Emotie bepaalt
voedselkeuze
Handleiding bij
creatief-zijn
Wegwerp
kleding
dialoog
ZATERDAG 18 FEBRUARI 1967
WAAROM ETEN WE WAT WE ETEN?
JEDEREEN eet, elke dag opnieuw, leder Het alledaags tafereel: een maaltijd ver
individu, iedere groep, ieder land heeft i orberen, wordt door vele factoren bepaald,
zijn eigen voedselcultuur, bepaald door
uiteenlopende omstandigheden en gebeur
tenissen.
Zij bepalen juist die maaltijd met die
samenstelling in dat gezelschap op dat
tijdstip. Welke factoren? Er zijn geogra
fische, klimatologische, biologische, tech
nische, economische en emotionele fac
toren.
vv/E BEZIEN onze voeding niet zuiver verstandelijk,
als middel tot instandhouding van het leven.
Smaak, geur en uiterlijk spelen een grote rol, en die
hangen weer af van hetgeen ons van jongsaf geleerd
is. Zoals met al onze gewoonten is het belangrijk hoe
wij als baby en kind de voeding hebben ervaren, het
eet-patroon dat we hebben geleerd. Wij leerden dat
gene wat in de groep waartoe onze opvoeders hoorden,
als normaal wordt beschouwd.
Tot de eerste ervaringen van
het pasgeboren mensenkind be
hoort de bevrediging van het
hongergevoel door het drinken
bij moeder. Moeder eten
gevoel van welbehagen (het op
heffen van een spanning) zijn
Bij dit allereerste contact
wordt het fundament gelegd
voor onze voedingsgewoonte.
Kan het kind rustig drinken, is
er genoeg, laat de moeder blij
ken of zij de baby houdt, dat
zijn allemaal factoren voor het
latere gedragspatroon, ook ten
opzichte van de voeding, en voor
de totale levenshouding van de
mens, aldus het Voorlichtingsbu
reau voor de Voeding. Want de
mens is één geheel en zijn voe
dingsgewoonten vormen een fa
cet
Symbool
Bij het zelfstandig worden van
het kind blijft de associatie moe
der liefde eten bestaan. De
voeding blijft symbool van liefde
en moederschap. De manier
waarop het kind wordt opgevoed,
streng, soepel, slap, liefdeloos,
toegevend, emotioneel bepaalt
Het kind is lief het krijgt
een snoepje. „Zoet" heeft twee
betekenissen. Stout? Zonder eten
naar bed. Zeuren? Geen reep
chocola. Of het wordt gedwon
gen iets te eten dat het niet lek
ker vindt of op dat moment niet
wil hebben. Misschien kent u
zo'n associatie: een koekje herin
nert u aan een tante, een brood
beleg aan een logeerpartij en bij
chocoladeletters denken we aan
Sinterklaas. Die associaties hoe
ven niets uitstaande te hebben
met het voedingsmiddel zelf.
Functie
Groeiende behoefte
aan plantenbakken
IJOE meer er in
de hoogte ge
bouwd wordt, hoe
meer het verlan
gen wordt aange
wakkerd om in
eigen huis te tui
nieren. Geen won
der dat de behoef
te aan planten
bakken toeneemt.
Verzamelingen
van planten, met
zorg bij elkaar ge
bracht, moeten
onze lust tot tui
nieren enigszins
bevredigen.
Nu kunnen we zo'n bak met
aarde vullen en er de planten
zonder pot in zetten, maar het
gevaar bestaat dat een soort,
dat weinig water behoeft, te
veel krijgt, doordat het vocht
door de aarde trekt. Bovendien
kunnen we niet lekker passen
en meten en eens planten van
plaats laten verwisselen of min
der florissante exemplaren op
ruimen. Daar kom je nu een
maal niet toe als ze eenmaal in
de aarde ingegraven staan.
