Nabootsing als geloofsartikel
OPINIE
KINDEREN DIEREN MISDAAD
Sbttülldl
ZATERDAG 7 OKTOBER 1067
ONLANGS, bij een lezing
in Zwijndrecht, werd in
de discussie door een vraag
steller gewezen op trekken
van overeenkomst tussen
de geestelijke en culturele
situatie van nu en die van
ongeveer een eeuw geleden,
toen in de wetenschap het
positivisme en in de kunst
naturalisme en realisme
zich lieten gelden. Sinds-
KANTTEKENING
Onze openbare weg
/ANZE tijd kenmerkt zich door een behoefte aan open-
heid, en zoals alles in deze tijd naar uitbreiding
schijnt te streven, zo neemt die openheid als regel ook
spoedig het karakter aan van uitbundigheid.
Nu ontbreekt het in onze tijd stellig niet aan mogelijkheid
om zich te uiten. Het moge de mens nog aan dit of aan dat
ontbreken, stellig niet aan de middelen om zijn gedach
ten en gevoelens kenbaar te maken. Dat geschiedt dan
niet zelden met een hevigheid en veelvuldigheid, alsof
daardoor alleen al de boodschap die men brengen wil win
nen kan.
En nog lijkt het steeds weer niet genoeg. De dagen
schijnen lang geleden dat de mensheid het uitsluitend met
de produkten van de drukpers moest stellen. Toch gingen
ook daaraan vooraf al die eeuwen van de mondelinge, straks
van de geschreven, overlevering.
Bij de drukpers als middel tot uiting van gedachten en
gevoelens heeft zich toen eerst de radio, vervolgens ook
de televisie, gevoegd. Men zou zo zeggen: mogelijkheden
te over. Maar er is bij velen kennelijk de behoefte aan nog
méér. En zo zien we dan, na deze meer voor de hand lig
gende middelen om zijn gedachten te uiten, ook de de
monstratie opkomen, in het bijzonder ook de demonstratie-
op-de-openbare-weg.
"PR is in het verleden wel méér op straat gedemon-
streerd. De demonstraties van 1 mei waren jarenlang
gebruikelijk. Daarna zijn ze wat in onbruik geraakt. Maar
de demonstratie is nu als onderwerp weer volop actueel
geworden en heeft zowel de bestuurderen voor vragen
gesteld als vooral de staatsrechtelijke juristen aan het den
ken gezet. Tot het hoogste rechterlijke college van ons
land heeft er al beslissingen over moeten nemen. Dat bij
dit alles de emoties zich wat licht kunnen doen gelden,
is deze week gebleken tijdens een vergadering van de
Rotterdamse raad.
Een stelling nu die hierbij gemakkelijk aanspreekt is,
dat ook een demonstratie een uiting is van gedachten en
gevoelens. Voor zulk een stelling is een volk als het onze
gevoelig, en het is erom te prijzen. Het betreft hier im
mers een vrijheid waaraan we niet graag grenzen stellen
en die we terecht reeds bedreigd achten door de voorwaar
de van eert dus vooraf te verlenen verlof.
Met het lied op de lof van de vrijheid stemmen we dus
hartelijk in.
"jyjAAR juist vanuit dat waarderingsbesef voor de vrij
heid lijkt de vraag geoorloofd, of tegenwoordig niet
wat vlot over demonstratie wordt gesproken. Immers, eni
ge terughoudendheid lijkt ook hier niet misplaatst.
In de eerste plaats is de demonstratie als middel tot het
uiten van gedachten en gevoelens, zeker vergeleken met
de andere die ter beschikking staan, nogal gebrekkig. Be
halve of vaak ook in plaats van datgene wat men
wénst te demonstreren, demonstreert men niet zelden een
onvermogen om aan de gevoelens die men uiten wil ook
werkelijk op passende wijze uitdrukking te geven.
En dan de plaats van die demonstranten: de straat. De
vraag rijst daarbij, of men zich wel voldoende bewust is
de betekenis en de functie die de staat in onze samenle
ving heeft. De straat is de openbare weg waarop de mens
zich zo ongestoord mogelijk moet kunnen bewegen. Rege
lingen voor het verkeer zijn al onmisbaar geworden en die
nemen helaas, doch onvermijdelijk steeds knellender
vormen aan; maar ze laten de straat de straat.
