O'
Mcacao's kerken sfcicsn
er slecht veer
VERZOENING OP GRAF
VAN DE MARTELAREN
GEESTELIJK
LEVEN
Deken G. J. M. ten Have: In dienst van oecumene
r
Deze keer
geen feest
in Brielle
jaar
Bethel
ZATERDAG 8 JULI 19b?
(Van onze kerkredactie)
P 9 juli 1572 vonden negentien rooms-
katholieke geestelijken in een turfschuur
even buiten Den Briel de dood door de
strop. Eeuwenlang hebben zij als de
„H.H. Martelaren van Gorinchem" een belangrijke
plaats ingenomen in de controverse RomeRefor
matie. IS hun rol nu uitgespeeld?
Niet als het aan de Brielse deken G. J. M. ten
Have ligt. Hij meent, dat er voor de H.H. nog veel
te doen is. Maar nu in dienst van de oecumene!
Den Briel gaat zelf het voorbeeld geven.
Claes Pieck, Leenaert Vechel, Claes Poppel en
hoe ze verder heten mogen hadden besloten, niet
te vluchten, toen op 25 juni 1572 dertien Geuzen-
schepen onder bevel van Marinus Brant op de
Merwede voor Gorkum verschenen. Zij zagen het
als hun plicht bij hun kudde te blijven.
Een gedeelte van het
schilderij, dat Gerard He-
man voor de Brielse deken
Ten Have vervaardigde.
Rechts de martelaren van
Gorkum. Tweede van links
Angelus Merula.
i
LJ
En natuurlijk ging het ook
-| twistgesprek en mishandeling
wisselden elkaar af, om hen
tot afval te bewegen.
1 Wat nu precies de woede van
i de Geuzen gaande gemaakt heeft.
is niet meer te achterhalen, maar
er moet iets bijzonders met deze
I negentien geweest zijn, vertelt de
ken Ten Have ons. Want terwijl
de Geuzen andere priesters op de
duur lieten gaan, bleven ze dezen
vasthouden.
Willem van Oranje in Delft
hoorde van deze zaak, Hij zond
direct een afgezant naar Gorkum
met een dépêche, waarin hij be-
hier als elders: nadat Gor- val, dat niemand om zijn geloof
kum zonder slag of stoot in
handen van de geuzen was
gevallen, waren het de
„papen", die het het meest
moesten ontgelden. Zelfs het
Spaanse garnizoen werd vrij
gelaten, maar de priesters
werden vastgehouden en
vervolgd mocht worden. Maar
toen de bode arriveerde, was Lu-
mey al bezig de geestelijken naar
Den Briel te brengen.
deken Ten Have. Ze maakten een hij de geestelijken prompt ter de hun heiligverklaring door
kopie van Oranjes dépêche en be- dood liet brengen. De herinne- paus Pius IX.
Blunder lastten een ander, dan de ring aan hen werd levendig ge-
oorspronkelijke boodschapper, houden. Ruim honderd jaar na Negentien rooms-katholieke
om deze copie naar Lumey over hun dood werden zij zalig ver- kerken in ons land zijn aan de
Toen hebben ze in Gorinchem te brengen. Daar werd de geuzen- klaard en op 29 juni 1867 (dus H.H. Martelaren van Gorcum
gen aan wat de protestanten de
rooms-katholieken hadden aange
daan en op de scholen werden de
gruwelijke martelingen de
roomse kindertjes ingepompt.
Het spreekt vanzelf, dat de
plaats, waar de martelaren de
dood vonden, niet werd vergeten.
Een kleine honderd jaar geleden
slaagde de Warmondse kerkhisto
ricus prof. Smit er in, het „Mar
telveld" precies te lokaliseren en
zelfs groef men er in 1877 een
verzameling schedelstukken en
andere beenderen op. die in een
inmiddels gebouwd houten bede-
vaartskerkje werden tentoon-
..Aflopende"
De bedevaarten liepen zo goed,
dat deze houten kapel in 1932
werd vervangen door een fraaie
stenen kerk. Maar de laatste ja
ren is er sterk de klad in de
bedevaart gekomen. Je ziet geen
tien pelgrims meer per dag. Briel
le als bedevaartsplaats is een „af-
'opende zaak" geworden, zegt de
-leken.
Er gebeurde echter wat anders
Den Briel breidt zich de laatste
'aren sterk uit buiten de wallen
Een heel nieuwe wijk is
ontstaan: het ,,plan-Rugge"
Met een tweede wijk, het
olan-Suurland is men pas begon
nen. En het eenzame bede-
•aartskerkje. dat midden in de
weilanden stond, werd ineens in
gebouwd' door nieuwe buurten
met jonge gezinnen, kerkbouw-
prolaiemeri enzovoort.
