Geboeide Prometheus
boeien
blijft
RADIO
DANK ZIJ ERIK VOS
Talenten schitteren
in Henze's opera
Uw Kunstgebit
Italiaanse opera in
Duitse verpakking
Tonga viert
groot feest
In «Ie greep
van de kreeft
DINSDAG 4 JULI 1967
Catherine Gayer en Dietrich
Fischer-Dieskau in een scène van
de opera JElegie für junge Lieben-
de".
AMSTERDAM Nog nooit, zo
zegt de theaterhistorie, is de
„Prometheus" van Aischylos op
gevoerd op het vaderlands toneel.
Is het de stof geweest die men
wellicht te oneerbiedig vond? Of
was het stuk te statisch met steeds
maar die aan de rots geboeide
Prometheus in het middelpunt?
Men weet het niet precies. Een feit
is echter, dat wij thans in Erik Vos
een regisseur hebben die het on
handelbaarste stuk weet te tem
men. Althans zijn opvoering in
Carré in het Holland Festival is
Elegi
S[ie für junge Liebende
AMSTERDAM Het thema van de leidt, of beter gezegd onderstreept,
opera „Elegie für Junge Liebende". in Want al waren er ongewone instrumen-
1960 door Hans Werner Henze gecompo- ten (o.a. twee gitaren) bij, toch zat er
neerd in opdracht van de Süddeutschemaar een klein orkest in de bak. en
Rundfunk, zou het bekende spreek- heel vaak werden maar enkele instru-
woord kunnen zijn: „Hoe groter geest, Imenten tegelijk gebruijct, zoals de vleu
hoe groter beest". De man, waar letter-
lijk en figuurlijk alles om draait in dit
libretto oorspronkelijk in het Engels
geschreven door Wystan H. Auden en
Chester Kallman is een voorbeeld
van de verafgode geniale kunstenaar,
soals vooral de negentiende eeuw die
heeft gekend.
weer een ademloos boeiende
toneelgebeurtenis geworden.
De grote smid van het decor, Wim
Vesseur, heeft voor Erik Vos een on
metelijke rots gebouwd waarvan twee
pieken tot in de nok van de koepel reiken.
De maskers van Lisette van Meeteren
en Arne Koefoed en de grauwe gewaden
der Okeaniden droegen ertoe bij, dit
stuk terug te brengen tot zijn oervorm:
de strijd der natuurmachten. Bovendien
had Erik Vos in de muziek van Jan van
Vlijmen en in een bezwerende choreogra
fie het stuk eveneens teruggebracht tot
wat het in wezen was: een heidense
liturgie waarin de machten der natuur
werden gevierd en geëerd.
Het musische karakter kwam ten volle
tot uiting in deze exuberante regie
dithyrambe. Toch heeft Erik Vos on
getwijfeld met de statische bouw van
het stuk moeten worstelen. Dit komt wel
het meeste tot uiting in het begin als
men er nog niet in is en Macht en Geweld
lEduard Classen en Paul Beers) Prome
theus André van den Heuvel) naa
rots geleiden waar Hephaistos (Arthur
Boni) hem zal ketenen.
VAN DALSUM
Van dit eerste gedeelte gaat heel
nig uit. Maar gaande weg wordt het
beter als de dochters van Okeanos ver
schijnen om. begeleid door de muziek,
het koor te spreken. Langzamerhand
komt er tekening als Okeanos (prachtig
verbeeld door Albert van Dalsum) Pro
metheus vermaant toch niet zo vermetel
te zijn en een voorbeeld te nemen
het water dat nooit 3ndere wegen zal
gaan dan de kosmische orde het stelt.
Als Iio (Elisabeth Andersen) opkomt.
De grote dichter Gregor Mittenhofer
is onder het voorwendsel, dat hij deze
levenshouding voor zijn kunst nodig
heeft, een doorgewinterde egoïst, die
een niet meer zo jonge gravin als secre
taresse heeft en zich door haar als een
kind laat verzorgen. Zijn lijfarts, dr.
