Een ongezellige man (W. F. Hermans)
OPINIE
DUISTERNIS EN (JOK ZON
Goudsmit-novelle
kameR
ZATERDAG IS DECEMBER 1!
HET boek in kwestie be
staat uit vier afzonder
lijke prozastukken: De elek
triseermachine van Winds-
hurst; Een wonderkind of
een total loss (zelfde titel
als het hele werk)Hundert-
wasser, honderdvijf en
P'
Gewortelde partiien
TN de Nederlandse partijpolitiek, waar in deze tijd waarlijk
iets te beleven valt, hoort men met name tweeërlei
roep: die om meer duidelijkheid en die om nog verder
voortgeschreden democratisering.
De roep is begrijpelijk, maar men zij er niettemin voorzich
tig mee. Want democratie kan men dermate perfectioneren
dat ze onhanteerbaar wordt; D'66 heeft het op haar partij
vergadering te Helmond moeten ervaren. En wat de duide
lijkheid betreft, ook in de politiek is volstrekte duidelijk
heid nu eenmaal onbereikbaar, ja kan zelfs onduidelijkheid
een eigen functie hebben.
Is de roep naar duidelijkheid en verdere democratisering
dus niet helemaal te beantwoorden, de roep zelf houdt soms
een mate van kritiek in, die op zichzelf gevaarlijke kanten
hebben kan. Want kritiek die niet of onvoldoende tot resul
taten leidt werkt op den duur ontmoedigend.
TT ET ia met die kritiek als met de bekende vraag wat er
het eerst is: de kip of het el.
Neem de radicalen. Voor hun bewogenheid zal men respekt
hebben. Ouderen herkennen er iets in van de dadendrang
die zij als jongeren bij zichzelf bespeurden. Later wordt
men gematigder, maar wee een politieke partij die niet tel
kens weer de aansporing krijgt van de jongere generatie.
Wat is er dan eerst, de kip of het ei? De radicalen schrik
ken van het afkalven der partijen die hun, bij alle kritiek,
dierbaar zijn. Maar de vraag laat zich stellen, of het niet
méé hun kritiek is, die datzelfde afkalven bevordert. De
kip of het ei. Of mogelijk ook beide, en dus op elkaar in
werkend.
T^EN woord van deze tijd is: vernieuwing.
Daar zijn tegenwoordig van die woorden die Iets wets-
matigs in zich schijnen te hebben, en het woord „vernieu
wing" is er een van. Ook en zeker niet het minst in de po
litiek doet het opgeld. De mening is dan, dat er hoog nodig
moet worden vernieuwd.
In zulk een situatie doet men verstandig, argeloos de vraag
op te werpen of die vernieuwingsbezigheid dan op zichzelf
een waarde is. Deze vraag is temeer gewettigd, omdat in
tussen over die behoefte aan vernieuwing óók al onduide
lijkheid bestaat.
Wat wil men namelijk: partijvernieuwing of vernieuwing
van partijprogramma's?
Elke politieke partij zal bereid moeten zijn om haar pro
gramma telkens weer aan studie te onderwerpen. Want de
tijden gaan voort en de situaties veranderen. Ook wie vast
houdt aan beginselen, zal de noodzaak willen inzien van de
toepasbaarheid der beginselen op de veranderde situaties.
JS dit dus te verdedigen, wat vlot wordt in deze t(jd naar
mijn indruk gesproken over de noodzaak van partij
vernieuwing. Als men daarbij iets voorbij dreigt te zien,
dan is het de samenhang van ons partijwezen met ons
volkskarakter.
Ons volk moge soms de indruk geven van traag te zijn, en
bovendien van een gematigdheid die vooruitstrevenden kan
irriteren, het is zeker in deze zin radicaal hierin zit het
woord „wortel" dat het ook de bestaande politieke par
tijorganisaties in zich geworteld weet.
Denkt men nu in gemoede, dat die partijen in ons volk zo
zeer als thans het geval is gestalte hadden gekregen wan
neer ze niet, op het terrein van de politiek, uitdrukking
gaven aan even diep liggende levensbeschouwingen?
z^AN dit laatste wordt, voor mijn besef, tegenwoordig in
bepaalde voorstellingen die men zich maakt, en daar
om ook in voorstellen die men oppert, voorbijgezien.
