De bereisde Roeien schrijven
OPINIE
Kanttekening
WA TER EN VUUR
Achtergrondmuziek
op de voorgrond
hKameR'
Smuz+EK1
ZATERDAG 30 DECEMBER 190T
Ha een bewogen jaar
^EER is een jaar voorbijgegaan en opnieuw zijn we
dichter toegeschoven naar dat magische jaar 2000, dat
nu reeds op velen een biologerende uitwerkingskracht
heeft.
Dit laatste wijst erop, hoezeer het mensdom bezig is met
de toekomst. Er is een tijd geweest dat de mens leek te
leven uit het verleden. Ook waren er tijden dat de mens
genoeg leek te hebben aan het staan in het heden. Nü
vorst hij naar de toekomst; deze is zelfs al gemaakt tot
een voorwerp van uiteraard vaak nogal gissende
wetenschap. (Het is overigens duidelijk dat het hier gaat
om accentueringen.)
Wie op weg is naar de toekomst, is in beweging. En wie
zich bewust is op weg te zijn naar de toekomst, zal zich
bewust willen bewegen.
Maar dan is het ook geen wonder dat het jaar 1967 een
jaar van beweging is geweest, waarin de beweging ook
voor een belangrijk deel is gezocht én beoefend. In het
voorbijgegane jaar heeft het dynamische het metterdaad
wel gewonnen van het statische.
^IET dat alles zo heel anders is geweest dan vroeger.
Ook in het verleden zijn er perioden geweest met
visioenen over een dan niet zelden geïdealiseerde toe
komst. We weten trouwens dat de hang naar het nieuwe
de mens als het ware is ingeboren.
Maar zelden is deze behoefte zozeer geuit én bevredigd
als in onze tijd.
De massamedia dragen daartoe uiteraard wezenlijk bij.
Zij garen het nieuws en het manna van het nieuws ligt
dagelijks op de tafel van de moderne mens. Dat nieuws
Is nooit op.
afrekent. Iemand heeft eens gezegd. Onze samenleving
heeft behoefte aan nieuws zoals zij behoefte heeft aan
voedsel en aan kleding, en waarom?, omdat we willen
weten waar we naar toe gaan.
Hierin ligt stellig een waarheid. We willen weten waar
we naar toe gaan. Er is natuurlijk een portie oppervlak
kige nieuwsgierigheid bij het lezen van de krant bijvoor
beeld. Maar de nieuwsgierigheid is vaak ook het kleed
van ons besef, erbij betrokken te zijn en medeverant
woordelijk te wezen.
T£EN jaar van verandering. Juist daarbij blijft intussen
enige bedachtzaamheid geboden. Want niet élke ver
andering is een verbetering. Dat is een goed-Nederlandse
zegswijze. Er is er nóg een, namelijk dat men geen oude
schoenen moet weggooien alvorens nieuwe te hebben. Ook
wie zich op de weg naar de toekomst begeeft zal het
zonder schoenen niet kunnen stellen, schoenen die toch
uit het verleden, of op zijn minst uit het heden, dateren.
Waarmee gezegd wil zijn dat niet elke verandering als
vanzelf een vooruitgang is in de goede zin des woords.
Een tijd die door veranderingen is gekenmerkt bergt al
tijd het gevaar In zich, dat het verschijnsel-op-zichzelf
van de verandering als een goed wordt gewaardeerd, met
andere woorden: iets normatiefs in zich krijgt. Maar dat
is natuurlijk fout. Een verandering die waarlijk zal be
klijven zal toch ergens onder meer óók continuïteit moeten
vertonen met verleden en heden voorzover ook zij niet
zonder waarde zijn.
TJET is niet overbodig, ook dit te beklemtonen na een jaar
dat in zo sterke mate een verschuiving van waarden
te zien heeft gegeven. Nog nooit, zo lijkt het me toe, heeft
men in een mate als nu is geschied schoonschip willen
maken met hetgeen men als taboes wilde veroordelen.
