FOKKER HEEFT NIEUW
PLAN VOOR INDONESIË
KLM onderzoekt toeristische
mogelijkheden in Indonesië
Mansholt geen
EEG-voorzitter
Japanse kapers op kust
F-27 past heel goed
Nederlandse bedrijven
op vinkentouw
Electrons naar de Archipel?
Philipsprijs
voor „Hamlet"
Bus (130 km)
slipt, 12 doden
op autoweg
NIEUWE LEIDSE COURANT
9
DONDERnAC 1 JUNI 1967
(Van onze speciale verslaggever Link van Bruggen)
DJAKARTA Naar in de Indonesi
sche hoofdstad verluidt, heeft het kabinet
onder voorzitterschap van generaal Soe-
harto het aide-memoire besproken, dat
DAF, Fokker en Verolme's Verenigde
Scheepswerven in februari van dit jaar
hebben ingediend.
Generaal Soeharto
Het gaat hierbij om een ge
zamenlijk voorstel tot steun in de
vervoerssector. Over een periode
van vijf jaar ztfn er investeringen
tot een bedrag van 60 miljoen dol
lar mee gemoeid. De produktie-
opbrengst zal echter 90 miljoen
dollar per jaar kunnen bedragen,
waardoor een deviezenwinst van
tenminste de helft van dit bedrag
kan worden verkregen.
Duidelijk is dat DAF bij de
bouw van een vrachtwagenfabriek
is geïnteresseerd, terwijl Fokker
vliegtuigen wil leveren. Verolme,
die al een nog niet voltooide werf
in Tandjong Priok heeft de
bouw hiervan is voorlopig stop
gezet wenst nog meer werven
in Indonesië te vestigen, zomede
opdrachten voor reparatie en
nieuwbouw aan te trekken.
„Grote Drie
De „Grote Drie" beheersen met
elkaar het geteisterde veld van
de communicatie. De infrastruc
tuur van Indonesië is de laatste
jaren zodanig verslechterd dat on
telbare verbindingen op en tus
sen de eilanden verbroken zijn.
De export van grondstoffen en
halffabrikaten, die het land er in
de eerste plaats bovenop moeten
brengen, is hierdoor ernstig ge
stagneerd.
In hun aide-memoire brengen
DAF, Fokker en Verolme's Ver
enigde Scheepswerven naar voren
dat zij de organisatie van de
communicatie ter hand kunnen
nemen, kredietbronnen willen
aanboren en de Nederlandse re
gering (garanties) wensen in te
schakelen.
Jap<
an
Hun voorstel, dat nog heel vaag
is, is zeker bedoeld om de Japan
ners een slag voor te zijn. De
laatsten zijn heel wat royaler in
het ter beschikking stellen van
fondsen dan de Nederlanders, ter
wijl hun voorwaarden aanzienlijk
gunstiger voor de Indonesiërs
zijn.
In het licht van de toenemende
Japanse concurrentie moet ook de
vervroegde reis van een grote,
Nederlandse handelsmissie wor
den gezien, die hier op 10 juni
aankomt. De ruim 40 man tellende
delegatie, die onder leiding staat
van mr. Oyevaar, hoofd van de
afdeling Indonesië van de Cen
trale kamer van handelsbevorde
ring en vice-voorzitter van het
Centraal orgaan van de economi
sche betrekkingen met het bui
tenland, zou aanvankelijk pas in
het najaar vertrekken.
Goede indruk
Het heeft in Indonesië in ieder
geval een goede indruk gewekt
dat deze missie zo gevarieerd is
samengesteld. Er zijn niet alleen
exporteurs van kapitaal- en con
sumptiegoederen bij, maar ook
importeurs van plantageproduk-
ten, vertegenwoordigers van
dienstverlenende bedrijven als
banken en overslagconcerns, zo
mede potentiële investeerders.
Al met al zal het moeilijk voor
Nederland blijven op handelsge
bied weer vaste voet in Indonesië
te krijgen. De psychologische
voorsprong, waarvan gesproken
kan worden wij begrijpen de
Indonesiërs en de Indonesiërs be
grijpen ons kan teniet worden
gedaan door het weinige, dat wij,
in vergelijking met de Japanners
en de Amerikanen, te bieden
hebben.
