HIJ WERKTE ZOLANG HIJ HET LICHT ZAG LAANvanSCHELTEMA Leendert Scheltema 1876-1966 Schade aan jonge tomatenplanten Zijn nalatenschap gerangschikt .•WEUTTE LEIDSE COUP ATT MAANDAG 20 FF.BKl \RI 19M GENOEMD N/UR OE WAÏERING5E KUNSTSCHILDER SCHELTEM4 Van 17 februari lot en met 10 maart wordt in het rijksmuseum Huis Lambert van Meerten aan de Oude Delft te Delft een tentoonstelling ge houden van het werk van Leendert Scheltema. Een herdenkingstentoon stelling, want de schilder overleed 19 juli 1966 op bijna negentigjarige leeftijd. Zijn nalatenschap bleek vijfhonderd schilderijen en niet te tellen schet sen en tekeningen te omvatten met een zorgvuldig bewaarde corresponden tie, zowel met vele vrienden in later jaren als met zijn grootvaderde ka pitein van een driemaster, Leendert Popta Wassenaar. In Wateringen werd het wegje waar hij woonde in 1961 Laan van Schel tema genoemd. Wie was Leendert Scheltema, die het grote publiek nauwe lijks kent, maar tientallen trouwe vrienden had? Wie was de man, die zo het verleden koesterde en toch op zijn laatste gang die zaterdagmorgen naar het kerkhof van Wateringen begeleid werd door zovele jongeren? Zelfportret, waarschijnlijk uit 1935, van Leendert Scheltema. In het raadhuis van Wateringen hangen vele werken. Luchtverontreiniging WESTLAND Het Proefstation te Naaldwijk stelt een onderzoek in of de vreemde verschijnselen, die bij jonge to- matenplantjes werden ontdekt en die in de nacht van vrijdag op zaterdag zijn ontstaan, aan de luchtverontreiniging te wijten zijn. Het betreft ook thans weer een ge bied van de Oranjepolder en langs de Maasdijk, de gemeenten Naaldwijk-De Lier en 's-Gravenzande. Hetzelfde ge bied waarin reeds eerder schade door luchtverontreiniging werd aangericht. Kwekers ontdekten *s morgens in hun kassen en warenhuizen, dat de blaadjes van de tomantenplanten omkrulden en slap neerhingen. Hier en daar herstelden de blaadjes zich weer na enkele uren, doch op som mige bedrijven bleef de toestand voort duren. Vooral de jongste plantjes, die van vier tot zes weken oud. hadden er het meest onder te lijden. De wat oude re planten hadden kennelijk meer weerstand. Hoewel op dit ogenblik nog niet precies is vast te stellen op hoeveel bedrijven in totaal de feiten zich voorde- Northwesterns geen dividenden AMSTERDAM Nortnwestern and Pacific Hypotheekbanken stellen voor de aandeelhoudersvergadering uit te stellen, het dividend over te slaan en de weinig veranderde winst te reserveren omdat de afwikkeling van Investa en de daarmee- verbonden Centraal Hypothekenfonds er Centraal Beleggingsfonds weer aanmer kelijk vertraagd is. Rente en aflossing der banken blyven gewaarborgd en te gen afwikkelingsverliezen op de zeker heden lijken de reserves voldoende. Het bedrijf in Amerika zal geen verandering tonen. den, werd dit reeds op tien a twintig bedrijven geconstateerd. Het Proefsta tion te Naaldwijk stelde in de loop van zaterdag op diverse bedrijven een voor lopig onderzoek in en verzamelde foto materiaal. Er kon nog niet worden gezegd, of en in hoeverre hier sprake is van vergifti ging, dan wel dat klimatologische omstandigheden zich lieten gelden, hoe- el het opvallend is. dat ook nu weei hetzelfde gebied, dat het dichtst bij is betrokken, het Waterweg-Botlekgebled Ugt. Afgewacht moet ook worden, of blij vend letsel aan de plantjes is toege bracht. Voorozver kon worden nagegaan, zijn het alleen de tomatenplanten die wer den aangetast. Deel belang Tricotbe?t Zuid-Afrika verkocht BEST Tricobest meldt dat zij de helft harer deelneming