Ik heb nu ook het oog op een kwestie als het stembus
akkoord, in deze tijd inderdaad nogal in gesprek. De idee,
zo is mijn indruk, is met name opgekomen over teleurstel
ling hier en daar rondom de jongste kabinetsformatie, die
een richting heeft genomen welke door de critici wordt be
treurd. Een stembusakkoord zal iets dergelijks in het ver
volg zo mogelijk behoren te voorkomen.
Nu is deze motivering, uit teleurstelling ingegeven, op zich
zelf al niet sterk. Dit is overigens niet het enige bezwaar
dat tegen een stembusakkoord valt in te brengen. Een be-
denking moet zeker óók zijn, dat het stembusakkoord de
onduidelijkheid die het wil opheffen in feite verplaatst.
yERPLAATSEN doet het deze bovendien naar een extra
onvoordelige plaats, namelijk naar dicht in de buurt
van de eigen partij.
Het behoort immers tot het wezen van de partijvorming,
dat men de eigen partij zo duidelijk mogelijk in al haar
eigenheid aan het straks stemmende volk presenteert.
Welnu, de duidelijkheid wint er niet bij, wanneer de eigen
partij nadrukkelijk in de buurt van andere partijen wordt
geplaatst.
Van de christelijke partijen in ons land is nog altijd een
wezenlijk kenmerk, dat ze die eigenheid bezitten. Ze leu
nen niet tegen socialisme of liberalisme, ze willen daarmee
ook niet worden vereenzelvigd, maar ze staan op eigen
benen.
Naar ik meen is dit laatste dermate sterk het geval, dat ik
ook nog niet dadelijk een soort van hechtere aaneensluiting
van de drie grotere „confessionele" partijen tot iets als een
CDU zie ontstaan. Zelfs ARP en CHU hebben al moeite om
bij elkaar te komen.
f de partijvergadcringen zoals die de laatste weken zijn
gehouden zie ik van het vasthouden aan het eigene
een bevestiging.
meer; Het grote medelijden.
Het zijn beschouwelijke ver
halen of verhaalachtige be
schouwingen, maar wat de
lezer het sterkst bijblijft is
de persoonlijke toon die in
elk stuk eender is. Het komt
alles neer op een uiteenzet
ting hoe de mensen zijn, hoe
zij zijn tegenover de auteur
respectievelijk de toevallige
ik-figuur die zijn vertegen
woordiger is, hoe de auteur
staat tegenover de mensen
en tenslotte hoe de schrij
ver zich verhoudt tegenover
zichzelf. Een aan voorvallen
geïllustreerde bespiegeling
dus, in vier punten.
Wat zijn de mensen? Schijn
gestalten, die het komplot van do
samenleving in stand houden (bl.
180). „Nergens ter wereld willen
de mensen in het algemeen iets
leren" (214). Iedereen is ongeluk
kig en dit is normaal (34). Ze
zitten 's zondags in hun kerken
te geloven zonder maar een se
conde van plan te zijn iets in
hun levenswandel te veranderen
(136) „Ik kan in andermans bin
nenste niet kijken, maar als het
kon, zou ik me waarschijnlijk
verbazen hoeveel andere mannen
precies zo zijn als ik" (145).
W. F. HERMANS
zorg Is dat ik zoet met andere
kinderen speel" (12). „Ik kan al
leen Indruk op ze maken door ze
te verbazen" (19). „Ik ben on
uitsprekelijk moe, maar zelfs dat
kan niemand wat schelen" (143).
„Als ik hooghartig was, zagen ze
mij over het hoofd: als ik
toeschietelijk was, liepen ze over
mij heen" (93). „Wie ter wereld
heeft zich ooit voor mijn karak
ter geïnteresseerd?" (112). „Nie
mand heeft je nodig die niet toe
vallig jou nodig heeft" (161). De
mensen mochten me van jongsaf
aan ook niet lijden als ik goedge
humeurd was (223).
Koning Konstantijn kwam
zag en verloor...
J^ET dramatische nieuws uit
Griekenland heeft deze week
wel het meest de aandacht ge
trokken. De mislukte tegenzet
van koning Konstantijn deed de
hoop op een sneller herstel van
democratische vrijheden ver
dwijnen.
Sinds de staatsgreep van 21
april verwachtten vele Grieken,
dat de koning er in zou slagen,
de macht van de junta over te
nemen. Men ging er van uit, dat
de strijdkrachten op het beslis
sende ogenblik de zijde van
Konstantijn zouden kiezen. Ook
de koning zelf was daarvan tot
woensdagochtend overtuigd.