Wij menen dat het wijs en verstandig is zo men de
straat de straat laat, het domein dus van alle mensen, met
voor ieder gelijke rechten van verkeer, en dat men onze
democratische samenleving geen dienst bewijst, indien
men de straat ook voor andere doeleinden gebruikt die
bovendien met andere, daartoe meer strekkende en trou
wens in ruime mate aanwezige middelen beter zijn ge
diend.
denken waarin demonstratie-op-straat aangewezen lijkt;
maar we achten die situatie, zeker in onze gedemocrati
seerde burgerlijke samenleving van vandaag, weinige in
getal. We willen ook aan de vrijheid niet getornd zien, al
achten we de demonstratie als middel tot uiting van ge
dachten en gevoelens, geplaatst naast de evenzeer aanwe
zige middelen, te primitief dan dat men er bijzonder aan
moet hechten.
Enige nuchterheid lijkt ons echter wel geboden. En het
komt ons voor, dat de burgemeester van Rotterdam, zij
het wat geëmotioneerd, juist dat onder de aandacht heeft
willen brengen. En daarom was ook dat een respectabele
uiting van gedachte en gevoelen. DIEMER
dien las ik het voor dit ar
tikel bestemde boek van de
Leidse archeoloog, roman
cier en dichter F. L. Bastet
over de Haagse patriciër,
kunstkenner, auteur, vrij
metselaar mr. Carel Vos-
maer (1826-1888), voorna
melijk bekend gebleven als
Homer usvertaler
Bastets belangstelling voor
Vosmaer is ontstaan door diens
liefhebberij in archeologie. Via
reisverslagen uit 1878 en 1883
breidde zijn interesse zich uit tot
Vosmaers opvattingen over beel
dende kunst en literatuur. Een
lezing en een artikel in Maat
staf over Vosmaer leidden tot
een ministeriële opdracht om
over deze vrijwel vergeten 19e
eeuwse humanist een boek te
schrijven. „Onderstreept zij, dat
hier geen sprake kan zijn van
streven naar volledigheid. Het is
echter te hopen, dat een neerlan
dicus in dit overzicht aanleiding
zal vinden zich uitvoeriger met
Vosmaer te gaan bezighouden"
zegt de schrijver in zijn Inleiding
(bl. 7).
Sympathie
Bastet toont sympathie met de
mens Vosmaer. Hij is beminne
lijk, integer (7), heeft een afkeer
van gemaniëreerdheid (22), denkt
niet dogmatisch (24), stelt als ide
aal een aristocratische zelfbe
heersing (27), heeft het in zijn
reisschetsen vrijwel nergens over
zichzelf (93) en is zacht, humaan,
wellevend (171). Zijn kunstzinni
ge opvattingen waren voor zijn
tijd in Nederland geavanceerd
(20/1). Die opvattingen waren
klassicistisch (11); de klassieke
vorming heeft hij fel verdedigd
(14) en het naturalisme in de
kunst volstrekt afgewezen (29).
Vooral Duitsland, niet Frankrijk
waren hem hierin ten voorbeeld
(34). Vosmaer schrok terug voor
het grootse, barokke (95), maar
hij hield niet van het rococo
(103/4). Romantisch pessimisme is
hem altijd vreemd gebleven (16).
Naar aanleiding van F. L. Bastet, Mr. Carel
Vosmaer, uitg. Bert Bakker/Daamen N.V.
Den Haag, 208 bldz. druks met 14 bldz
illustraties, 25,-.
9 Mr. Carel Vosmaer
Hij was anti-klerikaal maar
geen atheïst (20), voelde een ster
ke, innerlijke verwantschap met
Multatuli (27), had een hekel aan Ideaal
dominees en paters (86) en
schreef over het christendom de
volgende, Vosmaer typerende pas
sage:
Zonder de symbiose met de
antieke cultuur zou het christen
dom voor deze moderne Hellenist
een dwaasheid gebleven zijn.
Merkwaardig dat juist vandaag
dat sterke aanleunen van het
christendom tegen de antieke cul
tuur wordt gezien als iets Waar
van wij af moeten. Het ongeluk
kig geworden huwelijk tussen
christendom en idealistisch huma
nisme staat op scheiden. Aan het
christendom worden zijn instituti
onele zonden bezocht en het eli
te-human isme wordt overspoeld
door de opkomende vloed van
een nieuw humanisme: dat van
de gemassificeerde wereldburger.