Wij prefereren daarom om de
bak met turfmolm te vullen en
daarin de planten met pot en
al in te graven. Door de turf
molm vochtig te houden vindt
steeds verdamping rondom
plaats, waardoor ook minder
op de aarde van de planten ge
goten behoeft te worden. Het
is wel aan te raden om op de
bodem eerst een laag puin,
grof grind of potscherven uit
te spreiden en daarop de turf
molm te strooien.
De keuze van planten hangt
van verschillende factoren af.
De plaats van de plantenbak
ten opzichte van het licht, de
temperatuur en de min of
meer vochtige atmosfeer van
de kamer. Bloeiende planten
passen we liever niet toe in
het midden van de kamer,
daar ze veel behoefte hebben
aan licht. Wie niet op een gul
den behoeft te kijken kan er
natuurlijk wel tijdelijk een
vrolijk accent mee aangeven
en de plant na de bloei oprui-
Bloemist
Het beste kunt u met de bak
naar een bloemist gaan en in
de lege bak verschillende plan
ten combineren. Houd vooral
rekening met de achterzijde en
de Voorzijde van de bak. In
i br de bak die bijvoorbeeld
Zelf planten combineren voor
de plantenbak is een attractie
deze zelfbedieningskas te
een eet- of studeerhoek
enigszins moet afsluiten, zetten
we op de achtergrond b.v. een
rek van rotan of plastic gaas,
waartegen we klimplanten toe
passen, zoals Cissus, Rhoicissus,
Fatshedera, Philodendron scan-
dens, klimop of de gatenplant
Montera deliciosa. Voor de mid- 1
delste rij komen halfhoge plan
ten in aanmerking als Ficus di-
versifolia (kamervijg). Ficus
benjamina, Cordyline termina-
lis (roodbladig), Dracaena dere-
mensis (wit gerand), Dleffenba-
chia picta (wit gespikkeld), Gy-
nura sarmentosa (violet), Cala-
thea makoyana (pauweveer mo
tief), Nephrolepis (krulvaren),
Rhoeo discolor „Fittata" (geel-
gcstrcept, onderzijde purper).
Dit alles in een goed verwarm
de kamer.
Vocht
Aan de voorkant zetten
lage en rankende planten, zoals i
Ficus pumila. Peperomia glabel
la, Scindapsus aureus, bonte
klimop „Gloire de Marengo,"
Cryptanthus (Lage bromelia)
en Pellaea (rondbladig varen
tje).
Hebt u centrale verwarming,
graaf dan een schaaltje met wa
ter in. Dat geeft niet alleen
een vijveridee. maar brengt
vocht rondom de planten. Even
tueel kunt u er een paraplu
plantje Cyperus alternifolius in
zetten, dat is een echte nathals.
En dan maar schuiven tot het
effect u bevalt en de bak niet
te groen wordt, maar .fwisse-
ling in b'.adkleuren
A. C. MULLER-IDZJRDA 1
tijd rijker en mooier opgediend.
Een verjaardag wordt gevierd
met snoep, taart en limonade.
Hij mag bij een vriend eten:
blijk van sympathie.
Zo leert het kind dat voeding
een statussymbool kan zijn. De
kleuter gebruikt het voedsel om
zijn positie waar te maken. Er
zijn perioden dat hij niet eet
wat de huisgenoten eten, hoewel
hij het eigenlijk wel lekker
vindt: een vorm van rebellie te
gen het ouderlijk gezag.
In de puberteit worden voe
dingsgewoonten bepaald door de
geestelijke toestand waarin de
puber zich bevindt en door zijn
lichamelijke behoefte.
Bij de volwassene zijn de voe
dingsgewoonten stevig veran
kerd. De sociale functie wordt
sterker ervaren: trakteren bij sa
larisverhoging, een zakenlunch,
het hapje-slokje op een receptie.
