Griekse
protestanten
bang voor de toekomst
„Het nieuwe
christelijk
tijdperk
WETGEVING
ZAL VRIJHEID BEPERKEN
Vrees voor
politie in
Athene
ZATERDAG 2 SEPTEMBER 1967
Door Jan J. van Capelleveen)
TT\ E Griekse protestanten zien de toe-
f J komst somber in. Hoewel er nog geen
sprake is van een daadwerkelijke ver
volging, verwachten zij ieder ogenblik een
nieuwe wet van het militaire regimedie hun
geringe vrijheden nog verder zal inperken.
Reeds nu mag het 110 jaar oude kerkblad niet
meer verschijnen, omdat het zich geen „orgaan van
de Griekse Evangelische Kerk" mag noemen. Er
bestaat volgens het regime maar één Griekse kerk,
alle andere zjjn buitenlandse kerken en dat moet
ook uit hun naam blijken.
Opzettelijk
Wu het opzettelijk? Was het
onopzettelijk? Het verslag: we
melde van de fouten. Zelfs se
cretaris-generaal van de Wereld
raad Eugene Carson Blake kon
dat niet meer verkroppen en
schreef een boze brief naar het
bureau van de regeringscensuur.
Een week later werd er bericht
dat Kyriakakis gesproken had na
mens de Evangelische Kerk.
eronymos Kotsonis
ornaat. Hij wordt
r de Russische me-
De praeses van deze (hervorm- ele misdragingen afgezet moest
de) kerk, ds. Michael Kyriakakis worden. Het waren meestal ui-
werd tijdens de recente vergade- terst conservatieve leiders van
ring van het Centraal Comité wie geen vernieuwingen of veran-
van de Wereldraad van Kerken deringen te duchten waren,
op Kreta het slachtoffer van deze
mentaliteit
Hij begroette de aanwezigen vGmiöUWing
namens zijn kerk en het Griekse
volk. De censuur liet hem in alle
Griekse kranten echter spreken Daarom ging het als een scnok
„namens c'e kleine Anglicaanse door. Griekenland toen de nieuwe Aartsbisschop Hi
Kerk'. Alleen een krant op Kreta bewindslieden zowel aartsbis- (link,) in vol
publiceerde de juiste naam. maar s^hoP Chrysostomos, oud en ziek, voorafgegaan do<
daar is de censuur veel minder 1? Heilige Synode afzette, tropoliet Nikodir
Btreng. Binnen vierentwintig uur was
er een nieuwe synode van stro-
mannen benoemd die een proles- bewe2en dat het hem ernst is om
sor in de theologie tot hoofd van
de Griekse kerk koos. de kerk ze" °rde °P zaken te
stellen. Vooral in de agrarische
Hieronymos Kotsonis is
jong naar Griekse begrippen, pas
62 jaar. Hij weet wat hij wil en
eindelijk schijnt de Griekse kerk
een leider te hebben die orde op priesters
zaken gaat stellen. Maar tegelij
kertijd staat hij bekend om zijn
rechts-radicale politieke opvat
tingen. zodat de regering zijn in
vloed niet behoeft te vrezen.
Half modern
en half
traditioneel
IN de serie „Christendom in discussie" is bij J. J. Romen voor een nieuwe christelijke ge-
Zonen te Roermond/Maaseik een Nederlandse ver- meenschap; ook Vogel heeft die.
taling verschenen van The next christian epoch, geschreven Maar Vogel bestrijdt Van Bu-
door Arthur A. Vogel, lid van de Episcopal Church en doctor rens onbewezen stelling „dat de
in de filosofie en theologie. De titel van de Nederlandse secularisatie van de wereld een
vertaling luidt Het nieuwe christelijke tijdperk; ze is ver- voldongen feit is, en dat de chris-
zorgd door Jos Mertens en ze beslaat 182 bladzijden. De prijs tenen zelf nu wereldlijke mensen
van het boek is 9,75. zijn" (36). Vogel noemt dit met
een aardige term „triomfalistisch
secularisme".