„Ik had er zo mijn gedachten
over. maar op de predikantencon-
cilio hier in Den Briel durfde ik
v Zondag is het honderd jaar
geleden, dat bij Bielefeld in
Duitsland het diaconessen-
huis Bethel werd gesticht.
Onder „vader" Friedrich von
Bodelschwingh groeiden de
Bethelse inrichtingen uit tot
een geweldige „stad van
barmhartigheid".
Groot is het aantal vormen
van diakonale arbeid, die
Bethel ontwikkeld heeft en
nog altijd houdt het Bodel-
schwinghs devies in ere
„noden te ontdekken, die
niemand anders ziet". Zo is
Bethel zich de laatste jaren
naast al het andere werk
sterk gaan richten op de
hulp aan gastarbeiders. Het
jubileum zal in oktober ge
vierd worden.
De foto toont een van de
diaconessen.
van de Nederlandse Protestanten
bond, het ter sprake bracht. Hij
zei: kunnen wij als rooms-katho-
Iieken en protestanten die marte
laarskerk nu niet samen gaan ge
bruiken voor gewone zondagse
kerkdiensten?"
Dat gaat nu in oktober begin
nen. De hervormde gemeente, de
NPB-afdeling en de rooms-katho-
lieke parochie krijgen om de
beurt de kerk een zondag ter
beschikking, om er een dienst
voor de nieuwe stadswijk in te
houden.
Die diensten staan dus steeds
onder verantwoordelijkheid van
één kerk. We maken er geen men
gelmoes van, zegt de deken met
nadruk. Maar, het is wel de bedoe
ling, dat alle Ruggenaren elke
zondag komen. Om dat te on
derstrepen, wordt de laatste zon
dag in september door de drie
kerken een gemeenschappelijke
dienst gehouden.
Schuld beleden
een grote blunder begaan, zegt leider zo geweldig kwaad om. dat tuist honderd jaar geleden) volg- wijd als evenzovele herinnerin- er niet o
F.V MACAO, de kleine Portugese provinciedie
aan de trechtervormige mond van de Parel
rivier ligt aan de overkant en op 72 km afstand
van Hong-Kong, wordt de situatie voor de kerken
steeds slechter. Önze correspondent in China, Mi
chael Browne, tekent het beeld van de kleine stad-
kolonie in Zuid-China in aansluiting op eerder ge
plaatste artikelen over Hong-Kong tijdens het op
rukken van de Rode gardisten.
Kerkelijke leiders verlaten Hlacao naarmate de
communisten aan macht winnen. Een buitenlandse
zendeling, die in de stad woont zei hierover zorge
lijk: „Enkele Chinese kerkleiders, die daartoe in
staat waren zijn uit Macao vertrokken. Zij zien geen
toekomst meer voor de kerk hier."
Sinds de onlusten in Macao
eind verleden jaar en in janua
ri van dit jaar is de situatie
snel verslechterd. Aan ieder
vernederend verzoex vau de
Rode gardisten 13 van^ die tijd
af door de onderdanig kruipen
de Portugese regering vol
daan.
Op het ogenblik is Macao
een spookstad. De luxe hotels
aan zee zijn leeg. De taxi'- en
riksja's zoeken in de bochtige
straatjes naar een vrachtje.
De speeltafels In de -as'no's
zijn verlaten in de renbanen
worden amtier gebruik-
Goudsmokkel
Toeristen, die naast hun ge
wone inkomen goed geld ver
dienen aan invoer van goud
zien dit laatste stnrk vermirde
ren. De goudinvoer stempelt
Macao als de opsIagDlaats
voor de goudsmokkel van hc-t
Verre Oosten M is tevens de
belangrijkste mi Ier van de eco
nomie.
Het aantal oassagie-s. dat re
gelmatig van de veerboot tus
sen Hong Kong ei Macao re-
bruik maakt is met de beifl
afgenomen.
Ondanks de officiële ontken
ning van autoriteiten uit Ma-
cao maken Chineestalige kran-
ten er voortdurend melding
van dat de Portugese regering
aan communistisch Cmna
heeft meegedeeld het voorne
men te hebben het bestuur
van Macao over te dragen aan
het regime van Peking.
Het Is in ieder geval wel zo.
dat de gouverneur van Macao.