Het gezamenlijk eten kweekt
een informele sfeer, die ontstaat
door het prettig gevoel van be
vredigd zijn. Het aanbieden van
voedsel is een daad van commu
nicatie, het opeten een accepte
ren van communicatie: er wordt
contact gelegd (denk eens aan
een gang naar de dierentuin!).
Waarom is iemand.dol op tut
ti-frutti? Misschien omdat zijn
moeder het vroeger op een
feestje klaar maakte. Het kind
wordt bij het opgroeien geleerd
wat eetbaar is voor mensen en
wat voor dieren, wat giftig is,
dat grote mensen koffie drinken
en hij niet, dat voeding bestemd
is voor een bepaalde maaltijd.
Het kind merkt dat het
voedsel een sociale functie heeft
Komt er visite dan is de maal-
T roost
Langzamerhand krijgt het begrip doe-het-zelf meer
inhoud. Was het eerst slechts het opknappen van
karweitjes, de laatste jaren komt het creatief zijn bij
de vrijetijdsbesteding meer en meer om de hoek
kijken. De nieuwe serie Amsteltips, die tien deeltjes
zal omvatten (tot nu toe verschenen er vier) is daar
bij een goede steun.
voor de islamieten, godenoffers,
de korengodin van de Indianen
en de rijstgodin van de Indo-
„Trek" kan een verlangen
naar communicatie zijn. De voe
ding kan herkenningsmiddel wor
den herinneren aan het va
kantie-land, of een symbool voor
de klasse waarin hij (graag) ver
keert. Het omgekeerde is ook
waar: de mens gebruikt geen
voeding die het type symbo
liseert dat hij niet wil zijn.
Voeding kan een troost zijn,
als uiting van liefde kan het een
rol spelen. Vaak is het méér dan
troost, dan wordt het een com
pensatie voor hetgeen niet te
krijgen is.
Niet de ene onbereikbare be
vrediging, maar de bereikbare:
eten! Een spanning wordt opge
heven, een prettig gevoel
ontstaat. De voeding symbo
liseert dan liefde, toegenegen
heid, die elders niet te vinden is.
Bijgeloof
Iedere groep heeft de voeding
met bepaalde gevoelens omge
ven. Iedere religie heeft de voe
ding in zijn ritueel betrokken.
Geen vlees op vrijdag, vasten
De damesbladen hebben het
reeds luidkeels verkondigd, en
nu doen wij het nog eens dunne
tjes over: de wergwerp-kleding
begint haar triomfantelijke op
mars. Wat eerst als een grapje
bedoeld was, houdt nu bepaalde
takken van de industrie ernstig
bezig.
Tot nu toe was er papieren kle
ding te koop. Men overweegt nu
papieren gebruikslinnengoed
en... stoffen. We kunnen nu voor
delig avondjaponnen gaan ma
ken. of eens een paars mantel
pakje proberen, 't geeft nu niks
meer. Alleen zullen we een extra
vuilnisvat bij de gemeente moe
ten aanvragen, er zullen heel
wat missertjes inkomen.
Ook onze sluimerende artistie
ke talenten kunnen we nu ont
plooien, we kunnen onze papie
ren stoffen zelf beschilderen; te
gelijkertijd een commercieel
voordeeltje voor de verfin
dustrie! De stoffen zijn wel stevi
ger dan gewoon papier, er wor
den kunstvezels gebruikt voor
versterking. Het lijkt ons voor
baby's ook ideaal. Wat zullen zij
er iedere dag beeldig uitzien in
hun witte, rose of zachtblauwe
wegwerppakje!
Voeding heeft ook iets met bij
geloof te maken; het is ongelofe
lijk wat voor bakerpraatjes er
over kraamvrouwen in omloop
zijn. Taboes zien we in India:
verbod tot het eten van de heili
ge koe.