De junta heeft de strijdkrach
ten echter geen gelegenheid ge
geven, hun loyaliteit ten opzichte
van de vorst te bewijzen. De te
genzet van de koning was nau
welijks voorbereid, werd door
kruist, voordat zij op gang was
gekomen en drong pas tot mili
tairen en burgers door, toen zij
al op een mislukking was uitge
lopen.
Sterk
Gebleken is. dat de greep van
de junta op het land sterk is. dat
een militaire revolte voorlopig
niet voor de hand ligt en dat een
volksopstand, zoals die al vaak is
voorspeld door tegenstanders van
het bewind te Athene, binnen af
zienbare tijd niet tot de moge
lijkheden kan worden gerekend
Gevolg is, dat in Griekenland
alles bij het oude zal blijven, met
dit verschil echter, dat de junta
nu volledig is geïsoleerd en dat
terugkeer naar democratischer
verhoudingen wel bijzonder
Nóch bij de PvdA nóch bij de KVP
is het tot brokken gekomen. Men
heeft op de vergaderingen elkaar in
de ogen gezien, en naast de nodige
woorden tot onderling vermaan
bleek dat al genoeg om elkaar vast
te houden.
Alleen maar voor de eerstkomende
tijd? Ik vermoed van niet. Want
daarvoor zijn bij ons de partijen, af
kalvingen ten spijt, in feite nog te
(radicaal) geworteld. En voorlopig
acht ik het wat veel gevergd om
hierover te foeten gaan treuren.
DIEMER
Naar aanleiding van Willem Frederik
Hermans, Een wonderkind of een
fotal loss. Uitgave van De Bezige Bij,
Amsterdam, 224 blz., 8.50.
Zeven dagen verder
])E TEMPERATUUR steeg en
*-* de winter week. Maar in
deze donkere tijd brak er geen
zonnestraaltje door de wolken.
De temperatuur liep ook op tij
dens het KVP-congres. Toch
slaagde men erin de schijn te
bewaren en het grote lijm-pro-
bleem op te lossen.
Vandaag moet de CHU „door
de bocht gaan". Het zit er in,
want de radicalen, die deze par
tij ook kent. beloofden al de
leiding trouw te zijn.
Het jaar is nog maar kort.
Daarom maakte Den Haag haast
met het parlementaire werk. In
de Eerste Kamer kwamen over
de eindstreep de belastingvoor
stellen en de wet op de zware
geneeskundige risico's. Voor de
langdurig zieken dus wel een
zonnestraal, na lang wachten.
Veel financiële zorgen worden
nu afgewenteld.
In de Tweede Kamer meldde
minister Schut record: in
12 maanden 128.763 huizen in
aanbouw. Collega Polak (justi
tie) beloofde de Kamer spoedig
de wet op de herziening van het
ondernemingsrecht en van alle
kanten vroegen de Kamerleden
in deze wet ook de verplichting
op te nemen van een openbare
v erslaggeving van gesloten NV's.
Begrijpelijk deze wens, want een
dag eerder was in Den Haag de
verificatievergadering gehouden
van de failliete Van Heijst: de
crediteuren zaten voor 60 tot 70
pet van hun vorderingen in het
schip.
In de Europese politieke ver
houdingen liggen Den Haag en
Brussel naast elkaar. In de Bel
gische hoofdstad vergaderden de
NAVO-ministers (zij streven
naar internationale ontspanning)
en op een morgen zaten vijf
EEG-ministers wat slaperig aan
het ontbijt om te bespreken hoe
dat nu moet met het weigerach
tige Frankrijk en het Engelse
lidmaatschap. De ministers blij
ven nog even in Brussel en we
horen er volgende week wel
meer van. In datzelfde Brussel
behaalde staatssecretaris Keyzer
zijn succes: gemiddeld mogen
1950 Nederlandse vrachtwagens
elke dag over de Duitse Auto
bahnen razen. Leber gaf toe.
Die NAVO-ministers waren
bijeen tegen de mistige achter
grond van de Griekse staatsgreep
en de vlucht van koning Kon
stantijn en zjjn koningin Anne-
Marie.
Mistig was ook de muiterij (die
geen muiterij bleek te zijn) op
de African Moharch. Ondanks al
deze neveligheid (ligt het aan
het seizoen?) ten slotte nog wat
zon in het nieuws: de provincie
onderkent het gevaar van de bi-
samrat, Rotterdam maakt van de
Metro-opening een blij feest en
de Nederlandse auto-industrie
zet haar opmars voort: de Daf
kwam met een nieuw, sneller
model.
moeilijk is geworden, ook al zou
Konstantijn naar Griekenland te
rugkeren.