Wilhelm Reischmann, is ook één van
zijn vereerders. Als diens zoon en de
jonge maitresse van de dichter op el-1
kaar verliefd raken, ziet Mettenhofer
er geen been in beide gelieven te laten
omkomen, hoewel hij ze had kunnen
redden.
Hij heeft zich goedig betoond door in
hun huwelijk toe te stemmen, maar hij
verzocht Elisabeth, nog één dag bij
hem te blijven, want dan kon hij het
gedicht „Elegie für junge Liebende",
dat hij ter gelegenheid van zijn
zestigste verjaardag voor een uitgele
zen gezelschap wil voordragen, voltooi
en.
Als stimulans heeft hij een alpen-
bloem nodig; het aanstaande echtpaar
zal die voor hem gaan plukken. Er
komt echter een hevige sneeuwstorm
opzetten. Tegenover een gids verzwijgt
Mittenhofer dat de twee jonge mensen
zich op de Hammerhorn bevinden. Zij
vriezen dood, en dat geeft aan zijn jubi
leumgedicht een voor zijn succes zeer
bevorderlijke actualiteit.
Een oude vrouw, Hilda Mack, wier
man veertig jaar tevoren ook op de
Hammerhorn bloemen ging plukken en
niet terugkeerde brengt met haar
visioenen een mystiek tintje aan het
drama.
de klokken. Een doorzichtiger
instrumentatie is haast niet denkbaar.
En dan zulk een boeiend resultaat!
De componist bleek van vele mark
ten thuis te zijn, want hij had ook de
fraaie decors en costuums ontworpen
en hij voerde de regie die overigens
in het eerste bedrijf niet zo erg vlot
verliep.
Dirigent Reinhard Peters had het ge
heel voortreffelijk in de hand. De
voorstelling is een groot succes gewor
den voor Hans Werner Henze en voor
de Deutsche Oper Berlin.
G. M. DERSJANT
(Advertentie)
Hoe houdt U de gehele dag
stevig op zijn plaats?
Het is niet nodig, dat U angst heeft, daf Uw
gebit losschiet bij het eten, lachen of niezenl
Een weinig Dentofix - 's morgens op de
gebitsplaat gestrooid - houdt Uw gebit on
wrikbaar op zijn plaats en doet U alle vroe
gere ongemakken vergeten. Verkrijgbaar in
discrete, neutrale plastic flacons, pri|$ f. 2,35,
bij apotheken en drogisterijen.
Middel punt
Dit verhaal van de kunstenaar, die
zijn omgeving ter wille van zijn werk
uitbuit, is in het kader van het Holland
Festival maandagavond in de Amster
damse Stadsschouwburg ten tonele ge
bracht met niemand minder dan Diet
rich Fischer-Dieskau, één van de
grootste en veelzijdigste zangers van
onze tijd, in de rol van de dichter. Met
zijn prachtige zangkunst en levendige
uitbeeldingskracht was hij inderdaad
het middelpunt van alles wat er op het
toneel gebeurde.
Lilian Benningsen evenaarde hem als
zijn secretaresse Carolina. Catherine
Gayer was met haar soepele colora
tuur-sopraan en haar doorleefde spel
een voortreffelijke Hilda Mack, de we
duwe met de visioenen. De sopraan van
Lisa Otto klonk helder en gevoelig, werk te componeren,
maar zij speelde de rol van Elisabeth Deze opera heeft echter
Zimmer wat stijfjes.
Walter Dicks wist met sonore bas en
karakteristiek spel. aan dokter Wilhelm
Reischmann de juiste allure te geven.
Loren Driscoll als zijn zoon Toni had
een heldere tenorstem en speelde vol
temperament. Hubert Hilten vervulde
zijn kleine rol van berggids uitstekend.
