ook van het Nederlandse bedryfs-
leven uit een groeiende belangstelling bestaat voor de moge-
ïykheden die Indonesië biedt. x
In de algemene ontwikkeling dan Is Indonesië achterop
gekomen by andere landen die aanvankeiyk ook tot de hulp
behoevenden moesten worden gerekend. By de landen waar
het goed gaat zyn ook Thailand en Maleisië, en het zou
my niet verbazen indien minister Udink in deze beide begrip
gaat vragen voor het feit dat Nederland zyn activiteit thans
nog wat sterker op Indonesië richt.
]\|ENi mag hopen dat onder het huidige bewind Indonesië
een wat rooskleuriger toekomst tegengaat. Maar het
heeft daarby ruggesteun nodig, zoals wy zelf na de oorlog
de ruggesteun behoefden die het thans zo gemakkeiyk ge
kritiseerde Amerika ons toen zo gul heeft geboden.
Ontwikkelingshulp wordt vaak spoedig getrokken in de
sfeer van de sentimenten. Als regel ls het dan een ondank
bare taak. te pleiten voor een meer redeiyke benadering.
Neem byvoorheeld de bewering dat de kloof tussen de ryke
en de arme landen nog altyd breder wordende zou zyn,
wat dan zou wtyien op het onvoldoende van de verstrekte
bystand.
Het argument is ondeugdeiyk. Ontwikkelingshulp zal niet
gericht moeten zyn op geiyktrekking van de niveaus; in
dit verband kan worden bedacht dat ook de financiële kloof
tussen Amerika en ons nog altyd breder aan het worden
is betekent dit dat we nog altyd hulp uit Amerika
behoren te ontvangen?
TVEE. doel van de hulp zal moeten zyn de daarvoor ln
aanmerking komende landen een redeiyke bestaans-
mogeiykheid te verschaffen alsmede het bevorderen binnen
die landen van zelfstandige mogeiykheden tot verdere groei.
Wie het anders stelt behoort zich af te vragen of hy met
zyn kritiek niet bezig Is ontmoedigend op anderen in te
werken.
Aan toch niet te bevredigen gevoelens by de rykere landen
van in de hulp te kort te schieten hebben dc ontwikkelings
landen geen behoefte. Wèl aan hulp In de mate zoals die
door ons land en onder onze regering wordt geboden.
Er is reden tot goed vertrouwen dat mede door de reis
die de minister vandaag aanvangt de banden met de verre
vrienden ginds zullen worden verstevigd.
DIEMER
..Mijn dagen en nachten
zijn vol vrees. Ik verdrink
in mijn angst voor de dood
en ben dan nog bang, dat
die angst mijn dood zal ver
haasten. Overal zie ik het
einde: in de doodsberichten
in de kranten, de begrafe
nissen, de doeken van oude
meesters, een zinspeling op
de Romeinse keizers, een
aanhaling van Shakespeare,
een spelend kind, dat mij
zal overleven, een jonge
vrouw die over mij heen
kijkt, een andere grijsaard,
de zee, de wolken, de lucht,
die blijven, die ik weldra
niet meer zal zien."
Zo spreekt een oude man. een
van. de deelnemers aan het 72
bladzijden lange gesprek, dat R.
Blijstra met en over Goethes be
roemde creatie doctor Faust laat
voeren. Het boekje heet Een
Faust; het is een uitgave van
N.V. De Arbeiderspers te
Amsterdam en kost 4.90. Een
gesprek dus. gevoerd door A en
B, de reeds genoemde oude man,
Faust. Margaretha. een leerling,
een arts, Mefistofeles, een mi
nister-president, de professoren
O. P, Q en R, Beëlzebub, Asmodi,
Belial, Astaroth, een commenta
tor, enkele meisjes en de presi
dent van Noord en Zuid. Mis
schien heb ik nog wel een perso
nage vergeten te noemen.
De bedoeling van deze
omslachtige opzet is (ik citeer de
achterkant van het boekje) „de
enorme pretenties van het
Faustmotief en de Fausttragiek
door te prikken £n onschadelijk
te maken, om Faust zo neer te
zetten op een zeer onhe
roïsch. nochtans veel meer
menselijk voetstuk. Blijstra keert
de essentie van het oude thema
om: niet het meisje wordt ver
oordeeld en gered maar Faust
zelf... Hij trouwt gewoon met
Margarethe, die hiermee als my
thologische figuur voorgoed heeft
afgedaan. „De uitgeverij spreekt
voorts van „de geestigste en do
delijkste tegenstaat, die Blijstra
aan de opgeblazenheid van het
'klassieke' thema kon toebren
gen".
