LUNAR ORBITER
ONOAGS
BLAD
Op bezoek
bij de
familie
Maanomzwervingen
van een ruimteschip
Operatie
ZATERDAG 1 APRIL 1967
Je hangt wat tegen het dubbe
le raam en je probeert je te rea
liseren wat daarbinnen precies
afspeelt. Het valt tegen, of in
ieder geval niet mee. Niemand,
ook de expert niet, kan zien dat
het ventilator-achtige gval nu
beslist 100 miljoen gulden moet
kosten. Degene die het tegendeel
beweert, wèet niet wat 100 mil
joen gulden is.
De kunstmaan, de satelliet,
meet nog geen twee meter in het
vierkant. Zijn blauwgroene
„jasje" en de witte „knopen"
zijn van een titaanlegering, die de
wrijvingshitte kan doorstaan,
welke bij een snelheid van
40.000 kilometer per uur op
treedt.
Geduld
Als leek kijk je met grote be
wondering naar de laboranten,
die met de precisie van een chi
rurg aan dit vierde lid van de
familie Lunar Orbiter dokteren.
Het zijn experts, die het geduld
kunnen opbrengen één schroefje
of één moertje dagenlang te
testen. Ze werken in een hecht
teamverband. Ze zijn er zich
steeds weer van bewust dat een
enkele onoplettendheid er oor
zaak van kan zijn dat er, in de
figuurlijke betekenis van het
woord, een kapitaal van 100 mil
joen gulden naar de maan gaat.
De stem> „We zijn meer dan
enthousiast over de reeds beken
de prestaties van Lunar Orbiter
I en II. De eerste missie resul
teerde in 214 haarscherpe maan
foto's; de tweede missie bracht
zelfs 240 platen op. Nog enkele
feiten en cijfers, heren: alle Lu-
nar Orbiters nemen 29 kilometer
film op hun maantocht mee.
Voor het terugseinen van de fo
to's, dat een maand in beslag
kan nemen, wordt op aarde bij
na 250 kilometer film gebruikt".
Zo, zo, denk je dan: een pro-
duktie van 200-250 foto's per fa
milielid. Een kostprijs van
400.000 tot 500.000 gulden per
plaat dus 't lijkt wel niks!
De excursie gaat verder. De
goed van de tongriem gesneden
commentatoren wisselen elkaar
voortdurend af. Het gaat ten slot
te op z'n Amerikaans. En uit
Amerika stamt de super-speciali-
Foto's
nar Orbiters zijn gemaakt. Het
zijn vergrotingen van micronega
tieven, welke het maanlandschap
in een ijzige verstilling tonen. Er
bevinden zich niet alleen van bo
ven, maar ook van opzij geno
men platen bij. Een indrukwek
kend en tegelijk een normaal
landschappelijk gezicht. Het is
of je aan de voet van de Kara-
vanken rijdt en het bergmassief
langs je heen ziet glijden.
De stem spreekt over kraters
als Copernicus en Eratosthenes
alsof ze reeds gemeengoed zijn.
Je vangt namen op als die van
Reinhold, Gay-Lussac, Tobias
Meyer en Lansberg.
„In feite," zo klinkt het in je
oren, „ziet u hier het grondmate-
riaal van de maanatlas, die zal
worden samengesteld. Een fan
tastisch stuk luchtkartering van
een andere planeet. Alleen de
Lunar Orbiter I kwam met
100.000 vierkante kilometer aan
close-ups terug en met 1.000.000
vierkante kilometer aan op grote
afstand genomen foto's."
Als je dan ook nog wordt ver
teld dat de peervormige maan
vier keer zo klein is als de aar
de, ga je in de stelling geloven
dat het inderdaad mogelijk is
met vijf gezinsleden van de fami
lie Lunar Orbiter de hele verken
ningstaak te verrichten.
technische breinen hebben sa
mengesteld.
Je wordt verder geleid. Je
staat nu voor een lid van de fa
milie Lunar Orbiter, dat voor
proefnemingen op de grond
wordt gebruikt. Je kijkt in. de
camera-ogen zonder ook maar
enig verschil te ontdekken met
DOOR
Link van
Bruggen
Details
Dat het ook om kleine cijfers
gaat, merk je als je de stem
hoort zeggen:
de lens van je eigen fototoestel.
De door Kodak gewrochte appa
ratuur is trouwens ook niet veel
De stem: „Vergelijkingen zijn
vaak onthullend, heren. Denkt
eens aan uw eigen camera; u
hebt allen wel eens geprobeerd
een beeld op grote afstand te
vangen. Hoe moeilijk is dit niet;
hoe slecht zijn vaak de resulta
ten. De Lunar Orbiters staan
voor niets. Ook als de platen op
een afstand van honderden kilo
meters worden gemaakt, zijn er
nog talrijke interessante details
op te ontdekken. De close-ups, die
u zojuist hebt gezien, zijn mini
maal 45 kilometer van de lent
verwijderd geweest."