Navo
Andere belangrijke gebeurte
nissen werden als gevolg van het
drama in Griekenland wat naar
de achtergrond geschoven. Een
daarvan is de bijeenkomst van
de Navo-ministers te Brussel.
Daar werd besloten, af te stap
pen van de massale vergel-
dingsaanval in geval van een ge
wapend conflict en het systeem
van „Flexibele verdediging" te
aanvaarden.
Dit systeem sluit het gebruik
van kernwapens niet uit. Het
houdt echter rekening met meer
mógelijkheden, o.a. die- van een
aanval met zogenaamde conven
tionele middelen. In feite is het
een aanpassing aan wat in Ame
rika al wordt doorgevoerd. Vol
gens de jongste gegevens leggen
ook de Russen meer nadruk op
de conventionele bewapening.
Vloot
Van belang is ook het besluit,
een Navo-smaldeel op te richten,
dat op de Atlantische oceaan een
oogje in het zeil zal houden. Het
is al geruime tijd een publiek
geheim dat Russische vlooteenhe-
den in het bijzonder atoomon
derzeeërs daar zeer actief zijn.
In het Middellandse zeegebied is
de Amerikaanse Zesde vloot nog
een machtige tegenspeler van de
zich daar bevindende Russische
oorlogsbodems.
Aan het nemen van deze
besluiten werkte Frankrijk niet
mee omdat het zoals bekend
militaire samenwerking bin
nen Navo-verband heeft beëin
digd. Wel nam het deel aan het
politieke overleg, dat resulteerde
in een vorm van overeenstem
ming over de toekomstige taken
van het bondgenootschap. Er zal
meer en beter overleg worden
gepleegd en de wederzijdse in
formatie zal worden uitgebreid.
Uittreden
Bedoeling van het overleg is.
het Frankrijk mogelijk te maken,
lid van de Navo te blijven. Als
de organisatie in 1969 20 jaar
bestaat, is uittreding mogelijk,
mits een opzegtermijn van een
jaar in acht wordt genomen. Vol
gens de Nederlandse opvatting
zou opzegging al in augustus van
het volgend jaar geoorloofd zijn.
Te oordelen naar het resultaat
van de besprekingen te Brussel
houdt Frankrijk de deur nog
open.
Van de Navo-bijeenkomst
maakten de ministers van
West-Duitsland, Italië en de drie
Beneluxlanden gebi'uik om een
gemeenschappelijk standpunt te
bepalen ten aanzien van het
Franse verzet tegen toelating van
Engeland. Ierland. Noorwegen en
Denemarken als lid van de ge
meenschap van de Zes. Volgende
week dinsdag zullen de Vijf
Frankrijk vragen, ja of nee te
zeggen. Verder uitstel achten zij
niet verantwoord.
Tweede keer
Aangenomen wordt, dat Frank
rijk er niet voor zal terugschrik
ken. voor de tweede keer Enge
land de toegang tot de Europese
gemeenschap te beletten. Is dat
volgende week vastgesteld, dan
kunnen de Vijf zich onderling
beraden over wat hun te doen
staat. De meningen hierover lo
pen uiteen
lang mijn gedachten denken, ik
wil in hun hersens doordringen
als een tumor" (19). „Geen gezel
lige man ben ik feitelijk" (38).
„In de bioscoop kijk ik alleen
met belangstelling naar het jour
naal of naar oorlogsdocumentai
res, waar het blinde toeval
woedt, waar de chaos alles re
geert" (111). Ik ben te veel geoe
fend in het voor me houden van
persoonlijke dingen (142).
„De vriendschap zou onherroe
pelijk van één kant moeten ko
men: de overkant" (142). „Iemand
te ontmoeten kost mij een
verschrikkelijke inspanning"
(174). „Eigenlijk veracht ik ieder
een met wie ik het niet van
ganser harte eens kan zijn" (178).
Ik denk niet in groepen (201).
Waarom zeggen sommige mensen
altijd nee op mijn redelijkste
voorstellen, alleen omdat ik er
over gepraat heb? (202). „Aan de
kinderen heb ik soms zo'n hekel,
dat ze nauwelijks voor mij
bestaan, al maken ze lawaai ge
noeg" (203).