Pretentie
We hebben hier dus voor ons
een poging tot ontmythologise
ring van Faust en Gretchen, twee
van de weinige waarlijk levende
figuren uit de wereldliteratuur,
welke poging de uitgeverij tot
mythologische proporties pro
beert op te blazen. Aan de criti
cus de taak. ten eerste om de
enorme pretentie van dit uitge-
versproza door te prikken en ten
tweede Blljstra's boekje op zijn
werkelijke waarde of onwaarde
te schatten.
Blijstra is in zijn 67e le
vensjaar. Wat de oude man zegt,
zal hemzelf niet helemaal
vreemd kunnen zijn. Als het
gesprek had gegaan tussen deze
oude man aan de ene kant en
figuren uit Goethes Faust ter an
dere zijde, dan zou het gesprek
veel duidelijker zijn geweest dan
nu. In de tragedie heeft men be
dachte figuren (creaties van een
genie), die dan zouden onder
vraagd worden door een levend
mens van anderhalve eeuw later.
Maar eigenlijk is de zaak zo nog
niet helemaal duidelijk gesteld.
Strikt genomen neemt Blijstra
niet de figuren van Goethe op de
korrel, maar anderhalve eeuw
vaak opgeschroefd, soms zwijme
lend commentaar. In kern is het
weinig briljante, omslachtige
heen en weer gepraat in
Blijstra's boekje een poging tot
een moderne benadering van de
Fa us t-problematiek.
Dit had in een essay kunnen
gebeuren. Het is het goed recht
van de auteur de reeds eerder
door hem gebruikte dialoogvorm
te hanteren. Ook Dirk Coster
heeft deze vorm van gelezen to
neel gebruikt Maar het is niet
voldoende een aantal figuren te
bedenken die met elkaar con
verseren. Het moeten dan ook fi
guren zijn. Iedereen praat in dit
boekje in ongeveer dezelfde stijl
en toon. Bovendien maakt deze
uitvoerige dialoog de indruk van
improviserend te zijn opgezet,
welke methode wel een zekere
frisheid kan meebrengen, maar
meestal schade doet aan de
structuur van het geheel.
Waardeloos
Ik heb veel respect voor
Blijstra, die in de literatuur zijn
sporen heeft verdiend, maar dit
boekje vind ik waardeloos ge
praat. Het kan best zijn dat er
een soort echt hartzeer achter zit,
maar dat is er dan niet uitgeko
men. Is de bedoeling geweest een
geestige, briljante persiflage te
schrijven, ook dan kan men niet
van een succes spreken. Op mij
maakt alles de indruk van ty
pisch intellectuelen-gebabbel,
waarbij men aan het eind nog
meer in de mist zit dan bij het
begin. Men kent dit ongerief uit
radio en t.v., voor een gevoelig
mens even erg als zout water of
verontreinigde lucht.
Onontkoombaar
Bovendien: men kan Goethe
toch niet meten met de maatsta
ven van de tweede helft der 20e
eeuw! Lust men hem niet, dan
kan men hem rustig laten voort-
vegeteren in bibliotheken, vak
werken en schoolboeken. Maar
natuurlijk heeft de auteur met
de figuren van Faust en Gret
chen zoals men dat noemt ge
worsteld. Vermoedelijk heeft hij
Goethe vroeger zeer hoog gesteld
en ervaart nu met bitterheid, dat
die romantisch-idealistische ver
hevenheden voor de mens van
vandaag weinig of niets beteke
nen.
Het hedendaags horizontalisme
en ontluisteringsstreven houdt
zich bezig met de opruiming van
negentiende-eeuwse restanten.
Dit is een onontkoombaar proces,
want het behoort tot de liquida
tie van de renaissance-cultuur
(waarvan de romantiek de punt
op de i was).
Elke nieuwe tijd moet de oude
waarden herwaarderen. Dat
hoeft heus niet zo zachtzinnig te
gebeuren, want wat op een duur
van eeuwen is berekend, kan te
gen een stootje. Wel kan een sa
menleving het niveau verliezen,
waarop bepaalde meesterwerken
kunnen worden verstaan, al is
het ook maar cultuurhistorisch.