(Van onze speciale verslaggever Link van Bruggen)
DJAKARTA Fokker heeft de hoop op de vestiging van een be
drijf in Indonesië of de levering van F 27's voor het binnenlandse
net van de Garoeda nog niet opgegeven.
In overleg met de bevoegde instanties is in Djakarta een nieuw
plan opgesteld, dat voorziet in de bouw van een werkplaats, die
later tot een assemblagebedrijf kan worden uitgebreid, en nog later
tot een zelfstandig opererende fabriek. Van de zijde van Indonesië
is echter als voorwaarde gesteld dat het een „joint venture", een
gezamenlijke onderneming, moet worden, wat betekent dat de
Nederlandse vliegtuigfabriek er met kapitaal in zal moeten deel
nemen.
Zoals bekend, werd het vorig jaar een
in 1965 door Fokker gesloten con
tract geannuleerd. Het ging om de
vestiging van een bedrijf in Indo
nesië, waarvoor een produktieplan
van 100 F 27's was opgesteld. Boven
dien zouden er in 1967 2, in 1968 8 en
in 1969 en 1970 nog eens 10
Friendships worden geleverd.
Toen de in het contract opgenomen an
nuleringsclausule werd toegepast,
had Fokker reeds twee voor de Ga
roeda bestemde Friendships op de
lijn staan. Wat bijvoorbeeld de elec-
tronica betreft, waren deze aan de
wensen van de cliënt aangepast. De
ombouw hiervan kan kapitalen
verslinden. Het renteverlies mag
trouwens ook niet worden uitge
vlakt.
NIEUW PLAN
Het nieuwe plan, dat door Indone^
sische vliegtuigbouwkundige inge
nieurs is opgesteld er zijn
die voornamelijk in Delft zijn opge
leid voorziet in de afwikkeling
van twee fasen.
In de eerste, die tot en met 1970 loopt,
wordt van de bouw van een onder
houdswerkplaats gesproken, die met
een assemblagehal kan worden uitge
breid. In deze periode 1 4 jaar dus
zouden 17 Friendships moeten
worden geleverd, waarvan er 2 in
Indonesië zouden kunnen worden ge
assembleerd. De totale investeringen
bedragen 120 miljoen gulden, terwijl
er in het laatste jaar 300 gesohoolde
arbeidskrachten kunnen worden
geëmployeerd.
In de tweede fase, die van 1971 tot en
met 1975 is gepland, moet in totaal
280 miljoen gulden op tafel komen.
Hiertegenover staat de assemblage
van 28 en de produktie van 30
Friendships. Met deze opzet zou voor
ruim 2.000 man werkgelegenheid
kunnen worden geschapen.
Van Fokker wordt overigens niet ver
wacht dat het een deel van de te
leveren vliegtuigen voorfinanciert.
De inbreng hoeveel is nog een
open vraag slaat alleen op het te
vestigen bedrijf.
Van de 17 Dakota's en 12 Corvairs, die
de Garoeda voor het binnenlandse
net van Indonesië ter beschikking
heeft, zijn er nog maar een paar
luchtwaardig. De rest staat aan de
grond wegens gebrek aan onderde
len, die hoognodig vervangen moeten
worden.
In de vernieuwing, waar de Indone
sische burgerluchtvloot aan toe is,
zou de F 27 bijzonder goed passen.
Dit voor de korte afstand bestemde
vliegtuig is economischer dan welk
straalvliegtuig ook, terwijl het ge
bruik kan maken van de bestaande
landingsbanen en de nog kortere lan
dingsstrips.
Kapers op de kust zijn Convair, die
ombouwpakketten en onderdelen wil
leveren, en vooral de Japanse vlieg
tuigfabriek Namco, die de YS 11 op
de markt brengt. Het laatste toestel,
eveneens een turbo-prop, wordt nau
welijks verkocht. Het is het Japanse
bedrijf er dan ook veel aan gelegen
in Indonesië een produktiebedrijf te
vestigen, dat desnoods de basis van
het hele moederbedrijf kan worden.