Het is de veranderde situatie, die
een figuur als Vosmaer interes
sant maakt. Kennismaking met
hem verheldert ons inzicht in de
huidige toestand.
„Geboren in een stal, tussen os
en ezel, heeft het, waar 't onver
mengd bleef, echter een trekje
van die omgeving behouden.
Eerst in de handen van denkers
heeft het, de helleense kuituur
opnemende, zijn eenzijdigheid en
ruwheid getemperd en door de
romeinse levenspraktijk zich ook
voor de beschaafde
lijk kunnen maken" (32).
Maar hierop wil ik in dit stuk
je niet het accent laten vallen.
Bij mijn cultuurhistorische uit
weidingen verlies ik geen mo
ment het artistieke belang uit het
oog. Renaissance en klassicisme
stelden zich de oude Grieken en
Romeinen ten voorbeeld. Dit
voortreffelijke kon hoogstens
worden geëvenaard en daarom
was nabootsing, na-boetsering,
ideaal en geloofsartikel.
Het ging tussen Vosmaer en.
het naturalisme niet om het di
lemma nabootsing of oorspronke
lijkheid. Ook het naturalisme
bootste na, namelijk de (lelijke)
werkelijkheid, niet het (ideale)
verleden. Het is de romantiek ge
weest die het oorspronkelijk-
heidsideaal heeft gesteld, een ide
aal dat nog steeds voortleeft en
in het jongste jargon „engage
ment" heet. Want ten diepste zet
men zich niet in voor een zaak,
maar voor zijn visie op die zaak,
getuige het volstrekte gebrek aan
genuanceerd oordelen bij de
geëngageerden.
Scheiding
Vosmaer is wel echt een geze
ten burger geweest, die het
verschil tussen het schone en het
verhevene keurig kon uiteenzet
ten (144) en die de natuur vanuit
een rijtuig bewonderde (82). Men
kan hem zien als een wat late
Góethe-epigoon, maar met min
der oog voor het volkse dan Goe
the bezat. Vosmaer was voor
scheiding tussen deftigheid en
eenvoud en vond de dooreenmen.
ging daarvan in Italië in zijn
hart niet leuk. De roeping van
het arme volk was om schilder
achtig te zijn, schilderachtig na
melijk in de academisch geoefen
de blik van de aanzienlijken. Ons
treft vandaag sterk het statische
van Vosmaers denken. Geen beze
tenheid, maar gezetenheid.
Bastets boek is een staal van
nauwkeurige literaire boekhou
ding en wil ook niet meer zijn
dan dat. Het beeld van Vosmaer
heeft zich niet helemaal uit de
documenten losgemaakt en is
niet in een ruimte gezet. Hij ver
draagt die ruimte trouwens min
der goed dan zijn vriend Multatu
li.
Dr. C. RIJNSDORP
Engeland op de lange
weg naar Europa
TJET Labourcongres te Scar-
borough heeft de afgelopen
week sterk de aandacht getrok-
Zeven dagen verder
IN EEN WEEK dat kinderen (al zegels
gekocht?), dieren (extra slablaadje voor
de parkiet) en de misdaad onze aandacht
hebben (eerst dubbelspion Philby, de
rest van de week Rajakowitsch) trekt
Cruyffie voor het afkeurend oog van heel
Nederland een Deen aan zijn shirt
illustratie van een wedstrijd die niet kin
derlijk, beestachtig of misdadig, maar
gewoon onsportief verloopt en de Deense
amateurs een 32 zege brengt.
Philby, die nu iets in Moskou is, was bijna
hoofd van de Britse contraspionage. Oorlogs
misdadiger Raja. lichte straf in Oostenrijk uit
gezeten. viert vakantie in Zuid-Slavië en ver
neemt nog bijtijds (maar hoe?) dat de Neder
landse justitie de Zuidslavische om uitlevering
zal vragen.
Vietnam blijft schrijnen. Johnson wil over
een vredesconferentie praten. Hanoi slaat het
aanbod alweer af. Luns vertolkt de Nederlandse
ongerustheid in de Algemene Vergadering. De
verkiezingen in Zuid-Vietnam worden geldig
verklaard. Het Labourcongres verwerpt de
Britse steun aan de Amerikaanse Vietnam-
politiek (heeft ook andere kritiek op de minis
ter van buitenlandse zaken, maar staat achter
Engelands aanzoek bij de EEG).