Dat geschiedde dan tegelijk met een ijver die geen tijd
gunde om al deze zaken nog even in de hand te nemen en
zich even af te vragen, of er toch niet ook wat goeds
in stak.
Duidelijkheid werd bij dit alles wel als eis gesteld. Maar
weer mag men vragen: duidelijkheid, inderdaad een nuttige
zaak, maar waar ligt haar diepere waarde?
Met de duidelijkheid zijn we dit jaar wel weer wat opge
schoten. We weten véél van onze omgeving en van heel
de wereld. De globe van de aarde vertoont nauwelijks nog
witte plekken.
"FR is dit jaar dus zo wat opgeruimd. We hebben ook,
zoals het heet, veel zaken op de helling gezet. Denk
aan de vernieuwingsbewegingen in de politiek. Er is heel
wat op drift geraakt. Er is daarbij een streven naar inten
sivering en radicalisering. Ons partijwezen lijkt doo, elkaar
geschud. Met als doel: verandering en vernieuwing.
Een interessante tijd, kan men met reden stellen. Maar ook
een, waarin toch weer een evenwicht zal moeten worden
bereikt. Want de intensiteit is tegelijk nog nauwelijks ver
hulde onzekerheid. Onzekerheid in het heden en onzeker
heid voor de toekomst.
Wie zal ons kunnen gidsen naar die toekomst waarheen
we ook als mensheid op weg zijn? Wie neemt ons, zoekende
mensen, bij de hand, vooral nu zoveel dat uit het verleden
werd overgeleverd velen onvoldaan en onbevredigd laat?
Over het antwoord op deze vraag behoeft wie ook bij
het eind van het jaar zijn bijbel opslaat nu eens niet
in het onzekere te zyn. De bijbel betoont zich van wat
nieuw is niet afkerig, al roept hij tot onderschelden op.
Hij weet van verlangen en van verwachting, ook van
dit laatste. Hij spreekt van nieuwe mensen met nieuwe,
zij het dan niet van medemensen getransplanteerde,
harten op een nieuwe aarde, van mensen die een nieuw
lied zingen. Maar het nieuwe heeft hier wel een rijke zin.
Is goed om dat te bedenken aan het eind van een
jaar waarin zoveel op drift is geraakt. Elke dag heeft
de krant van de beweging mededeling gedaan; ze is er
elke dag op ingezien soms is ze er zelfs op aangezien,
wat dan weer te veel eer was.
Ze heeft moeten schrijven over de globe van de wereld,
maar ze heeft het onvermijdelijk globaal moeten doen.
Ze heeft het oppervlak van de aarde afgetast, maar ze
is oppervlakkig moeten blijvn.
pï ET I
ka
T~\E verschillen tussen deze
beide boeken zijn groter
dan hun overeenkomst.' Koss-
manns causerieën over Ro
me en Griekenland kunnen
eerder reisbrieven heten dan
de serieuze, op maat gesne
den kranteartikelen van Inez
van Dullemen. De schrijfster
geeft informatie over Ameri
ka en de Amerikanen; haar
mannelijke collega informeert
hoofdzakelijk over zichzelf
en neemt daarbij noch zich
zelf, noch de Griekse achter
gronden al te serieus.
„Ik heb geen levensbeschou
wing en weet niet. of ik het be
treur", zegt hij op blz. 12. Hij
vraagt zich af hoe men het zon
der doet en spreekt van „mijn
schrale, redelijke humanisme"
(43). Hij voelt zich voor alleS een
(levensjioerist maar dan niet een
van het vlijtige, studieuze soort.
Het is de toeschouwershouding;
alles wal hij doet gebeurt vrij
blijvend.
Toch houden de vragen: wat is
leven, wat is liefde, hem voort
durend bezig, meer dan bij de
zelfspot past, die van een
„clownsreis" spreekt. In Reislust
schreef hij: „Reizen is een ander
Naar aanleiding van Inez van Dullemen, Op zoek naar de Olifant, Reis
brieven uit Amerika. Uitgave Querido, Amsterdam, 176 blz., 7.90 en
Alfred Kossmann, Clownsreis, zelfde uitgeverij, 101 blz., 6.90.
worden d3r. men gewend is te
zijn, bewegelijker, begeriger,
weerlozer, onbezwaard door de
rechten tn plichten van alledag.