De kansen van de Nederlandse vlieg
tuigfabriek, die nog altijd graag
vestiging in Indonesië wil hebben,
zullen afhankelijk zijn van de
fondsen, die kunnen worden gefour
neerd. Fokker zal als het ware moe
ten opbieden tegen Namco, die zich
zoals alle Japanse bedrijven, die
de Aziatische markten met succes pe
netreren al bereid heeft verklaard
aanzienlijke bedragen ter beschik
king te stellen.
FRIENDSHIPS
Tot nog toe heeft Fokker aan Indo
nesië 3 Friendships verkocht. Twee
hiervan zijn door de Permina (de
vroegere Shell) besteld, één nog
slechts vorige week door Caltex Paci
fic Indonesia Door nog onbekende
oorzaak stortte onlangs bij Manilla
een Permina-Friendship neer, waar
bij alle inzittenden om het leven
kwamen. Dit toestel zal zo spoedig
mogelijk vervangen moeten worden.
Een laatste pijl op de Fokkerboog is
Irian Barat. Daar opereert de Merpa-
ti eveneens een Indonesisch
staatsbedrijf nog met de oude Da-
kota's van de Kroonduif, welke no
dig aan vervanging toe zijn. De Pila-
tus Potters en de Twin Otters, die
aanvankelijk werden besteld, komen
naar alle waarschijnlijkheid niet.
Fokker hoopt thans dat een deel van
de 30 miljoen dollar, die Nederland
ter beschikking van de Verenigde
Naties heeft gesteld ter verdere ont
wikkeling van het voormalige
Nieuw-Guinea, voor het verbeteren
van de nog nauwelijks bestaande
verbindingen worden gebruikt.
Experts van de volkerenorganisatie zul
len hier overigens hun fiat aan moe
ten geven. In het algemene plan tot
herstel van de slechte financieel-eco-
nomische situatie in Indonesië geniet
de infrastructuur, waar de communi
catiemiddelen onder vallen, echter
de hoogste prioriteit.
Nieuwe musical
van Lurelei:
„De Stunt"
(Van onze kunstredactie)
AMSTERDAM Na het succes dat de
musical van Annie M. G. Schmidt „Heer
lijk duurt het langst" ten deel viel, zal
het bekende Lurelei gezelschap dit na
jaar een nieuwe Nederlandse produktie
uitbrengen. Het is de musical „De stunt"
op muziek van Ruud Bos, en met tekst
van Guus Vleugel, die als sinds vijf
jaar artistiek leider en huisdichter
'an het Lureleicabaret.
Jasperine de Jong zal de hoofdrol
.,De stunt" vervullen. De première
5 januari 1968 in het nieuwe De La Mar-
theater te Amsterdam. De musical wordt
aan de praktijk getoetst op een toernee
door Nederland van 2 oktober tot 31 de
cember.
Het cabaret zal intussen doorgaan met
zijn voorstellingen. De musical wordt ge
speeld door een apart gezelschap. In de
plaats van Jasperina de Jong wordt Syl-
■ia de Leur aan het cabaret toegevoegd.
BARON OPSOMER
OVERLEDEN
BRUSSEL Op 89-jarige leeftijd er
ia een vrij langdurig ziekbed is de Bel
gische schilder Baron Isidoor Opsomer
woensdag in zijn huis te Antwerpen
overleden.
Hij werd in Lier geboren en studeerde
aan de Academie voor schone kunsten te
Antwerpen, waarvan hij later directeur
werd. In deze functie heeft hij tot 1949
verscheidene generaties Belgische schil
ders opgeleid.
Hij werd in Lier geboren en studeerde
heven. Baron Opsomer verwierf vooral
bekendheid door zijn portretten o.m. van
koning Albert en Huijsmans. Verder
schilderde hij ook stillevens en land
schappen (o.a. in Zeeland).
Billy Strayhorn
overleden
(Van c
kunstredactie)
NEW YORK De Amerikaanse jazz-
componist en arrangeur Billy Strayhorn
is woensdag op 51-jarige leeftijd aan
kanker overleden. Strayhorn werkte
sinds 1939 samen met Duke Ellington,
wat o.a. leidde tot de creatie van be
kende composities als „Take the A-
Train". „Lush life" en „Chelsea bridge".