Communistische en gaullistische zege in
vranse departementen. Acht zetels voor neo-
naz. s i" de Duitse deelstaat Bremen. Huis-
jt».i voor twee Grieken: oud-premier
Kanellopoelo- en kranten-eigenares Helena
Vlach";
In ons land stijgt de Werkloosheid tot 90.000.
Maar de KLM neemt weer vliegers aan en de
bleken, nl. uit het Westduitse
voorstel, onderhandelingen over
Engelands toelating te koppelen
ken. Niet alleen omdat 'moést blij- aan besprekingen over fusie van
ken, in welke maté prémier de Europese verdragen (EEG,
Wilson nog op de steiin van zijn KSG en Euratom).; en uit het
partij genoten kon rekenen, maar rapport van de Europese com-
vooral omdat het de vraag was, missie van de EEG.
of het partijcongres zich voor En
gelands toetreding tot de Euro- Gevaar
pese gemeenschappen zou uitspre-
We hebben al eerder gewezen
Vooral wat dit laatste betreft op gevaar, dat het Westduitse
kan Wilson en met hem de. voorstel ^1 leiden tot het op de
minister van buitenlandse zaken Jan£e baan schuiven van Enge-
Brown blij zijn. Een voorstel lands toelating tot de ge-
om de regering te vragen het ver- "kernschappen. Zolang nog over
zoek om toelating in te trekken; fus'e ,van de verdragen wordt
kreeg slechts een half miljoen gesproken, kan er van serieuze
van de meer dan vijf miljoen onderhandelingen met Engeland
(mandaat)stemmen. §een sprake zijn.
Kleiner was de meerderheid, Bovendien speelt Bonn gene-
die zich tegen het eisen van strin- raai De Gaulle in de kaart die
gente waarborgen uitsprak en bijzonder graag besprekingen vil
vervolgens instemming betuigde over fusie van de verdragen. De-
met het besluit van de Britse re- ze geven hem nl. de mogelijk-
gering geen voorwaarden vooraf heid, die verdragen zodanig uit
te stellen bij de aanvraag van te hollen, dat de nieuwe ge-
het lidmaatschap van de ge- meenschap geen spoortje boven-
meenschappen. nationaliteit meer vertoont.
Druk De Westduitse regering ontkent
de bedoeling te hebben, de toela-
Het congres heeft onder zware van Engeland te bemoeilij-
druk gestaan. Ten slotte heeft ken door generaal De Gaulle de
het zich echter gerealiseerd, dat bal toe *e spelen. Dit neemt niet
het de regering niet voor de voe- we8- dat zii een gevaarlijk spel
ten moest lopen en de kans op sPeelt- Z1Ï he* dan wellicht uit
bereiken van overeenstemming motieven van binnenlandse poli-
tussen Engeland en de Zes nog ^ieke aard.
kleiner moest maken. Kritiek
Veelbelovend is evenmin
rapport van de Europese commis
sie. dat weliswaar aanbeveelt
sspoedig te gaan onderhandelen
over Engelands verzoek, maar te
vens een kritische beschouwing
geeft over de problemen, die nog
opgelost moeten worden.
Is hët niet aangenaam voor ge
neraal De Gaulle in het rapport
te lezen, dat vergroting van de
Europese gemeenschap ook m
haar eigen belang is, het moet
hem echter goed doen te verne
men dat de commissie de Britse
economie nog lang niet sterk ge
noeg vindt om toelating van En
geland mogelijk te maken.
Generaal De Gaulle heeft ge
zegd. dat Frankrijk geen veto zal
gebruiken om Engeland buiten
de Europese gemeenschappen te
houden. Hij heeft er echter ook
geen geheim van gemaakt, dat
hij tegen toelating van Engeland
(en andere landen) is, omdat zij
het karakter van de gemeenschap
pen zou wijzigen.
Goede kans
Er bestaat een goede kans, dat
de Zes inderdaad met Engeland
gaan onderhandelen. Maar dan
beginnen de moeilijkheden nas
goed. De Duitsers hebben al een
Wilson (rechts) en Brown heb
ben reden blij te zijn met de
uitspraak van het Labourcongres
over Engelands verzoek om toe
lating tot de Europese gemeen
schappen.
voorproefje gegeven en de
Fransen beschikken over enorme
mogelijkheden om de onderhande
lingen te rekken. Deze kunnen
dan ook heel erg lang gaan du
ren. Intussen zijn ze nog niet be
gonnen....