Onbezwaard, maar ook on
gesteund."
Oppervlakte
Het is een heel ander soort
reisbrieven dan destijds de
causerieën van Couperus, waar
mee men dit werk onwillekeurig
vergelijkt. De flaneur Couperus
ontspande zich na moeizame
inktkoelie-arbeid. De negentien-
de-eeuwse schrijvers waren
enorm harde werkers en Coupe
rus is daarvan een laat voorbeeld
geweest Kossmann zoekt het,
evenals Remco Campert, in een
soort oppervlakte-kunst. De
waarheid ligt ergens op straat en
misschien komt men haar toeval
lig tegen. „God geeft het zijn be
minden als in de slaap" zou zijn
devies kunnen zijn als God iets
voor hem betekende.
Om al deze redenen kan men
van het boek van Kossmann wei
nig navertellen. Een vrijblijvend
schrijver schept zich vrijblijven
de lezers. Natuurlijk is dit litera
tuur en heeft Kossmanns boek
meer niveau dan dat van me
vrouw Van Dullemen, hoezeer
ook die over erkende literaire
kwaliteiten beschikt.
Schimmen
Vertelt zij nieuws over Ameri
ka? Ja en nee. Uiteraard is er
veel over Amerika geschreven,
van ontdekkingen is geen sprake
meer. Soms hindert het bekende
intellectuelen-gepraat, zoals op
blz. 26: „Heel plezierig om Lode-
wijk de Veertiende eens niet te
hoeven tegenkomen en Philips de
Tweede en Amalia van Solms,
om al die schimmen eens kwijt
te zijn van vermoorde of niet
vermoorde koningen, staatslieden
en filosofen."
Helemaal kwijt is de
schrijfster deze schimmen toch
blijkbaar niet geweest. Maar ik
wil niet vitten. De jongste gene
ratie, in vliegtuigen geboren of
minstens vanuit de wieg de lift-
duim opstekend, haalt over
reisbrieven de schouders op
Veranderingen in
het wereldbeeld
Daarom is juist ook in de krant
de aanmaning niet overbodig, tel
kens, elke dag, en zeker aan het
eind van een zich bewegend en
daarom bewogen jaar, toch te
gelijk af te steken naar de diepte.
We zijn dan met zijn allen op
weg naar de toekomst, maar er is
een Weg (met een hoofdletter).
De zo gaarne gezochte duidelijk
heid kan vooral de waarheid niet
missen, maar er is een Waarheid
(ook met een hoofdletter). Het
mensenleven van vandaag ten
slotte is een leven in overgangs
tijd, meer dan ooit geweest lijkt
maar er is al leven gegeven
als een vast gegeven door Eén
die behalve Weg en Waarheid
ook Leven (inderdaad, ook met
een hoofdletter) heet.
DIEMER
Zeven dagen verder
HET SOMBERE-JAAR-
met-de-mooie-zomer veegt de
laatste kruimels op; hier en
Griekse junta, de Koning nog
niet terug, een beperkte amnestie weer
voor politieke gevangenen, maar drama':
niet voor de componist Theodo- J J
daar wat buitenlands gerom- rakis, want die is recidivist.
mei, een enkel nieuwtje in
Den Haag, waar zoveel
ambtenaren met vakantie
zijn en waar zoveel anderen
griep hebben.
In Vietnam barst na het kerst
bestand de oorlog weer los. De
Paus vraagt om een
staakt-het-vuren, biedt bemidde
ling aan, zou een deputatie naar
Hanoi willen sturen, een en an
der met Johnsons goedkeuring.
Met Nieuwjaar houdt het vuren
weer even op. Rood-China dreig'
het neutrale Cambodja te hulp tr
komen als de Amerikanen er eer
invasie zouden plegen om de
Vietcong achterna te zitten.