Goedhartig
Hoe ziet de auteur zichzelf, of
juister: hoe zien de ikfiguren
zichzelf? Hij is in wezen erg
goedhartig (176), hoewel hij het
eigenlijk niet goed bedoelt (178)
Onder bepaalde omstandigheden
wordt de ontroering hem te groot
(34). „Ik weet niet wat ik wensen
moet" (102). „Ik val ten prooi aan
een onverdraaglijk zelfmedelij
den als ik aan toneelstukken
denk. Hoeveel beter weten die
personages hun vrienden te kie
zen dan ik" (123).
„Ik zou natuurlijk het boek
Prediker kunnen schrijven, maar
dat is al gebeurd" (135). „Ik kan
aan niemand uitleggen hoe alleen
ik ben" (160). Soms heb ik het
gevoel of er iets in mij bestaat,
iets kleins maar, bijna niets,
maar toch iets dat nooit eerder
bestaan heeft. En ik kan er niets
over vertellen (161).
„Ik weet dat ik maar eenmaal
leef en dat alle tijd die ik ver
knoeid heb met niet te hebben
wat ik nodig heb, nooit ofte nim
mer kan worden goedgemaakt"
(201). „Ik ben verlegen, een bar
baar, gefrustreerd; ik lijd aan
zelfhaat; nihilisme; complexen,
ressentimenten; ik ben behept
met alles wat de pedagogen ver
oordelen. Oud nieuws, sufferds!"
(218).
„Zo ben ik een angstaanjagen
de uitzondering die de regels van
de superieure geesten niet be
vestigt en daardoor misschien
toch de een of ander tot troost"
(222). „Ik ben alleen mijn eigen
bondgenoot en niet eens door dik
en dun" (223).
Confidentie
Literair is het natuurlijk onge
oorloofd om zelfgetuigenissen
van ik-figuren uit vier verschil
lende stukken op één hoop te
werpen en die op een rijtje te
zetten. Maar meer nog dan bij
Anna Blaman is het resultaat
hier dat de uitspraken zich van
zelf aaneensluiten tot een confi
dentie uit één stuk, waarin niets
elkaar tegenspreekt; zelfs niet de
overgevoeligheid, de behoefte
aan contact, de goedhartigheid
die zich nooit op natuurlijke wij
ze hebben kunnen realiseren en
uitgroeien. En wat het meeste
treft: het besef iets te hebben
wat niemand anders heeft: in dit
opzicht dus een unicum te zijn,
onvervangbaar, onherhaalbaar.
Dit legitieme besef wordt
versterkt door de bijzondere in
telligentie van de auteur en zijn
vermogen om met enkele diep in
gekraste woorden gevoelens, situ
aties, omstandigheden, mensen
voor u neer te zetten. Voor wat
hij te zeggen heeft, beschikt hij
over een stijl zoals niemand an
ders, zonder dat ik hem daarom
een groot stylist zou willen noe
men, want die beschikken over
meer dan één stijl.
En kan men iemand die maar
één onderwerp kent: verongelijkt
te zijn, een groot schrijver noe
men? Vroeger kon dat niet. Van
daag wordt zulk een specialisme
niet meer als een beperking ge
zien, getuige ook Wolkers. Laten
we het erop houden dat wat Her
mans schrijft in bijzondere mate
leesbaar is, en dat mag ook wel,
want aantrekkelijk zijn zijn boe
ken niet. De auteur zal zeggen:
dat is het leven en dat zijn de
mensen ook niet. Doelpunt voor
Hermans.
Dr. C. RIJNSDORP.
Het leven in de Noordvietnamese door. Het fietsend verkeer lijkt
hoofdstad Hanoi gaat ondanks veel op dat in Nederland,
bombardementen gewoon
Klein
interview
W/IJ spraken met mej. mr. A. M. Goud-
smit (34), sedert 15 februari lid van
de Tweede Kamer voor D'66. Zij nam de
ze week het initiatief tot het indienen van
een novelle op het wetsontwerp dat de
gemeentegrenzen van Groningen regelt.
Mej. Goudsmit stelt voor in deze stad
nieuwe raadsverkiezingen te houden, na
dat de grenzen gewijzigd zijn.
