spaart verpleegster
SPELEN
ibbssbebbü-
BLAD ZIJ
dialoog
ZATERDAG 1 APRIL 1967
Automatisering
in
de
Van het bed....
verpleging
is een
levensbehoefte
TN het spel ontdekt het kind de wereld
en zichzelf. Spelen is een levens
behoefte, net als eten en slapen. Gun
uw kind dus de gelegenheid spel-erva-
ringen op te doen. Zoals het menu van
baby, peuter en kleuter wisselt, wisselt
ook zijn speelmenu.
HEBT u wel eens op een grote zaal met zieken
gelegen? Met „maar" een blindedarm? Zo gauw
je maar een veer van je mond kon blazen, hielp
je mee op zaaL Waterglazen bijvullen, plantjes
water geven, 's morgens de zaal aan kant maken,
de afwas in de keuken. En omdat je niet hele
maal „plat" hoefde, de zuster waarschuwen als
een patiënt niet lekker lag, klachten had die ze
niet durfde uiten tegen de zaalchef.
Wantde zustertjes rennen de hele dag de
zaal op en neer, infusen controlerend, polsen
tellen, themometers uitreiken en aflezen. Be
grijpelijk dat de zieken die er het ergst aan toe
zijn, de meeste zorg krijgen. Moet een ver
pleegster over twintig zieken waken, en neemt
een handeling vijf minuten in beslag, dan kan
ze pas na honderd minuten bij de eerste patiënt
terugkomen.
In zeer ernstige gevallen is een dergelijk tijd
verlies echter onverantwoord. Vaak moet men om
de tien minuten metingen verrichten, want dat kan
een kwestie van leven en dood van de patiënt
betekenen.
Deze routinecontroles nu worden in het Noord
west-ziekenhuis in Frankfort verricht door een auto
maat. Deze houdt voortdurend temperatuur, bloed
druk, polsslag en ademhaling in de gaten, schrijft
de gemeten resultaten op en slaat alarm in geval
van ingrijpende afwijkingen.
Denk niet dat er een soort robot naast het bed
staat! Integendeel, het lichaam
"i&f SSS?ST5Ü t°°r
stand* de sewenste gef-evens Sreue£ra?tm|Jh££ aM1Stent
verzamelen en die aan een een- dr' Kra£t
trale controle-kamer in het zie
kenhuis doorgeven.
Weet u welk speelgoed
geschikt is voor welke leeftijd?
Speelgoed moet in ieder geval
onschadelijk zijn. uitnodigen
tot onderzoeken. Het kind moet
er iets mee kunnen „doen". U
weet dat een geliefd stuk speel
goed tot op de draad versleten,
toch een grote betekenis voor
het kind kan hebben. De lappen
pop, al vele malen versteld en
opgelapt, de knuffelbeer, gaan
dikwijls in de lagere-schoolleef-
tijd nog mee naar bed en met
vakantie.
Geluid
Het eerste speelgoed van baby
kan een wiegehangertje zijn van
plastic vingerhoedjes gemaakt,
of pompoentjes, in frisse heldere
kleuren. Gaat baby eraan trek
ken, dan verwijderen.
Een rammelaar een bijtring,
een babytrapeze zijn de volgen
de attributen waaraan baby ge
luid, beweging, ontdekt. Is het
kind zes maanden, dan slaat het
voorwerpen tegen elkaar.
Het geniet van het gevoel van
weerstand en het geluid: een ste
vig trommeltje met rubber
bespannen, met trommelstok is
hét cadeau. Let u bij een piep-
pop er op dat het piepertje niet
los kan raken? De baby peutert
aan alles en steekt het in zijn
mondje. Dat geldt ook voor de
knuffelpop, waaraan geen ogen
mogen zitten die los kunnen ra-
In bad is een eendje verrukke
lijk om mee te spelen gunt u
uw kind daar ook de tijd voor?
Tussen 9 en 15 maanden zijn ze
verrukt van dingen die in elkaar
passen. Kubussen, tonnetjes,
doosje met lege garenklosjes, be
kertjes om te stapelen, voor de
eenjarige een kleurenpiramide.