Jozé Nobre de Carvalho
niet langer controle uitoefent
over de 300 onn mensen van de
Vorig jaar Is er ook al zo'n
gemeenschappelijke dienst ge
weest. Hervormden en rooms-ka
tholieken hebben toen wederzijds
schuld beleden over wat er in
het verleden gebeurd is. Zij spra
ken uit, dat ze het nog lang niet
de in alle punten met elkaar eens
waren, maar dat ze wel de strijd
bijl wilden begraven en elkaar
Sailien wilden erkennen als broeders en
zusters.
cn miTT. „Daarom was ik zo blij, dat ds. MJsschien .^ujleu, ook de Brielse
beginnen", zegt de- Van Ouwerkerk, de voorganger gereformeerden nog aan deze re-
6 e geling besluiten mee te doen.
Verleden week donderdag was
bet dus honderd jaar geleden,
dat de martelaars heilig ver
klaard werden. Normaal zou zo'n
eeuwfeest gevierd zijn als een
groot evenement. Maar het enige
bijzondere is ditmaal, dat de bis
schop van Rotterdam er morgen
Dit kaartje loont de ligging
van Macao, vooral ten op
zichte van Hongkongonge
veer 72 km dwars over de
riviermonding scheidt de
plaatsen van elkaar.
minuscule stads-kolonie. Hij
danst op het wijsje, dal Pe
king pijpt en worit openlijk
genegeerd door de minachten
de plaatselijke rode leiders.
Toen boze Mao-schreeuwen -
de benden het Britse consu
Iaat omsingelden, beledigende
kreten kalkten op de maren
en de consul. Norman Ions
dwongen om 'even uur in de
brandende zon h» luisteren
naar hun smaadrede, was nie'
één Portugese politie-agent of
militair te bekennen. Op 25
mei sloten de Britse autoritei
ten hun consulaat en de
consul werd met zijn staf
naar Hong Kong teruggeroe-
oen.
De consul-generaal van dr
verenigde Staten m Horig
Kong, Edward Rice, drong er
in een brief aan de Ameri
kaanse burgers in de Portu
gese kolonie op aan deze te
verlaten, of voor eigen risico
te blijven. Hij schreef onder
meer: „Met het oog op de hui
dige toestand geloven wij, dat
Macao geen veilige "erblijf-
plaats is voor de Amerika-
Rijke Portugezen hebben
hun luxe villa's in de steek
gelaten en zijn naar Portugal
Een sfeer van angst grijpt
in de stad om zich heen. naar
mate steeds meer mensen zich
klaarmaken om weg te gaan
Gemeenten
Deze zelfde angst heeft zich
ook meester gemaakt van som
mige Chinese christenleiders,
die visa aanvragen om Hong
Kong binnen te kunnen. In de
«teek gelaten gemeenten pro
beren zelf bijeenkomsten te
houden.
Sinds China verzocht heef'
vluchtelingen terug te zenden,
wijst de Portugese politie deze
„illegale immigranten" regel
matig uit Ze worden naar de
grens gebracht en daar overge
leverd aan het volkscomité
van de Kwanetune provincie
Een rooms-katholieke hulp
organisatie. die voor de on
lusten zich over de meeste ge
vluchte Chinezen ontfermde
heeft nu niets meer te doen.
Het is opmerkelijk, dat geen
Drotest teeen de nieuwe poli
tiek wordt gehoord van hel
anders zo druk doenerige bis
schoppelijk paleis.
Vluchtelingen, die zijn bin
nengekomen voor het instor
ten van het Portugese
bestuur, zijn in het bijzonder
*rg bang. Ze weten dat het
nog maar een kwestie van tijd
is voor de rode gardisten hun
aandacht op hen richten.
Daar rii ceen verblijfsver
gunning voor Macao hebben
hoeven zij niet te rekenen op
een legaal vervoer naar Hong
Kong. Hun staat een gevaar
lijke reis te wachten in een
wanhopige poging om zichzelf
naar Engels gebied te smokke-
Snake boat
In 1966 kostte een derge
lijke overtocht in een ..snake
boat" (deze vluchtelingen wor
den „snake". is slang, ge
noemd door de gardisten) van
Macao naar Hong Kong ƒ500.
Vandaag is dit echter opgelo
pen tot het astronomische be
drag van 1250. Dat moet con
tant worden betaald en er zijn
geen garanties.
Juist in deze onzekere situa
tie stromen de christenen
ook zij die er lang niets meer
aan deden naar de kerk
diensten en in het bijzonder
de gebedssamenkomsten Er
wordt gesproken over volle
kerken en goed bezochte bi i-
eenkomsten.
Christelijke scholen begin
ien de druk van de commu
nisten al te voelen. Buitenlan
ders zijn gedegradeerd in zen
dingsscholen en Chinezen heb
ben hun plaatsen ingenomen
als leiding gevenden.
