KERK IN KONGO
DRIE KEER LUTHER
in de film
werelden
tussen
twee
Christenen
hebben
vijf goden"
GEESTELIJK
LEVEN
OOST-DUITSLAND VIERT:
1 OOO jaar Wartburg
450 jaar Reformatie
ZATERDAG 25 MAART 1967
DOOR:
Drs. C. van der Poort
De schrijver van dit artikel is leraar economische en sociale wetenschap
pen aan een middelbare handelsschool, die uitgaat van de Evangelische
Kerk van Manianga-Matadi in de provincie Midden-Kongo. Hij werd in
1964 uitgezonden door „Dienst over Grenzen".
's-Morgens om 9 uur kwam hij hij ons aan de deur:
een jongen uit één van de hoogste klassen, maar met
tranen in de ogen. Of hij nu de fiets mocht lenen om
zijn vader te gaan vertellen, dat het kleine broertje,
dat de vorige dag naar de zendingspolikliniek was
gedragen, nu was gestorven. Het dorp is minstens 40
km ver
Toen hij de volgende middag terugkwam en wij
hem vroegen, waarom de moeder het jongetje niet
eerder naar de polikliniek had gebracht, antwoordde
hij: „Ach het is zo ver om van mijn dorp naar de zen-
dingspost te lopen met een ziek kind en bovendien
kost het ziekenzaaltje 70 francs (50 cent) per dag".
Hij vertelt er niet bij, dat zijn vader en moeder het
toch raadzamer vonden om, vóór de zendingsver
pleegster toch eerst de „Kongolese dokter" te raad
plegen met gevolg dat het kind net die éne dag te
laat de goede medicijnen kreeg.
Kongolese christenen zingen graag en veel, zowel de klassieke Europese kerkmelodieën, als nieuive Afrikaans».
Dit is de éne zijde van het
leven „ergens" in Kongo. De an
dere zijde zijn die rustige bijna
romantische dorpjes, waar de
mannen in de namiddag in het
„dorpshuis" hun pijp roken en
de alledaagse dingen bespreken.
Die mooie zijde zijn ook de kin
deren. die je als Europeaan
met uitdagende nieuwsgierigheid
opnemen en altijd opnieuw rea
geren alsof ze voor het eerst van
hun leven een blanke zien. zodra
je het domein van hun dorp be
treedt. Maar is dit de werkelijk
heid?
is geen fantasie, maar realiteit
tijdens de lijdensweken van
1967. Een voorbeeld temidden
van vele anderen. De vader en
de moeder uit ons verhaal zijn
christenen, natuurlijk en ze zijn
gedoopt, ook natuurlijk, want de
zending heeft de christelijke reli
gie gebracht, nu al meer dan
veertig jaar geleden. Maar tege
lijkertijd is de traditie sterk ge
bleven. de traditie, die wil, dat
niet de ouders, maar de oudsten
van de familie de beslissingen
Gelijk
Fetisj
Het kereltje dat gisteren op
moeders rug naar de zen-
dingspost werd gedragen, speel
de enkele dagen geleden nog
met zijn kameraadjes op het zan
derige pleintje van het dorp,
zich niet bewust van de naderen
de ziekte. Maar toen hij 's
avonds koortsig werd, is moeder
onmiddellijk naar haar oudere
broer gelopen om raad. En die
broer heeft de oudsten van de
clan bijeengeroepen om over het
geval te beraadslagen. Toen
heeft men. zoals de traditie het
wil, het kind meegenomen naar
de „Kongolese dokter", of de
„profeet" of hoe men hem maar
noemen wil. En hij heeft krui
den voorgeschreven en aan de
moeder een „fetisj" toever
trouwd, die het kind moet
beschermen. Pas de volgende
dag, als men ziet dat de koorts
eer toe- dan afneemt, besluit
men toch maar de lange en war
me tocht van 40 km door de heu
vels te ondernemen, maar dan is
het te laat.
Dit voorval, één uit de velen.