Amerik"n d'' 20 ontstaa' er een w^hou- Van Burcn kiesl >ls uit_
discussie over de ding tussen „twee verschillende gangspun, de KCuIalre
Vogel
God-is-dLood theologie op zijn wij
ze kritisch wil deelnemen. Hij be
gint in het eerste hoofdstuk
de huidige situatie uit en w
deert de grote belangstelling
de mens. Hij noemt deze
die „van een geestdriftig en
niveaus: dat van de persoonlijke
identiteit en dat van de
tenschappelijke anonymiteit"
maar, zo zegt Vogel, „de enige
mens die in de hele beschrijving
werd ondervraagd, is de we
reldlijke mens, het uitgangspunt
van de schrijver" (55).
Dimensie weg
Het derde hoofdstuk geeft een
de wet Koning Konstantijn zei mooie
(22). Men constateert hier een
verschil in waardering tussen Vo
gel en Harvey Cox, die de anoni
miteit van de mens althans in de
wust antropomorfisme" (bl. 12); technopolis als een positieve
zijn boek „wil een lans breken waarde aanvaardt (en dat mijns
voor de waardering van de raak inziens tot op zekere hoogte te- kritische beoordeling van het t„
van het antropomorfisme" (13). recht C.R.). reldlijk evangelie. Te waarderen
Vogel betreurt het dat „de he- ia de behoefte om het christen-
Hij stelt, met een zeker en- dendaagse mens meer bezorgd dom echt midden in de wereld te
thousiasme, „dat we bewuster Os) oni^rich te beschermen dan piaatsen. Maar wordt de Jezus
dan ooit in de geschiedenis der °™eektC da .Evaluatie van van de aMrf«iike geschiedenis
mensheid kans hebben om te zijn de menselijke wereld door de na- wel voldoende weergegeven? De
Voor de eerste tuurwetenschap"; voor velen is historische Jezus kan niet
dingen in zijn welkomstwoord keer in vele jaren beginnen we be* terrein van de feiten een vol-
Helpen
(geschreven door aartsbisschop onszeif te onderzoeken zoals
Hieronymos) tot de leden van het
Centraal Comité. Hij zei dat vroe- feitellJk m de wereld bestaan 611
ger de kerken van oost en west n*et "teer zoals we volgens een
gescheiden werden door „muren aprioristische theorie zouden moe-
doen, van wantrouwen, vijandschap en ten zijn" (14).
Analyseerdrift
Wat kunnen we voor -
vroeg ik enkele Griekse pro- vervolgingen." Nu echter „maakt
testanten. Zij antwoordden allen: blil?d vooroordeel plaats voor een
nos streken kampt zij met een enorm tiuw internationale invloed laten act.ief Interesse in elkaar." De
kort aan priesters. gelden. Vraag uw regering zich Griekse protestanten echter zuch-
voor ons in te zetten." ten: „Gold dat ook maar voor
Zijn laatste order is dat 190 De Griekse protestanten weten ons
uit de grote steden, uit ervaring dat het helpt. In Sa-
100 uit Athene, zullen Ion»1 zou een kerk gebouwd
worden met behulp van Zwitsers
oud. De Griekse Evange- ken zouden reageren. Patriarch
lische Kerk is met 15.000 leden
en ongeveer 30 kleine gemeenten
verreweg de grootste. In 1938
dwong de regering de Vergaderin
gen van Gelovigen zich anders te
organiseren en zij kozen de naam
„Vrije Evangelische Gemeen
ten".
Dan zijn er nog een aantal bap-
listengemeentea en op Kreta zag
ik een kapel van de Zevende
dagsadventisten. Na de oorlog
werden ook een aantal pinkster
gemeenten gesticht door Grieks-
Amerikaanse zendelingen.
Minderheid
worden overgeplaatst naar geld Vier jaar fang werd de bittere humor over. Zegt de 'een zal rdet voldoende zijn
grensgebieden, waar dorpen zijn kerkeraad door regeringsbureaus p u
die in een generatie geen priester van het kastje naar de muur ge- ene Grlek tot de andere-
hebben <*ehad zonden. Van een vriend in
Maar wantrouwende Grieken vergunning in enkele weken los Maar wel in het leger? Ook voor ons om onszelf te zijn'
zeiden me, dat dit ook een mooie kwam, toen de Zwitserse rege- niet. (20).
kans is om „politiek onbetrouwba- ring iets van zich liet merken.
gescheiden worden van de Jezus
der christelijke traditie (60).