Ortega y Gasset is voor deze ver
paupering bang geweest.
Niet helder
Blijstra behoort niet tot de
nieuwe barbaren; hij wil zich
eerlijk in een sterk veranderde
tijd oriënteren. Maar zijn inzicht
is niet diep en helder genoeg, en
zijn literair vermogen is (min of
meer 'derhave') niet voldoende
sterk geweest om Faust en Gret
chen metterdaad naar het stad
huis te sturen.
Dr. C. RIJNSDORP
Romney
Rockefeller
Kennedy
McCarthy
ln
T TIT opiniepeilingen
Verenigde Staten blijkt tel
kens weer, dat het verloop van
de strijd in Vietnam wel de po
pulariteit van president Johnson
(al dan niet nadelig) beïnvloedt,
maar geen verandering brengt in
het feit, dat verreweg de meeste
Amerikanen die oorlog als een
gerechtvaardigde actie beschou
wen.
Het heeft dan ook weinig zin, in
het huidige stadium van de cam
pagne voor de presidentsverkie
zingen veel waarde te hechten
aan de uitslag van peilingen naar
de mate, waarin het publiek
instemt met het Vietnambeleid
van Johnson. Hoogstens blijkt
eruit, dat men geen blind ver
trouwen in de president heeft En
dat kan geen kwaad.
Zolang mag worden aangeno
men dat Johnson in november
opnieuw als kandidaat van de
Democratische partij aan de
presidentsverkiezingen zal deel
nemen en dat voor die tijd geen
politieke oplossing wordt gevon
den voor het Vietnamese pro
bleem, is er pas eind oktober iets
te zeggen over de kansen van
Johnson.
„Primaries"
Het duurt echter nog lang
voordat het oktober is. Om te
beginnen moeten nog de voorver
kiezingen worden gehouden. Deze
monden uit in nationale partij
conventies, die hun kandidaten
aanwijzen voor het presi
dentschap en hetvice-presi-
dentschap. New Hampshire is
vanouds de eerste staat, waar
dergelijke „primaries" worden
gehouden.
Omdat de voorverkiezingen
slechts in een deel van de vijftig
staten worden gehouden, behoe
ven zij niet van beslissende bete
kenis te zijn voor de keus van de
partijconventies. Ook al omdat
de gedelegeerden slechts bij de
eerste stemming gebonden zijn.
een bepaalde kandidaat te steu
nen.
In 1960 is echter gebleken, dat
de „primaries" wel degelijk van
belang zijn. John F. Kennedy
wist toen al in een vroeg stadium
zijn rivaliserende partijgenoten
uit te schakelen. Dit leidde ertoe,
dat ook in de staten die geen
voorverkiezingen kennen, de aan
hangers van Kennedy in de
meeste gevallen aan het langste
eind trokken.
Goldwater
Een soortgelijk geval deed zich
in 1964 voor. toen senator Gold
water ook al bij de voorverkie
zingen onverwacht groot succes
boekte. Later bleken zijn Repu
blikeinse partijgenoten hem zo
danig te hebben onderschat, dat
hij al zeker van de kandidatuur
KORTER WERKEN is het
parool bij zowat alle onder
handelingen over de nieuwe
collectieve arbeidsovereen
komsten, zoals in „de bouw".
Motief: nu de loonstijging
matig moet zijn, is dit een
aantrekkelijk middel om de
welvaart toch te vergroten.
De werkgeversbonden waar
schuwen dat werktijdverkor
ting volgend jaar op de loon
kosten gaat drukken. Het ka
binet heeft om die reden de
cao voor de havens al opge
houden.
Op een beslissing wacht ook
nog de crisis binnen de
KVP-Tweede Kamerfractie. Of
Aarden c.s. er nog langer kunnen
aarden, zal wel spoedig blijken.
Een aardverschuiving zit er mis
schien in. maar een ontaarde
KVP-ploeg is ook niet alles. Boer
Verlaan zorgt in de Kamer toch
wel voor ontaarding, wat hem
deze week de woede van minister
Polak en voorzitter Van Thiel op
de hals haalt.