Er is een wereldwijde organisa
tie opgezet om de familie Lunat
Orbiter de noodzakelijke le
vensruimte te geven. Op de ruim
tevaartbasis Cape Kennedy;
wordt met krachtige en peperdu
re raketten de lancering ver
richt In Goldstone (Californië),
in Woomera (Australië) en in Ma-
dua (Spanje) zijn observatiesta
tions gebouwd, waarin de terug-
geseinde informatie over de
maan wordt uitgezift en uitge-
De stem: „De eerste missie
van een Lunar Obiter is het ma
ken van close-ups om een
geschikte landingsplaats voor
astronauten te vinden, terwijl de
tweede missie op het fotografe
ren Blaat van het hele, zichtbare
maanoppervlak. Er is echter nog
een derde missie. Zij duurt voort
zolang de krachtbron in stand
blijft, die door zonne-energie
wordt gevoed. Het gaat hierbij
om algemene gegevens, die het
wezen van de maan betreffen,
en waarover we niet genoeg we
ten kunnen."
„Oneindig," zegt de stem.
„Hier op aarde wordt er onge
veer een jaar aan gebouwd, en
het vergt slechts zes dagen om de
satelliet in een baan om de
maan te brengen. In het luchtle
dige daar blijft hij eeuwig zwe
ven, ook als elk contact met zijn
opdrachtgevers verbroken is."
Het is duidelijk: de als
Amerikaanse toeristen foto
graferende kunstmanen zijn
een langer leven beschoren
dan u of ik.
Lang leve de familie Lunar
Orbiter!
TTOE de Lunar Orbiter in een baan om de maan wordt gebracht, laat
-*■ deze tekening duidelijk zien.
Als de satelliet zich heeft losgemaakt van de Atlas-Agena-raket gaat
hij even op eigen stuwkracht verder (1). Het doel hiervan is een koers
correctie aan te kunnen brengen.
De raket van de Lunar Orbiter ontbrandt opnieuw als hij zich gereed
maakt voor een wijde elliptische baan om de maan (2). Hij blijft daar
lang genoeg om de nodige foto's op afstand te maken (3) en om de technici
op aarde in de gelegenheid te stellen de koerswijzigingen voor zijn uit
eindelijke bestemming te berekenen.
De tweede en laatste baan (4) voert tot 45 kilometer van het maan
oppervlak (5). Hier worden de scherpe en gedetailleerde foto's gemaakt,
welke nodig zijn om een geschikte landingsplaats voor een bemand
ruimtevaartuig aan te wijzen.
Nadat de film van de Lunar Orbiter is uitgeput, blijft hij op de
„binnenbaan" rond de maan zweven. Hij zendt dan weliswaar geen foto's
meer, doch voor waarnemers op aarde behoudt hij toch zijn nut. Zolang
zijn door de zon gevoede energiebron in stand blijft, kan hij bruikbare
informatie geven over onderwerpen als meteoorstof en zwaartekracht.
SEATTLE Het huis van de familie Lunar Orbiter is een lelijk,
rechtlijnig laboratorium, dat van buiten op een pakhuis lijkt. Het
is zo onopvallend als het maar zijn kan. Op Highway nummer 99, die
er rakelings langs loopt, beweegt zich het drukke verkeer tussen Down
town Seattle en Tacoma. De Elliot Baai, die zich fors in de waterrijke
staat Washington heeft gewrikt, vormt in wezen de grens met de Stille
Oceaan.
Van de gezinsleden, acht in kapitaal is deze enorme som ren-
getal, zijn er drie de ruimte teloos.
ingestuurd Dit jaar zullen er Meer dan duizend „„tgejaste
nog twee volgen. De overigen en vaak hoog gesalarieerde man-
zullen de maan nooit zien, nen verzorgen en koesteren de
omdat ze voor werk op deze f,.U!\ar Orbiters als hun eigen
planeet zijn voorbestemd, kinderen-
voor proefnemingen eigenlijk, Het zijn werknemers van
die pas in de jaren zeventig ,dle als da grootste vlieg-
r u+ n e tuigfabriek van de wereld geldt,
hun vruchten zullen ai- doch „gelijkertijd enorme op-
Werpen. drachten uitvoert voor het Ame
rikaanse bureau voor ruimte-
Het beroep van alle Lunar Or- NASA- Om precies te zijn:
alleen het vorig jaar werd aan
biters is fotograaf. Ze xijn echter raketten
so gespecialiseerd dat ze hun ge
wicht in goud waard zijn. In
bun op de gram af 385 kilo
•en derde hiervan wordt ingeno
men door camera-apparatuur
i. inn „llMo„ Een stem, zo'n typisch Ameri-
1. «on 100 miljoen *"ld™ kaansa stem duideiijki sympa.
geïnvesteerd. Het komt er «11e- thiek, maar lerend: „U bevindt
maal te zijner tijd uit, maar als zich nu voor de kamer, waarin
Stofvrij
De operatie i» in volle gang. Al ln het begin van de jaren zestig
werden de strategen opgesteld en de miljarden gereserveerd, die in
het begin van de jaren zeventig de eerste mens op een andere planeet
moeten brengen.