De wereldlijke vertaling van
het evangelie doet Vogel denken
aan de projectie van een globe op
een landkaart. Er ia een dimensie
weggenomen (61). „Het christen
dom kan geen scheiding aanbren
gen tussen de traditie en de
P e r a o o n van J e z u (70).
Het leven is er eerder dan de re-
Vogel wil dus de flectle, maar wanneer de reflexie-
in bescherming nemen te- Ve rede op aprioristische wijze de
'"r;""*"" "J" T gen zijn eigen analyseerdrift, die uit het leven puttende rede bcper-
godsdienstige wedergeboorte p ue reae "^P"-
m de radicale theologie ertoe kingen gaat opleggen, „dan heeft
„Echte menselijke waarden ver
onderstellen de totale deelname
van de hele mens. Deze heel-heid
overschrijdt de grenzen van de
wetenschap en kan niet door de
wetenschap worden voortge-
zichzelf als een hoopvol teken" bracbj.
Hen blijft alleen een wat (19), maar deze belangstelling al-
„Hoopvol"
Vogel ziet „de toenemende be
langstelling van de mens voor
Misschien een regerings-
ra- priesters te T|jdfn, mijn verblijf in Grte- functionaris? Neen
troost werd hen meegedeeld dat kenland merkt« jk Kif dat ook
zij hun inkomen zullen blijven df, buitenlandse pers invloed
Zachtjes proten
i politiestaat.
heeft op het regeringsbeleid.
Ex-minister E. Averoff werd ge
arresteerd, omdat hij 15 mensen
op bezoek had gehad. Hij werd
veroordeeld tot 5 Jaar gevangenis
straf. Maar toen enkele buiten-
Vogel kritiseert de neiging
de fysische en mathematische
Wilt u dan uw voet van
tenschappen om de mensen
nujn tenen afnemen. verklaren alsof (ook) zij d i
gen zijn. „De anonimiteit die de of the gospel (New Vork
positief-wetenschappelijke en de Hij prijst het verlangen
Alexis
Ook samen vormen deze pro- zeifs tegen zijn verkiezing. Maar
testanten nog maar een uiterst in twee weken kan veel verande-
kleine minderheid. Hoewel er rerL
nog een vrij grote mohamme- Het laatste nieuws vertelde me-
Griekenland
Toen ik tijdens e<
stond te praten met >iiumii
zrf hij ineens, „Spreek alstublieft XvërófTir'ompt
zachtjes, want er is hier veel poli
tie." In Athene werd een man
gearresteerd, omdat hij zijn doch
ter en schoonzoon, die bij hem de »erreur van het huidige
Moskou protesteerde logeerden niet had laten rcgistre- gime heeft laten klinken. Enkele
ei,and Youira Is het Dui- leden van het Centraal Comité
ii j a» tu-iniicreti» v8n de Wereldraad drongen
velselland van de twintigste nn oan ,,r„ht.ao r0cnh,„0°
geworden, met minstens
receptie jandse bladen felle kritiek op de-
^"r'e veroordeling uitoefenden
daarom zeer de vraag of
de Wereldraad van Kerken wel
duidelijk genoeg haar stem tegen
teruggebracht tot een zuiver drukt" (73).
ethische houding zonder meer
(29). v°3aI k°mt op voor het
oorspronkelijke, het onmiddel-
In het tweede hoofdstuk onder- iljke, hét totale. „Wanneer men
neemt Vogel een kritiek op hel een persoon iSt houdt dit een ze-
veelbesproken boek van Paul M. kere laatste autonomie over zich-
Buren, The^secular meaning Mlf to„ „4) Vogel VOeIt deze au.