Stryhorn maakte ook vele arrange
menten voor de zangeres Lena Home.
Schilder Malta
overleden
(Van onze kunstredactie)
LISSABON Eduardo Malta, een
van Portugals belangrijkste kunstschil
ders, is woensdag op 62-jarige lteeftijd
overleden. Hij was directeur van het
museum voor moderne kunst in Lissa-
Henk van Ulsen
naar de West
(Van onze kunstredactie)
AMSTERDAM Henk van Ulsen
vertrekt vrijdag naar de West, waar
hij zeven maanden onder contract
van de Sticusa de belangstelling
voor toneel hoopt te stimuleren.
Zijn repertoire omvat voorstellingen
van Gogols „Dagboek van een gek"
(ook in het Engels), een cabaretpro
gramma, optreden voor scholen en het
regisseren van Shakespeare's „Midzo-
mernachtsdroom", dat amateurs in de
landstaal, het Papiamento, zullen spe
len bij de opening van de schouwburg
op Curasao.
Na zijn bezoek aan de West staat
Van Ulsen waarschijnlijk een wereld
tournee te wachten. In september
komt van hem een langspeelplaat met
cabaretliedjes uit
(Van onze speciale verslaggever Link van Bruggen)
DJAKARTA Zaterdag 3 juni zal een ster
ke KLM-delegatie in Indonesië aankomen. Zjj
staat onder leiding van de directeuren Van
Houten en Scherpenzeel. Het is de bedoeling
een uitvoerig rapport samen te stellen over de
mogelijkheden, die Djakarta het internationale
toerisme te bieden heeft.
Daarbjj zal bijzondere aandacht worden be
steed aan de vliegverbindingen tussen eilanden
en plaatsen, zomede de noodzakelijke verbete
ringen, die de meeste vliegvelden hebben te
ondergaan.
Sultan Hamengkoe Boewono II, die
als lid van het kabinetspresidium de
coördinatie in handen heeft op het ge
teisterde financieel-economische veld,
schijnt de geestelijke vader van het
plan te zijn. Het is indertijd bespro
ken met twee leden van de hoofddi
rectie van de KLM, de heren Van der
Wal en Van der Kamp.
Indonesië zou een dorado voor de
naar Zuid-Oost Azië trekkende toerist
kunnen zijn. Het gaat vooral voor het
aantrekken van Amerikanen, die een
paar geleden nog wel kwamen, doch
het land thans bijna volledig mijden.
Het binnenlandse verbindingennet
is door gebrek aan transportmiddelen
totaal verstoord. De politieke toestand,
die nogal wat woelingen heeft teweeg
gebracht, zomede de accommodatie,
waren tot voor kort weinig aantrek
kelijk voor vakantiegangers.
De drie grote toeristenhotels, die in
de loop der jaren werden gebouwd
op Bali, in Djokjakarta en aan de
Wijnkoopsbaai, zijn uitermate
gunstig gelegen. Ondanks de unieke
omgeving, de hypermoderne opzet en
het comfort dat geboden wordt, zijn
ze 't hele jaar door zo goed als leeg.
Op zichzelf betekent dit een grote ver
liespost. De deviezen, die voor Indo
nesië zo kostbaar zijn, blijven even
eens uit.
Nog zondag j.l. werd een moderne
treinverbinding (air-conditioned wa
gons en in de eerste plaats voor toe
risten bestem#) tussen Djakarta en
Djokjakarta geopend. Als er echter
geen buitenlanders komen, zal ook de
ze voorziening nutteloos zijn.
De KLM is niet de enige luchtvaart
maatschappij, die om een studierap
port over de ontwikkeling van het toe
risme en de verbetering der verbin
dingen is gevraagd. De PANAM en
Continental Airlines beide Ameri
kaans hebben hun experts reeds
gestuurd, doch gefluisterd wordt dat
de opgestelde memoranda niet aan
de venvachtingen hebben voldaan.
De KLM-delegatie, die enkele weken
in Indonesië zal blijven, zal nauw sa
menwerken met de ministeries van
toerisme en communicatie, zomede
met de Garoeda. De betrokken be
windslieden en hoofden van dienst
zullen reeds maandag 5 juni met de
Nederlandse technici bijeenkomen.