KLEIN INTERVIEW
Congres radicalen
zal concreet zijn
Prof. mr. VV. F. De Gaay Fortman (56 jaar, rector-mag-
nificus Vrije Universiteit, Eerste Kamerlid voor de ARP, in
1956 en 1960 kabinetsinformateur) zal binnenkort het congres
van de groep christen-radicalen uit KVP, ARP en CHU pre
sideren. Mede in verband daarmee stelden wij hem een vijftal
ICI gaat voor 50 miljoen op Rozenburg uit
breiden.
De regering verbiedt een verhoging van het
artsenhonorarium en kondigt hogere premies
aan voor AOW, AWW en ziekenfonds.
Personalia: Prins Bernhard zegt dat zijn
schoonzoons hem niet zullen opvolgen als in
specteur-generaal. J. W. Rengelink bedankt als
NTS-programmacommissaris, Sir Malcom Sar
gent (Proms) ontvalt ons, Zarah Leander zingt
hier weer en Mary Tyler Moore (op de TV
Laura van Dyke) vaart door onze grachten.
Rotterdams burgemeester zou aftreden als de
PvdA-commissie Samkalden haar zin zou krij
gen, namelijk door het recht van toelating van
demonstraties niet meer bij de burgemeester
te laten.
Tientallen mensenlevens eist het verkeer.
Door storm, regen, te smalle wegen ook wel
door menselijk falen, zoals bij Luik, waar een
verkeerde wisselstand drie treinen op elkaar
doet botsen, een ongeluk dat elf doden en
tachtig gewonden eist. De ANWB boekt het
miljoenste lid. De rijksweg Den HaagRot
terdam wordt grotendeels achtbaans.
En bent u al gewend aan al dat nieuwe bij
radio en TV?
DEZE WEEK GEZEGD:
„Ik ben ervan overtuigd dat wij door
deze strijd in Vietnam nu voort te zetten,
de kansen op een grotere oorlog, misschien
een atoomoorlog, verminderen. Ik houd
liever nu stand in Vietnam om daardoor het
gevaar voor onze kinderen en kleinkinderen
te verminderen" (Lyndon B. Johnson).
Jean Rey, de (Belgische) voor
zitter van de Europese commissie
van de EEG, die rapport uit
bracht over de Britse lidmaat-
ochapsaanvraag.
Vraag: U bent niet aangesloten
bij de werkgroep van christen
radicalen. Waarom hebben de
radicalen U een buitenstaan
der gekozen tot voorzitter
van hun congres en wat zijn
Uw beweegredenen geweest
hun uitnodiging te aanvaar
den?
Antwoord: De christen-radicalen
wilden gaarne hun congres la
ten voorzitten door iemand, die
zich niet bij hen had gemeld,
maar van wie zij op grond van
zijn uitingen in het verleden
konden aannemen, dat hij sym
pathie had voor hun bedoelin
gen. Het congres wordt geheel
door henzelf georganiseerd; de
openingsrede zal door een hun
ner worden gehouden. Ik aoht
hun optreden een belangrijk
symptoom van vernieuwing
van verstarde politieke verhou
dingen en was daarom gaarne
bereid op hun verzoek in. te
gaan.
Vraag: Onderschrijft U de politie
ke en sociaal-economische op
vattingen en doelstellingen van
de christen-radicalen?
Antwoord: De politieke en soci
aal-economische opvattingen
en doelstellingen van de
christen-radicalen zullen eerst
een nadere concretisering ont
vangen op het congres. Wat zij
willen is, dunkt mij, uitstekend
uiteengezet in de brochure, die
mr. W. C. D. Hoogendijk
overigens geen aangesloten
christen-radicaal voorzover mij
bekend voor de ARJOS
schreef. „Naar vernieuwing
van de samenleving". Die bro
chure heb ik met instemming
gelezen.
Vraag: Acht U een radicalisering
van Uw eigen partij mogelijk
zonder dat dit tot ernstige inter
ne spanningen leidt?
Antwoord: De Anti-Revoluti
onaire Partij heeft voor de ver
kiezingen van 1967 een pro
gram vart actie aanvaard, dat
de instemming heeft van
AR-christeri radicalen. Ik heb
niet gemerkt, dat de aanvaar
ding van dit program in de par
tij tot interne spanningen aan
leiding heeft gegeven.
Vraag: Indien een radicale
koerswijziging van de bestaan
de christelijke partijen, over
eenkomstig de opvattingen van
de christen-radicalen, mocht
uitblijven, acht U dan (met het
a.r. Tweede-Kamerlid drs. J.