Zeker, Kongo is een onafhanke
lijk land en de wil om die onaf
hankelijkheid te beleven is
sterk. Hoe vaak gebeurt het niet.
dat zelfs eenvoudige dorpelingen
in het gesprek het gelijk aan
hun kant willen krijgen door de
opmerking: „pardon, wij zijn nu
onafhankelijk", met andere woor
den. „voor de onafhankelijkheid
wilde u (de blanke) altijd gelijk
hebben, maar nu is het gelijk
aan onze kant".
De onafhankelijkheid brengt
aan de ene kant de wil naar
vooruitgang mee. een wil die dik
wijls belichaamd wordt in het
„naar de stad trekken", maar an
derzijds heeft de onafhankelijk
heid op het platteland een sterk
opnieuw beleven van de traditie
meegebracht, en wel vooral bij
de ouderen.
Zo leeft bijna elke Kongolees
tussen „die twee werelden"; de
wereld van het dorp, van de tra
ditie en de fetisj, voorgeschreven
door de „dokter" van de clan en
die andere wereld, de wereld
van de westerse invloeden, van
de transistorradio met zijn dage-
liikse toespraken van president
Moboetoe. die vertelt over
„indépendance économique" (eco
nomische onafhankelijkheid na
LUTHERS WARTBURG gaat grote dagen tegemoet', hij bestaat dit jaar 1000 jaar en bovendien kan
men het 450-jarig jubileum van de Reformatie vieren.
In Oost-Duitsland, waarin de Wartburg gelegen is, zal uiteraard niet alleen de kerk, maar ook de
staat (want het is Ulbricht er alles aan gelegen het Duitse verleden te eren) aan dit belangrijke
historische gebeuren grote aandacht besteden.
In de Wartburg is nog altijd de ..kamer van Luther" te zien, als het t
minste zijn kamer is, want sommige kerkhistorici menen dat liij in i
andere vleugel van het gebouw gewerkt heeft aan zijn vertaling van
Nieuwe Testament.
(Van onze kerkredaclie)
TNE crisis, waarin de Kongolese
kerken zich momenteel be
vinden, blükt ook uit een tweetal
rapporten van Amerikaanse zen
dingsmensen, die ons deze week
vanuit Genève bereikten.
zijn kerk, de Christian Churches
(Disciples of Christ) in de VS.
was geschokt door de ongeloof
lijke verdeeldheid, die by in
Kongo had aangetroffen. Mrn«en
in dorpjes spreken over „vijf ver
schillende goden" van de christe
nen, naar de vyf verschillende
kerken, die zij in hun streek had
den le
nisch getuigenis moeten laten
„Mijn indruk van de kerk in
Kongo is, dat ze zwak is in
zaken van kerkorde en kerkrege-
ring, maar zich inspant om haar
eigen identiteit te vinden. Haar
leiders hebben een diep verlan
gen naar het evangelie en naar
de beste wijze, hoe zij dat evan
gelie kunnen overdragen aan het
volk en kunnen gebruiken bij de
ontwikkeling van de natie", aldus
England.
PESSIMISTISCHER was ds.
Louis Johnson, die een be
zoek bracht aan de Amerikaanse
baptistenzending. Hij spreekt in
zijn rapport van een grote crisis
als gevolg van kortsluiting tussen
de buitenlandse zendelingen en
de Kongolese predikanten.
de politieke onafhankelijkheid
van 1960). De wereld van de gro
te stad, de wereld van Kinsjasa,
met z'n fabrieken, z'n lawaaieri
ge bars, z'n stadion met de bijna
afgodische bewondering voor de
„nationale voetballers". Maar te
gelijkertijd de wereld van de
honderdduizenden werklozen, de
stijgende prijzen en het voedsel
tekort.
Leiding
Ergens tussen die twee werel
den in, bevindt zieh de Kerk. be
vindt zieh de christelijke religie,
enerzijds traditioneel en stamge-
bonden, anderzijds „westers" geo
riënteerd en „dus" modern. Even
als de politieke onafhankelijk
heid stamt de kerkelijke onaf
hankelijkheid van 1960. In dat
jaar zagen de Kongolese predi
kanten zich plotseling de taak op
gelegd, leiding te geven aan de
kerk en vorm te geven aan die
voor Afrika eigenlijk we
zensvreemde christelijke religie.