Let wel even op de kleinste
ring: kan het kind die niet
inslikken? Legosteentjes van gro
te broers en zussen moeten verre
van hem blijven, misschien kunt
u het zo arrangeren dat de
kleinste op de vloer speelt als de
groten naar school zijn. Een loop
roller geeft de eenjarige oriënte
ring in de ruimte. Een houten
trekkarretje waar van alles mee
rond gereden kan worden, din
gen om mee te sjouwen (een ou
de stoof?), houten blokken, een
houten auto met lading, een ha
merbord om lekker op te timme
ren, en nog altijd de zachte beer
zijn tot het tweede jaar geschikt
speelgoed.
TOEN ik de vorige keer ln
het stukje voor Paas het
woord „geweten" gebruikte, was
dat in navolging van een
briefschrijver, waarbij we, geloof
ik, elkaar goed hebben begrepen.
Wat is het dan wonderlijk zo
ver weg van het n iet-lekkere ge
voel als je iets doet wat je niet
doen mag, nogmaals het woord ge
weten te vinden, en nu in twee
prachtige brieven. Ik ben er «rg
dankbaar voor.
Water
Daar zit wél -een echte
Hij zegt: „Het aantal zware
gevallen in alle ziekenhuizen
neemt voortdurend toe. Zij ver
eisen de meest intensieve
pleegster die de patiënt ook op trole en behandeling. Verkeers-
haar televisiescherm kan gade- ongelukken en industrieongeval-
slaan en draadloos contact met len nemen toe. Vroeger werden
hem/haar kan onderhouden. Zo veel kwalen aan ouderdom toe
zijn de patiënten voortdurend geschreven, tegenwoordig kan
onder controle. men oude, door bijversohijnse-
Het apparaat werd ontworpen len gehandicapte mensen, met
Steeds meer stenen
bij aanleg van tuin
WIE DE VORIGE
week een kijk
je heeft genomen
op de „Lentiade"
zal het opgevallen
zijn dat stenen te
genwoordig een be
langrijke rol gaan
spelen bij de tuin
aanleg. Het was
ons persoonlijk wel
eens wat al te
stenig in de gege-
vfen voorbeelden.
Nu geldt dat ze
ker niet voor het
kruidentuintje met
jes, een aanleg
waarmee men in de
Middeleeuwen al
vertrouwd was en
die ons nog steeds
aanspreekt wegens zijn natuur -
lijkheid, want men gebruikte
immers de mooie rode hand
vormsteen, die ook nu nog wel
hier en daar van afbraak ver
krijgbaar is.
Nee, ons bezwaar geldt voor
al het veelvuldig gebruik van
tegels en betonnen elementen,
waarin gras wordt gezaaid.
paden in de kleine tuin om de
ruimte niet te verbrokkelen en
bepaalde men zich hoogstens
tot enkele „stepstones" op
plaatsen waar veel gelopen
werd, nu schakelt men meer en
meer over naar een tuin van
louter stenen paden, met enkele
bloemenvakjes en randen
Ontegenzeggelijk heel wat
minder onderhoud voor dege
nen die er zich over ergeren
niet genoeg tijd aan de tuin te
kunnen besteden, maar juist
voor de stadsbewoner tussen de
blokkedozen. die de steenmas
sa's wil ontvluchten en op eigen
erf de natuur wil proeven, geen
ideale toestand.
Alleen als we het lopen ach
ter de grasmachine beu zijn of
er te oud voor worden, kunnen
stenen een welkome vervanging
voor ons gazon betekenen.
Harmonie
Flagstonepaden zijn altijd
mooi, omdat het hier natuur
steenplaten betreft, die harmo
niëren met de beplanting. Bo
vendien kunnen we op de
plaatsen waar zij niet aanslui
ten, kruipende en zodevormen-
de plantjes laten groeien. Meer
onderhoud dan bij tegels, om
dat er eerder onkruid tussen
groeit, maar wie het geluk
heeft dat er zich mos tussen
ontwikkelt, ziet dat bezwaar
verdwijnen.
Nu we het toch over natuur
steen hebben willen we even
een lans breken voor een ge
deeltelijk verhogen van uw tuin
tot een hoogte van 30 cm op de
meest gunstige, warme plaats
om dan aan de voorzijde na
tuurstenen in te graven. Daar
tussen en overheen laat u plan
tjes groeien, die het in ons kli
maat niet zo goed doen, zoals de
Stadstuin, geplaveid met oude
keien, waarin bloemenvakjes en
een vijvertje zijn uitgespaard. Op
de achtergrond betonelementen,
bedoeld voor klimplanten.
vakantiesouvenirs uit de Alpen
en Pyreneeën, die we tussen
hun veilige stenen bescherming
hebben weggehaald en die vaak
in onze lage vochtige tuinen een
mislukking worden.
