Whitbread-
brouwerij:
levenswerk van boerenzoon
I0NDAGS
BLAD
ALE
25
si
Bj
Prospect of Whltby:
pBjj.j WÊM
Pub met een rijke
geschiedenis
1 1 ÉSli r -
f: i
ZATERDAG 26 NOVEMBER »6#
•TN de zomer van 1734 stuurde de weduwe van een boer uit Bedfordshire haar veertienjarige
zoon Samuel Whitbread, één van haar negen kinderen, naar Londen om bij een bierbrouwer
een vak te leren. De tijden waren moeilijk en het vaderloze gezin kon maar nauwelijks rond
komen van de opbrengst van de boerderij. Voor Samuel, de jongste van vijf zonen, was
er geen werk op
het boerenbe-
drijf. Na de
school werd hij
met een pakje
kleren en een
paar ponden
naar de stad ge-
gestuurd. Zijn
moeder had voor een leermeester gezorgd, méér kon zij voor haar jongste zoon ook niet doen.
Bedrijf vol tradities op duurste
grond in Londense binnenstad
Samuel Whitbread was een ijverige knaap, die thuis al had geleerd, de handen uit de
mouwen te steken. Hij was ook een vlotte leerling, die meer dan normale belangstelling
voor het brouwersvak aan de dag legde. Zijn leermeester kon tevreden zijn: na een paar
jaar kon hij hem al belangrijke taken toevertrouwen. De jonge Whitbread, boerenzoon uit
de provincie, zou een
waardevol lid van het
beroemde brouwers
gilde worden. Dat
stond voor iedereen
in zijn omgeving als
een paal boven water!
Maar Samuel Whit
bread wilde méér. In
jongensfantasie
rijpten stoute plannen.
Hij sprak er met nie
mand over, bang als hij
was, te worden uitge
lachen en bespot. Wie
had dat niet gedaan, die
van de voornemens op
de hoogte was geweest?
Daarom hield de ambi
tieuze brouwersgezel
wijselijk zijn mond.
Zijn plannen kregen
langzaam vaste vorm
en op een goede dag kwam hij
ermee voor de dag. Op 11 de
cember 1742 vestigde hij zich
als zelfstandig bierbrouwer, aan
vankelijk in samenwerking met
twee partners, maar na 1761 al
leen.
Hij was 22 jaar, toen hij de
grote, voor zijn verdere leven
Reportage:
WIM DE RECT
Foto's
HANS KEIJZER
"ijjÉSjsgiV
- -7 Ejfpi f, S 1 EM|
DE naam staat in gekrulde letters op de voorgevel: The Prospect of Whitby. Kenners
vertellen, dat deze Pub, gesticht in 1520, de oudste aan de Londense Theems is. Dat is
een riskante bewering, want er zijn tientallen cafeetjes langs de Theems, waarvan stuk
voor stuk wordt gezegd, dat ze verreweg de oudste zijn.
MAAR The Prospect of Whitby is de enige, waarover een verhaal dc ronde doet, dat
ongeveer is te vergelijken met dat van De Waag in Oudewater. Vroeger, zo heet het, werd
in deze Pub vastgesteld of een vrouw een heks was of niet.
Jijt
ALS een vrouw van hekserij werd verdacht, werden er korte metten gemaakt. Bij laag
water werd zij vastgesnoerd aan een steigerpaal aan de achterkant van de kroeg. Als zij,
na zes uren onder water te hebben gestaan, nog in leven bleek te zjjn, werd zij zonder
pardon ter dood veroordeeld. Als zij was verdronken, was in elk geval bewezen, dat de
vroui geen heks was geweest. Voor het rechtsgevoel in die dagen moet dat een hele
geruststelling zijn geweest
THE Prospect of Whitby, al of niet de oudste langs de rivier, is een Pub met een rijke
historie. De muren en het plafond zijn donkerbruin van de rook en het interieur ver
raadt, dat het café van oudsher een eerlijke zeemanskroeg is geweest. Heel vroeger, weten
bedrijvige obers uit de overlevering te vertellen, kwamen zeelieden hier kort voor hun
vertrek hun (aller) laatste pintje bier drinken. Vaak hadden zij geen geld meer op zak en
daarom betaalden zij met bezittingen, die zij van hun verre reizen hadden meegebracht.
Van die „ruilhandel" zijn nog tientallen voorbeelden aanwezig: exotische beeldjes,
prachtige koperen voorwerpen, maar ook spullen, die men zonder veel fantasie
kan terugbrengen tot de inventaris van schepen
TEGENWOORDIG is The Prospect of Whitby het drukst bezochte jeugdcafé van de
Engelse hoofdstad. Doorgaans is het er zo vol, dat de obers zich geen weg meer kunnen
banen. De glazen bier worden dan over de hoofden van anderen naar dorstige binnen
komers getild! Dat i6 een regel van liet huis, waaraan niemand zich stoort, ook niet de
invloedrijke zakenmensen, die zich door hun flegmatieke chauffeur naar de bochtige ach-
teraf-straat hebben laten rijden om in The Prospect of Whitby een afzakkertje te halen.