in Zuid-Afrika 50 procent boekwinst verkocht heeft aan een Zuidafrikaanse financiële instelling. De bedrijfsresultaten in Ne derland zijn niet onbevredigend ge- Spaarsaldo in januari lager dan vorig jaar AMERSFOORT De Nederlandse spaarbankbond meldt dat het spaaro verschot in januari f38,1 (vorige maand 33, vorig jaar 43,3) miljoen beliep. De inleggingen waren f444.8 (vorig jaar 368) miljoen, de terugbetalingen £406,7 (vorig jaar 324.7) miljoen en het totale tegoed steeg tot f 5755.5 miljoen. Leendert Scheltema was op eens in mijn leven. Ik moet toen een jaar of vijf, zes ge weest zijn. Ze zeiden, dat ik Oom Leen moest zeggen, maar latei* toen we in een drukke correspondentie ver wikkeld raakten noemde hij zichzelf altijd Leen Schelte ma en liet dat „oom" weg. De familierelatie kon me trouwens weinig schelen. Hij was er en dat was fascine rend genoeg. Wat me het meest boeide weet ik niet. Zijn rossige baard en dat in een familie waar de heren allemaal glad geschoren plechtige heren waren? Zijn heel lichtblauwe ogen, die je aanzagen met een intensiteit als grifte hij elke trek in zijn geheugen? Wat hij ook deed. want het kleine schetsblok en het potlood kwamen telkens uit een zak. van zijn ruige jasje. Zijn stem, die zacht was én je maar weinig hoorde? Het geduld waarmee hij naar je verhalen luis terde en er met bedaarde ernst od in ging? We vormden waarschijnlijk een vreemd gezelschap. Daar was de oude dame, die heel de dag zorgzaam rond ons dribbelde en altijd maar wilde, dat we iets eten zouden. Dat deed ze wel steeds als je bij haar kwam, maar nu toch wel in hevige mate. Het waarom snapte ik aan tafel. Bij de pudding. Een prachtige chocoladepudding met, enor me luxe in die dagen, slagroom! Dat ze hem een extra groot stuk opschepte, kon ik begrijpen, want hij had tot mijn stomme verbazing hele maal geen vlees gegeten. Maar nooit zal ik vergeten, wat hij na het eerste hapje zei: „Mama heeft toch geen ei door de pudding gedaan?" Haar antwoord met dat kleine onder toontje van snibbigheid uit pure teleur stelling dat haar bedrog zou kunnen uitkomen: ..Jongen, hoe kom je er bij Hij was toen notabene al een man van veertig. Gehoorzaam, gerustgesteld lepelde hu genietend verder En ik. klein meisje, lepelde ook. stil letjes me afvragend waarom tantt zo jokte, want ik had haar zelf de eieren zien klutsen, tóen ik de keuken in glipte om de puddingpan uit te mogen likken. Ik leerde, dat dit het enige maar eeuwige strijdpunt tussen die twee was Leendert Scheltema was over tuigd vegetariër en meer dan dat. Een mot die om een lamp vloog, ving hij met voorzichtige handen en bracht haar buiten de deur met de woorden tot afscheid: „Vlieg jij nog maar wat verder De oude dame was altijd bezorgd, dat bij zijn deel niet zou krijgen. Zo als hij steeds haar maande zich niet te vermoeien en zichzelf eens wat luxe te gunnen. Toch was hij haar zoon niet maar haar stiefzoon. Leendert Scheltema was in De Rijp op 7 augustus 1876 geboren, waar zun moeder twee jaar later overleed. De jonge weduwnaar Teun Scheltema zond zijn beide kinderen, het jongetje_en zijn vierjarig zusje naar Ameland; grootouders Scheltema lachen meedoet als ze met vereende krachten mij willen leren fietsen. Naar Otto van Tussenbroek die. o wonder, een woonboot in het Soaarno heeft. Maar wonen en werken doet Leendert in Wateringen in het kleine huisje, \vaar altüd de trekpot onder de theemuts staat. Waar iedereen naar toekomt, die een luisterend oor verlangt, die problemen heeftDat zijn kunstbroeders, of zo maar vrienden, bewonderaars