,9g3) tonomie d0or de Amerikaanse ra-
Van dicale christenen
op een krachtige resolutie.
y,Hei laatste nieuws verieiae me- eeuw jcnoiucu, -
daanse bevolkingsgroep is. be- tropoliet Nikodim van de 2400 politieke gevangenen. Van betrouwbare Griekse zijde
weert de Grieks-Orthodoxe Kerk Russische Kerk mij. Midden au- vernam ik echter dat de nieuwe
dat 98 procent van de bevolking gUstus verzond patriarch Alexis Uiterlijk is hier alles rustig, aartsbisschop Hieronymos toen
bij haar hoort. Dat zegt echter zijn nieuwe ambtsbroeder eeri Maar als ik op een terrasje het gedreigd heeft zijn kerk uit de
weinig, procentsgewijze is het brief> waarin hij hem volledig er- Bpsnrpk in een Dolitieke richting Wereldraad te nemen, als dat
j— s"*"" door zou gaan. Het gevolg was
stuurde, bleven velen zwijgen. Oi een zeer sjappe uitspraak in het
ze zeiden: „Not understand," of rapport van de commissie van de
„pas compris," niet begrepen.
Enkelen meenden dat er voor
Griekenland geen andere oplos
sing was. Alles is nu veel beter,
de bussen rijden weer
De Grieks-Orthodoxe Kerk is
machtig. Een vriend van Papan- ieUrgesteld. Nog altijd mag het
kerkblad niet verschijnen, omdat
de kêrkT''want'je kunt het toch de protestanten weigeren het i
niet winnen." Maar het is geen orgaan te noemen van de „Pro- man vertelde me dat dat niet te
kerk wier levenspraktijk een testantse Kerk" In Griekenland, wijten is aan regeringsmaatrege-
kerken voor buitenlandse zaken.
De Griekse pers mocht echter
zelfs die zinnen niet publiceren.
Gevoelig
De Grieken zijn gastvrij.
Oecumene
Behalve op hoogtijdagen wor- -
den de Grieks-orthodoxe kerk
diensten slecht bezocht. Op een Aartsbisschop Hieronymos was
gemiddelde zondag komen van de lid van het Centraal Comité
twee miljoen inwoners van de Wereldraad van Kerken. Een zeiden
Groot-Athene er slechts 10.000 ogenblik hoopten Griekse pro- op tijd (dat zeiden de Italianen
in de kerk, JerwW de^Pn>- totanten ^da!^^kj«mg^een onder Mussoüni), er zijn geen
stakingen, er wordt niet in de zjjn Qok Graag leiden
straten gevochten en er zijn geen vrienden-toeristen rond in hun
aar a spo i demonstraties. prachtige musea en langs de
.eurgesteld. Nog altijd mag het r
dreou verleide me: „Mijn vader verschilnen omdat Het zelf le8l er «rdte rumes van "ct veri«d™- Maar
altijd: Verzet je nooit tegen j i nadruk op dat de prijzen niet Ze zijn ook gevoelig voor kritiek.
zijn opgelopen. Maar een «ken- a wensên zich niet op te slui-
ten achter een marmeren muur.
het feit dat de Ze willen niet uit de NAVO tre-
Grieken hun geld oppotten voor den. ze willen graag de grenzen
„Griekse Evange- nQg slechtere tijden.
voorbeeld is voor allen.
Vele priesters zijn nauwelijks
alfabeet. In de afgelopen jaren
hebben bepaalde bisschoppen
door seksuele en financiële schan
dalen de kerk een slechte naam
gegeven. Alle pogingen om orde
op zaken te stellen faalden ech
ter.
Jarenlang koos de synode zwak
ke prelaten, één maal zelfs een
man die later wegens homoseksu-
Zlj willen voorlopig vasthouden
aan hun naan
lische Kerk".
Kort
schreef
dat nu ook de tijd gekomen is
om de „ketters aan te pakken".
wijd openhouden voor buitenlan
ders met vette beurzen. Ze willen
hun gezicht in de wereldopinie
niet verliezen.
Juist daarom had de Wereld
raad meer kunnen en moeten Patriarch Athenagoras en paus Paulus Hebben elkaar gevonden. Hand in hand
doen en kunnen de vrije landen poseerden zij voor de fotograaf tijdens het jongste bezoek van de paus aan
Constantinopel.