Tweede haard van onrust: in
terne tegenstellingen binnen de
Den Haag houdt zich bezig met
de boze heer De Goede, die mi
nister De Block verwijt, in het
Europese overleg over kernener
gie de boot te missen. Maar de
minister schijnt zijn uraniumge-
heimen niet kwijt te willen. De
commissie-Berger wil in meer
derheid van de opkomstplicht bij
de verkiezingen af. De Eerste
Kamer vindt tussentijdse verkie
zingen bij de Groningse
crenswijziging nodig (minister en venskosten.
Tweede Kamer niet). Minister
Schut uniformeert de woning-
bouwsubsidies. Verder overlast moet Maar voorzichtig dan
door de wassende Maas. met de
kerstdagen veel ongelukken op
de weg. met uitzondering van
Engeland en Nederland, waar
zelfs niemand werd bekeurd we
gens rijden onder invloed. Rond-
LIET jaar 1967 heeft belang- staat naar het leven Stond en ook
rijke veranderingen te zien Jordaanse, Iraakse en Syrische
gegeven in de internationale ver- troepen gereed stonden, de kleine
houdingen. Met name in het Mid- staat te vernietigen,
dellandse zeegebied is de positie
van de Sowjetunie versterkt en Verwarring
die van het Westen verzwakt. Het was vooral Frankrijk, dat
een gezamenlijk optreden onmo-
Van d. garant.es die de vieste- u maakta an er als
U]ke mogendheden aan Israel ÓMTnn d da, de
hadden gegeven, kwam niets te- Israëliërs om des levem „u to,
recht, toen Egypte de J odse de aanva, moesten overgaan. Ook
Amerika en Engeland deden ech
ter niet wat van hen verwacht
mocht worden, klaarblijkelijk uit
vrees voor de reactie van
Moskou.
De Russen maakten van de
verwarring gebruik. Zij stuurden
oorlogsschepen naar het Middel
landse zeegebied om de Arabie
ren van hun goede wil te over
tuigen, nadat ze geen hand had
den uitgestoken om een eind te
maken aan de zegevierende op
mars van de Israëliërs.
Sindsdien hebben de Russen
zich stevig genesteld in het
oostelijk deel van de Middel
landse zee. Ook hun pogingen, tot
het gebied van de Rode zee door
te dringen lijken met succes te
worden bekroond. Zij hebben in
Jemen een bruggehoofd gevestigd
en staan gereed, ook de kort ge
leden onafhankelijk geworden
volksrepubliek Zuid-Jemen (met
hoofdstad Aden) tot hun ar
beidsterrein te maken.
Wedijver
Het afgelopen jaar heeft op
nieuw getoond, dat er geen we
zenlijke verandering is gekomen
in de Russische buitenlandse po
litiek en in de plannen van
Moskou, zijn invloed over de ge
hele wereld uit te breiden. Wat
de Russen onder „vreedzame
wedijver" verstaan, laten zij in
het Nabije Oosten zien.
In het Westen dreigt men de
fout te maken, het Russische
streven naar ontspanning uit te
leggen als bereidheid tot het zoe
ken naar een oplossing
Vriendschap, hartelijkheid,
meer openheid voor elkaar
Laten we hopen dat het
jaar 1968 een begin kan
zijn van een nieuwe fase
van innerlijke vrede en blij
moedigheid.
niets te winnen bij een confron
tatie met Amerika, dat in Viet
nam een bijzonder kostbare oor
log voert en rood China in be
dwang houdt en dat zowel in het
Nabije Oosten als in Europa op
zijn retour is.
Intussen zou het onjuist zijn,
de terreinwinst van de Russen
uitsluitend toe te schrijven aan
koele rekenmeesters in het
Kremlin. Veel factoren werken in
hun voordeel, zoals de sociale re
volutie, die in Amerika voor de
deur lijkt te staan en de breekij-
zerpolitiek van de Franse presi
dent, die de westelijke alliantie
in gevaar heeft gebracht.