Cimarosa's Geheime huwelijk''
AMSTERDAM Behalve
Henze's opera Elegie für junge
Liebende" presenteert de Deutsche
Oper Berlin in dit festival
ook Cimarosa's „11 matrimonio
segreto". Van dit Geheime huwe
lijk" zijn nog voorstellingen te zien
op 5 juli in Amsterdam en ko
mende vrijdag in Rotterdam.
Hoewel de in 1749 in Napels geboren
componist Domenico Cimarosa slechts
52 jaar werd, bevatte zijn muzikale er
fenis niet minder dan zestig komische
opera's. Hij was een gevierd man, deze
Cimarosa, die reeds op 23-jarige leef
tijd met zijn eerste opera succes oogst
te.
Na enige Russische jaren aan het hof
van Catharina n, trad hij in dienst
keizer Leopold II in Wenen. Zijn eerste
opdracht gold het schrijven van een ko
mische opera. Korte tijd later viel „II
matrimonio segreto" een enorm ont
haal ten deel. Dat was op 7 februari
1792, enkele weken na de dood
Mozart. Dat Cimarosa's roem die van
Mozart als operacomponist destijds
overtrof, valt nu moeilijk voor te stel
len.
„Het geheime huwelijk" is een opera
vol verwikkelingen en komische situa
ties; een verrukkelijk voorbeeld van d<
18e-eeuwse opera-buffa. Libretto-schrij-
Giovanm Bertati schonk Cimarosa
sprankelende en spirituele karakter
de voorstelling ontnomen. Onbegrij
pelijk, dat de leiding van het Holland
Festival hier genoegen mee heeft geno-
Overigens niets dan lof voor de
prestaties. De regie van Guslav Rudolf
Sellner met vele werkelijk komische
vondsten, zoals die met de lakeien en
de souffleuse, is voortreffelijk. Stijlvol
le decors en costuums verlenen de ope-
i de juiste sfeer.
Ulrioh Weder leidt het orkest van de
Deutsche Oper; hier doet zich weer eer
nadelig effect van de Duitse visie gel
den.
Stuk voor stuk zijn de solisten tegen
in taak opgewassen. Josef Greindl is
bijzonder komisch als vader en Erika
Köth paart in de rol van Carolina een
voortreffelijk acteren aan een nog im
mer prachtige vocaliteit. Dit kan. zij
het in mindere mate. ook gezegd wor
den van Bella Jasper als Elisetta.
Patricia Johnson weet door haar
verschijning en zang als Fidalma bij
zonder te imponeren. Barry McDaniel
geeft aan graaf Robinsone veel allure
en de Paolino van Donald Grobe past
goed in het geheel.
Afgezien van de Duitse vertaling
biedt de voorstelling van h-.-r Eerlijnse
gezelschap kostelijke verpozing.
Adr. Hager.
geheel voor het stuk en de regie
opvatting van Vos gewonnen en laat men
zich meevoeren in deze stoutmoedige
poging van Aischylos om Prometheus te
belichten als de stoutmoedige die zich
tegen Zeus verzet maar alleen omdat hij
vriend der mensen is: ..Al wat de
5 vermag, stamt van Prometheus',
roept de rebellerende geketende uit Hij
toch was het die het vuur aan de mensen
?n daarmee de mogelijkheid tot de
techniek.
THEOLOGIE
Inmiddels is men daarmee gekomen tot
at men de theologie van het stuk zou
kunnen noemen: is Prometheus zoals de
Oude kerk hem beschouwde, een prae-
figuratie van Christus geweest?, of was
hij, zoals Goethe, Nietzsche en andere
Duitsers hem vereerden, de eerste opstan
dige tegen de machtige goden?
Anders gezegd: is de menselijke voor-j
uitgang te danken aan liefde voor de
mensheid, of te wijten aan de rebellie. I
Een goed antwoord zal wel niet t^j I
geven zijn omdat dit stuk van Aischylos
;n is van een trilogie en nog wel het
eerste stuk. Wellicht heeft Aischylos nog
andere oplossingen willen verwoorden.