Medicijn
Voeding als medicijn kan al Zo zien we dat achter een da-
dan niet op bijgeloof steunen: gelijks weerkerende bezigheid
melk als geneesmiddel tegen ver- een mengeling van menselijke
gif, thee voor een rebellerende motieven schuilgaat.
maag. Bij gastvrijheid is het mo
gelijk dat een prestigekwestie een
rol speelt. Wie kent niet de el
kaar overtreffende fuiven en ont
vangsten of traktaties aan colle
ga's, buren en familiekring?
De wijze waarop en de tijd
waarin voedsel werd bereid kan
tot verhoging van het prestige
der gastvrouw leiden. Zó bereid
wel aanvaardbaar, anders niet.
Zó bereid aanvaardbaar op een
speciaal tijdstip van de dag of
bij een speciale gelegenheid, an
ders niet.
Ze zijn eenvoudig in uitvoering,
betrekkelijk goedkoop 2,90 per
deel) in dit genre en bovenal, ze
zijn duidelijk en van voldoende
tekeningen en foto's voorzien om
vooral „beginners" niet meteen af
te schrikken. Het is een uit het
Duits vertaalde en bewerkte serie
uit het „Falken Verlag".
Deel 1: „Poppeklcertjes maken"
is een algemene handleiding voor
het maken van kleren, een mooi
begin voor grotere meisjes.
Deel 2: „Papier vouwen", hoewel
niet met zoveel woorden aange
duid, ideaal voor moeders die hun
kinderen dit aloude werk willen
leren.
Deel 3: „Mobiles", niet alleen
voor kleinen, meer voor groten die
iets creatiefs willen doen. Leuke
S/ioiv voor de
zakenman
Heeft uw echtgenoot door zijn
vele beslommeringen alleen aan
dacht voor uw kleding, als hij
de rekening gepresenteerd
krijgt? En ook dan fluistert hij
beslist geen complimentje? Ja,
dat kan voorkomen omdat dit to
taal buiten zijn wereld ligt, hij
ziet het er zogezegd niet vanaf.
Dit kan veranderen; een
Zwitsers confectiebedrijf heeft
de primeur: namelijk dagelijks
een show van dameskleding in
een restaurant dat uitsluitend
door zakenlieden wordt bezocht,
en dat alles in het lunch-uur. De
fabrikant meent dat op deze wij
ze de mannen die het druk heb
ben, en zich niet om de kleding
van hun vrouwen bekommeren
daardoor meer begrip krijgen zo
wel voor het gedragene als voor
het gepresenteerde: nl. de reke
ning.
Ons laatste gesprek over
„Emigreren"! Als eerste
geven wij mevrouw K. te
W. het woord die hierover
mee kan praten! Zij emi
greerde nl. in 1952 naar
Z-Afrika, en woont al weer
ruim zes jaar in Holland.
„In 1952 emigreerde ik al
leen naar Zuid-Afrika, mijn
man, toen mijn verloofde,
was met zijn ouders drie jaar
daarvoor geëmigreerd. We
trouwden spoedig en korte
tijd later meldde zich onze
eerste baby.
Het voert te ver alles te
schrijven over ziekten, span
ning, de eenzaamheid in het
verre vreemde land. Toch
voelden wij ons rijk geze
gend. na enkele jaren zagen
wij resultaat.
Met de nodige zorg is er
wat te bereiken daar. Er is
evenwel veel moed, doorzet
tingsvermogen en aanpassing
nodig. Voor alle emigranten
die zich echt thuis voelen in
een" ander land hebben wij
veel respect. Juist dat thuis
voelen is ons nooit gelukt.
We hebben dat echt wel ge
probeerd, maar ons ..thuis" was
Holland. Op de duur konden
wij dat nooit „thuis" zijn niel
aan. Na twaalf jaar zijn we
teruggekeerd. We hebben geen
spijt, hier voel je je één met
allen, kerkelijk, maatschappe
lijk en vooral de familieband
Dan is het veel beter in een
eenvoudig huis te wonen in een
nat en koud land, dan in een
zonovergoten land in een prach
tige bungalow vreemd te zijn!