of studen ten, die hebben gehoord van de schilder waar allen altüd welkom zün. Zo kwa men er op een dag in 1961 twee jonge lieden aan. Gelopen uit Den Haag, linea recta van het tentoonstellingszaaltje waar Scheltema exposeerd*. Het was een jongeman, Herman Zan- stra. met een vriend. Hij had, zo beschrijft prof. H. Zanstra het me, nu een schilderij gezien: „Een molen met machtige wieken en vlammend gras. Ik was er verliefd op. direct". En de jonge Zanstra had net een baan gekregen als assistent technolo gie in Delft met het kapitale maandsalaris van honderd gulden I De catalogusprijs van de molen was f 150, maar na een kopje thee liet Schel tema' de prijs tot f 100 zakken. Vooruit maar En toen Zanstra in 1921 naar Amerika vertrok met de benoeming tot professor in de sterrenkunde aan de uni versiteit van Minnesota in zijn zak ging de molen mee mèt een schilderij van tul pen, niet gekocht maar gekregen van Scheltema. De professor is de wereld doorgetrokken met deze schilderijen. Nu hangen ze in zijn woning in Heemstede. Scheltema schildert. De zigeuners uit het woonwagenkamp, baanwachter Zee- lenberg met de lange grijze baard, Klaas van Leeuwen van Wateringen, de koren velden en bosschages van Wapenveld (waar een tante woonde), landschappen Milatz en diens vrouw aanvaardt hij m een glimlach, maar geen licht kan t eigen zwakke ogenlioht meer helpt Vrienden gaan praten over een huidigi bij zijn negentigste verjaardag. Een er tentoonstelling van zijn portretwei Nooit heeft hij zichzelf op de voorgro geschoven. Maar het doet hem oneiric goed als burgemeester dr. M. P. A. Me sen in 1961 hem vertelt dat het pad a het water, waar hij zijn huisje heeft, naam Laan van Scheltema krijgt. Als het gemeentehuis zijn werken word*, tentoongesteld. De Koningin komt er f hij wordt voorgesteld. Er is direct e gesprek en hij geniet er van, maar dat om de inhoud en niet om de eer. Het zi de vrienden geweest, die hem aanspoc den tentoonstellingen te houden, liev hield hü zijn werk bij zich. Kon er eij deloos over beschouwen, over eigen wei en dat van anderen. In de felle discussij was hij altijd de milde. De man die nj veroordelen wilde, die liever zocht na; het waarom. Hij was geen tegenstand van de nieuwe tijd, integendeel ook l| is een zoeker naar nieuwe uitdrukki} geweest. Bij het ouder worden heeft 1 het werk van de spoorzoekers als ta schouwer bekeken. Niet afkeurend, maj wel erkennend, dat hij het zo niet z» De plannen voor zy'n huldiging moe men laten varen, want langzaam blus zün levensvuur uit. Een paar wek» voor zün negentigste verjaardag stierf lj op 19 juli in het ziekenhuis te Delft. De Kring, vereniging voor schone ku| sten te Delft, waarvan hij tientallen j ren een trouw lid en sinds 1962 ere-lj was, huldigt nu zijn nagedachtenis m| de tentoonstelling in het museum Hu Lambert van Meerten die zijn werk va 1903 tot en met 1964 'omvat. ALEXANDH ■■■■■■■■Wamènaar weerszijden van de toren van Nes woonden in de houten huisjes. Zusje Jikke ging Leendert n Wassenaar. Ook Leendert Popta had m zijn jon gensjaren een ramp in het ouderliik huis beleefd Zijn vader, een rijke boer. had borg gesproken voor een notaris in Amsterdam en op een kwade dag werd de borg opgeëist. Al het bezit verkocht en Leendert PoDta d?g vm een -iiVo Knere-*oo luis kind geworden. „Dan examen van de HBS en schildert verrukt een bootje met witte gebolde zeilen od helderblauw water in 't poëziealbum van zün stiefmoeder: „Ter herinnering aan mijn toelatingsexamen tot de Hogere Burgerschool". In 1889 tekent hij