De CDU-fractieleiders (ho ho)
nemen in Drachten geen woord
terug van hun TV-betoog voor
christelijke partijvorming. Beer-
nink wel die komt de ambte
naren vooral in de secundaire
sector een eind tegemoet en in de
Kamer heeft dan ook geen enkele
motie een kans. De vrolijkheid
van De Jong en Luns bij hun
terugkeer uit Londen klopt ver
moedelijk niet helemaal met de
Nederlandse successen op het
Europese front
Atoomgeheimen komen deze
week op straat te liggen en pro
fessor Kistemaker voorspelt dat proces.
denen. Hij komt voor Amster
damse studenten de revolutie
preken, terwijl in West-Berlijn
150.000 mensen in een pro-Ame-
rikademonstratie meelopen.
Dat brengt ons op Vietnam. De
kansen op vrede lijken verder
dan ooit. pogingen van Oe Thant
ten spijt. Hoe-é wordt bijna op de
Vietcong heroverd, maar nu
wordt Saigon weer bedreigd.
Het buitenlands nieuws blijft
verder beperkt tot de voorgeno
men Belgische verkiezingen, een
aardbeving op twee Griekse ei
landen. het bedanken van een
aantal (kansloze) landen voor dc
Olympische Spelen nu Zuid-Afri-
ka wil meedoen, de veroordeling
van de Amerikaanse negerjongen
Preston Cobb tot achttien jaar
na een jarenlang geruchtmaken'
uranium een goedkope energie
bron wordt Dat zou een eind aan
Amerika's eerste rol betekenen.
Dat zou de Duitser Dutschke
wel willen, zij het om andere re-
Voor de Westkapelse kust ver
drinken zeven man van een aan
gevaren Zweeds schip. In Den
Haag komen twee jonge mensen
bij een brand om. Een Duitser
vermoordt een Nijmeegse winke
lierster.
Even een pauze in het fusiege-
weld, behalve dat de handelsreus
Internatio Van Swaav overneemt.
Hoogovens maakt bij ongeveer
gelijke omzet een mooie winst. In
Groningen moeten twee strokar
tonfabrieken sluiten, en daar zijn
toch al zoveel werklozen. De ver
huizing van de girodienst naar
Arnhem gaat voorlopig niet door.
En Nederland had weer eens een
goede TV-actie voor de gehandi
capten.
DEZE WEEK GEZEGD:
„Er zijn nog Nederlanders
die bereid zijn iets voor niets
te doen" (Minister Polak).
Geen Kamermuziek
Door ziekte was onze redacteur
J. Prillevltz deze week niet ln
staat zijn rubriek Kamermuziek
te verzorgen.
van zijn partij was, voordat de
nationale conventie bijeen zou
komen.
Kennedy won in 1960 met de
hakken over de sloot van Nixon,
die de wervingskracht van zijn
tegenstander had onderschat De
aarts-conservatief Goldwater
leed een verpletterende neder
laag tegen Johnson, omdat de
Amerikanen niets van zijn avon
tuurlijke politieke denkbeelden
moesten hebben.
Over het algemeen wordt in
Amerika aangenomen, dat de po
gingen. Johnson de kandidatuur
van zijn partij te onthouden, op
niets zullen uitlopen. Senator
Bob Kennedy heeft een meer be
rustende dan afwachtende hou
ding aangenomen en senator
McCarthy bereikt met zijn tegen-
kandidatuur wellicht het tegeno
vergestelde van wat hij nastreeft.
Half jaar
Dit betekent niet dat Bob Ken
nedy voor dit jaar alle hoop
heeft opgegeven. Het duurt nog
ongeveer een half jaar, voordat
de partijen hun kandidaten aan
wijzen. Er kan in die tijd nog
veel gebeuren. Maar zoals de za
ken er nu voorstaan, wordt de
positie van Johnson binnen de
Democratische partij niet wezen
lijk bedreigd.
Volkomen open is nu nog de
strijd in het kamp der Republi
keinen. In New Hampshire staan
begin volgende maand de vroege
re vice-president Nixon en degou-
verneur van Michigan. Romney,
tegenover elkaar. Aangenomen
wordt dat de openhartige gou
verneur met zijn gematigde
denkbeelden, niet opgewassen zal
zijn tegen de gewiekste partij
man Nixon.
De kans dat Nixon op eenzelf
de wijze de Republikeinse veste
zal overrompelen als Goldwater
in 1964 deed, is niet groot. In alle
staten en met name die waar
geen voorverkiezingen worden
gehouden zijn zijn tegenstan
ders op hun hoede. Veelal wordt
getracht een vertegenwoordigen
van de eigen staat (een ..favorite
son") als aspirant-kandidaat naar
voren te schuiven.