En om te zingen, uit volle borst!
beslissende stap waagde. Jaren
lang had hij elke cent opzij ge
legd. Met zijn spaarsaldo én met
een kleine erfenis kocht hij in
de Londense binnenstad een paar
gebouwen en de apparatuur, no
dig om met een bescheiden pro-
duktie te kunr.en starten. Dat
was het begin van wat thans,
Een tot Engelsman ge
naturaliseerde Nederlan
der is één van de gasthe
ren van de Whitbread-
brouwerij, die dagelijks
enkele honderden bezoe
kers het bedrijf laten
zien: de 52-jarige J. A.
Wijnbergen.
Hij woont sinds 1941 in Enge
land, nadat hij door een on
geluk was afgekeurd als
stuurman op de koopvaardij.
Tot het einde van de oorlog
was hij in dienst van de
Nederlandse regering in Lon
den en sinds 1948 werkt hij
bij Whitbread, eerst op de
boekhouding en daarna als
medewerker van de afdeling
public relations.
Het is zijn taak reclame te
maken voor Whitbread-bier
en dat gaat hem goed af. Na
zoveel jaren is hij op en top
Engelsman geworden, tot in
details zelfs. Dat blijkt uit de
dassen, die hij draagt: elke
dag een andere met het vig
net van één van de vijf brou
werijen, die Whitbeard heeft
overgenomen.
Aan één ding heeft hy tot
nu toe moeilijk kunnen wen
nen: aan de smaak van
Engels bier. Hij maakt er
geen geheim van, dat hij thuis
het liefst bier drinkt van een
gerenommeerde Nederlandse
brouwerij
ruim twee eeuwen later, een van
de grootste bierbrouwerijen
van Engeland is en de enige in
de City of Londen: Whitbread.
Hoewel hij niet meer dan la
gere school had gehad en hij
slechts kon lezen en schrijven,
ontpopte Samuel Whitbread zich
als een knap zakenman. De con
currentie was ook in die jaren
genadeloos hard, maar Whit
bread hield het hoofd boven
water. Hij verstond de kunst,
goede medewerkers aan te trek
ken om hem te adviseren en
hij was niet bang, nieuwe en
efficiënte brouwmethoden toe
te passen. Praktisch alle winst
uit de brouwerij investeerde hij
dadelijk om zijn bedrijf uit te
breiden.
Waarderend
Zijn aanpak trok de aandacht,
vooral van collega-bierbrou
wers, die eerst wat sceptisch,
maar weldra waarderend spra
ken over het vakmanschap en
de zakelijke aanleg van Whit
bread. De activiteiten van de
„jongste" in het gezelschap van
Londense bierbrouwers werden
ook aan het Engelse Hof bekend.
Voor Samuel Whitbread was die
zaterdag in 1787 de mooiste dag
in zijn leven, toen hij als 67-jari-
ge gastheer Koning George III
en Koningin Charlotte in zijn
brouwerij mocht begroeten en
hen langs zijn levenswerk mocht
rondleiden.
Whitbread was een voor zijn
tijd verlicht man. Dat bewees hij
in zijn brouwerij, maar ook als
parlementslid. In het Lagerhuis
viel een doodse stilte, toen hij
het als eerste spreker waagde te
pleiten voor de afschaffing van
de slavenhandel. Op sociaal ter
rein was hij ook een baanbreker.
Hij waardeerde zijn medewer
kers vorstelijk en voor tal van
goede doeleinden op allerlei ge
bied schonk hij grote bedragen.
grip, onlosmakelijk verbonden
aan de naam van de oprichter
Samuel Whitbread en in
minder mate aan die van
zijn zoon, die meer belang
stelling voor de politiek had
dan voor de brouwerij. In
het begin van de negentiende
eeuw was de Whtibread brouwe
rij al één van de bezienswaardig
heden van de Engelse hoofdstad.
Toeristische gidsen uit die jaren
adviseerden vreemdelingen een
bezoek aan liet bedrijf niet over
te slaan. Nog steeds krijgt de
brouwerij elke dag zo'n driehon
derd gasten op bezoek. Speciaal
voor hen is nog niet zo lang
geleden een kapitaal uitgetrokken
voor de bouw van een museum,
restaurant, public bar en bi
oscoopzaal in een gedeelte van
de historische bierkelders.