Operatie Maan heeft, voor de Amerikanen althans, drie fasen. Ze
staan alle in het teken van de fotografische verkenning. Niets zal aan
het toeval worden overgelaten. Een complete en zeer uitvoerige maan
atlas is in voorbereiding om uit de mogelijke landingsplaatsen de
beste te kunnen kiezen.
De fase Ranger is thans afgesloten. Deze satelliet, die de eerste
close-ups van het maanoppervlak naar Cape Kennedy zond, was het
medium waarmee onderzoekingen werden verricht ten behoeve van de
lancerings-, de besturings- en de navigatietechniek. De Rangers waren
harakiriplegers. Toen ze hun werk hadden gedaan, sloegen ze te
pletter in de kraters, die de maan lijken te bedekken.
De tweede fase, waarin de Surveyor wordt gebruikt, is nog niet
helemaal beëindigd. Wel kon z\j aanzienlek worden ingekort de
nummers 8, 9 en 10 werden onlangs van het serieljjetje geschrapt
doordat de resultaten van de nummers 1 en 2 alle verwachtingen
hadden overtroffen.
De Surveyor, waarvan er nog vyf de ruimte in zullen gaan, maakt
vloed van gegevens naar de aarde,
die van groot wetenschappelijk be
lang zijn voor het steeds dieper
gaande onderzoek. Pas als z'n ener-
[J giebron is uitgeput, wordt hem het
zwijgen opgelegd. Er is dan geen
contact meer met de wereld, die hem
heeft uitgestuurd.
In de derde fase, die half in de tweede fase geschoven is, maakt
de Lunar Orbiter furore. Dit ruimteschip wordt in een lage baan om
de maan gebracht om de oppervlakte van de enige natuurlijke
satelliet van de aarde te filmen. Het vorig jaar zijn er twee, dit jaar
is ar al één gelanceerd. Het is de bedoeling er vóór 1 januari nog
twea te laten volgen.
Hoewel nummer 1 de technici op de grond gedeeltelijk in de
steek liet een van de camera-ogen werkte niet perfect waren
de astronomen over de resultaten in extase. Er werd zelfs beweerd
dat men in één week meer geleerd had over de maan dan in de
voorafgaande halve eeuw het geval was geweest.
De Lunar Orbiter kan de verkenners aller verkenners worden
genoemd. De foto's die hij maakt, kunnen zodanig worden uitvergroot
dat het mogelijk ia met grote nauwkeurigheid een plaats aan tc
wijzen, die zonder risico's is voor het landen van een bemand ruimte-
Met Operatie Maan van het Amerikaanse bureau voor ruimtevaart
NASA is het overigens niet steeds van een leien dakje gegaan. De
tegenslag was er ook, zelfs zó'n tegenslag dat de landing van de eerste
Amerikaanse astronaut op een andere planeet waarschijnlijk twee
jaar later zal geschieden dan was gepland.
„Het wordt niet 1969 of 1970", zei een verslagen functionaris van
Cape Kennedy, toen hü twee maanden geleden vernam dat Grissom.
White en Chaffee levond in hun cabine waren verbrand tijdens een
proefneming op de grond, „maar 1971 of 1972. Er moet gezocht
worden naar nieuwe materialen en gasmengsels, en daar gaat heel
wat tijd mee heen".
De kans zit er daardoor in dat Diet de Amerikanen, maar de Russen
als eersten de maan bereiken. Van wetenschappelijk belang is dit niet.
De magische tijdslimiet die was gesteld, en die, naar vermoed wordt,
de oorsaak was van het drama met het Apollo-project, had slechts
«verwegingen van prestige en propaganda tot achtergrond.
Lunar Orbiter IV voor zijn
vlucht naar de maan wordt ge
reed gemaakt. De ingenieurs, die
u achter het glas ziet, dragen
speciale kleding en mogen niet
roken. Hun werkruimte is stof
vrij. Dit kon pas na een lange
serie proefnemingen worden be
reikt, omdat elk tochtje, zelfs
dat wat bij het openen van een
deur ontstaat, moest worden
voorkomen".
De Lunar Orbiter in xiveefstand.
„Het gaat ons niet alleen om
de grote lijnen, mijne' heren,
maar ook om de details.
Ofschoon de maan 400.000 kilo
meter van onze planeet verwij
derd is, moeten we met behulp
van deze platen landingsplaatsen
voor astronauten kunnen
vaststellen, die minimaal 7 vier
kante meter groot zijn. Slechts
deze ruimte heeft de eerste cabi
ne nodig, die zonder één schok
of stoot op de maan zal neerda
len."
De grote zowel als de kleine
cijfers spreken de buitenstaan
der als een benauwenis aan. De
computer-rekenkunde van het
ogenblik is voor geen mens meer
te bevatten. De technische brei
nen kunnen kennelijk niet meer
falen. Wie nog wel kunnen strui
kelen, zijn de lieden, die deze