Ook heeft men sterk betwijfeld of het
stuk wel van Aischylos is.
Bovendien dient er voor een goed be
grip voor alles klaarheid te bestaan over
de figuur van Zeus. Mag men die, zoals
bijv. Nietszche deed. gelijkstellen aan de
God van het christendom, tegen wie
Prometheus als een opstandige Über
mensch rebelleert? Of is het niet veeleer
zo dat deze Zeus te vergelijken is met
Lucifer die ook jaloers was op de mensen.
In Zeus toch (en dat wordt in dit stuk
heel duidelijk) wordt de erfzonde niet
bepaald tot de mensen maar uitgestrekt
tot de goden. Zeus zelf is de onrechtvaar
dige die zijn vader Chronos van de troon
gestoten had. Met hem is het kwaad be
gonnen. Zeus de god der Grieken is on-
dergesteld aan het kwaad en zet het
eeuwige rad in beweging van het zich
altijd wrekende en wraak oproepende
kwaad zonder einde.
De God van de bijbel echter is boven
het kwaad verheven. Hij is de heilige die
het rad van het kwaad tot stilstand kan
brengen. De Prometheus die als prae-
figuratie van Christus door de Oude Kerk
in ere werd gehouden, rebelleerde tegen
het kwaad dat demonische vormen had
aangenomen.
Ongetwijfeld heeft de Oude Kerk on
danks teveel inlegkunde het toch wel
juist gezien: de vooruitgang der mens
heid, ook de cultuur, ook de techniek
komt voort uit liefde voor de m
is een zegen, al buigt de mens een goede
gave vaak om in kwaad.
De vooruitgang die uit rebellie voort
komt, kan enkel maar een vloek zijn.
maar dan is de discussie al lang verlegd
van Aischylos naar Nietszche en van het
heidendom naar een vals begrepen Chris
tendom. Hierover hoeft men bij het zien
van deze „Prometheus" zioh het hoofd
niet te breken.
Ev. GROLI.E
Erika Köth, in Cimarosa's Geheime huwe
lijk in de rol van Carolina een synthese van
voortreffelijk acteren en sublieme vocaliteit.
VANAVOND TE ZIEN
Koning gekroond
NOEKOE LOFA De nieuwe ko
ning van Tonga. Atoefa'ahaoe Toepou
IV, Is vanaag gekroond. De koning is
een reus van een kerel en zeer geliefd
bij zijn volk. Toepou (49) is een zoon
van de beroemde koningin Salote, die
op 16 december 1965 overleed na sinds
haar achttiende jaar koningin te zijn
geweest.
Van de 72.000 mensen, die op de 200
kleine eilanden van Tonga wonen, zijn
er velen in kano's, kleine boten en pei
vliegtuig naar de hoofdstad Noekoe Lo-
fa gekomen om op grootscheepse wijze
Duizenden speenvarkens, naar schat
ting niet minder dan 71.000. zullen het
vierdaagse feest niet overleven. Hetzelf
de lot wacht een nog groter aantal kip
pen. vissen, krabben en schaaldieren.
Al dat eten is een geschenk van de
pretlievende inwoners van Tonga, ook
iutaiim bekend als de vricndschapseilanden,
ook volop gelegenheid, c-en kostelijk IVFFIt Iï\ ITROP die drie maanden lang hun varkentjes
/-Amnrtnarpn IIKil KiKjll lil KiIIVri 1 en kippen voor het feest hebben be-
Weinig middelen
n ons land
nooit de kans gekregen om populair te
worden. Het zal ongeveer een halve
eeuw geleden zijn. dat het werk cp een
Nederlands podium werd gepresen
teerd.
Met de festivalvoorstellingen is de
schade in te halen, temeer omdat een
keur van solisten borg staat voor een
perfecte en meeslepende cpvoering.