Zal het indienen van deze no- ken over de KVP-radicalen. Wat
veile niet uitgelegd worden als is Uw mening over deze uitlatin-
een stunt van D'66, waarbij de gen van een Uwer geestverwan-
bedoeling voorop staat voor Uw ten?
partij een gunstige verkie- Als iets vrij scherp wordt ge-
zingsuitslag te krijgen? zegd, let men vaak minder op de
Neen, dat kunt U zo niet stel- inhoud van iemands woorden. De
len. D'66 is van oordeel dat ieder heer Gruijters heeft wellicht wal
bestuur op democratiséhe wijze minder op de vorm van zijn
gekozen dient te worden. Dat woorden gelet, waardoor ze naar
staat ook in ons program. Als de algemene maatstaven onvriende-
verkiezingen voor ons voordeel lijk of onbeleefd klinken. Met de
op zouden leveren is dat meege- inhoud van zijn woorden, zijn
nomen, Het is helemaal niet de opvatting dat de KVP-radicalen
bedoeling om een stunt uit te ha- na de Partijraad in Arnhem uit
len. Het voorbereiden van een de KVP hadden moeten treden,
initiatiefwet is een serieuze be- ben ik het echter volledig eens.
zigheid. Een stunt bedenken ;-
lijker.
mijn mening veel makke-
■neer
Zijn er in de toekomst van
D'66 meer initiatiefvoorstellen te
verwachten?
Wellicht wel. Wij willen het
parlement veel daadkrachtiger
Deze week gezegd:
„Toen De Quay premier
was. hadden we vijftig ka
merzetels en ik heb alle
vertrouwen dat als De Jong
het vier jaar uithoudt, wij de
vijftig weer zullen volma
ken."
Ervaringen
U bent na de jongste Kamer
verkiezingen in de Tweede Ka
mer gekomen. Wat zijn Uw er\
ringen als Kamerlid. Geeft het
de praktijk geen moeilijkheden
dat D'66 als „pressure groep"
haar campagne heeft gevoerd?
D'66 wil inderdaad als „breek-
maken dan het thans is. Het in- ijzer" in het naar onze mening
dienen van een initiatiefvoorstel verouderde partijstelsel funge-
is daartoe een mogelijkheid. Er is ren. Vanzelfsprekend is het dan
tot nu toe van dit reeds lang moeilijk om in het parlement je
bestaande middel weinig ge- plaats te vinden. We moeten het
bruik gemaakt door het parle- parlementaire werk voor een
ment. Wij meenden dat het deel nog leren. Onze motie bij de
instellen van nieuwe gemeente- algemene beschouwingen om als
grenzen in Groningen nieuwe Kamer een brief naar het Ameri-
raadsverkiezingen gewenst kaanse Congres te sturen, waarin
m«ak£ u onze visie °P de kwestie-Vietnam
Ik heb daar destiids evenals werd uiteengezet, is door sommi
de heer Jongeling van het GPV gen wel als stuntwerk uitgelegd,
vragen over gesteld. Minister Wij hebben echter na uitvoerige
Beernink was het niet met ons besprekingen gemeend
eens. Welnu, dan is het indienen voorstel te mogen en te moeten
van een initiatiefvoorstel een for- doen.
meel recht, en in dit geval naar Door onze plaat, als parlemen-
Van Lohman tot Buddingh'
Vraag: „Wat heeft de
partij vernieuwing in Ne
derland tot dusver opge
leverd?". Antwoord:
„Zevenhonderddertig ra
dio- en tv-uitzendingen,
drie pakhuizen met poli
tieke pamfletten, zes par
tijcongressen, veertien
studieconferenties, een
verworpen motie-Aarden
en een scheurtje in de
KVP-radicale Kamer
club". -
Niet zo gek veel concreets
dus. Toch wel iets. De centra
le ledenadministratie bij de
CHU, waaraan de algemene
vergadering van de Unie van
daag haar fiat zou geven. Als
u dit leest is het vermoedelijk
al gebeurd en dan hebben we
er in Nederland een politieke
partij bij.
Van de CH-radicalen zullen
de heren Tilanus en Mellema
in de Utrechtse Merwedehal
niet veel tegenwind krijgen.
De heren hebben zich deze
week al bij voorbaat overge
geven. Uit aller naam hees
Buddingh'-zelf in het verre
Warnsveld de witte vlag. Hij
zei lieve dingen over de
bestuursvoorstellen en deelde
schouderklopjes uit aan voor
zitter Tilanus en secretaris
Schuring. Kom daar in de Bo-
gaers-club eens om.