Deze goede betrekkingen waren de Grieks Orthodoxe Kerk tot nu toe een die" scholing mist, kan men er
Enkele evangelische leden vertel- we'klaagden Vèrd°öns vêrzekerd zonder, vooral nu zij in de ver- ^OOrn in het OOg. Onder aartsbisschop Hieronymos zal zij ze echter niet lan- toch veel uit leren,
den mij dat ze van «n dergdijke dat het beslist beter zou gaan als drukklllg dreigen le komen. ger in de weg Staan. DR c rijNSDOrp
nieuwe wet niets te hopen, maar we er „spoed, perscopy" op zou- a u RiJNï>LJUKf
alles te vrezen hebben. den zetten en de brief per expres-
Met trots werd ook medege-
j-» deeld dat de posterijen beter zou-
Een regeringsdagblad nam dit den gaan functioneren. Daar heb-
bericht over met de vermelding ben als journalisten op Kreta
dat het ministerie voor onderwijs niet veel van gemerkt. Mijn brie-
en godsdienstzaken al werkt aan ven naar Nederland deden er ze-
een nieuw ..protestantenstatuut". ven dagen Gf langer over. Toen
van het westen meer doen
de Grieken in het algemeen
de protestanten in het blj-
technocratlsche methoden in de Buren om het christendom zinvol dan crhriift ju l,.
aan scnr1]" Vogel dit prachtige
hand werken. Is in tegenspraak en bruikbaar te maken voor de zinnetje:
met de meest onmiddellijke erva- mens van onze tijd. Er bestaat
ring van de mem over zichzelf een onderlinge verbondenheid „Wanneer wij de omstandig
zls persoon" (22). tussen allen die tdeeèn hebben hed(,n van lev|.n nle( kn'_
nen kiezen, kunnen we ten-
miste de wijze kiezen waarop
we op deze zullen reageren"
(76).
De secularistische vertaling
van het evangelie doet veel min
der dan zij pretendeert te doen,
en probeert veel meer te doen
dan gedaan hoeft te worden (81).
Vogel ontkent „dat het christe
lijke evangelie op bevredigende
wijze gevat kan worden in secula
ristische termen die reeds bij
voorbaat het evangelie beletten
zijn eigen aanspraak over zich
zelf te doen gelden" (81).
Pleidooi
In de verdere hoofdstukken
wordt een krachtig (hoewel naar
mijn smaak nogal scholastisch)
pleidooi gevoerd voor het trans-
cendentiebegrip, culminerend in
het zesde kapittel, dat tot titel
heeft „Pleidooi voor God". Dan
volgt nog een meer praktikaal
hoofdstuk over godsdienstig le
ven.
Als belangstellend leek behoud
ik na lezing de totaalindruk dat
deze (welkome) kritiek toch niet
zo briljant is als de werken die
ze bestrijdt. Bovendien krijgt
men de indruk dat Vogel half
modern denkt. Maar men moet
wel een behoorlijke scholing be
zitten om dit werk op zijn eigen
te beoordelen. Als men
Vaticaan
Wel zal de Grieks-Orthodoxe
Kerk een geheel andere houding
aan gaan nemen ten opzichte van
het rooms-katholicisme. Aarts
bisschop Chrysostomos was een
felle anti-papist.
Kotsonis staat echter veel meer
open voor een dialoog met Rome,
hoewel hij weet dat ongeveer 24
van de 52 bisschoppen daar nog
altijd niets van willen weten. Al
le tekenen wijzen er evenwel op
dat zij zich onder de huidige
omstandigheden niet durven te
verzetten.
Hieronymos Kotsonis heeft al
zouden verzenden.
Toen deed hij er nog acht da
gen over. Vijf uur wachten op
een buitenlandse telefoonverbin
ding bleek geen uitzondering. Ra
dioverslaggevers klaagden dat zij
indertijd vanuit New Delhi in In
dia minder moeite hadden met
het verzenden van bandjes dan
van Kreta.
Toen het regime aan de macht
kwam, besloot het onmiddellijk
om de bureaucratie af te schaf
fen. Een andere wet bepaalde dat
de onderwijzers 's zondags al
hun leerlingen naar de kerk
moesten begeleiden.
Aartsbisschop Hieronymos zei
echter dat die wet al lang weer
een dode letter is geworden. Dat
Engel Angel