De geschiedenis van Whitbread
is rijk aan tradities, en daar zijn
ze in de Londense Chiswell
Street trots op. De ligging in het
hartje van de metropool lijkt
voor een snelle aan- en afvoer
weinig efficiënt, maar er zijn
nooit stemmen opgegaan om de
brouwerij naar een plaats buiten
de stad te verhuizen. Iedere staf-
t van dc brouwerij naar bottelarijen in Engeland en België gaat dag en nacht door.
De bruine tankwagens vervoeren elke week twee miljoen liter.
functionaris vertelt na vijf minu- tien hectare ter waarde van 130 twee schoenen innemen, kost en
ten al, dat de brouwerij op de miljoen gulden. En ze demonstre- kele tienduizenden guldens-
duurste grond van Londen staat: ren het graag: de ruimte, die
Begrip
Whitbread's Brewery is een be-
In het Catharina Gasthuis, het stedelijk museum van
Gouda, ligt een in 1563 bij Jan Daniël Beman te Rotter
dam uitgegeven apothekershandboek, dat de kwaliteiten
van het Engelse bier roemt.
Na enige moeite kan men ontcijferen: „Alla in 't
Nederduitsch, Ale Engelschbier, is eene soort van bier,
dat men in Engeland brouwt; het is helder, doorschij
nend, geelachtig, prikkelend op de tong, voor 't gezicht
en smaek aangenaemer dan eenig ander bier, maer
maekt eene kitteling in den neus' en mond dergenen,
die 'er van drinken, bijnaer als de mostert. Er wordt
gewaarschuwd, dat men de fles niet zeer schielijk ont
stopt, omdat anders de inhoud tegen de zoldering vliegt
zonder dat er iets overblijft. Dronkenschap door deze
drank veroorzaakt Is vrolijker dan door bier, omdat
ze minder met grove deeltjes beladen is. Ale komt van
Al=Engels voor totum, drank, die men voor alle andere
dranken kan verstrekken."
Twee miljoen
Ruimtegebrek is er de oorzaak
van, dat het bier op drie plaatsen
in Engeland en drie in België in
flessen wordt gedaan. Vijfhon
derd tankwagens rijden af en aan
naar de bottelarijen. Elke week
vervoeren zij zo'n twee miljoen
liter bier; om bedrijfsstagnaties
te voorkomen wordt er voortdu
rend in de brouwerij een voor
raad van nog een twee miljoen
liter aangehouden!
Naast de verkoop van bier,
waarvoor de brouwerij elk jaar
120 miljoen gulden aan accijns in
de schatkist stort, is de omzet
van afgewerkte produkten van
belang voor de bedrijfsresulta
ten. Het mout gaat de poorten
uit voor de fabricage van veekoe
ken, afgewerkte hop wordt ge
bruikt als mest en gist wordt af
genomen door marmitefabrieken.
Het voor de biersmaak zo belang
rijke hop kweekt de brouwerij
op eigen bedrijven in Kent
Zestig procent van de benodigde
hoeveelheid komt daar vandaan;
de rest betrekt het bedrijf van
elders.
Tradities. De 28 fors gebouwde
witte paarden zijn er ook één
van. Eén van de directieleden is
gek op paarden en daarom wor
den de edele viervoeters in een
stal, niet ver van de brouwerij,
vertroeteld als kinderen. Ze doen
overigens niet alleen als duur
vlagvertoon dienst. Regelmatig
worden ze Ingespannen voor het
transport van vaten bier in dc
binnenstad. De praktijk leert na
melijk. dat het in de smalle
straatjes gemakkelijker is met
paardewagens te manoeuvreren
dan met vrachtwagens. De direc
tie gebruikt dit argument keer
op keer om lastige aandeelhou
ders te overtuigen van het econo
mische nut van paarden...
Eenmaal per jaar zijn de paar
den levende reclame voor Whit
bread. Dat is op 12 november, als
zes paarden voor de prachtige
koets van de Lord Mayor worden
gespannen en het kleurrijke span
door de City of London gaat.
Sinds het midden van de vorige
eeuw bezit de brouwerij dit privi
lege al en er is niemand, die het
zou willen missen. De uit 1757
daterende, fraai met houtsnij
werk versierde koets heeft voor
de rest van het jaar een ere
plaats-achter-glas op het terrein
van de brouwerij.
Snobisme
In niet-Engelse ogen is het rond
uit snobistisch, dat de zwart
glanzende Humbers van directie
leden en staffunctionarissen het
woord Ale (Engels voor bier) op
hun nummerborden hebben. Er
moet een flink bedrag voor wor
den neergeteld, maar de brouwe
rij-directie houdt vol, dat het
wel goed staat.
Overigens: toppunt van sno
bisme is geleverd door een gefor
tuneerd lid van het Lagerhuis,
een zekere Norbington. In zijn
garage staat een aantal auto's,
waarvan de kentekens als volgt
luiden: NOR 1, NOR 2, NOR 3