Maar Buddingh' ging niet
helemaal door de knieën. Het
Uniebestuur zal de CH-radica-
le bijdrage aan een eventuele
programherziening „als een
belangrijke moeten beschou
wen". Nou. zo'n onmens is Ti
lanus nu ook weer niet dat hij
dat zou weigeren. Anno 1967
is er in de Nederlandse poli
tiek niets onbelangrijk meer.
Maar Buddingh' ging verder.
De CH-radicalen rekenen
erop, dat ze bij het gesprek
over een „program-uitdieping"
worden ingeschakeld. Ook
daar is overheen te komen.
Inschakelen verplicht tot
niets. Moeilijker ligt het met
Buddingh"s wens, dat het
hoofdbestuur ook het stem
busakkoord met PvdA en D'66
op z'n agenda zal plaatsen.
Hier verhief Buddingh' zich
eindelijk op Gouden Wieken
van de Warnsveldse rivierklei.
Erfgoed
Men kan hem de lof niet
onthouden die hem toekomt.
Hij presteerde het om de ge
dachte van een samenwer
kingsverband met een
typisch christelijk-histo-
risch erfgoed aan te prijzen.
Als we 'm goed hebben begre
pen. bljjven de CH-radicalen
de oude beginselen van de
Unie meer trouw dan nieuw
lichters als Tilanus en Melle-
mijn mening een plicht vai
parlementslid om het op die i
nier te proberen.
KVP-radicalen
taire fractie
breekijzer te fungeren, kom je
inderdaad in een zekere dubbel
rol. Maar dat maakt het werk
niet minder boeiend. Want we
Budd;ngh"s redenering is
deze. De CHU is vanouds een
ondogmatische, een open par
tij. De Unie is er voor héél het
volk. Ze breidt haar armen uit
voor de schare die de wet niet
kent. Maar wat doen nu Tila
nus en Mellema? Ze sluiten
zich op in ce Achttien en
koersen naar een ex
clusief- christelijke federatie.
Beter gezegd: naar christe
lijke b'okvcrming. Zr herleeft
de antithese- gedachte, die
Kuyper omhelsde, maar Loh
man afwees. Tilanus en Mel
lema zijn dus Kuvperianen,
Buddingh' en Viersen Loh-
mannen.
Wie weet, krijgen de CH-ra
dicalen met die slimme rede
nering vandaag een deel van
de oudere generatie op hun
hand. Progressieve balletjes
kunnen raar rollen. Buddingh'
c.s. weten, dat er in vergrijsde
CH-kringen nog altijd an-
ti-papistische gevoelens slui
meren. Dat ze daar nou be
wust op spelen, mag niemand
beweren, maar in ieder geval
kunnen ze die sentimenten
voor hun eigen doeleinden ex
ploiteren. Vele ouderen zullen
misschien zeggen: „Kijk, dat
gesprek van de Achttien is
wel mooi en als Tilanus het
aanbeveelt zit het natuurlijk
goed, maar.pas op voor Ro
me. Met Schmelzer in één fe
deratief schuitje, dat gaat ons
net iets te ver. Als we moeten
kiezen tussen KVP en PvdA,
nou dan weten we 't nog zo
net niet.
Een monsterverbond van
CH-radicalen en CH-tradi-
tionelen zou het spiegelbeeld
zijn van de stroming-Van der
Grinten in de KVP. Prof. Van
der Grinten wil geen samen
werking met ARP en CHU.
Wel een nauwe band met de
PvdA. Om dat progressieve
doel te bereiken, maakt hij
gebruik van anti-protestantse
sentimenten in de
rooms-conservatieve achter
hoede, waar men aan de reli
gieuze verschillen met de re
formatie zwaarder tilt dan
aan de politieke geschilpunten
met de socialisten.
Burgerschapskunde
aanschaf van een nieuwe boe
kenkast is komen te staan.
Het regent nog steeds politie
ke boeken, boekjes, brochures,
pamfletten, programma's, con-
cept-programma's enz. Begin i
volgend jaar komen daar nog j
de schriftelijke lessen van de j
nieuwe Stichting Bur- j
gerschapskunde bij.
De stichting gaat belangstel
lende Nederlanders voor ƒ25
het beetje staatkundige kennis j
bijbrengen dat nodig is om j
politieke tv-uitzendingen met
vrucht te kunnen volgen. We
beleven een hausse in politie- I
ke belangstelling, maar wie pO
meent dat belangstelling iden- km
tiek is met een zekere kennis, a
schijnt zich te vergissen.