Verleden jaar zijn veel kin
deren afkomstig uit commu
nistische families op onafhan
kelijke zendingsscholen tot
het christendom bekeerd. Dit
Leraren staan niet meer aan
het hoofd van een klas, maar
moeten zich verontschuldigen
in de klas voor vermeend wan
gedrag. Plaatselijke linkse
kranten publiceren de namen
van leraren die slaan en van
ijverige studenten Beiden
worden beschuldigd van bur
gerlijke en reactionaire prak
tijken. Tijdens de demonstra
ties tegen de „Engelse blanke
terreur in Hong Kong" beva
len communisten de middelba
re scholen om studenten te
zenden om de demonstratie?
te steunen. Nu vreest men, dat
de lagere scholen in het ver
volg ook zullen worden opge
roepen.
Op 1 oktober toen commu
nistische parades werden ge
houden ter ere van de verjaar
dag van de revolutie werd
van de christelijke scholen
verwacht, dat ze de rode vlag
boven hun gebouwen zouden
laten wapperen.
Omdat de toestand steeds
meer onhoudbaar wordt heb
ben de christelijke scholen ge
weigerd om meer studenten
aan te nemen en worden de
lessen gestaakt. Het laatste
nieuws van Macao is. dal r'
plaatselijke linkse onderwij
zersvereniging zijn 'eden
heeft opgeroepen zich te
distantiëren van alles wat En
gels of Amerikaans is, zoals
boeken, tijdschriften of onder
wijsmateriaal.
Ommezwaa
Dit luidt een ommezwaai in
het onderwijs in. waar nu het
communistische systeem
wordt ingevoerd. Alles dat an
ders is wordt als reactionair
en imperialistisch gebrand
merkt. De kinderen van Ma-
cao leven onder een donkere
hemel van atheïstisch mate
rialisme Voor hen is er seen
licht van geestelijke en intel
lectuele vrijheid meer.
Protestantse kerkorganisa
ties, die weeskinderen opvan
gen proberen zo snel mogelijk
te evacueren naar Hong Kong
met hun pupillen. Veel moei
lijkheden kruisen echter hun
pad, zoals het verkrijgen van
visa en het zoeken naar een
goed onderkomen als zij daar
aankomen.
De rooms-katholieken gaan
door met het houden van hun
kerkdiensten, echter in met
slogans besmeurde kerken,
evenals de protestanten staan
zij bloot aan spanningen.
De rooms-katholieke kerk
geeft echter geen openbare
verklaring uit en zegt en doet
niets. Woordvoerders van de
rooms-kabholieke kerk in
Hong Kong draaien eromheen
als ze over Macao spreken. Ze
zeggen alleen, dat de kerk in
Macao helemaal is gescheiden
van het bisdom in Hong Kong.
Onlangs is echter een schit
terende boeddhistische tempel
in Macao geopend, waar seen
kreten op de muren zijn ge
kalkt en mensen in en uit lo
pen om geld voor het nieuwe
gebouw te brengen. En zo
gaat de metamorfose van de
sluimerende Portugese kolonie
tot een ontvlambare satelliet
van China verder
de n
Wat doet het er eigenlijk toe,
dat iemand heilig verklaard
wordt, zegt deken Ten Have.
Veel belangrijker is het. als ie
mand sterft om de trouw aan
zijn overtuiging. En dat is aan
beide kanten gebeurd.
Schilderij
In de pastorie van de deken
hangt een schilderij van de Gor-
kumse martelaren, maar daarop
is niet, zoals dat bij een traditio
neel martelaarsschilderij gebrui
kelijk is. het ogenblik van hun
dood weergegeven.
„Wat heb je aan zo'n gruwel-
plaat? Ik wilde een geloviger
voorstelling. Daarom heb ik de
Rotterdamse kunstenaar Gerard
Heman een schilderij laten ma
ken van de martelaars in de he
mel. met de palmtakken in de
hand, rond het lam." Op de ach
tergrond zie je het hemelse Jeru
zalem, geschilderd met de contou
ren van Brielle
Maar wat het meest opvalt
'inks van de martelaars van Gor
kum loopt een andere martelaar
uit het zestiende-eeuwse Den
Briel: de protestant Angelus Me
rula. slachtoffer van de inkwisi-
tie.
Is dat verschil eigenlijk erg be-
'angrijk? zegt de deken. Waar
het op aankomt, is dat deze
mensen allemaal hun leven heb
ben overgehad voor hun geloofso
vertuiging. Daarin zijn zij ons
vandaag tot voorbeeld.
Engel Angel