Onze ervaring is ook dat er
voor de famili»; thuis een grote
taak blijft: post! Niets is zo
heerlijk dan post of een pakje
uit Holland, dan is het feest!
Ik zou graag een beroep op al
le ouders, broers en zussen van
emigranten doen: schrijf veel
Ze hebben het vaak moeilijk
en houden zich vaak zo groot
in hun brieven, maar ze leven
op post.
Ik ben van harte dankbaar
dat wij ons gelukkig in Hol
land voelen en wij bidden veel
voor degenen die moedig door
gaan in de vreemde".
Nicuw-Gninea
„Mijn zoon was inspecteur
van politie op Nieuw-Guinea"
schrijft mevrouw D. te D. „Zij
zijn sinds de overdracht terug.
maar kunnen het land niet ver
geten. Ze hebben het zich daar
echt naar de zin gemaakt, vier
den bijvoorbeeld Sinter
klaasfeest en nodigden dan alle
inlandse kindertjes van het
dorp uit. Verjaardagen werden
ook uitbundig gevierd. Mijn
schoondochter maakte dan een
emmer limonade en kookte
rijst, de inlandse kinderen aten
alleen sagopap; die rijst was
een tractatie voor hen".
Ook meisjes
Mevrouw J. C. te A.
schrijft over de ontwikke
lingshulp: „De bedoeling om
te gaan helpen in een ander
land juich ik toe. Jonge man
nen die dit mooie werk wil
len aanpakken en daar
geschikt voor geacht worden,
krijgen vrij van militaire
dienst; maar wat vindt u van
jonge vrouwen? In Canada
bijvoorbeeld is het tekort aan
vrouwelijke krachten erg
groot.
Er is wel veel hulpvaardig
heid, maar het gaat mij hier
om hulp aan jonge gezinnen
Wij maakten daar zo'n geval
gezin overleed en de man mei
vijf kinderen achterbleef. Een
nicht van hem gaf toen haar
zeer goede baan in Holland op
en vult daar nu al twee jaar
de lege plaats. Een heel spon
taan gebaar.
Nu kort geleden overkwam
onze zoon daar het zelfde. Hij
verloor zijn jonge vrouw na
een langdurig ziekbed en bleef
met drie kleine kinderen ach
ter. Er is geen hulp en zij ko
men in alles tekort. Zou dit
geen mooie taak zijn voor Hol
landse meisjes om in zulke ge
zinnen te gaan helpen? Zij
doen daarmee ook veel erva
ring op. Al was het maar voor
een paar jaar. zich te geven
voor zulk zegenrijk werk".
Zclfslamlig
Mevrouw H. te Z. kan Gok
over emigreren meepraten,
vier van haar teven kinderen
gingen naar Canada. Drie zo
nen en een dochter. „Twee zo
nen waren al geëmigreerd,
toen mijn dochter voor een
half jaar daar met vakantie
ging. Zij had het echter zo
goed naar haar zin, dat zij
besloot zich daar te vestigen.
Na vijf jaar brouwde zij met
een Hollandse jongen. Daarna
ging de jongste zoon, huwde
ook een Hollands meisje. Ze
hebben wel moeilijkheden on
dervonden, maar dat is alleen
in hun voordeel, zij worden
daar zelfstandig en flink.
Wat ons het meest verblijdt
is dat allen actief zijn op
kerkelijk 'gebied, verenigingsle
ven. christelijke vakbeweging,
zodat zij daar ook mogen mee
werken tot uitbreiding van
Gods Koninkrijk.
Er zijn wel dagen vooral
feestdagen dat je sterk ver
langt het hele clubje (acht kin
deren, en veertien kleinkinde
ren, een helie nederzetting),
hier bij je te hebben. Wij heb
ben gelukkig steeds de kracht
ontvangen onszelf weg te cijfe
ren en alleen aan de toekomst
van onze kinderen te denken."