De kerkelijke leiders zijn zich
dit wel degelijk bewust, maar de
gewone kerkleden kunnen zich
maar moeilijk indenken dat „de
zendelingen" niet meer alles re
gelen en dit laatste geeft nogal
eens moeilijkheden vooral op fi
nancieel gebied. Immers, een
zelfstandige kerk dient ook finan
cieel zelfstandig te worden.
kómen, de Bijbel onder de arm,
soms zelfs in een keurig plastic
zakje tegen de regen.Maar de
ze Bijbel heeft voor vele Kongo
lezen nog niet veel méér beteke
nis dan een wetboek van gebo
den en verboden. Wat deze Bij
bel wil zeggen voor het gewone
leven, speciaal in de situatie van
snelle verandering, die Kongo
als zovele Afrikaanse landen
doormaakt, is nog niet geheel
duidelijk. Daarom kan de „Kon
golese dokter" voortleven naast
de zendingsverpleegster en is hij
zelf ook dikwijls gedoopt
christen. Daarom leven de vele
geesten voort naast De Geest
Daarom wordt in de strijd om
leven en dood aan een fetisj dik
wijls nog dezelfde waarde toege
kend als aan de kracht van De
Levende.
Op Hemelvaartsdag (4
mei), de datum waarop
Luther in 1521 naar de
Wartburg werd ontvoerd,
zal de Evangelische Kerk
van Thüringen op de bin
nenplaats van de duizend
jarige burcht een feeste
lijke godsdienstoefening
houden en andere feest**
lijke manifestaties organi
seren. Zo zal voor h^i
eerst de in opdracht van
de Thüringer Landeskir-
che vervaardigde Luther-
film „300 dagen eenzaam
heid" vertoond worden.
Kerk
Deze film is speciaal gewijd
aan het verblijf van Luther op
de Wartburg. Hij begint met een
rondblik vanaf de toren van de
Sankt Georgkirche in Eisenach,
waarna beelden volgen van een
godsdienstoefening op de Wart
burg. Bisschop dr. Mitzenheim
zet in een commentaar uiteen
welke grote betekenis het ver
blijf van Luther op de Wartburg
voor de Reformator persoonlijk
en voor de kerkgeschiedenis
heeft gehad. Zoals men weet
heeft Luther op de Wartburg de
bijbel in het Duits vertaald. Aan
de hand van historische prenten
en documenten wordt deze bete
kenis nader toeglicht. Bovendien
heeft men gelegenheid iets uit te
beelden van het leven van Lu
ther in Eisenach en Erfurt. De
film duurt 30 minuten en is in
kleuren.
Aan de film vooraf gaat een
zwart-wit filmpje over hel
godsdienstig en kerkelijk leven,
dat de jonge Luther
jaar geleden aantrof.
jaar Wartburg, 450 jaar Reforma
tie en... 150 jaar Deutsche Bur-
schenschaften(i)
Het Oostduitse blad „Filmspie-
gel" drukt het eenvoudigjes zo
uit: „De Wartburg wordt in deze
film niet alleen in zijn schilder
achtige, middeleeuwse schoon
heid uitgebeeld, maar voor alles
in zijn betekenisvolle historie
Van deze plaats boven Eisenach
gingen de tendenzen uit naar
een Vaderland van de humani
teit, van de vrede en van de de
mocratie".
Jargon
450
Wetboek
hel
JOHNSON
J van de zendingsstrategie van
de afgelopen jaren, dat men er in
Kongo niet in geslaagd is. om,
zoals in andere Afrikaanse landen
wel gebeurd i«, sterke nationale
kerken te onhsikkrlen. En nog
steeds tonen volgens deze Ameri
kaan vele zendingen weinig of
geen besef van de revolutionaire
tyden, die Kongo doormaakt
Zendingsstrategie? ,Je krygt
het gevoel, dat we maar wat dob
beren. Er is geen duidelijke ge
zamenlijke strategie in onze drie
voornaamste werkterreinen: on
derwijs, evangelisatie en gezond
heidszorg."
EN Johnson rapporteerde ook.
dat de „leken" in de Kongo
lese kerken maar een zeer kleine
stem hebben.