Stenen houden de warmte
langer vast, daar kunnen we
dus bij de toepassing van rots-
planten van profiteren, terwijl
door de verhoging van dat deel
van de tuin voorkomen wordt
dat de planten in het water ko
men te staan.
Wie de schoonheid van na
tuursteen niet kan waarderen
of ze te duur in aanschaf
vindt en toch behoefte voelt
aan een met stenen gepla-
vleide tuin, kan in baksteen
een aantrekkelijke maar wèl
bewerkelijke en niet goed
kope vervanging vinden. Wie
fantasie heeft kan er patro
nen in leggen, bijvoorbeeld
afwisselend de stenen plat en
in staand verband toepassen.
Ook worden wel rode bakste
nen met grijze tegels gecom
bineerd.
Voor tuingebruik zijn de rode
en grijze grindtegels verre te
verkiezen boven effen grauwe
betontegels. Desnoods zelf te
maken van een betonspecie van
2% deel grof grind en 1 deel ce
ment, met water tot een dikke
brij geroerd en in houten vor
men van latjes 5 cm hoog ge
stort (30x30 of 50 x 50 cm).
Enigszins aandrukken met een
plankje, maar niet te stijf, om
de oppervlakte enigszins onef
fen te houden.
Wie het met grauwe tegels
zonder grind moet doen, kan ze
opfleuren door ze met een papje
van dodekop in te smeren,
waardoor ze een rode kleur
krijgen.
A. C. MULLER—IDZERDA
succes opereren als ze imaar in
tensief onder controle en be
handeling kunnen zijn".
Het ziekenhuis in Frankfort
heeft voortdurend achttien bed
den gereserveerd voor de aller
ernstigste gevallen men werkt
er nu drie jaar mee. Niet iedere
patiënt vindt het een prettige ge
dachte voortdurend door een
televisie-camera te worden be
spied. Maar zij zouden ook de
voortdurende aanwezigheid van
een verpleegster behoeven.
De automatische controle (heeft
een geruststellende invloed. Pro
fessor Ungeheuer wil de ver
pleegster bevrijden van allerlei
routinekarweitjes de mense
lijke ziekenzorg wil hij geenszins
schrappen-
Verpleegster
ln ons land heeft een doe-het-
zelver, de heer J. P. Bakker uit
Doorn ontwerpen op zijn naam
staan. Hij heeft veertien jaar er
varing als directeur van bejaar
deninrichtingen in Amsterdam
en Haarlem zijn vrouw was
in de verpleging.
Allereerst ontwierp hij uit
de praktijk geboren een
stalenverpleegster. Daarmee
kan men een patiënt zowel zit
tend als liggend opnemen uit
bed, bad, stoel, po-stoel of
wagen. Men kan er een patiënt
mee ontkleden, stuitwassen, van
bed naar stoel verplaatsen.
Het ziekenhuis Eudokia in Rot
terdam heeft er zeven stuks in
gebruik, de „Zonnehuizen" we
ten uit ervaring hoe een zware
patiënt door een eerste-j aarsver
pleegster zelfs kan worden ge
tild. „Het spaart personeel en
ruggen", zegt de directrice van
het Vlaardingse Zonnehuis.
„Zelfs een jonge zuster kan er
een patiënt mee naar het toilet
helpen. Het is mij bekend dat
ook de wijkzuster er thuis mee
kan werken; dit biedt de moge
lijkheid, indien de verzorging
goed is, meer mensen thuis te
verzorgen".
fracturen en patiënten die een
verkeersongeval overkwam, door
minstens drie verpleegsters te
gelijk getild worden. Door mid
del van een steekspatel worden
bij de zieken nu vier banden on
dergebracht, waarna ze door
een zuster pijnloos van bed wor
den gelicht. Stuitwassen, verbed
den en transport zijn daardoor
vereenvoudigd.
Het Leidse St. Elisabeth-
ziekenhuis heeft de horizontaal-
heffer in gebruik, het Schiedam-
se gemeenteziekenhuis heeft be
langstelling. De maker van de
apparaten is de heer H. A. van
Zetten in Kapel-Avezaath. „Het
is iets geweldigs", zeggen de ver
pleegsters die ermee werken.