Offers
„Waar ik vooral veel
respect voor heb bij de emi
granten is dat zij zoveel over
hebben voor de christelijke
school en kerk", schrijft de
heer S. K. te R. „Door onder
ling van hun soms nog kleine
inkomens zoveel op te bren
gen dat er in bijvoorbeeld Ha
milton een christelijke lagere
en hogere school in tien a
vijftien jaar gebouwd kon
Men blijft onversaagd: nu is
er weer de grond gelegd voor
de bouw van een universiteit.
Er hangt bij het emigreren bij
zonder veel af van de vrouw;
is men het niet helemaal eens
over het emigreren, ga dan
niet! Heimwee heeft geloof
ik. iedere vrouw wel een beet
je In 1951 werden er heel wal
vrouwen in een inrichting ver
pleegd" (We konden uit de
brief van de heer K. niet uit
maken of hij zelf geëmigreerde
was of vooral het laatste via
een andere bron had.)
Fantastisch
„Emigreren is geen zaak
voor slappelingen, maar voor
het aloude ras van de stoere
Hollander wiens vrouw ook te
gen een stootje kan", schrijft
mevrouw E. te B. Zij hebben
met Gods hulp alle kans var
slagen. Want één ding staat
vast: dat God ook de emigratie
wil gebruiken om Zijn Evange
lie voortgang te doen vinden.
Niet alleen om de dollar gaat
de- Christen emigreren, al lijkt
het er soms wel op, zelfs on
danks zichzelf weet God hem t
gebruiken daar en waar Hij
hem hebben wil.
Het Evangelie komt daar tot
bloei, wat een kerken en scho
len komen er tot stand. Van de
offers die daarvoor gebracht
worden kunnen wij hier heel
wat leren. Wie zal de zegen
peilen die daaruit voortkomt?
Er zijn veel moeilijkheden die
overwonnen moeten worden,
maar de vrijheid en de ruimte
is daar zo groot dat er veel
meer te bereiken is dan hier.
De band met het moederland
is sterk, maar hoeft niet ver
broken te worden. Van de on
geveer vijftig familieleden die
wij in Canada en Amerika heb
ben, zijn er zeker vijfentwintig
We sluiten deze emigreren-di
aloog met de stem van de heer
G. uit Canada: „Er is veel pro
en contra emigreren. Een land
genoot zei me: „Ik ga nooit te
rug, voor mijn part mag dat
landje onderlopen" en een En
gelsman: „Er is maar één goed
ding in Canada, de weg terug
naar Engeland". Hiermee zijn
dan twee uitersten gegeven.
Een klein percentage gaat in
derdaad terug.
In 1951 op de boot naar Cana
da besprong ons de vraag: doe
ik mijn ouders tekort door te
emigreren? Mijn conclusie is:
nee. Je moet dit land zien om
te begrijpen dat wij er goed
kunnen wennen. Gelukkig zijn
er de laatste jaren veel familie
leden geweest, die zich een oor
deel konden vormen. Er zijn
emigranten die van de ene
naar de andere provincie trek
ken en 't nergens goed vinden
Maar boven elk huis en elk be
drijf van onze mensen kunnen
we schrijven: „De zegen des
Heren die maakt rijk".
Het is hier nu winter, 20
gr. F., we hebben als groet uit
de bollenvelden hyacinthen
voor de ramen en denken aan
het land van mest en mist, ont
worsteld aan de zee..."
Wie winkelt er mee in ons
volgende gesprek? Naar uw
stem wordt geluisterd in dia-
Deel 4: „Kerstversieringen", ori
ginele en goede ontwerpen, van
eenvoudig tot meer uitgebreide.
Ook te gebruiken voor versie
ringen bij feestjes en verjaarda
gen.
Deel 5: „Dieren van stof maken",
grappige dieren te maken als
cadeaus voor kinderen, of zomaar.