Ook dient men te bedenken,
dat de Sowjetunie alleen te
rugschrikt voor een oorlog met
kernwapens, zolang zij moet aan
nemen dat die ook haar eigen
vernietiging betekent. Zodra zij
voor dit laatste niet langer be-
maar er tijn nog heel wat
thuisblijvers van middelbare en
oudere leeftijd, aan wie een boek
als dit over Amerika goed
besteed is. Het Is degelijke jour
nalistiek naar traditionele opvat
ting. geschreven met de typisch
vrouwelijke ernst die Truitje
Bosboom-Toussaint kenmerkte
en die van Simone de Beauvpir
tot Dorothee Sölle het prerogatief
van geleerde vrouwen is.
Repetitie
Inez van Dullemen informeert
over woestijnen, een dode goud-
delversstad. een Indianenreser
vaat; ze schrijft over Kerstmis,
San Francisco, over begraven,
Disneyland, New York, Kentuc
ky, Pittsburgh, de Amerikaanse
ruimten en het negervraagstuk.
Het is niet adembenemend, het
is zelfs niet verrassend, maar hoe
kan men bij zoveel geografische
oppervlakte diepe dingen zeggen,
als reizigster? Voor de ontwik
kelde lezer is dit boek een soort
repetitie van bekende en minder
bekende zaken, een repetitie ge
geven door een verstandige, be
trouwbare lerares die de dingen
waarover zij praat zelf heeft ge
zien en gehoord. Het zijn trou
wens stukken die in De
Volkskrant hebben gestaan en
natuurlijk heeft de schrijfster
zich min of meer naar de lezers
van die krar.t moeten richten.
Laat ik eindigen met enkele
van haar uitspraken aan te ha
len. „En zo vormen de universi
teiten, overal verspreid, de oasen,
de vitale stimulerende organen,
de hersencellen van Amerika"
(9). „In geen land zijn zelfkritiek,
dadendrang en idealisme, als het
er op aankomt, zulke parate en
levende krachten" (als in Ameri
ka), blz. 119. „Een rimpel van
twijfel is ontstaan aan het opper
vlak van Amerika's zelfbewust
zijn, van het Amerka dat schijn
baar alles heeft en alles kan"
(120).
Verloren
Het valt niet mee reisbrieven
te schrijven in een tijd dat iedere
burgerman in zijn hulskamer de
rimpels van president Johnson
kan tellen, gevechten kan mee
maken in Kongo en Vietnam, de
baard kan zien ontluiken op het
wangenvlees van een Griekse ge
neraal, en gaapt achter maanfo
to's of opnamen van stukken
aardbol vanuit een ruimtevaar
tuig. Het begrip reizen heeft zijn
zin een beetje verloren, sinds de
wereld zelf dagelijks aan onze
ogen voorbijreist.
Maar de mens blijft voor en na
interessant. De „human interest
gaat nooit verloren. Da mens
blijft het boeiend raadsel, ook al
weten we theologisch en psycho
logisch wat er met hem aan de
hand is. Men kan reisbrieven
blijven schrijven en lezen, als ze
mensen tekenen in hun milieu en
hun landschap, met de verwon
dering die open staat voor het
verrassende in ieder mens en in
elke situatie.
Dr. C. RIJNSDORP
vreesd hoeft te zijn, kan zij haar
houding wijzigen.
Vergelijk
Niettemin blijft het mogelijk,
dat de landen van Oost en West
na verloop van tijd en naarmate
de macht van communistisch
China toenemen zal, tot een ver
gelijk komen. Het blijft zinvol,
akkoorden te sluiten, waar dat
mogelijk en wenselijk is (verbod
tot verspreiding van kernwapens
enz.).
Het zou echter gevaarlijk zijn,
op de dingen vooruit te lopen.
Een machtswisseling in het
Kremlin kan de verhoudingen in
de wereld drastisch wijzigen, ten
goede of teA kwade. De weste
lijke wereld kan zich niet ver
oorloven, haar waakzaamheid op
te geven. Zij moet haar eenheid
bewaren, een tegenstribbelend
Frankrijk op de koop toe ne
mend.