Verliezer
Verwacht wordt, dat Nixon
met de meeste toegezegde stem
men ter conventie zal verschij
nen. Het zullen er zoals de
papieren thans liggen echter
te weinig zijn om bij de eerste
stemming de kandidatuur te ver
overen. Bij de tweede (vrije)
stemming zal pas blijken of men
de voorkeur geeft aan Nixon. die
een nog harder lijn in Vietnam
voorstaat dan thans wordt ge
volgd en de naam heeft, een
„verliezer" te zijn.
Nixon heeft niet alleen te ma
ken met Romney. maar ook met
gouverneur Reagan van Califor-
nië, de staat waar Nixon zelf
Nieuwe gezindheid nodig geacht
(Van een onzer redacteuren)
OOSTERBEEK Het bijbelse begrip gerechtigheid kal
men samenvatten in het woord gemeenschapstrouw. Hq
richten, recht spreken heeft er niet een dreigende, maa(
juist een bemoedigende klank. Het helpende en reddeni
karakter staat in de bijbel zo sterk op de voorgrond, dj
richten vaak is: richten uit de hand van de onderdrukkejl
Richten is dan haast gelijkwaardig aan bevrijden.
thuishoort. Zij richten zich bei
den tot het deel van de kiezers,
die in Republikeinse kring als
conservatief worden aangeduid.
Van Reagans houding kón afhan
gen, of Nixon tenslotte voldoende
stemmen in de wacht kan slepen.
Als Reagan besluit, de verkie
zing van Nixon aan te bevelen, is
hij uitgeschakeld voor de kandi
datuur voor het vlce-presi-
dentschap. Een conventie kiest
geen tweetal, dat tot dezelfde
vleugel van de partij behoort en
bovendien nog uit dezelfde staat
afkomstig is. De vraag is dus, of
Reagan belangstelling heeft voor
het vice-presidentschap.
Akkoord
Mocht dit laatste zo zijn. dan is
de mogelijkheid niet uitgesloten
dat hij het op een akkoordje zal
gooien met gouverneur Rockefel
ler van New York, als deze daar
tenminste Iets voor voelt.
Rockefeller, die in 1964 nog de
politieke terugslag ondervond
van zijn huwelijksperikelen,
houdt zich in alle opzichten op
de vlakte, door Romney officieel
te steunen en zichzelf voor de
kandidatuur uit te sluiten.
In Amerika meent men echter,
dat Rockefeller wel degelijk be
langstelling voor de kandidatuur
heeft, maar dat hij beseft alleen
kans te maken, als blijkt dat
geen van de officiële kandidaten
ter partijconventie op een meer
derheid kan rekenen.
De combinatie Rockefellcr-
Reagan zou in dat geval voor de
Republikeinse partij de meest
aantrekkelijke kunnen zijn.
Of de verkiezingscampagne
binnen deze partij inderdaad zal
verlopen als wordt verwacht, is
uiteraard nog een groot vraagte
ken. Het is echter interessant,
van tijd tot tijd een moment-op
name te maken om te zien of
allerlei voorspellingen uitkomen
en te zoeken naar de oorzaken
van eventuele veranderingen in
het bestaande beeld.
Wallace
Intussen staat al vast, dat ook
de kandidaat van een derde, (zich
onafhankelijk noemende) partij,
aan de verkiezingen zal deelne
men. Het is George Wallace, de
vroegere gouverneur van Alaba
ma. die het tegen zijn partijge
noot Johnson wil opnemen. De
vrouw van deze voorvechter van
«•assenscheiding is thans in naam
gouverneur van Alabama. Zij
lijdt aan kanker en is al enkele
malen geopereerd.
Wallace reist onvermoeid het
hele land door om de blanken,
die tegen toekenning van gelijke
rechten aan niet-blanken zijn,
achter zich te krijgen. In het
Zuiden kan hij de republikeinse
kandidaat voor de voeten lopen.
In het Noorden zal echter ook de
Ziedaar een voor christenen
belangrijke uitspraak, te vinden
in de publikatie Misdaad en
Straf van het Nederlands
Gesprekcentrum, die gisteren en
vandaag uitgangspunt was voor
een conferentie dezer stichting op
De Pietersberg. Een gecompli
ceerd en moeilijk onderwerp,
waarover hier slechts een enkele
opmerking kan worden gemaakt.