Amsteltips 1 tot en met 5
van diverse schrijvers. Uitgave:
L. J. Veen's Uitgeversmij Am
sterdam.
Warme handdoek
van de hanger
Vindt u het ook zo plezierig
om een warme handdoek bij de
hand te hebben na het haarwas
sen, een badbeurt of om de fijne
was in te rollen? In vele grote
hotels wordt gebruik gemaakt
van verwarmde handdoekenhan
gers. In de woning zal men ze
nog maar zelden aantreffen.
Misschien verandert dit nu een
niet al te kostbare hanger met
drie armen in Engeland te koop
is, die voor het luttele bedrag
van een dubbeltje tot vijftien
cent de gehele dag drie hand
doeken „op temperatuur" houdt.
In elk van de armen bevindt zich
een elektrisch elementje, dat
door middel van glasvezel wordt
geïsoleerd van de verchroomde
armen, waaraan de handdoeken
worden opgehangen. Wanneer
het elementje vervangen moet
worden, trekt men het eenvoudig
uit de buis. Het apparaat kan
gemakkelijk worden gemon
teerd en aangesloten op de elek
trische leiding.
BIJ BRIEVEN schrijven behoort
een zekere voortvarendheid.
Als je je telkens bedenkt, komt
de brief niet af. Briefschrijfsters
zetten dan ook dikwijls in hun
brieven: wat draaf ik weer door,
hè Chris! Nou! denk ik dan, en
dat is maar goed ook, want anders
had ik nooit met je opgewonden,
lekker temperamentje kennisge
maakt.
En ik mag het ook wel, dat ra
zen. Al zie ik al lezend de buite
ling aankomen die het doordraven
tot gevolg heeft. Of je overdrijft
en dan stop je te laat. of je ma
tigt of herziet je standpunt, en
dan gaat de brief thuis de prulle-
mand in, dan gaat de Open Brief-
rubriek kwijnen, dan ziet u op
het laatst nog een paar scheve
woordjes onderin, verder de hele
sliert blanco. Dat moet niet, laten
we hier er lustig op los tieren.
Vooral ook. let wel, omdat ik
zo'n matig mens ben. zo heerlijk
kan relativieren, zeggen brief
schrijfsters, zo lekker met een
kluitje in het riet kan sturen, zegt
een moeder. Dat wordt wel meer
gezegd, moeder. Dat komt omdat
ik wel een prullemand heb en
soms ook een heel volle maar
toch altijd een brief moet overhou
den, één laatste. En in die laatste
sta ik niet als één tegenover één
maar als één tegenover drie die
direct antwoorden, dertig die zich
betrokken voelen en het onder
werp in kwestie in hun brief mee
nemen en wie weet driehonderd
die erover nadenken en dat soms,
bij impulsen, laten blijken.
Ik kan niet doordraven. Ik wil
wel, maar ik kan het niet. juist
niet omdat ik hier schrijf. Ik
word met de jaren al voorzichti
ger, al begrijpender. Ik ga zoveel
kanten aan één zaak zien dat ik
het liefst zo min mogelijk hier ga
verkondigen wat IK denk en zo
veel mogelijk uitnodig tot zelf
denken, zelf keuze doen.
W'ANT KEUZE doen duurt een
heel leven. Ook met een innig
en vast geloof in de Bijbel. Ie
mand schrijft me: „Mevrouw, in
de Bijbel staat: gij zult niet do
den. Als u nu eerst daarop ingaat
en dan langzaam aan uw stand
punt weer terugneemt, stuurt u de
mensen met een kluitje in het
riet."
Daarop moet ik antwoorden dat
u de uitnodiging tot zelf-denken
niet hebt begrepen. Een mens die
zich laat leiden door wat de Bij
bel zegt en de Bijbel zégt het,
ik weet niets zo goed als dat
constateert in allerlei situaties dat
dan de dingen niet rond zijn maar
pas beginnen te bewegen. „Gij
zult niet doden" kan ons bijvoor
beeld duidelijk voor ogen staan,
en toch hebben we, juist het
christelijk volksdeel, flink van
ons afgemept tegen de Duitsers.