De grootste moeilijkheid maar dat
geldt voor elk projekt dat in Indone
sië van 't ogenblik wordt opgezet
zal de financiering zijn. Voor de ver
betering van de infrastructuur, die
een levensvoorwaarde is, zijn ontzag
wekkende kapitalen nodig.
Waarschijnlijk zal de KLM, die,
evenals de Garoeda, uiteraard brood
ziet in de herleving en de uitbouw van
de toeristenstroom verzocht worden
fondsen beschikbaar te stellen, of te
trachten deze elders aan te trekken.
In Djakarta wordt naar voren ge
bracht dat de Electra's welke de
KLM wil afstoten in verband met de
aanschaf van DC 9's voor de trajec
ten in en even buiten Europa, voor
de vliegverbindingen tussen de ver
schillende eilanden goed zouden kun
nen worden gebruikt.
Dit houdt echter een nieuw finan
cieringsprobleem in. Hoewel de
communicatiemiddelen in de rappor
ten, welke o.m. door het Internationale
Monetaire Fonds zijn uitgebracht, top
prioriteit genieten, laat de deviezen-
positie van Indonesië geen al te grote
sprongen toe.
Leven in april
veel duurder
DEN HAAG De kosten van levens
onderhoud zijn in april vrij sterk ge
stegen. Het prijsindexcijfer liep op van
130 tot 134.
Deze stijging werd voornamelijk ver
oorzaakt door aardappelen, groenten en
fruit, in mindere mate door brood, melk,
bloemen, dagbladen en de tariefsver
hoging in het interlokale busverkeer. De
prijzen voor koffie en eieren gingen
daarentegen omlaag.
Ook vorig jaar april was deze tendens
Twee Nederlanders in
Spanje verongelukt
VALENCIA De Nederlander
Peter Denos (27) en zijn tien maanden
oude zoontje Erick zijn gisteren in
Spanje bij een auto-botsing om het
leven gekomen. Mevrouw Rita Denos
(26) werd ernstig gewond. Twee
Spanjaarden liepen eveneens zware
verwondingen op. De oorzaak van de
botsing is niet bekend.
ik los nog steeds evenveel af,
maar toch gaat het me
f 100,- minder kosten...
Wanneer u en uw vrouw nu deelnemen aan het Premie Spaarplan
en elk jaar 500,- aflossen op uw hypotheek, dan krijgt u vanaf
1972 ieder jaar honderd gulden van het Rijk! Belastingvrij!
Dit geld kunt u dan weer gebruiken voor de aflossing. (Nou ja, of tl
moet uw collectie grammofoonplaten eens behoorlijk willen
aanvullen....) Geïnteresseerd? Vraag dan morgen eens nader»
inlichtingen. Alle Hypotheekbanken, Bouwfondsen, Banken,
Boerenleenbanken, Raiffeisenbanken, Levensverzekerings
maatschappijen en Spaarbanken zullen u graag helpen.
PREMIE SPAARPLAN
Basis voor persoonlijk bezit-
Nederland laat kandidatuur vallen
DEN HAAG Nederland heeft de
kandidatuur van dr. Sicco Mansholt
voor 'riet voorzitterschap van het or
gaan dat tot stand zal komen na de
fusie van de drie EEG-executieven, la
ten vallen. Minister Luns heeft dit
gisteren bij zijn terugkeer uit Rome
het EEG-topoverleg werd gehou
den, gezegd.
Mr. Luns zei dat de kandidatuur
van de heer Mansholt in Rome ter
sprake is gebracht. „Wegen3 bezwaren
een enkel land hebben wij er la
ter van afgezien", aldus de be
windsman.
Volgens Luns gaat het nu tussen een
Italiaan, Colombo, en de Belg Jean Rey.
De Italiaanse regering steunt op alle
mogelijke wijze de Italiaanse kandi
daat, maar het ziet er naar uit dat de
Belgische kandidaat het voorzit
terschap gaat bekleden, aldus de mi
nister.