Boersma) de zg. ..scheiding der
geesten" een aanvaardbaar al
ternatief?
Antwoord: Voor de Anti-Revolu
tionaire Partij acht ik, gelet op
het programma van actie 1967,
een koerswijziging niet nodig.
Het spreken over een noodzake
lijke of gewenste „scheiding
der geesten" is naar mijn me
ning prematuur.
Vraag: Deelt U de kritiek van
AR-fractieleider mr. Biesheu
vel op Troonrede en Miljoenen
nota?
Antwoord: Ja. Het is best moge
lijk, dat het nodig is op bepaal
de gebieden de pas te marke
ren, maar een regering behoort
een visie op de toekomstige ont
wikkeling van het maatschap
pelijk en staatkundig bestel te
hebben. Regeren is iets anders
dan administreren.
Speldeprikken voor kabinet
met-geestverwanten
Enkele christen-radica
len en een paar gewone
socialisten zullen volgen
de week zaterdag een
krans leggen op de plek
waar precies een jaar ge
leden het kabinet-Cals
viel. Het wordt, is ons ver
teld, een waardige de
monstratie tegen de ter
reur van het conservatis
me, dat in de nacht van
Schmelzer zo brutaal naar
de macht greep.
Die nacht is de „Sternslun-
de" van de Nederlandse poli
tiek geweest. Dat althans wil
len socialisten en radicalen
ons doen geloven. Het kabi
net-Cals streefde vooruit, had
visie op de toekomst, wilde de
samenleving hervormen en
zag in dat daarvoor oneindig
veel meer geld nodig is dan
krenterige rechtse kabinetten
als die van De Quay en Marij-
nen bereid waren uit te ge-
Aartsconservatieven als
Schmelzer en Notenboom stre
ven niet vooruit, hebben geen
visie op de toekomst, willen
de samenleving niet hervor
men en houden dus de hand
op de zak. Daarom stuurden
ze het kabinet-Cals het bos in
en haalden ze rechtse beknib-
belaars als Zijlstra, De Jong
en Witteveenvan stal. Qp 14
oktober 1966 werden de
geesten openbaar. De duide
lijkheid1 was weer in de póli-
tiek teruggekeerd.
Seldverspiliers
Dat is de kijk van de pro
gressieyen op de feiten. Nau
welijks minder eenzijdig is de
kijk van de (echte) conserva
tieven: het kabinet-Cals was
een stelletje geldverspillers,
die ons land aan de rand van
het bankroet brachten;
Zijlstra en Witteveen zijn soli
de financiers, die de staatsuit
gaven in de hand houden.
Dit soort stereotiepe beeld
vorming staat in beide geval
len op gespannen voet met de
werkelijkheid. Een vergelij
king van begrotingen van
„progressieve" kabinetten met
die van „conservatieve" voor
gangers en opvolgers toont
aan, dat de politieke tegenstel
lingen op geen stukken na
kunnen worden afgelezen uit
het financiële beleid zoals dat
in de praktijk is gevoerd.
Want onder „conservatieve"
ministers van financiën als
Zijlstra en Witteveen zijn de
overheidsuitgaven procentueel
sterker gestegen dan onder
hun socialistische, dus „pro
gressieve" collega's Hofstra en
Vondeling.
De hoogleraren Stevers en
Pen hebben ons dat vorig jaar
al eens voorgerekend. Zij bere
kenden de totale overheidsuit
gaven (exclusief de schuldaf
lossing en de kredieten, maar
inclusief de gemeentelijke uit
gaven) als percentage van 'net
netto-nationale inkomen. Wat
blijkt dan? Dat onder Hofstra
de staatsuitgaven tot flink on
der de 30 pet. daalden, dat ze
onder Zijlstra weer stegen tot
30 in 1961. dat onder Witte
veen in 1963 en '64 een top
van bijna 31 pet. werd bereikt
en dat onder Vondeling weer
een geleidelijke daling inzette
Volgens de begroting-1968
van Witteveen zullen de over
heidsuitgaven volgend jaar
weer tot bij de 31 pet. oplo
pen. Opnieuw een top. ,De
golfbeweging yan de uitgaven
is dus precies tegengesteld
aan de politieke kleur van de
bewindslieden, constateerde
Pen terecht,
Dc feiten laten al met al
niet veel heel van het imago,
dat links en rechts dc opeen
volgende ministers van finan
ciën hebben opgedrongen. Von
deling blijkt bepaald geen
geldsmi.jter, maar (mogen we
even demagogisch doen?) ook
niet de grote zorger voor de
toekomst, die de PvdA in "m
zag. Zijlstra en Witteveen blij
ken lang niet zo degelijk als
de „conservatieven" wel dach
ten, maar ook niet zo
gespeend van toekomstvisie
als socialisten en radicalen
suggereren.