Trouwens, de belangstelling |re?
beperkt zich tot een heel klei
ne groep, zo vertelde dr. A. fin
Hoogerwerf (schrijver van de Beo;
eerste burgerschapskundige g
les. oud-journalist en hoofd- U
medewerker voor politicologie r
aan de VU) deze week aan lnt'
voorlichtingsfunctionaris dat d<
Hoogerwerf's verkiezingson- I
derzoek 1967 heeft o.m. de Diri
volgende feiten aan het licht Jjfti
gebracht: 59 pet. van de kie- Ltti
zers leest niet regelmatig Ka- P
merverslagen in de krant; 52 fze
pet. spreekt in het gezin nooit gel
over politiek; 6 pet. zegt niet Mq
geïnteresseerd te zijn in poli- )on
tiek; 9 pet. is het eens met de
uitspraak „Mensen zoals ik
hebben geen enkele invloed
op de regeringspolitiek"; 33
pet. kan de naam van geen
enkel Kamerlid noemen; 29
pet. kan de namen van minder
dan vijf partijen noemen; 16
pet. zou niét stemmen als er
geen opkomstplicht was; 89
pet. is geen lid van een poli
tieke partij; 91 pet. heeft be
gin dit jaar niet geprobeerd
anderen ertoe over te halen
een bepaalde partij te stem-
Heel bedenkelijk is, dat 96 stg
pet. van de kiezers zich nooit ir-
schriftelijk of mondeling tot n§
een lid van de Tweede Kamer
heeft gewend. Mensen die in
moeilijkheden zitten, schrij
ven naar de Koningin of prins
Bernhard. Meestal krijgen ze
antwoord, maar daar staat
dan niet in dat ze met hun
klachten haar de Kamerleden
moeten gaan. Wat dat betrefl
is de situatie in Engeland heel
wat gezonder. Daar heeft elke
kiezer z'n MP (member of
parliament), die werk maakt
van klachten, voorzover die
niet liggen in de sfeer van
„De kinderen van de buur
vrouw maken zo'n herrie".
Als we hier een ombudsman
krijgen, wordt het misschien
beter. Zo'n ombudsman kan
echter alleen aanvullend werk
doen. Het parlement zelf moet
brievenbus voor kiezers met
moeilijkheden worden. Wel
licht kan een parlementaire
voorlichtings functionaris dat
het publiek eens gaan bij
brengen.
gel
D'66
„Iemand gebrek aan moed
verwijten is alle haargroei
middelen ten spijt even
zinloos als iemand persoonlijk
verantwoordelijk houden voor
zijn kale schedel", schrijft
D'66-ideoloog drs. Hans Gruij
ters deze week in de „Haagse
Post".
n Velp heeft Gruijters nie
mand „gebrek aan moed" ver
weten. Hij noemde de radicale
heren Aarden en Boersma
ronduit „lafaards" en hij wei
gerde die kwalificatie terug te
nemen. Wij vinden dat poli
tiek van laag allooi. Wat men
iemand als Aarden ook kan
verwijten, zeker niet dat hij
laf is. Hij is menige radicaal
te radicaal. Want wie durft
het aan om in eigen radicale
kring de veelbesproken
„scheiding der geesten" aan te
brengen? Dat deed Aarden
met z'n motie over de ontwik
kelingshulp. waar z'n broeders
in de radicaliteit Mom-
mersteeg en Westerterp te
genstemden. Dat is niet laf,
maar moedig en zelfs over
moedig. De christen-radicalen
hebben nu hun linker- en
rechtervleugel, 't Wordt tijd
dat ze gaan kiezen. Tegen het
radicale establishment en voor
de politieke duidelijkheid.
Gruijters en zijn partij blij
ven in dg publiciteit. D'66
diende deze week een initia
tiefvoorstel in om in Gronin-
gen gemeenteraadsverkie
zingen te laten houden. Wat
in Helmond mislukte, kan in j
Groningen gelukken. Een
beetje doorzichtig is het wel,
maar D'66 heeft nu eenmaal
niets te verbergen. Politiek
exhibitionisme is niet straf
baar.
Maidenspeech
Mej. Haars. de soms sigaren
rokende tweede vrouw in de
c.h. Kamerfractie, sprak deze
week voor het eerst in de ver
gaderzaal. Minister Polak: „En
dan kom ik nu toe aan mej.
Haars, die in dubbele zin haar
maidenspeech heeft gehou
den."