We wisten toch best dat „do
den" ook het verachten, het
niet-erkennen van een medemens
betekent? Dan heeft praktisch ie
dereen gedood en heeft dus ieder
een gekozen in de bepaalde situa
tie. Bewust of onbewust hebben
wij gestaan in het verdriet dat
ons als christenen dagelijks
verscheurt: dat wij alle geboden
Gods breken. Wij hebben dan
waarden behoed, christelijke waar
den (waarmee ik met ons hachje,
ook niet ons christelijk hachje be
doel) maar dat moest op een ma-
We hebben er rechtstreeks voor
gebeden. Gebeden van kansels en
aan de huiskamertafel dat recht
en vrede (christelijke waarden)
zouden mogen terugkeren opdat...
opdat en daar gaat het om
we zover zouden mogen komen
dat er. met ons in deze wereld
weer in vrijheid en op de rechte
plaats, geen doden en haten meer
zou zijn. Opdat Gods geboden
waarheid en werkelijkheid zouden
mogen worden.
Goed, daar hebben we nu twin
tig jaar de tijd voor gehad. En nu
weigeren onze bevrijdingsbaby's
dienst. Er is welvaart gekomen,
brood en vakantie voor ieder, soci
ale voorzieningen keurig voor el
kaar, onderwijs langer en binnen
ieders bereik, alles om dankbaar
voor te zijn en hard voor te wer
ken, maar oorlog is er ook nog
steeds. Als wij het soms niet we
ten of willen weten, onze jonge
ren weten het wél.
dragen in onze belastinggelden bij
tot de instandhouding van die ap
paraten. Er wordt mede door ons
geld gedood, een beetje ver ge
zocht, maar zo voelen de jongens
het. Weer verdedigt een land
christelijke waarden met het
zwaard, met een vreselijk moor-
Nu wil een moeder die mij
schrijft, raad. Raad over een foto
die bij haar de weegschaal doet
overslaan. En nu zeg ik (andere
moeder!): de informatie van die
foto kan fout zijn. Ik schuif die
foto, hoe verschrikkelijk ik hem
vind,terug
Ik kan natuurlijk nooit onder al
de indrukken uitkomen, evenmin
als mijn kind. maar ik zal toch
proberen zo zuiver mogelijk te
kiezen. Wetend dat de keuze nim
mer een eindpunt van mijn moei
ten en zorgen betekent. Dat is
niet iemand met een kluitje in het
riet sturen, dat is iemand de zee
opjagen. Dat betekent dat het ons
duidelijk wordt hoe Gods geboden
als vuur tussen ons door gaan. In
oorlog, bij rassenscheiding, bij ge-
deeldheid van kerken.
En wat beslist nu? Mijns inziens
je tot nu toe in je leven
zakenman, havenarbei
der, huismoeder, weduwe, je zit
allemaal tussen je ervaring én je
verwachting in. De een is fel an-
ti-rooms-katholiek en met re
den zie ik. Ik begrijp het. Toch
probeer ik tegen u te praten. Niet
om u te overpraten maar om uw
gedachten in beweging te zetten.
Starheid is als haat: dood. Daarom
lijk ik zo zwabberig, best. graag.
De ander zegt: nee Chris, kom
nou, heel leuk om te zeggen dat
je dochter met een neger mag
trouwen, maar ik hoop toch echt
niet dat jou dat overkomt. Par
don. zeg ik nu weer. ik wou je
aan het denken hebben, niet aan
het wensen Want wat ik d»n al
hoop „een" neger best» t niet.
Het is altijd een mens. ?lie infor
matie ttn spijt. Eerst het
recht- treekse gebod Gods. dan aan
het werk.
Werk? Zeg liever zwoegen.