Hoe de heren dan toch aan
dat image komen, is wel duide
lijk. Het lag aan hun woor
den. Zijlstra en Witteveen be
loofden een beperking van de
uitgavenstijging te zullen
nastreven. Vondeling verklaar
de een forsere uitgavenverho
ging nodig te vinden om meer
aan gemeenschapsvoor
zieningen te kunnen doen. In
de praktijk van het beleid
ontstond in beide gevallen een
spanning tussen woorden en
daden.
En dat kon ook niet anders,
want de economie, de conjunc
tuur, de uitgavenontwikkeling
leiden steeds meer een eigen
bestaan, waarop politieke fi
losofieën steeds minder vat
krijgen. Geen „conservatieve"
minister, hoe graag hij ook
wil beperken, kan zich ont
trekken aan de onontkoomba
re tendens tot stijging van de
staatsuitgaven. En omgekeerd:
geen „progressieve" minister
kan de uitgaven zo sterk uit
zetten als hij wel zou willen
de stand van de eco-
i tot matiging dwingt.
Volgende week
Naar „progressieve" maat
staven gemeten mag de nieu
we begroting-Witteveen er, wat
het uitgavenpeil (23 miljard)
betreft, best zijn. „Voor
conservatieven bevat het stuk
van minister Witteveen wel
een paar teleurstellingen",
geeft oud-NW-voorzitter Roe
mers in het PvdA-blad „Opi
nie" eerlijk toe.
Inderdaad, die „conservatie
ven" moeten het doen met de
belofte, dat er in de toekomst
een ombuiging van het beleid
komt die meer aan hun
wensen beantwoordt. Het ver
leden heeft geleerd wat dit
soort beloften waard zijn.
Maar goed,: het .kabinet-De
Jong, heeft ,het, vertrouwen^
van het tf'io 'Scfrirteïzër-Notëh-''
bobm-Toxópeus en het kabi
net-Cals had dat niet. Tech
nisch ingewikkelde redenaties
over gaten in de begroting
doen daaraan niets af of toe.
Van rechts noch links hoeft
het kabinet-De Jong volgende
week, bij de algemene politie
ke en financiële beschouwin
gen in de Tweede Kamer, iets
te vrezen. Bij de „conservatie
ven" is er het vertrouwen en
de overtuiging dat het gat van
Witteveen veel kleiner is dan
dat van Vondeling: maar 1.23
miljoen en dat wordt in 1969
gestopt. Bij de „progressieven"
is er de angst voor een voortij
dige kabinetscrisis, die de par
tijvernieuwing zou door
kruisen op een moment dat
nog niemand klaar is voor de
vooruitstrevende combinatie.
Die overweging zal de kritiek
van o.a. de radicale elementen
in de confessionele fracties op
de werkloosheidspolitiek, de
vermindering van de woning-
wetbouw, de lastenverdeling
en het hulpverleningsbeleid
matigen.
Speldeprikken
Biesheuvel zal herhalen dat
Troonrede en Miljoenen nota
visie ontberen. Een reëel ver
wijt, maar tegelijk zo ongrijp
baar, dat geen kabinet er over
kan vallen. De WD-er
PROF. DE QUAY
Geertsema heeft Biesheuvel
trouweloosheid verweten. In
de Volkskrant schreef Wandel
gangen dat de AR-fractielei
der een tijdbom onder het ka
binet heeft gelegd. Men kan
misschien beter zeggen dat
Biesheuvel" gewoon de traditie
Bruins Slot-Roolvink voort
zet: speldeprikken uitdelen
naar een kabinet-met-geest-
verwanten.
Dat is gezond. Een slaafs ja
en amen-zeggen tegen zowat
alles wat een bevriend kabi
net meent te moeten opdissen
is ongezond. Het dualisme
mag dan voor tachtig procent
een fictie zijn, als we aan die
resterende twintig procent
maar vasthouden.
Pr.