minitieus het no tarishuis. dat toen Altena heette. Zo mi nitieus. dat ik met de tekening in mijn hand het huis onmiddeliik herken al is de oude naam verdwenen en staat er nu een stenen oievaar öp het d»V terwül een stuk van de tuin moest wij ken voor een nieuwe vleugel waarin notaris Jongmans nu kantoor houdt Leender schryft lange brieven aan grootvader od Ameland, die antwoordt dat Leendert goed zijn best moet doen od school ..om de stadse jongens eens te laten zien wat hij kan". En hij doet zijn best. haalt ziin diplo ma. Tekent en schildert ook; maar dal neemt niemand au serieux. Dat i lief hebberij. Er moet. een vak gekozen worden. Onbegrijpelijk, maar hij begint de studie voor Oost-Indisch ambtenaar. Legt bin nen é'n jaar het eerste examen af. Het is dan 1896 JAN TOOROP IJ1J kan niet meer. De studie maakt J~i hem ziek. Hü wil schilderen. De familie is stomverbaasd. Maar juist door de familie krijgt hü een grote steun. Jan Toorop. Die begrijpt het maar ai te goed. Zestien jaar ouder dan Leen dert heeft hij al jaren de jongen met belangsteling gevolgd. Ook Jan TooroD. maar die was te Poerworedjo geboren, heeft de studie voor gouvernementsamb tenaar geprobeerd, vóór hij in Delft ziin eerste tekenopleiding kreeg. En Toorop is een groot vriend alle Metmannen. Als jongen van dertien jaar kwam hij naar Nederland om de HBS te volgen. Zoals gebruikelijk kwam hü bij een leraar in huis. de geschie denisleraar Jan Cornells van den Berg. getrouwd met dochter Lot van notaris Metman. Het verhaal gaat, dat de no tarisdochters aan de acherzijde van Al tena een wite vlag uithingen als ze een gezellige avond wilden hebben met de zoons van dominee Van den Berg. die toen in 't Woud stond. Uit die vriend schap is die bruiloft voortgekomen. Jan Toorop logeerde met de kinderen Van den Berg op huis Altena en bleef ook in later jaren de Metmannen be zoeken. Zo werd hü Leendert Schel te- in één als scheeos- jorvgen. Toen Leendert Scheltema bü he™ huis kwam was hü kapitein in ruste, die boeiend kon vertellen van zün verre reizen, die op zün driemaster soms la ren duurden. En de Amelandse schepe lingen vertelden hoe kapitein Wasse naar iedere morgen de bemanning aan dek liet komen voor het Onze Vader. Grootvader leerde hem werken met de sextant; vertelde van de sterren; bouwde een reusachtige vlieger met hem en trok er op uit langs het strand. Maar toen Leendert elf jaar was kwam het bericht, dat vader Teun zijn gezin her enigde. want hü had een bruid gevon den. Hij was intussen naar Wateringen verhuisd als candidaat van notaris H. W. M. Metman, later was hü ook gemeen te-ontvanger. Hü trouwde met de doch ter van de notaris Jet Het was een nieuw leven. Op school in Delft. Hü slaagt voor het toelatings a's vriend, leermeester en beschermer. De familie zwichtte, Leendert mocht gaan schilderen mits hü er een vak naast nam. dat hem brood op zou bren gen. Trouwhartig aanvaardde Leendert een portefeuille van een verzekerings maatschappij en combineerde zo het be roep van zijn dromen met de harde realiteit Hü gaat bü Toorop in diens atelier te Katwijk werken. ïn 1903 houdt hij zijn eerste tentoonstelling ln Nümegen en o wonder er wordt een doek ver kocht. Toorop schrijft hem een geest driftige brief, waar waarschuwt ook: Zorg vooral dat je goed blüft tekenen Later blü'kt Toorop de koper van het schilderij te zün. De stapels schetsboeken die gevonden zijn op de zolder van het kleine huisje bij 't Oosteinde. bewiizen hoezeer die raad ter harte is genomen. Met eindeloos geduld, met de piëteit voo-tvIoei"nd