EV DE LANGE GROEF
de kerstdagen ook altijd weer
ïr ditkeer zelfs driemaal
gezinnen, drank, ruzie
doodslag.
En de Jordaan maar boos zijn
op de VARA, die Querido-Bou-
bers beroemde stuk zo op het wereldproblemen. In °werkeli jk-
scherm bracht dat iedere recht- hgij probeert de Sowjetunie nog
geaarde Jordaner zijn ouders st€eds, het Westen van zijn na-
beledigd acht. tuurlijke hulpbronnen af te snij-
Naar 1968. dat een Algemene (jen en het onderling te verdelen,
wet bijzondere ziektekosten
brengt, voor velen 4 pet. huur- Hef feit dat Rusland en de
/erhoging, hogere omzetbelasting westelijke landen in commu-
>p brommers, drank en snoep, nistisch China een gemeenschap-
zwaardere fiscale lasten,-vrije lo- pelijke vijand zien werkt in het
procent hogere le- voordeel van de Russen, evenals
Mhar eerst de oliebollen. En uitbreken
het vuurwerk, als het beslist kernwapens.
de gezamenlijke vrees voor het
met
Redenen
DEZE WEEK GEZEGD
„Geeft men zichzelf hele- Rusland had goede redenen,
maal, dan leeft men ook he- zich niet rechtstreeks in te laten
lemaal." (H.M. de Konin- met de strijd in Vietnam en die
gin) in het Nabije Oosten. Het heeft
Onder de titel „The Panassie
Sessions", zo genoemd naar de
Franse Jazz-criticus Hugues Pa
nassie die in 1938/'39 een jazz-
groep formeerde, brengt Inelco
een langspeler van RCA uit, die
authentieke opnamen bevat.
Nummers als „Weary Blues".
„Everbody loves me baby",
„Rosetta". „When you and I were
young, Maggie", „Gettin' toge
ther". ..The world is waiting for
sunrise" en „Royal garden blues"
geven de liefhebbers historisch
overzicht van de oude jazz-stijlen.
De plaat (LPM-542) is boven
dien een duidelijk eerbewijs aan
pure muzikanten als Sidney Be-
chet, Pete Brown, Al Casey. Cozy
Cole (slagwerker bij o.a. Callo
way en Armstrong). Sidney de
Paris, James P. Johnson, John
Kirbv. Tommy Ladnier, Mez?
Mezzrow (de klarinettist die in
het privé-orkest van Al Capone
speelde) en Frankie Newton.
Artone lanceert een CBS lp (S
52435) van hammondorganist Ken
Griffin. Met bijv. „The Cuckoo
Waltz", „Side by Side", „Wunder-
bar". „Open up your heart" en
„You belong te me" is het een
plaat vol tintelende klanken.
„The eight devils from Detroit"
staan onder aanvoering van Jack
met de onplezierige achternaam
Devil. Met zo'n naam is het niet
verwonderlijk dat op de Arto-
ne-plaat MDS - 3049 een „Satans
dream" voorkomt. Andere num
mers zijn: „Innovation", „Image",
..Total loss", „All Risk" en „Wa
termelon man". Wie niet „weg"
is van dergelijke „beat-blues" zal
de songs wel wat schreeuwerig
vinden.
„California dreaming" is een
nieuwe Verve-lp van het uitste
kende orkest van Wes Montgo
mery. Behalve in de titelsong
laat het zich horen in o.a. „Sun
down", „Winds of Barcelona",
„Green pepper" en als toppers
..Sunnv" en „South of the bor
der". (V6-8672).
A M-Records 212 017 is een
langspeler van Herb Alpert en de
Tyuana Brass in „The lonely
bull". Van de vele met vak
manschap uitgevoerde en prettig
klinkende nummers nomen wij
nog: „Tyuana Sauerkraut", „Let
it be me", „A quiet tear" en
..Mexico".