Jammer evenwel, dat de Deutsche
Oper van Cimaros' werk een Duitse
opera heeft gemaakt. Met de loslating
van het Italiaans werd veel van
De meeste inwoners van Tonga zijn
Weslyaanse christenen en de kroning
gebeurde dan ook in de koninklijke
Weslyaanse kapel. Tonga is een protec
toraat van Engeland en de kroning
geschiedde naar Engels voorbeeld.
Nederland 1 VARA
7.00 uur Ja zuster, nee zuster.
7.40 uur De tekenfilm Popey biedt het hoofd
Ali Baba.
8.20 uur De moord op Kennedy (dokumentaire
de CBS).
Nederland 2 VPRO
Een kijkje achter de schermen van Hol
wood.
Literair programma „Muze in spijkerbroe
Industrie en profetie.
VANAVOND TE HOREN
Hilversum 1 KRO
7.40 uur Tour de France '67. Verslag over de tijdrit
in Jambes.
7.50 uur Muziek uit de West Side Story.
8.00 uur Holland Festival '67. Openingsconcert van
het Internationaal orgelconcours.
11.00 uur Operatie Mallemolen, een Amerikaanse sa-
tyre (hoorspel).
Hilversum 2 AVRO
Op de zomertoer met platen, praten, raden
8.35 1
prijzen.
9.40 uur De uit-eiking van de P. C. Hooftprijs '66 aan
Anton van Duinkerken in het Muiderslot.
9.55 uur Jazz spektrum: van New Orleans tot Free
OPGAVE Vakantieadres
Dringend verzoek, ow vakantie-adres
via de uit de krant
geknipte bon
die wij regelmatig op de advertentiepagina
plaatsen,
minstens een week
van tevoren
op te geven. Indien deze schriftelijke op
gave niet tijdig in ons bezit Is, kan de
ending e
istig v
lagd.
door
B. 1. K ley mens
43
Hij komt nooit voor een uur eten en het is nu pa»
kwart over twaalf, deelde ze de bezoekers mee. Maar hij i»
misschien wel onderweg naar huis...
Mogen we misschien even op hem wachten? vroeg Jek
Groot. De vrouw keek hen stuurs en afwijzend aan, maar
deed de deur toch iets verder open.
Komt u dan maar even binnen, zei ze.
Door een bijzonder nette vestibule bracht ze de twee
vrienden naar de werkkamer van haar man.
Gaat u hier maar even zitten, zei de vrouw met
kennelijke tegenzin. Ik moet aan m'n eten.
Het was een ruime kamer. Vermoedelijk werkte Van
Boord hier na z'n diensttijd nog aan dienstzaken, want
langs drie van de wanden stonden kasten met vakliteratuur
en archiefkasten. Een enorm schrijfbureau stond schuin voor
het raam. Op alle kasten dat was het meest opvallende
in het vertrek stonden vreemdsoortige snuisterijen. Van
sierlijke Japanse pulletjes tot grillig gesneden afgodsbeeld
jes. Verder scheepsmodellen, waarvan drie heel kleine in
fessen.
Is Van Boord zeeman geweest? vroeg Jan Frens lichte
lijk verbaasd.
Zover ik weet niet, maar hij is onder meer belast met
de vreemdelingenzaken en als zodanig komt hij natuurlijk
vaak in aanraking met zeelui, antwoordde Jek Groot. Ver
moedelijk zijn het souveniertjes, die hij van kapiteins of zo
gekregen heeft.
Jan Frens, liefhebber van varen, bekeek geïnteresseerd
een fraai model van een volgetuigde schoener, terwijl Jek
de kamer rondkeek. Een grote ouderwetse vulkachel, een
paar gemakkelijke stoelen, een ingelijste reclameplaat van
een reisbureau. Zijn oog viel op de glimmend gepoetste
vloer.
Keurig schoon vrouwtje... alles glimt als een spiegel,
mompelde hij. Maar ze heeft vergeten die as van de kachel
plaat weg te vegen. In gedachten verzonken tilde hij het
deksel van de kachel open. Jan Frens zei iets, maar Jek
antwoordde niet. Hij stond een ogenblik voor zich uit te
staren en zei toen tegen zijn vriend:
Ik heb geen zin langer te wachten... ga je mee?