Zowel de „elektronische" ver
pleegster uit Frankfort, als de
„stalen" verpleegster uit Doorn
en de horizontaalheffer kosten
bepaald niet weinig. De bespa
ring aan krachten wordt echter
zo van belang geacht, dat men
de dure aanschaf er voor over
heeft. Om van menselijk geluk
nog maar niet te spreken.
Hoe de patiënten het zelf vin
den? Ze moeten er eerst even
aan wennen, in banden of op
een soort brancard door de lucht
te zweven. Maar het went gauw.
Spelen met water en zand Is
onontbeerlijk. Misschien kan een
teil op het balkon, of een emmer
zand, met vormpjes, emmertje
en schepje uitkomst bieden voor
het stadskind. Een trechter waar
door water of zand kan lopen
hoort daar ook wel bij, en gewo
ne houten keukenlepels zijn fij
ne speeldingen op deze leeftijd.
Voor de grotere kleuter is een
autoped, plastic bouwdozen, voor
de meisjes poppen met poppebed
of wiegje met heuse dekentjes
en lakentjes, onmisbaar speel
goed, evenals boetseermateriaal.
auto's, verf- en tekenmateriaal,
handenarbeidspullen, ge-
zelschapspelen, voor de meisjes
een weefgetouw, voor de jongens
gereedschap, een drukdoos, zijn
geschikt voor de vijf- tot elfjari
gen. Prettig zijn de plastic bouw
dozen die steeds aangevuld kun
nen worden, zodat het bezit
Prikbord
Hebben uw kinderen een
schoolbord, een prikbord van
zacht board, leest u ze voor? Is
er een doos met oude kleren zo
dat ze op een regenachtige dag
verkleedpartijtje kunnen hou
den? Dan zit het bij u thuis wel
goed.
Het valt ons op dat het fietsje
een nieuw statussymbool voor de
kleuter dreigt te worden. Een
fiets is geen speelgoed.
Verkeersdeskundigen raden
aan, dat een elfjarige zich pas in
het verkeer begeeft! Natuurlijk
zal moeder in de polder die haar
kinderen op de fiets naar school
laat gaan, zich hiervan niet veel
kunnen aantrekken. Maar leer
het ze dan, of laat ze onder de
hoede van oudere kinderen ver
trekken. Je kunt met dit soort
aanbevelingen niet zo radikaal
te werk gaan. Iedere moeder
kent de grenzen van haar eigen
Wie iets wil weten over het
kind en zijn speelgoed kan voor
informatie of een voorlichtend
gesprek altijd terecht bij het -
Landelijk voorlichlings-centrum
ouders en opvoeders. 's-Graven-
dijkwal 60 in Rotterdam. Daar
zijn ook de Wegwijzer in speel-
goedland (ƒ0,30). De kleuter in 't
verkeer 0,40). Onverscheurbaar
prentenboek (ƒ0,75), Kleine pop
penkast 0,25), Kleuters thuis la
ten werken (ƒ0,25), vouwblad
Spelen met water en zand.), ver
krijgbaar, allemaal voorlichtende
folders waaraan u voor weinig
geld veel plezier beleeft. Bij toe
zending per post zijn de prijzen
plus portokosten. Giro: 125635.
Transport
Mevrouw Bakker zegt: „Het is
vaak de Bijstandswet die de
stalen verpleegster financiert.
Gaarne, omdat de kosten van
een verblijf in een inrichting
hoger zijn". De „dochter" van
de stalen verpleegster is de zo
genaamde „horizontaalheffer".
Dit toestel is geschikt voor trans
port en verpleging van ernstige
ligpatiënten. De beademings
kliniek van het Stads- en Aca
demisch Ziekenhuis in Gronin
gen deed een beroep op de heer
Bakker om een dergelijk toestel
uit te dokteren. Het is nu een
jaar in gebruik.
Vroeger moesten patiënten die
niet overeind mochten komen zo
als be-ademden, dwars-laesies,
Deze keer alweer de
laatste Dialoog over win
kelen, Het was een gezel
lig gesprek dat zowel voor
de kopers als de verkopers
leerzaam geweest is. Wat
ons betreft overigens,
waren wij nog lang niet
uitgepraat.
Wat dacht u bijvoorbeeld
van het boodschappen
doen van de kinderen,
een vreugde (toekomstige
klant!) of ergernis voor de
winkelier; het begeerde
maar ook vaak beruchte
snoepje van de kruidenier,
stukje worst van de slager,
dropje van de drogist of
worteltje van de groente
man?