Drie inleiders brachten het nog
wat naderbij, te weten mevrouw
dr. F. T. Diemer-Lindeboom,
prof. mr. W. F. C. van Hattum en
dr. G. P. Hoefnagels, van wie
eerstgenoemde vooral van
christelijke kant de veranderende
visie op misdaad en straf belicht
te.
Genoemde publikatie zegt hier
over, dat in het verledén van
deze zijde vaak een conservatief
standpunt werd ingenomen. In de
laatste jaren kan men evenwel
van een revolutionaire verande
ring spreken, die stellig nog niet
geheel is doorgewerkt.
Terug naar bron
Het streven om het bijbels ge
tuigenis over begrippen als straf,
wraak, gerechtigheid, vergelding,
verzoening, weer te leren
verstaan in de oorspronkelijke
zin, is een gevolg van het in de
r.k.- en reformatorisch-christe-
lijke wereld aanwezige verlangen
naar terugkeer tot de bron van
het christendom, het streven
naar z.g. her-bronning.
Daarbij moet beseft worden,
dat tal van christenen in ons
land zijn opgevoed met een heel
andere traditie, zodat zij de nieu
we opvattingen vaak met wan
trouwen begroeten en in huifolit-
ingen op het oude. vertrouwde
standpunt blijven staan.
Een fundamentele wijziging ln
de chr. visie is bijvoorbeeld, dat
de idee van de absoluut geldende
gerechtigheid, de idee van de
eeuwige zedelijke wereldorde,
waarvan de schending door straf,
door leed zou moeten worden
hersteld juist ln strijd worden
geacht met de boodschap van
reddende gerechtigheid, die door
God in Christus is geschonken en
die de kern van het Evangelie
uitmaakt.
In feite spelen de oude visie op
het bijbelse gerechtigheidsbegrip
Grieks-Romeinse wijsgerig-idea-
listische opvattingen parten.
Maar het blijkt in de bijbel om
een heel ander gerechtig-
heidsdenken te gaan.
In het Bijbelse woord wraak
gaat het om het herstel van het
evenwicht, niet om kwaad
kwaad te vergelden. Eerder ln
zin van een herstel der go<
verhoudingen. De rechter is dgj
iemand, die de ont-rechte mei
weer opricht; de misdadig!'
wordt in staat gesteld iets goc.
te maken, zo dit nog mogelijk t
Merkwaardigerwijze blijkt 1
uit de exegese van Calvijn dj
hij de gerechtigheid van God zs
in één lijn met Zijn goedheid f
barmhartigheid, met Zit
beschermende en redden^
trouw. Latere protestantse th<
logen verlieten echter al spoei
deze weg.
In de bijbelse gerechtigheid
dus veel meer het elem<
van barmhartig omgaan
de medemens, ook met dei
ne die misdaan heeft, dan hf
element van vergelding. Met ni
me in het Nieuwe Testamei
treedt dit onder meer duidelij
aan de dag in de bergrede en
de apostolische vermaning
Romeinen 12 (de verzen 19
21).
Het unieke in het bijbelse
rechtigheidsdenken is, dat
verzoening in de eerste plaaj
uitgaat van de benadeelde pai
in casu; God, die Zelf het zoeijj
middel. Zijn Zoon aanbiedt,
oud-testamentische offerdiei
was daar een afschaduwing vi
het offerdier was het middel
tot Hem te mogen naderen.
De opvatting dat elke daajj
goed of kwaad, in dit of een vi
gend leven beloond of gestri
wordt, blijkt wezensvreemd
het volk Israël en aan de Kerk
zijn. God stelt Zich beschikbai
scheldt kwijt. Hij verlost
mens van zijn schuld en bevriji
hem van zijn verleden.
Kainstehen 4
Reeds bij Kaïn blijkt, hoe G4
geenszins kwaad met kwaad veU
geldt. Wanneer Kaïn zijn brot
Abel heeft gedood, wordt Kak
ter verantwoording geroepen. I^j
meent, eenmaal tot het besef va
zijn wandaad gekomen, dat de|j
niet vergeven kan worde_
nochtans ontvangt hij Tr
beschermende Kainsteken r
mag hij verder leven. n
Het herontdekken van d«
bijbelse noties van gerechtigh<
en verzoening, aldus de publil
tie Misdaad en Straf van het
derlands Gesprekcentn
waaruit we deze verandereni
christelijke visie samenvat!
vraagt om een vervolg. Te wete»
een nieuwe gezindheid van <L
christenen in hun bejegening v£
de misdadiger.