uit "-n vriendschap, heeft de heer A. W. WÜkniet. deze na latenschap gerangschikt en geselecteerd. In vitrines zullen vele schetsen od de tentoonstelling komen. Als vader Teun ziek wordt verhuist het gezin naar Ameland. Uit die periode komen het schilderij met de toren van Nes. dat ik voor het eerst zag bij prof. dr. J. M. W. Milatz. zoon van Leenderts zuster Jikke en erfgenaam van de ge hele collectie. Daar ook zag ik het ont roerende portret van de zieke vader, dat vroeger bij mijn tante Jet hing, terug. Na de dood van de vader gaat het gezin uiteen Leendert trekt naar Wate ringen terug, niet naar huis Altena maar juist aan de andere kant van het dorp bij het Oosteinde. waar ook zijn vader gewoond heeft voor zün huwelijk. Hij vindt een huisje dat hem herinnert aan het commandeurshuis op Ameland, waar hij zijn kinderjaren sleet. Tot zijn dood bleef hij er wonen. HAARLEM ZIJN stiefmoeder trekt naar Haarlem. En zo komt Leendert Scheltema ook in de Haarlemse kunstenaarskring. Als hij in Haarlem logeert krijg ook ik altüd een invitatie en ik trek dan met hem Naar het atelier aan het Heilig Land, waar Boot in een onbeschrijfelijke chaos woont. De mannen houden theologische twistgesprekken en ik luister ademloos. Naar Wolvenkamp aan de Meester Lottelaan, van wie men zegt dat hü een kluizenaar is, maar die gierend van het Het huis Altena, Heulweg 12, ge tekend door Leendert Scheltema (in 1889) toen hij dertien jaar was. op Ameland. In de jaren veertig verstilt zijn aandacht. Apostelfiguren, Christus- koppen. Hij tekent de theemuts. herinne ring aan vele goede uren. In 1964 noa zelfportret Winst Unikap boven verwachting AMSTERDAM Unikap meldt dat de winst boven verwachting was over het 31 augustus afgesloten boekjaar van 8 maanden. Afzet van eigen en ingevoerde rijwielen steeg bevredigend, het binnen lands marktaandeel is vergroot, afzet van ingevoerde Franse bromfietsen steeg aanzienlük en de modellen genieten gro te populariteit en de concurrentiekracht is groot. Omzet van accessoires en onder delen steeg eveneens flink. De totale geldomzet was f 40 miljoen, de winst f 920.698. maar men moet in aanmerking nemen dat de eerste 8 maanden altüd het voordeligst plegen te zijn. Het divi dend is 10 pet over f 3.45 min. Het suc ces met de lichte bromfiets heeft tot na volging en concurrentie geleid, doch de directie heeft vertrouwen. Motorisering van het verkeer doet de vraag naar lichte bromfietsen toenemen. Unikap streeft naar automatisering van rijwiel- fabricage. samentrekking en uitbreiding van fabricage, magazynen en kantoren Ontsnappingscursus „Auto te water" groot succes DEN HAAG De half december 196 gestarte cursus voor automobilisten oi het ontsnappen uit eeru te water gereden auto in de praktijk te beoefenen, is een groot succes aan het worden. Ruim zestig automobilisten hebben de cursus twee avonden gevolgd en allen v eensgezind opgetogen over het geleerde De eerste avond wordt uitvoerig inge gaan op de theorie en vervolgens komt het praktische waterwerk aan de orde. waarbij iedere deelnemer of deelneem ster (want die waren ook goed verte genwoordigd) in zwemgoed meegaat op onderwatertocht met een gediplomeerd redder als gezelschap. De tweede avond wordt de theorie in grote trekken herhaald en daarna gaan de cursisten gekleed in de autocabine naar de diepte. Zij moeten zich zelf daarna bevrijden. De cursus wordt ge organiseerd door de Haagse Vrijwillige Reddings Brigade en wel op donderdag avonden in het zwembad „de Regentes", Weimarstraat 63, Den Haag van kwart voor