Wc gaan volgende week
over op het nieuwe onder
werp „Als het kindje binnen
komt. en wij dachten zo
dat daar ook wel heel wat
over gezegd zal worden. Reu
ze benieuwd zijn wij natuur
lijk allemaal naar de a.s. blij
de gebeurtenis op Dra-
kensteyn. Wat zou het gewel
dig zijn als er weer een klei
ne Willem van Oranje in Hol
land zou zijn! Enfin, afwach
ten maar, de kansen zijn fif-
ty-flfty.
Nu het winkelen: Mevrouw
A. G. te L. zegt over het
boodschappen doen van kinde
ren: „Een winkelier moet al
tijd maar snappen wat zij be
doelen; onze kinderen zeggen
gerust voor een half pond kra
kelingen een half pond „brille-
Soms weet je ook niet waar
ze mee thuiskomen, mijn zoon
moest eens een pond gehakt
halen, hij kwam met een kilo
biefstuk thuis. En mijn doch
tertje ging om drie ons koek
jes, maar kwam met drie
pond thuis. De juffrouw had
wel gezegd: „Is dat niet veel
meisje?" maar ze had geant
woord: „Nee, hoor, want we
krijgen visite!" Zo'n nest.
„Laatst zat ik zo omhoog
(letterlijk en figuurlijk) zegt
mevrouw A. te L. „Ik ontdek
te dat ik geen suiker meer
had en kreeg die avond visi
te. Ik woon vierhoog en al
dat trappen lopen met kleine
kinderen had me die dag al
zo doodop gemaakt dat ik ge
woon- geen moed meer had.
Zodoende kwam ik ertoe mijn
vierjarige zoon naar een su
permarkt in de buurt te stu
ren met briefje en de porte
monnee.
Ik vond het wel wat grieze
lig, het is nl. niet zo'n held,
maar hij is wel plichtsge
trouw. En ja hoor, na een
half uur kwam hij voldaan
binnen, met de suiker èn het
pakje boter, want: „Je had
ook geen boter meer mam, en
toen dacht ik, dan neem ik
dat ook maar mee.En het
was nog het juiste merk
ook!"
Verlichting
„Ik vraag me af of het alle
maal piepjonge vrouwen zijn
die op dialoog ingaan", zegt
mevrouw A. te C. „Ik heb
zelf dertig jaar gewinkeld,
dus ik weet er wel het een en
ander van. Voor- de oorlog
vochten we om kortere werk
dagen; de goederen kwamen
dan 's morgens om half zes
binnen en om 'zeven uur
moest de winkel open, dit bij-
elkaar maakt een werkdag
van dertieneneenhalf uur.
Het was een grote verlich
ting dat de winkels toen om
acht uur dichtgingen, maar
degenen die vroeger om tien
uur als laatste kwamen, kwa
men nu om acht uur.
In Scheveningen bijvoor
beeld waar ik gewerkt heb,
lagen de mensen 's zomers de
hele dag aan het strand en
dan op het laatste nippertje
even alles halen met het risi
co dat wij een boete konden
oplopen.
Nu weer dat gezanik over
een koopavond! Met die vijf
daagse werkweek kan ieder
een gemakkelijk zijn inkopen
doen, ook de werkende
vrouw; ik heb het zelf dertig
jaar lang gedaan in de mid
dagpauze.
Denkt men er wel eens aan
dat die koopavond ten koste
gaat van andermans vrijheid?
Ik logeer zomers wel eens in
een recreatiegebied in
Friesland. Daar is ook een
koopavond op vrijdag. Ter
wijl anderen van hun va
kantie genieten, moeten win
keliers van vrijdagmorgen tot
zaterdagavond vliegen voor al
die vakantiegangers."
Inderdaad zal er dan wel
dubbel gewerkt worden
maar.de vendiensten zullen Robot
er ook wel naar zijn en wij
denken dat menig middenstan
der het van die drukke zomer
weken moet hebben.
uitpakken hoeft dan niet te
gebeuren en dan gaan we zo
heerlijk de zondag tegemoet.
Wat waardeer je die zondag
dan. niet het „niets" doen.
maar het opgaan naar Gods
huis en genieten van alles."
Zakenvrouw
Hoe is het met de combina
tie huisvrouw-zakenvrouw?
De een zal dat gemakkelijker
afgaan dan de ander, afhanke
lijk ook van velerlei factoren.