Het scheppende
mes: boeiende
familieroman
pERTIE NEVELS, de hoofd-
figuur uit de roman Het
scheppende mes is een hoogst
bijzondere vrouw, krachtig, de
steun voor haar hele gezin onder
zeer moeilijke omstandigheden.
Als haar idealen niet vervuld
worden verliest ze de moed niet
en ze vindt troost in haar ver-
borgen kunstenaarsschap: het
houtsnijden.
In het boek van de Ameri
kaanse schrijfster Harriette Ar-
now wordt Gertie een lichtende
figuur in een trieste wereld. De
schrijfster heeft met haar werk
een monument opgericht voor
het volk in Kentucky, waaruit zij
geboren is en waar zij door haar
werk als onderwijzeres haar
mensen bijzonder goed leerde
kennen.
Als noodgedwongen Gertie met
haar gezin het leven op het land
en de hoop op de grotere boerde
rij moet opgeven, toont zij als
bewoonster van de grote in
dustriestad een indrukwekkend
aanpassingsvermogen. Zij schept
zich eenvoudig een nieuwe le
venskracht en zo wordt eigenlijk
zoals de titel al aangeeft
het mes en het stuk kersenhout
die zij van het land heeft meege
nomen, een wonderlijk symbool.
Uitgave Cultuurserie Ad M. C.
Stok, Den Haag. 500 blz., 19,75.
Justus van Effen, een bloem
lezing voorzien van een inlei
ding door drs. J. J. Borger, en
Uit de Hollandsche Spectator,
een bloemlezing samengesteld
en Ingeleid door P. Maassen.
Beide uitgaven van J. Noor-
'iuyn en Zoon, Gorinchem.
Twee boekjes die deze grote
Hollandse taalvernieuwer dichter
bij een in hoofdzaak -stude
rend publiek brengen (resp. 93
blz., ƒ2,90 en 54 blz., 1.90)
democratische kandidaat een
"eer moeten laten.
Welke gevolgen het optreden
van Wallace kan hebben, zullen
we echter pas in oktober
enigszins kunnen beoordelen.
(197 blz., 8.90)
Jean Paul Sartre, door di
C. E. M. Struyker-Boudie1
Uitgave Lannoo, Tielt/DF
Haag.
De rooms-katholieke schrijW
wetenschappelijk medewerkM
aan het Philosophlsch Institi
van de Nijmeegse universi'
geeft een heldere en van lief?
getuigende inleiding tot het di
ken van deze grote Frarf
wijsgeer.
Hij verklaart veel van Sart#1
bezetenheid uit diens kinderj
ren, waarin hij reeds aankondf
de eens een groot en miskep
schrijver te zullen zijn.
Veel begrip heeft de autef'
voor het getuigende karakter vb,
Sartre. L
Inzake de liefde, door Mte
Dendermonde. Uitgave El
Querido. Amsterdam.
Twee mannen en twee vrof
wen vertellen over hun leven
zij doen dat alle vier op een al
dere manier en in een ander
vorm. Ziehier het thema v
Dendermondes nieuwste boe
dat op dit niet zo bijsti
oorspronkelijke gegeven een vj
afgezaagd lied laat horen.
De verhalen hebben, door h
veelal bizar uitgangspunt, al!
maal iets geforceerds. Een filo:
fisch tintje: liefde als zelfexpn
sie. maakt de verzameling eerd
duisterder dan helder. (214 bl
13,90)
Modern Egypte, door
Huisman, Uitgave Kosmi
.Amsterdam.
De journalist Cor Huisman,
zich door zijn vele reizen in
Nabije Oosten en Noord-Afri
veel kennis heeft verworven v
de ontwikkeling en de situa
aldaar, heeft met „Modern Egy
te" een informatief boek will
schrijven. De oorlog tussen Isr
en de Arabische landen en
nog steeds uiterst gespani
toestand in dit brandpunt van
wereld hebben het t- onbedo<
bijzonder actueel gemaakt.
Al had Huisman geen andl
bedoeling dan het geven van
beeld van de algemene situatie
het Egypte van Nasser,
zelfsprekend kon hij niet
politiek voorbijgaan. De gr
objectiviteit, waarmee hij
werk is gegaan, maakt dit b<
waardevol voor het vormen
een bezonnen oordeel over de
langentegenstellingen. die
Nabije Oosten zo explosief di
zijn. (191 blz., 12.90).