Frens haalde verbaasd zijn schouders op.
En je moest Van Boord zo dringend iets vragen, ant
woordde hij, z'n collega bevreemd aankijkend.
Dat komt nog wel... ik wil nu niet langer wachten, zei
Jek dringend.
Kom nou maar mee...
Jan Frens schudde niet-begrijpend z'n hoofd.
Ik snap er niks van, maar ik zal wel mee moeten, zei
hij. Ik heb Van Boord niets te vragen.
Waarheen nu weer, zei Frens, toen ze even later in zijn
wagentje zaten.
Eerst naar de krant om te horen of er nog wat bij
zonders is, zei Jek. En dan naar ,De Eend' om wat te
eten.
Er wès iets bijzonders:
Er heeft een meneer Strand voor u gebeld en of u zo
snel mogelijk naar hem toe wilt komen, vertelde het kan
toormeisje. En een kwartier geleden heeft ook juffrouw
Sierlijk gebeld. Zij vroeg of u meteen wilt terugbellen. Jek
draaide haastig het kantoornummer van mr. Ubbink en
kreeg Loesje aan de lijn.
Wat aan 't handje? informeerde hij, na de begroeting.
Ik weet niet of 't belangrijk is, antwoodde het meisje.
.Maar inspecteur Van Boord is weer bij mijn baas op be
zoek geweest. Hij is net weg. Ubbink liet 'm uit en deed
verschrikkelijk r
Jek dacht e
Weer? zei hij toen. Is hij dan al vaker geweest?
Ja, zei Loesje. Laatst was hij er ook, maar toen had
Ubbink bezoek. Van zBoord heeft toen een minuut of vijf
in de wachtkamer gezeten en is toen zonder iets te zeggen
Lang geleden? informeerde Jek verder.
Eens kijken... een paar dagen zei Loesje aarzelend. En
toen resoluut. Ja, ik geloof dat het op die dag was waarop
jij ook bij Ubbink bent geweest.
Jek dacht opnieuw enige tijd na.
Nou, enfin, besloot hij het gesprek, het is wel iets
waarover we nog eens moeten nadenkenken. Hopelijk ziet
Van Boord nu toch in, dat die Ubbink een serieuze kandi
daat is voor de rol van verdachte in de moordzaak Hooft-
Wat zeg je, antwoordde Loesje verschrikt. Ben ik bij
een moordenaar in dienst?
Maar Jek ging er niet verder op in en met een 'tot ziens
meisje' hing hij de hoorn op de haak.
Was er iets? vroeg Frens, die in de auto had zitten
wachten.
Wordt vervolgd
Yisiiiijiitje
bergland van
de Sowj et-re
publiek Georgie dachten in korte tijd
..binnen" te zijn. Zij ontdekten dat een
hoeveelheid cyaankali, die zij in de
rivier de Koera hadden gegooid de
vissen (dood) naar boven deed komen
en zij ze alleen maar behoefden op
te scheppen. De vissers zijn inderdaad
binnen, zij het dan achter de tralies.
Het zware vergif doodde alle leven
m de rivier over een afstand van 30
kilometer.
SUKKELTJE
EN
BRUUNKE
62. „Kopen jullie vooral
géén geldpoeder; het is
gewoon verguldsel'" roept
Stikkeltje ineens achter de
rug van de oplichter. ..De
ze koopman is geen koop
bedrieger!"
Grote verwarring! De
vreemdeling is woedend.
hij vindt het veili-
gauw vandoor te gaan! Een agent pakt
bij een oor en zegt streng: „Je mag
iemand niet zon
dat?"
De vriendjes vertellen
bedrieger noemen, hoe zit
gebeurd is en dat zij de man achtervolgen om de
uitgeloofde 100 zilveren florijnen te verdienen.
„Maar die willen wij ook wel verdienen!" roepen
de burgers enthousiast!