„Ik ben zakenvrouw", zegt
mevrouw E. te Z., ..maar ei
genlijk ben ik liever
huisvrouw. We hebben een
drogisterij, vroeger stond ik
alleen in de zaak terwijl mijn
man de buitenklanten be
zocht. Maar het werd té druk
voor mij, en mijn man staat
nu ook de hele dag in de zaak.
Wij hebben geen personeel.
U begrijpt wel dat ik nie' j
moet hebben van een super
markt. Zelf kom ik uit een
zakengezin. mijn vader zei
vroeger al: die maken de
kleintjes dood. Al zou ik het
in een supermarkt voor niets
krijgen, ik zou er niet naar
toe gaan. Wat werkt dat door
hè, als je zo opgevoed bent?
Winkelweek
Eéns in het jaar hebben we
hier een winkelweek en dan
zijn de winkels tot 's avonds
negen uur open. We zijn al
tijd erg blij als dat weer voor
bij is. Vooral als je zoals
wij de vijftig al gepas
seerd bent; dan ben je echt
om zes uur aan rust toe.
De zaterdagavond vinden
wij ook zo heerlijk, het prij
zen van de goederen en het
Al komt mevrouw B. te S.
niet uit een zakengezin, ook
voor haar is de supermarkt
taboe. „Vooral bij de kassa
vind ik het naar, je hebt bij
na geen tijd om het geld na
te kijken en of het in orde is.
Er is nergens eens een krukje
om op te gaan zitten, dat
vind ik lastig want winkelen
is o zo vermoeiend. En dan
nog door al dat haasten heb
je het idee een robot te zijn."
Tja, die krukjes van me
vrouw B. zouden ons ook wel
lijken. Denk er eens aan, bij
de slager bijv., altijd druk, ie
der moe en wat narrig op
haar beurt of nummertje (een
uitkomst!) wachten. Wat zou
het gezellig zijn als we erbij
konden gaan zitten. Misschien
een idee voor een vooruitstre
vende middenstander die niet
zo gauw bij de pakken neer
gaat zitten!
Tot slot een raad van me
vrouw D. te R. nl.: gaan win
kelen in de vroege morgenu
ren. „Ik winkel altijd 's mor
gens, dan is het niet zo druk
en kan je rustiger je keuze
doen. Ook word je vlugger ge
holpen en is het personeel be
hulpzamer dan na een ver
moeiende dag. Ik haal 's mor
gens alles in één keer en ben
dan weer gauw thuis."
Lezeressen, we zijn in Dia
loog uitgewinkeld en hebben
kunnen leren hoe ieder op
zijn/haar eigen wijze dit op
lost. Ons nieuwe onderwerp
is weer heel wat anders,
maar wij weten zeker dat u
ook dan ons niet in de steek
zult laten!
weten bestaat, zo'n kleine rikketik
die je bij ruimer blik of alleen al
bij ouder worden kunt overzien,
desnoods overboord kunt zetten.
EN een nobel groot geweten, het
echte, het geweten van de drie
minuten stilte, van de dokwerkeiv
van de Hongaarse opstand, van als
je wilt Vietnam.
IK HEB iemand gekend die in
één college-jaar éénmaal per
week het begrip „conscience" (di,
geweten, bewust-zijn) bij Descar
tes behandelde, bij één filosoof
dus en wa tzouden we dan hier
in deze huppel-zinnetjes in de
krant kunnen beweren. En toch!
Toch is iets wat heel diep en groot
is evengoed deel van ons leven bij
aardappelkoken als bij filosoferen.
Daarom geen twee gewetens. Daar
om alleen als het kan mijn ant
woord aan twee vriendinnen, mid
den in het volle leven waarop zij
ja zeggen en waarin zij g.eJuk-
kig zijn maar waarin zij vra
gen stellen.
Geweten, zo zegt de een, komt
bij schuld uit. En met die schuld
heb ik altijd moeite, Chris. De
voel me zo .vaak zo min als ik
hoor en zie wat andere mensen
doen. Vind jij dat er zoiets als
een christelijk geweten is, of een
wereldgeweten? En dan niemt
zij enige voorbeelden.