negen tot half elf De vergoeding voor de twee avonden bedraagt f 12.50 per deelnemer. Men kan zich hiervoor opgeven bij de secretaris van de Brigade, de heer J. G. Bosman, Paets van Troost- wykstraat 111, Den Haag. Telefoo» 98 85 14. Rijnsburgse Marktdagkoopjes Rol chocomarie 89 d Zakjes soep, kippen, tomaten, groente enz. nu 2 zakjes 89 c| Jampot zoetzure uitjes nu .59 cl Zak a 200 gram chocoladehagelslag, melk of puur 65 d 2 zak voor 119 cl 250 gram cocoskoekjes nu 69 c: Literblik tuinbonen 98 cl Groot pak petit-beurre nu 49 c| Bü elke 2 zakjes chips naar keuze, vani 70 ct. kwartjesrol gratis. 100 gram lunchworst t *aroen 99 cl 100 gram ham d. MEY'S ZELFBEDIENING IN DE HOFTUIN Informatie-opdracht Prof. Zijlstra maakt haast DEN HAAG De informateur prol dr. J. Zijlstra streeft ernaar op zeé korte termijn (zo mogelijk nog dezi week) eindrapport uit te brengen ovq zijn informatie-opdracht. Hij heel vandaag oriënterende gesprekken g( voerd met de voorzitters van de vu grote en middelgrote Tweede Kamei fracties. i Vandaag ontving hij achtereenvo] gens de heren Schmelzer (kvp), De| Uyl (pvda), Beernink (chu), Biesheu vel (arp) en Toxopeus (vvd). Morgen spreekt hjj met de leidei van de zes kleinere fracties: de here Van Mierlo (d'66), Koekoek (bpl Lankhorst (psp), Bakker (cpn), Val Dis (sgp) en Jongeling (gpv). Raadsageiida Sassenlieim SASSENHEIM Dinsdagavond 2 februari om 7 uur vergadert de raad De agenda vermeldt onder meer: be noeming leden commissie werin schoolverzuim; idem leden sportcom missie; bezoldigingsbesluit vakondei wijzers; schoolzaken; regelingen bui gerlijke stand; huisvesting afdelirj bevolking; regeling geneeskundi schooltoezicht; uitvoering GSW-rege ling; aanschaf vrachtauto. j SASSENHEIM In het biljarttoe! nooi eerste klasse van Sassenheim hee: J. Diederiks de leiding van P. Koe overgenomen. Diedericks won op avond achtereenvolgens van P. Duiver voorde (150—126 in 20 beurten) en va de nog puntloze A. v. d. Aart (15068 i j 30 beurten). J Met J. Diedericks en P. Koek hebbe ook D. Zoet, J. v. d. Wereld en P. Dul venvoorde nog een behoorlijke kans o de officieuze Sassenheimse titel. De stand na 20 partijen luidt: 1. J. Di< dericks 3 gesp. 6 punten alg. gem. 5.6j 2. P. Koek 3—54 31: 3. D. Zoet 2^4—5.5! 4 J. v. d. Wereld 2 4 4 22; 5. P. Dui venvoorde 3-4—5.53: 6 Th Landswer ji 34—3.31; 7. Th. Landswer sr. 3—3—3.7] 8. J. van Velzen 3—2—3.36; 9. H. Scho 3—0—3 80; 10. C. v. d. Voort 3—0—3.5] 11. A. v. d. Aart 4—0—3.23. Burgerlijke stand L> van Leiderdorp A bo LEIDERDORP Geboren: Marco,Jtol v F Vermeulen; Jan W, Petra B, d v J Kaak; T Jong: Meinte J, z v J I Edgar, z v B v d Horst; J L S Wales: Claudia, d v M Roest: Re naldus BH, zvMRHvd Vlugye Geertruida, d v H Verhoogt: Ingeborg d v P Wyland; Wilhelmina C RL d ^{c O H Dabroek; Emily A, d v C Müllefari Johanna M, d v J Verstelle; Rinke. z L v d Zwart. i Ondertrouwd: J J Vogelaar 24 j «be< J H C v d Berg 22 j; I W Hilal 22 j dVh 5 J Plomp 20 j; J Spek 52 j en N Ootopi terom 52 j; J Pielanen 27 j en G Boire; man 25 j. poi Getrouwd: A R Gerritsen 23 j en A Braam 21 j; J Spek 52 j en N Oosterotva 52 j; J Pielanen 27 j en G Bosman 25 ;be> Overleden: K v d Kommer 80 j, echlHi; genoot van J Hofstede; H v Bekkum, 86e j. geh. gew. met W van Bekkum; J S(£e lier, 87 j. geh. gew. met A E Styger. Opening doe-het-zelf centrum LEIDERDORP Vrijdagmid. om 3 uur opent de heer W. J. Nagti gaal in het pand Hoofdstraat 12 et Doe-het-zelf centrum. iddaivs Fagtevr'

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1967 | | pagina 4