Premier De Jong, die eveneens het
topoverleg heeft bijgewoond, zei over
de besprekingen in Rome: „Wij liepen
bij ons vertrek nu niet bepaald over
(Van onze kunstredactie)
EINDHOVEN De tweejaarlijkse
toneelprijs van de Philips Vereniging is
dit jaar toegekend aan het Nieuw Rot
terdams Toneel voor de door Richard
Flink geregisseerde voorstelling van
Shakespeare's „Hamlet", waarin Eric
Schneider de titelrol speelt.
In 1963 werd de prijs voor ret eerst
uitgereikt en wel aan de Haagsche Co-
medie voor „Eindsprint" van Ustinov.
Twee jaar later won Ensemble de
prijs met „De opvolger" van Reinhardt
Raffelt
De Hamletvoorstelling kreeg 7,64
van de acht toe te kennen punten.
Tweede werd „Tchin-Tchin" van Billet-
doux van Centrum onder regie van
Walter Kous (7,33) en derde „Het ei"
van Marceau door de Nederlandse Co-
medie onder regie van Fons Radema
kers (7,30).
Op de autobaan bij Stuttgart
sloeg, na te zijn geslipt, een En
gelse autobus om. De gevolgen
waren verschrikkelijk. Twaalf in
zittenden werden gedood, 30
min of meer zwaar gewond. Het
wrak van de bus werd later
door de politie nauwkeurig on
derzocht.
van enthousiasme en we maakten ons
wel enige zorgen over het verloop van
het gesprek. Onze totaal indruk zou ik
echter als niet ontevreden willen
omschrijven'.'
Enige teleurstelling uitte de be
windsman over het feit dat bij enkele
partners het verlangen leefde de EEG
tot de „zes" te beperken. Het Neder
landse verzet hiertegen heeft evenwel
geen breuk veroorzaakt.
Nog voor eind van dit jaar zal een
tweede EEG-topconferentie worden ge
houden, waarbij Nederland op verzoek
van de andere leden-landen als gast
land zal optreden, zo deelde de pre
mier nog mee.
Nieuw („Birds")
uitga anscentrum
in Amsterdam
AMSTERDAM Aan het Rem-
brandtsplein komt in de tweede helft
van dit jaar een zogenaamd Birdcen-
trum. Dit is een club, waarin alle
vormen van modern uitgaan bijeen
zijn gebracht.
Het eerste deel zal eind juli worden
geopend. Volgens de organisatoren is
er bij het publiek in en buiten de
hoofdstad in de leeftijd van 18 tot 40
jaar en bü vele buitenlanders, die
Amsterdam bezoeken, behoefte aan
een concentratie van vooraanstaande
hedendaagse vorrtien van amusement.
Birds zal worden geëxploiteerd als
een avond- en vroegnachtcentum met
als enige dagactiviteit een buitenter
ras met hangende tafels en stoelen.
BERG EN DAL Gisteren
omstreeks halfzes heeft zich op de ou-
dfe Kleefsebaan te Berg en Dal een
autobotsing voorgedaan, waarbij de
bestuurder van een der auto's op slag
werd gedood. Het slachtoffer, de 70-ja-
rige heer G. J. Schreiner uit Nijmegen,
reed de Oude Kleefsebaan een voor-
rangsweg op, waarbij zijn auto door
vrachtauto in de flank wterd aange-
STUTTGART Bij een ongeluk
met een Engelse bus op de autobahn
Stuttgart-München zijn gisteren twaalf
personen omgekomen. Dertig liggen
ernstig gewond in het ziekenhuis. Ver
scheidene passagiers moesten uit de
zwaar beschadigde bus worden ge
zaagd.
Volgens een ooggetuige was de bus
met 42 passagiers bij een inhaalma
noeuvre geslipt en omgeslagen. Met de
wielen omhoog gleed hij nog een flink
eind over het natte wegdek door om
vervolgens tegen een aantal bomen tot
stilstand te komen.
Volgens een getuige moet de bus
bij het inhalen 130 km per uur gere
den hebben.
De nationaliteit van de passagiers
stond gisteravond nog niet vast. Tus
sen de bagage vond de politie Bel
gische en Italiaanse goederen.
Dit was het tweede ernstige busonge
luk op deze autobahn. Op 25 juli stort
te een Belgische bus met kinderen op
weg van Oostenrijk naar Brussel van
een brug. 33 inzittenden vonden de
dood.