Jo, ik zal je precies zulke voor
beelden noemen: vroeger had ik
een vriendi n die steeds als ze
haar zoontje van de kleuterschool
haalde, een zakbijbel bij zich had
om deze eventueel in gesprek met
andere wachtende moeders te kun
nen gebruiken, ja mee te geven;
gedreven als zij was (enthousiast
is een te dun woord) sprak ze mij
daarover met een zekere klem. en
ik prijs me nog steeds gelukkig
dat ik destijds nog geen kinderen,
laat staan kleuters bezat: wat zou
ik me miserabel gevoeld hebben!
Nu immers al voelde ik een zacht
verwijt in haar verhaal: wat doe
jij?
Kijk, en dat is nu juist het ge
vaarlijke. Het geweten heeft een
religieuze achtergrond, dat wilvzeg-
gen: de mens is niet alleen op de
wereld, hij is betrokken op de an
der. hij wil die ander gelukkiger
of de situatie van die ander har
monischer, en die wil, dat streven
geeft hem impulsen, en omdat hij
als mens faalt en in ieder geval
tekortschiet, voelt hij schuld en
ontoereikendheid als iets wat
hem diep treft, daar waar zijn ge
loof, zijn raadselachtig besef yan
wat waarachtig is, ligt.
Als je dit ver genoeg doordenkt,
kom je altijd bij jezelf uit. De
tweede briefschrijfster voelt dit te
recht als zij naar mensen om zich
heen kijkt, mensen die haar heel
lief zijn: zij hebben het jonge ge
zicht, de glimlach, het vertrouwen
van twintig jaar geleden verloren,
in hoeverre is dat mijn schuld?
Ja, in hoeverre. In zoverre als
jij jij beng. Daar kom je nooit uit.
Tenminste niet met die vraag te
stellen. Je komt bij Dostojewski
uit die riep: vergeef ons onszelL
Dat is alle dagen waar. Laatst
was er iemand bij ons die een
soorgelijk voorbeeld stelde: in zen
dingsbladen wordt wel eens een
verzoek gedaan, zei hij, te bidden
voor een bepaalde gemeente in Af
rika, Indonesië, enz. Dat mensen
zich hiervoor opgeven, vervulde
hem met ontzag. En, zei hij, me
teen met een gevoel van schuld.
Omdat hij niet zo was.
Nou, kijk, daar zit het nu. Als
je daar zwaar onder gebukt gaat,
doe je weer niets anders dan roe
pen: Vergeef me mezelf. Als je
een jongen hebt getrouwd uit een
stug gezin en je houdt van elkaar,
dan betekenen die twee gegevens
niet dat die jongen door jouw lief
de op zijn vijfenveertigste niet op
pelen, ook niet uit z
Hoeveel meisjes beginnen een
huwelijk niet met tegenstellingen:
mijn schoonmoeder pietepeuterig?
Dan kan bij mij alles. Zijn stand
besef? Dan ik een gezellige koffie-
tafe 1 met mijn werkster. Mijn
man zijn speelgoed altijd achter
slot en grende? lDan mijn kinde
ren de vrijheid om alles af te tui-
Waarop natuurlijk weer reacties
van toekomstige schoondochters:
o'n troep als het bij jouw moeder
.En
Met andere woorden: zo helpt
het ons niet van onszelf af. En dat
moeten we ook niet proberen. An
ders krijg je een soort na-
maak-troos t voor het geweten;
dan hap je op alle appèl aan je
schuldgevoelens, denk maar eens
aan de actie Het Dorp: ontstaan
uit een nobele impuls, werd het
een handig speculeren op schuldge
voelens: vooruit, allemaal met een
luciferdoosje de straat op, we zijn
allen even „goed".
Alsof de man die een driftbui
de baas bleef, een verpleegster dia
een kreunend mens beter legdej
een jongen die met zijn vriendeij
lachte of een plaatje draaide, ge
wetenloos was.
Je koopt niets af. Natuurlijk ié
het jouw „schuld" dat je er bent
in een anders leven. Natuurlijk is
het onze schuld dat we mens zijn.
Heel mooie gewetens die weiger
den God te erkennen hebben kin
derdorpen gesticht, de wereld wak
ker geschud, profetisch ge:proken.
Maar zij kochten niets af
Je bent al gekocht. Er is al voof
je betaald. We zien onze foto's
aan. ja. die gezichten zijn mede
door ons veranderd. En iemand
die we zielslief hebben, blijft stug;
pf negatief, of zwaarmoedig. En
je gelooft in God Die menseit
schiep. Je hoopt op een levert
waarin we los van onszeu komen.
Maar de meeste, boven geloof en
hoop uit, in de liefde.