„In einer Bar in Hollywood" is
een lp van Fritz Schulz-Reichel
met het Bristol Bar-Sextett en
behelst maar liefst zesentwintig
filmmelodieën. Behalve plezierige
verstrooiing zal het vaak ook aan
gename herinnering zijn aan
films als „Highnoon". „Vadertje
Langbeen". ..Zorba, de Griek"
Glenn Miller Story", „Exodus"
„Lime Light", „Mary Poppins",
„Sneeuwwitje en de zeven dwer
gen" en ,Dr. Zhivago". (Polydor
249 149).
Waar is de premier?
Oudej aarsoverzichten
zijn min of meer uitvoeri
ge ontkenningen van het
feit, dat de meeste mensen
een tamelijk goed geheu
gen hebben. Althans voor
dingen die hen interesse
ren. Daarom is een politiek
overzicht van 1967 eigen
lijk overbodig, want wie
heeft zich de afgelopen
twaalf maanden niet voor
politiek geïnteresseerd?
Toon Hermans misschien,
en het handjevol kiezers
dat zich door de VU-poli-
ticologen heeft laten en
quêteren, maar de rest was
niet te houden.
Van die hausse in politieke
belangstelling hebben de uit
gevers overigens meer gepro
fiteerd dan de politiek zelf.
Wie, door manifesten misleid,
verwacht mocht hebben dat
1967 het jaar van de ingrij
pende beslissingen over onze
partijpolitieke toekomst zou
worden, mag zich nu genomen
voelen. Fundamenteel is er
weinig veranderd.
Sterker nog: er is weinig
uitzicht op verandering gebo
den. Interne moeilijkheden
werden met resoluties en stu
diecommissies bezworen. De
christenradicale wolven ble
ken schapen, die veel
geschreeuw en weinig wol
produceerden en zich met een
paar progressieve trefwoorden
terug in de veilige kooi lieten
lokken. Daarin zullen ze zich
sterk maken voor nieuwe her
ders en vers hooi, maar uit
breken is er niet meer bij.
Tanen
Voor 1968 voorspellen we
een langzaam wegebben van
de politieke belangstelling.
Die is alleen gaande te hou
den als er wezenlijke veran
deringen op til xijn. Dat is
nog lang niet het geval Het
grote publiek is niet geïnte
resseerd in studiecommissies
en nog minder in de veifoale
compromissen waarmee al of
niet radicale politici hun par
tijen voor ineenstorting weten
te behoeden.
Het consumeert politiek als
vrijetijdsbesteding. Dus wil
het sterke prikkels, sensatie,
rellen. Een dreigende par
tijscheuring gaat er altijd wel
in, maar wijsneuzig gepraat
over de noodzaak van dit en
de wenselijkheid van dat, zon
der dat iemand daar relevante
consequenties aan verbindt,
dat houdt de aandacht van
tv-kijkend Nederland hooguit
een jaar vast en dat is dan al
erg lang.
Politiek zal er volgend jaar
weinig opzienbarends gebeu
ren als het kabinet-De Jong
geen grove fouten maakt.
Door het partijpolitieke ru
moer is het kabinet wat op de
achtergrond geraakt, hetgeen
overigens bij z'n aard lijkt te
passen.
Maar nu de zaak van de
partijvernieuwing op de lijst
van uitgekauwde onderwer
pen is gekomen, zal de aan
dacht zich wat meer op De
Jong c.s. gaan richten. De he
ren hebben de aanloopperiode
achter de rug. In '68 moeten
ze gaan tonen dat ze meer
zijn dan een stel degelijke ad
ministrateurs, die met ambte
lijke routine lopende kwesties
regelen.
Centrum
Belangrijkste steunpilaar
voor het kabinet blijft ook in
'68 nog de omstandigheid,
dat iemand een crisis begeert
alvorens in eigen partijhuis
orde op zaken te hebben
gesteld. En aangezien dat
laatste zo'n vaart niet meer
loopt, komt er voor 1971 geen
crisis, tenzij het kabinet-De
Jong daar zelf om smeekt Het
heeft z'n lot in eigen hand.