Maar ook op geestelijk terrein
moet de zelfstandigwording nog
worden verwerkt. Inderdaad ziet
men 's zondags de dorpelingen
in groten getale naar de kerk
Getuigenis
Als morgen overal op de
-°reld Pasen geviert wordt,
zullen ook in talloze kleine
Kongolese dorpen de gelovi
gen opgeroepen door de
tam-tam naar de kerk
gaan om het getuigenis van
het Leven te horen, een ge
tuigenis, meestal niet ge
bracht door een welsprekend
predikant, maar door eer
simpele dorpsevang-list. Hei
getuigenis van het Leven
dat ondanks alle tegengetui-
genissen tóch in K->ngo aan-
vezig is en tegen alle dood in
dóórwerkt.
Staat
Maar niet alleen de kerk, ook
de staat heeft een film in de
maak ter gelegenheid van het
1000-jarig bestaan van de Wart
burg. Deze documentaire van de
DEFA (de Oostduitse filmproduk-
tiemaatschappij) is geregisseerd
door Heinz Fischer en heet kort
weg „De Wartburg" met als on
dertitel: „Bakermat van het Hu
manisme". Het is de bedoeling,
dat deze kleurenfilm „de beteke
nis van het bouwwerk en de met
zijn geschiedenis verbonden pro
gressieve tradities duidelijk
maakt". Men wil met deze film
drie jubilea tegelijk vieren: 1000
Men moet dit dialectisch mate
rialistische jargon als volgt le
zen. „Luther, Goethe en Ul
bricht, 't is één pot nat".
Het Duitse nationalisme, dat
in het verleden ook altijd alles
wat waardevol was op Duitse bo
dem zonder meer en ongenuan
ceerd annexeerde, is nu met heel
zijn hebben en houden op zijn
beurt door de Ulbrichtstaat gean
nexeerd. Zonder blikken of blo
zen wordt Luther op het Pro
crustesbed van het historisch
materialisme gelegd en men be
wijst wat men bewijzen wilde,
t.w. dat hij één van de „progres-
sieve" voorvaderen van het com
munisme (hier genoemd: demo
cratie) is geweest.
Gelukkig is deze Ulbrichtpro
oaganda nogal doorzichtig en
heeft zij in ieder geval één prak
tisch nut: men is uitermate zui
nig op zijn oude monumenten er
de Wartburg is dan ook met
zorg gerestaureerd.
Subsidie
Oost-Duitsland heeft boven-
Oost-Duitsland is nogal content dien uit West Duitsland de tele-
met dit propagandawerkje en visiefilm van Radio Hessen „Lu-
heeft het liefst in tien vreemde therplaatsen tegenwoordig"
talen laten na-synchroniseren, geïmporteerd. Deze film, die 50
waaronder in het Engels, Frans minuten duurt is gemaakt door
Het OostduitSmnHHtünisme heeft
de Wartburg geannexeerd als een
machtig symbool van uat het Duitsi
eo/fe de wereld gegeven heeft ..voor
humaniteit, vrede en democratie".
Engel Angel
vino ner
gcmamceluk
Te hcl pen
ANOEdÈN Te WUZEH
QA HUN FOUTSN
Raao re aeven
dt. Albert Rudolph uit Wiesba-,
den en opgenomen in de Luther-j
plaatsen: Eisenach, Eislebem
Mansfeld. Wittenberg en Erfurti
Hij is speciaal geïmporteen
voor kerkelijk gebruik en d
Oostduitse staat geeft hiervoo
zelfs een subsidie. De film word
op kerkelijke bijeenkomsten ver
toond samen met een nieuwi
korte film over de Bijbel „Bucl
der Bücher."
Op hervormingsdag vorig jaai
werd de film in de Wittenbergei
Stadskerk voor het eerst in Oost
Duitsland gedraaid voor meei
dan duizend toeschouwers onde
wie de burgemeester van Witten
berg en de voorzitter van dt
districtsraad Wittenberg. Vooi
het Duitse verleden heeft dt
DDR kennelijk een zwak plekje
EV. GROLLE