Tot dusver heeft het zich
gedragen als een typisch kabi-
net-van-het-midden, dat een
rustige centrum-koers vaart,
zonder veel fantasie maar ook
zonder blunders. Wat gedaan
moet worden, wordt gedaan,
omdat de omstandigheden dat
vergen of omdat het in het
regeringsprogram staat. Het
beleid is niet „progressief' ge
noeg om de liberalen af te
schrikken en niet „conserva
tief" genoeg om de ietwat
naar „links" getrokken con
fessionele regeringspartners
ongerust te maken.
Toch verwacht de meest
kritische partner, de ARP,
zelfs van dit parlementaire
zakenkabinet iets meer dan
het plichtmatig afwerken van
een meegegeven boodschap
penlijstje. De anti's willen
meer inspiratie, meer leven in
de regeringsbrouwerij. Mr.
Biesheuvel's commentaar op
de Miljoenennota 1968 was
een waarschuwing.
De Trèveszaal hoeft niet
uiteen te spatten van energie,
maar mag ook geen boek
houdkundig centrum worden.
De ARP althans wil iets meer
zijn dan cijfersvretende ac
countant. Ook CH-aanvoerder
Mellema is geen politicus van
het type Toxopeus-Joekes, dat
een kabinet per definitie on
feilbaar acht als er geestver
wanten in zitten.
Zoekplaatje
Mocht dus het kabinet
in 1968 ongeïnspireerd
blijven voortsjokken, dan kan
het rekenen op porren in de
rug van AR en CH. Schmelzer
zal alleen gaan duwen voorzo
ver dat nodig is om de
KVP-radicalen vredig te
stemmen. Veel zal afhangen
van de presentatie van het
kabinet
Een kwiek „imago" in de
persoonlijke sfeer kan een ge
brek aan dynamiek in het
beleid compenseren, maar als
de verkooptechniek faalt, krij
gen de zwakke plekken van
het beleid des temeer accent.
Jammer genoeg doet pre
mier De Jong verwoede po
gingen om zijn voorganger uit
de jaren '63-'65, mr. Marijnen,
in anonimiteit te evenaren.
Het kabinetstableau lijkt een
beetje op een zoekplaatje:
Waar is de premier?
Soms zien we m' op luchtha
vens hoge gasten uitgeleide
doen, in gezelschap van colle
ga Luns, een combinatie die
op de lachspieren werkt van
mensen met tedere herinne
ringen aan Stan Laurel en
Oliver Hardy. Daar blijft het
bij. Op de televisie wel Jan,
Piet en Klaas van Nieuw-Links
of christen-radicaal, maar geen
minister-president.
Eerlijk
In „De Tijd" van vorige
week zaterdag verdedigt de
premier zich: „Ik vind dal je
het alleen moet doen (op het
scherm komen - red.) als je
Premier De Jong
werkelijk lets te vertellen
hebt en niet als een soort at
tractie. Dat zou trouwens toch
tegenvallen, want gelegenhe
den om met „iets leuks" te ko
men zijn er nauwelijks. Ik zei
al, dat je keuzemogelijkheden
meestal liggen tussen iets be
roerds en iets heel beroerds.
Dat stelt de mensen maar
teleur. Niet dat ik daar tegen
opzie, want gebeuren moet het
toch. En als u zou willen vra
gen of ik op populariteit
gesteld ben zeg ik daar geen
nee op, maar ik ben van me
ning dat de mensen zich toch
pas op lange termijn een ge
gronde mening over je vor
men en dat ligt dan meer aan
je daden dan aan je optreden
voor de televisie".
Dat is een nuchter geluid,
ontwapenend door de eerlijk
heid. Toch ook wel een tikje
bedenkelijk, want de premier
erkent impliciet, dat hij zel
den of nooit „werkelijk" iets
te vertellen heeft. Valse
bescheidenheid of een onbe
doelde en onbewuste veroor
deling van het eigen beleid?
Voor de leider van een kabi
net dat bezig is de werk
loosheid te bestrijden, de eco
nomie te saneren, het onder
nemingsrecht te democratise
ren, de EEG-impasse te hel
pen oplossen enz. enz., blijft
het een merkwaardige uit
spraak.
